Όχι τόσο μια σπουδαία ταινία, αν και συναρπαστική αφηγηματικά και άψογη στις ερμηνείες και στην εμφατική σκηνοθεσία του Νίκολας Ρέι, ο «Επαναστάτης χωρίς αιτία», ένα φιλμ γυρισμένο το 1954, προβάλλει δυναμικά ως ακρογωνιαίος λίθος της ποπ κουλτούρας, σταράτο και γεμάτο από αξέχαστες σκηνές, βάζοντας στο παιχνίδι της ψυχαγωγίας τους εφήβους με μια ολοδική τους ταινία, αν και γυρισμένη από έναν μεγαλύτερο σε ηλικία δημιουργό.

 

Μαζί με τον «Φύλακα στη σίκαλη» και το rock ’n’ roll, ο «Επαναστάτης χωρίς αιτία» είναι ένα κειμήλιο της μεταπολεμικής απελευθέρωσης μιας γενιάς που δεν είχε σχέση με τους πατεράδες της, της φουρνιάς των νέων που προηγήθηκε των baby boomers, που λαχταρούσε να αποδεσμευτεί από τα τραύματα και τα συντρίμμια και να γλεντήσει τον θυμό με ρυθμό και να βροντοφωνάξει το angst, χωρίς να βιάζεται να το διώξει από πάνω της. Από εκεί ξεκίνησε το άρμα της ψυχολογικής εμβάθυνσης στο σινεμά, η επισήμανση πως η νεανική κουλτούρα είναι πλέον ένα θέμα που οι ενήλικοι οφείλουν να πάρουν πιο σοβαρά, καθώς και η ειδωλοποίηση νέων πρωταγωνιστών, με τον Ντιν να αγιάζει μετά το τραγικό δυστύχημα που έκοψε απότομα μια εξαιρετικά υποσχόμενη καριέρα στην αρχή της. Η εικόνα του ελέγχθηκε από τα στούντιο, αλλά, αντίθετα από τους μέχρι τότε προκατασκευασμένους σταρ, η λατρεία του διαδόθηκε συγχρονικά σε όλο τον κόσμο. Συγκρινόμενος με τον «Γίγαντα» και το «Ανατολικά της Εδέμ», το οποίο είχε βγει στις αίθουσες λίγους μήνες πριν από το δυστύχημα και παραμένει η μοναδική ταινία που o Ντιν αξιώθηκε να χαρεί εν ζωή, ο «Επαναστάτης», τεράστια εμπορική επιτυχία της χρονιάς, του χάρισε το δικαίωμα στην αθανασία, με τον πόνο, το στενό πουκάμισο και φυσικά το εμβληματικό κατακόκκινο μπουφάν να ξεχειλίζουν στην οθόνη, και το στραβό χαμόγελο του μικρού παιδιού να διασκεδάζει τα ζόρια ενός έφηβου σε μόνιμη νευρική κρίση. Ο Σαλ Μινέο, που δολοφονήθηκε νέος έξω από το διαμέρισμά του στο Χόλιγουντ, και η Νάταλι Γουντ, μια από τις διασημότερες ηθοποιούς της δεκαετίας, που επίσης βρήκε τραγικό θάνατο από πνιγμό, προτάθηκαν για Όσκαρ δεύτερου ρόλου, όπως και ο Ρέι για το σενάριό του.