Είναι κάτι ταινίες, σαν το «Οx-bow Incident», το «Mr. Smith goes to Washington» ή το «High Noon», που λειτουργούν ως ηθικές πυξίδες, με τον βορρά να συνίσταται στην πλατωνική ιδέα του ενάρετου, ευσυνείδητου πολίτη και στο όραμα μιας συμμετοχικής, εξανθρωπισμένης εκδοχής της δημοκρατίας, όπου η νομιμότητα δεν μπορεί να εννοηθεί δίχως την κοινωνική δικαιοσύνη.

 

Όχι ότι αλλάζουν τον κόσμο. Ας μην τρέφουμε αυταπάτες, το σινεμά δεν μπορεί να τον αλλάξει, τουλάχιστον όχι σε συλλογικό επίπεδο – σπάνια αποτέλεσε ουσιαστικό έναυσμα για ένα μαζικό κοινωνικό κίνημα, ας πούμε. Μπορεί, όμως, να βελτιώσει εμάς, σε ατομικό επίπεδο, κι αυτό να οδηγήσει με τη σειρά του στη βελτίωση του δικού μας στενότερου περιβάλλοντος. Και μακροπρόθεσμα, ναι, ίσως να έχει επιπτώσεις και στο ευρύτερο. Μια τέτοια ταινία είναι και το «12 Angry Men» του Σίντνεϊ Λιούμετ, όπου δώδεκα άνδρες κλείνονται σε ένα δωμάτιο για να αποφασίσουν για το μέλλον ενός δέκατου τρίτου, που κατηγορείται για φόνο.

 

Οι έντεκα έχουν ήδη αποφασίσει για την ετυμηγορία, ορμώμενοι από τις προκαταλήψεις ή την αδιαφορία τους, και ο ένας ‒ο Χένρι Φόντα στην κορυφαία στιγμή της καριέρας του‒ τους καλεί να επανεξετάσουν τα γεγονότα, να αναθεωρήσουν τη στάση τους, να επαναπροσδιορίσουν τον εαυτό τους. Γιατί το έργο που τους έχει ανατεθεί είναι σημαίνον. Γιατί πρέπει να συναισθανθούν, καθένας μόνος του αλλά και όλοι μαζί, τη βαρύτητα του έργου τους, την ευθύνη καθαυτή, αλλά και τη σημασία της απόδοσής της.

 

Περιττό να αναφερθεί πόσο απαραίτητο είναι ένα τέτοιο φιλμ σε καιρούς που τα σοσιομιντιακά δικαστήρια έχουν λάβει θεσμική διάσταση στη συνείδηση του μέσου χρήστη, σε εποχές που τα γεγονότα φιλτράρονται και προσαρμόζονται βάναυσα προς εξυπηρέτηση της εκάστοτε ατζέντας κι ο αλγόριθμος επιβραβεύει τους οργίλους, στενόμυαλους ενόρκους #3 ‒ οι ήρωες στο φιλμ δεν έχουν ονόματα, αλλά αριθμούς, επειδή καθένας τους θα μπορούσε να είναι ένας από εμάς.

 

Όλη η ταινία εκτυλίσσεται σε ένα δωμάτιο, αλλά ο Σίντνεϊ Λιούμετ παράγει θέαμα άκρως κινηματογραφικό, με ατμόσφαιρα διογκούμενα κλειστοφοβική –όσο περνά η ώρα, το κάδρο όλο και στενεύει γύρω από τα πρόσωπα των πρωταγωνιστών‒ και κλιμακούμενη αγωνία. Και, πάνω από όλα, γυρίζει μια ταινία που υπογραμμίζει διαλεκτικά ένα συνταρακτικό μανιφέστο κι ευαγγελίζεται έναν κόσμο πιο ανθρώπινο, δικαιότερο. Κι ας κάναμε στα χρόνια που μεσολάβησαν από την κυκλοφορία της ό,τι μπορούσαμε για να τη διαψεύσουμε.