Οι αμερικανικές κυρώσεις έχουν καταστήσει σχεδόν αδύνατο για οποιαδήποτε χώρα να πληρώνει το Ιράν για το πετρέλαιό του. Ωστόσο, η Κίνα φαίνεται να έχει βρει τον τρόπο. Σύμφωνα με δυτικούς αξιωματούχους, το Πεκίνο έχει δημιουργήσει ένα «παράλληλο» χρηματοδοτικό σύστημα, το οποίο επιτρέπει τη ροή δισεκατομμυρίων δολαρίων χωρίς να αγγίζει ποτέ το διεθνές τραπεζικό σύστημα.
Το μοντέλο λειτουργεί με τρόπο που θυμίζει ανταλλαγή (barter): το Ιράν στέλνει πετρέλαιο στην Κίνα – τον μεγαλύτερο πελάτη του – και σε αντάλλαγμα, κινεζικές κρατικές εταιρείες αναλαμβάνουν την κατασκευή μεγάλων έργων υποδομής εντός της χώρας.
Η συμφωνία αυτή, που μέχρι πρόσφατα λειτουργούσε σχεδόν μυστικά, ενισχύει την οικονομική εξάρτηση μεταξύ δύο από τους μεγαλύτερους αντιπάλους των Ηνωμένων Πολιτειών και υπονομεύει την προσπάθεια της Ουάσιγκτον να απομονώσει την Τεχεράνη.
Ένα παράλληλο οικονομικό σύστημα μεταξύ Κίνας και Ιράν
Στην καρδιά του συστήματος βρίσκονται δύο κινεζικοί θεσμοί: η κρατική ασφαλιστική εταιρεία Sinosure, που αποτελεί το μεγαλύτερο εξαγωγικό πιστωτικό ίδρυμα στον κόσμο, και ένας σχεδόν άγνωστος χρηματοδοτικός μηχανισμός με την ονομασία Chuxin. Σύμφωνα με πληροφορίες, η Sinosure ασφαλίζει τα έργα υποδομής στην Τεχεράνη, ενώ η Chuxin λειτουργεί ως ενδιάμεσος για τις πληρωμές. Τα έσοδα από τις πωλήσεις ιρανικού πετρελαίου κατατίθενται από κινεζικούς αγοραστές σε λογαριασμούς της Chuxin, η οποία με τη σειρά της διοχετεύει τα χρήματα σε κρατικές κινεζικές κατασκευαστικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στο Ιράν.
Η μέθοδος αυτή παρακάμπτει πλήρως το διεθνές τραπεζικό σύστημα, όπου ισχύουν οι κυρώσεις των ΗΠΑ, και εξασφαλίζει στο Ιράν πολύτιμη χρηματοδότηση σε μια εποχή που τα ταμεία του στερεύουν. Εκτιμάται ότι μόνο το 2024, περίπου 8,4 δισεκατομμύρια δολάρια από την πώληση πετρελαίου πέρασαν μέσω αυτού του «κρυφού διαύλου».
Η Κίνα, σύμφωνα με τα στοιχεία της αμερικανικής Υπηρεσίας Ενέργειας, απορροφά σχεδόν το 90% των ιρανικών εξαγωγών πετρελαίου, προσφέροντας στην Τεχεράνη ένα σωσίβιο απέναντι στις αμερικανικές κυρώσεις. Από το 2018, όταν ο Ντόναλντ Τραμπ απέσυρε τις ΗΠΑ από τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, το Πεκίνο παραμένει ο βασικός αγοραστής του ιρανικού πετρελαίου.
Η συμμαχία Κίνας - Ιράν
Η συνεργασία αυτή δεν είναι μόνο οικονομική αλλά και πολιτική. Τον περασμένο Σεπτέμβριο, ο πρόεδρος της Κίνας Σι Τζινπίνγκ υποδέχθηκε τον Ιρανό ομόλογό του, Μασούντ Πεζεσκιαν, σε πολυεθνική σύνοδο όπου συμμετείχαν επίσης η Ρωσία και η Βόρεια Κορέα – χώρες που αντιτάσσονται ανοιχτά στην αμερικανική παγκόσμια τάξη.
Η Κίνα απορρίπτει την αμερικανική πολιτική κυρώσεων ως «παράνομη» και προωθεί τη συνεργασία με το Ιράν στο πλαίσιο μιας 25ετούς συμφωνίας στρατηγικής συνεργασίας, που περιλαμβάνει έργα σε λιμάνια, διυλιστήρια, σιδηροδρομικές γραμμές και αεροδρόμια.
Μόνο μεταξύ 2000 και 2023, η Κίνα δεσμεύτηκε για επενδύσεις άνω των 25 δισ. δολαρίων σε ιρανικές υποδομές, σύμφωνα με το ερευνητικό κέντρο AidData.
Οι ΗΠΑ σε αδιέξοδο
Η Ουάσιγκτον γνωρίζει για το σύστημα, αλλά δυσκολεύεται να το αντιμετωπίσει. Αν και έχουν επιβληθεί κυρώσεις σε μικρές κινεζικές εταιρείες και φυσικά πρόσωπα, οι αμερικανικές αρχές αποφεύγουν να στοχοποιήσουν μεγάλες κρατικές τράπεζες ή ασφαλιστικούς κολοσσούς όπως η Sinosure, φοβούμενες οικονομικές αντιδράσεις από το Πεκίνο. Αμερικανοί αξιωματούχοι παραδέχονται ότι το Ιράν χρησιμοποιεί παράλληλα δίκτυα “shadow banking” για να μετακινεί κεφάλαια μέσω τρίτων χωρών όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Χονγκ Κονγκ, καθιστώντας τον εντοπισμό των συναλλαγών σχεδόν αδύνατο.
Η κινεζική κυβέρνηση, από την πλευρά της, δηλώνει ότι δεν γνωρίζει για την ύπαρξη του συστήματος και ότι «αντιτίθεται στις παράνομες μονομερείς κυρώσεις». Ωστόσο, η αυξανόμενη συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών δημιουργεί ένα νέο οικονομικό μπλοκ που αμφισβητεί ανοιχτά την παγκόσμια επιρροή των Ηνωμένων Πολιτειών.
Η Κίνα έχει καταφέρει να οικοδομήσει ένα σύστημα “πετρέλαιο αντί για έργα” που προσφέρει στο Ιράν οικονομική ανάσα και στο Πεκίνο πρόσβαση σε φθηνό πετρέλαιο και στρατηγική επιρροή στη Μέση Ανατολή. Για την Ουάσιγκτον, το μυστικό αυτό δίκτυο αποτελεί έναν ακόμα πονοκέφαλο στο παγκόσμιο σκηνικό κυρώσεων, ενώ αποκαλύπτει ότι η γεωπολιτική ισορροπία ισχύος συνεχίζει να μετατοπίζεται — και μάλιστα σιωπηλά.
Με πληροφορίες από Wall Street Journal
