Η σύλληψη του Μπεν Κοέν, του συνιδυτή της Ben & Jerry's, στη Γερουσία των ΗΠΑ, κατά τη διάρκεια διαμαρτυρίας για την αμερικανική υποστήριξη προς το Ισραήλ, ήταν το πιο πρόσφατο περιστατικό σε μια μακρά πορεία δημόσιου ακτιβισμού.
Ο 74χρονος συνιδρυτής της Ben & Jerry’s, γνωστός για την ενασχόλησή του με πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα, έχει στο παρελθόν τοποθετηθεί για θέματα που αφορούν τη φυλετική ισότητα, τον ρόλο του χρήματος στην πολιτική, την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η δράση του συχνά ταυτίστηκε με τη δημόσια εικόνα της εταιρείας που ίδρυσε, προκαλώντας κατά καιρούς θετικά και αρνητικά σχόλια.
Ben & Jerry’s: Το πάντρεμα παγωτού και ακτιβισμού
Η Ben & Jerry’s ξεκίνησε ως μια μικρή επιχείρηση παγωτού με έντονη κοινωνική ευαισθησία. Οι ιδρυτές της επέλεξαν από την αρχή να υιοθετήσουν πολιτικές που έδιναν έμφαση στην ισότητα και την υπευθυνότητα. Ενδεικτικά, έθεσαν ανώτατο όριο ώστε κανείς υψηλόβαθμος στην εταιρεία να μην αμείβεται με μισθό παραπάνω από πέντε φορές μεγαλύτερο του εργαζόμενου με τη χαμηλότερη αμοιβή, μια πολιτική που διατήρησαν μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990.
Από τις αρχές της δεκαετίας του ’80, ο Κοέν άρχισε να αξιοποιεί το brand ως μέσο πολιτικής έκφρασης. Δημιούργησε καμπάνιες υπέρ της ειρήνης, κυκλοφόρησε προϊόντα με πολιτικά μηνύματα και διατύπωσε δημόσια τοποθετήσεις για ζητήματα όπως οι υπέρογκες στρατιωτικές δαπάνες, οι φυλετικές διακρίσεις και η επιρροή του χρήματος στην πολιτική σκηνή των ΗΠΑ.
Μια από τις πρώτες καμπάνιες του ήταν η «1% for Peace», ένα μη κερδοσκοπικό εγχείρημα με αίτημα να δεσμεύεται το 1% του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού άμυνας των ΗΠΑ σε δράσεις ειρήνης. Για να χρηματοδοτήσει το εγχείρημα, η Ben & Jerry's λάνσαρε μάλιστα ένα νέο προϊόν, την γρανίτα «Peace Pop» με γεύση βανίλια και σοκολάτα, με μέρος των εσόδων από της πωλήσεις να πηγαίνει στον σκοπό της ειρήνης. Λίγα χρόνια αργότερα, με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, η εταιρεία ξεκίνησε μία καμπάνια «διπλωματίας μέσω παγωτού», ανοίγοντας υποκατάστημα στη Ρωσία. Όπως είχε πει τότε ο Κόεαν, ευελπιστούσε να «χτίσει μια γέφυρα ανάμεσα στον κομμουνισμό και τον καπιταλισμό με τοπικά παραγόμενο παγωτό». Τελικά, το κατάστημα λειτούργησε από το 1992 ως το 1997 στο Πετροζαβόντσκ.
Η στήριξη των Ben & Jerry’s στο κίνημα Black Lives Matter
Οι φυλετικές ανισότητες και η αστυνομική βία είναι ένα ακόμη πεδίο όπου ο Μπεν Κοέν και η εταιρεία του πήραν θέση ανοιχτά. Το 2016, όταν στις ΗΠΑ επικρατούσε ένταση μετά από σειρά περιστατικών στα οποία αστυνομικοί πυροβόλησαν Αφροαμερικανούς, η Ben & Jerry’s εξέδωσε δημόσια ανακοίνωση στήριξης στο κίνημα Black Lives Matter. Σε αυτήν, η εταιρεία δήλωσε ξεκάθαρα ότι «οι ζωές των μαύρων μετρούν» και παρέθεσε στοιχεία για το πώς ο συστημικός ρατσισμός διαπερνά πτυχές της αμερικανικής κοινωνίας.
Black Lives Matter. Choosing to be silent in the face of such injustice is not an option. https://t.co/6Vy0KHJeKU #BlackLivesMatter pic.twitter.com/pK96teLRhd
— Ben & Jerry's (@benandjerrys) October 6, 2016
Η τοποθέτηση αυτή συνοδευόταν από μια λίστα επτά σημείων που εξηγούσαν γιατί το πρόβλημα είναι πραγματικό και επείγον, αλλά η αντίδραση σε αυτήν δεν άργησε να έρθει. Μια οργάνωση αστυνομικών, με την ονομασία Blue Lives Matter, εξέδωσε οργισμένη ανακοίνωση ζητώντας από όλους τους Αμερικανούς να μποϊκοτάρουν τα προϊόντα Ben & Jerry’s.
«Η Ben & Jerry’s δεν έμεινε απλώς σε μια δήλωση υπέρ των πολιτικών δικαιωμάτων – προχώρησε στο να κατηγορήσει ανοικτά τις δυνάμεις επιβολής του νόμου για γενικευμένο ρατσισμό» ανέφερε η ανακοίνωση της αστυνομικής ομάδας. Το 2020, μετά τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ από αστυνομικό στη Μινεάπολη, ένα γεγονός που προκάλεσε αντιδράσεις παγκοσμίως, η Ben & Jerry’s εξέδωσε μια οξεία ανακοίνωση με τίτλο «Η Σιωπή ΔΕΝ Είναι Λύση».
Σε αυτήν, η εταιρεία υποστήριξε, μεταξύ άλλων, ότι ο θάνατος του Φλόιντ δεν ήταν «μεμονωμένο περιστατικό με έναν κακό αστυνομικό», αλλά «το προβλέψιμο αποτέλεσμα ενός ρατσιστικού και προκατειλημμένου συστήματος».
The murder of George Floyd was the result of inhumane police brutality that is perpetuated by a culture of white supremacy. https://t.co/YppGJKHkyN pic.twitter.com/YABzgQMf69
— Ben & Jerry's (@benandjerrys) June 2, 2020
Η δημόσια αυτή τοποθέτηση εκτόξευσε το προφίλ της Ben & Jerry’s μεταξύ των υποστηρικτών του κινήματος για φυλετική ισότητα, αλλά δεν ήταν λίγοι όσοι δήλωσαν ότι μια εταιρεία παγωτού δεν έχει θέση στην «πολιτική». Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και σε συντηρητικά ΜΜΕ, αρκετοί επέκριναν την Ben & Jerry’s ότι θα έπρεπε να «μείνει στο παγωτό της» αντί να παίρνει θέση σε διχαστικά ζητήματα.
Παράλληλα, το 2020, η αλυσίδα παρουσίασε τη φυτική γεύση «Change the Whirled» (λογοπαίγνιο με το «Change the World), σε συμπαράσταση προς τον αθλητή και ακτιβιστή Κόλιν Κάπερνικ, ο οποίος γονάτισε κατά την ανάκρουση του εθνικού ύμνου πριν από αγώνα αμερικανικού φούτμπολ για να διαμαρτυρηθεί για την αστυνομική βία.
Ενάντια στον πόλεμο και την αμερικανική πολιτική
Ένα από τα σταθερά θέματα στο ακτιβιστικό έργο του Μπεν Κοέν είναι η αντίθεσή του στον μιλιταρισμό και σε πτυχές της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ.
Ως παιδί του Ψυχρού Πολέμου, μεγάλωσε με τον φόβο της πυρηνικής σύγκρουσης ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Ρωσία. «Είχα μπροστά μου το όραμα δύο χωρών η μια απέναντι στην άλλη, με ένα τεράστιο σωρό από λαμπερά, υπερσύγχρονα όπλα μπροστά τους, ενώ πίσω τους οι λαοί τους υπέφεραν. Είναι τρελό. Το να βασίζεις τις σχέσεις σου με άλλες χώρες σε απειλές αφανισμού είναι απλώς ένας ηλίθιος τρόπος να πορεύεσαι» έχει δηλώσει χαρακτηριστικά.
Αυτή η πεποίθηση, ότι η πολεμοχαρής στάση φέρνει δυστυχία στους λαούς, υπήρξε κεντρική στον ακτιβισμό του για δεκαετίες. Από την εποχή του Βιετνάμ και του κινήματος για πυρηνικό αφοπλισμό, μέχρι τις σύγχρονες συγκρούσεις, ο Κοέν διακρίνεται ως ένας από τους συνεπέστερους αντιπολεμικούς φωνές στην αμερικανική επιχειρηματική κοινότητα.
Ο Μπεν Κοέν έχει αφιερώσει μεγάλο μέρος της ενέργειάς του και σε ένα άλλο ακανθώδες ζήτημα: τη διαφθορά που προκαλεί το χρήμα στην πολιτική. Μετά την απόφαση-ορόσημο Citizens United του Ανώτατου Δικαστηρίου το 2010, που επέτρεψε απεριόριστες εταιρικές δαπάνες στις εκλογές, ο Κοέν είδε το πρόβλημα της επιρροής των μεγάλων χρηματικών δωρεών στην πολιτική να διογκώνεται. Έτσι, διοργάνωσε το Stamp Stampede, μία εκστρατεία στην οποία οι πολίτες αγοράζουν ειδικές σφραγίδες και τυπώνουν πάνω σε χαρτονομίσματα συνθήματα κατά της πολιτικής διαφθοράς.
Οι σφραγίδες αυτές γράφουν φράσεις όπως «Not to be used for bribing politicians» (να μη χρησιμοποιηθεί για δωροδοκία πολιτικών) και «The system isn’t broken, it’s fixed» (το σύστημα δεν είναι χαλασμένο – είναι στημένο).
H Ben & Jerry’s και το ζήτημα των Παλαιστινιακών εδαφών
Η πιο πολυσυζητημένη παρέμβαση της εταιρείας ήρθε το 2021, όταν η Ben & Jerry’s ανακοίνωσε ότι θα σταματήσει να πουλά προϊόντα στους ισραηλινούς οικισμούς στα κατεχόμενα Παλαιστινιακά Εδάφη. Η απόφαση αυτή επικρίθηκε έντονα από το Ισραήλ και φιλοϊσραηλινές οργανώσεις, ενώ προκάλεσε οικονομική και επικοινωνιακή πίεση στη μητρική εταιρεία Unilever.
Αν και οι Κοέν και Γκρίνφιλντ δεν είχαν πλέον εκτελεστικό ρόλο στην εταιρεία, στήριξαν την απόφαση. Τόνισαν πως πρόκειται για μια στάση υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και όχι ενάντια στον εβραϊσμό, τονίζοντας και την προσωπική τους εβραϊκή ταυτότητα.
Η Unilever, προκειμένου να περιορίσει τις επιπτώσεις, μεταβίβασε την άδεια παραγωγής και διανομής στο Ισραήλ σε τοπικό συνεργάτη, επιτρέποντάς του να συνεχίσει την πώληση των προϊόντων. Αυτό οδήγησε σε δικαστική διαμάχη, με την Ben & Jerry’s να καταθέτει αγωγή κατά της μητρικής εταιρείας, υποστηρίζοντας ότι η απόφαση αυτή παραβιάζει τη συμφωνία συγχώνευσης του 2000, η οποία προέβλεπε ανεξαρτησία του συμβουλίου κοινωνικής αποστολής της εταιρείας.
Η υπόθεση έκλεισε με εξωδικαστικό συμβιβασμό, χωρίς δημοσιοποίηση των όρων. Ωστόσο, το ρήγμα ανάμεσα στη διοίκηση της Ben & Jerry’s και την Unilever παρέμεινε.
Το φθινόπωρο του 2024, εν μέσω του νέου κύκλου βίας στη Γάζα, η Ben & Jerry’s προσπάθησε να εκδώσει δημόσιες ανακοινώσεις «υπέρ της ειρήνης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Σύμφωνα με νέα αγωγή που κατατέθηκε τον Νοέμβριο του 2024, η Unilever μπλόκαρε τέσσερις φορές αυτές τις τοποθετήσεις και απείλησε με διάλυση του ανεξάρτητου συμβουλίου.
Ακολούθησε η απομάκρυνση του διευθύνοντος συμβούλου της Ben & Jerry’s, Μάθιου Μακάρθι, γεγονός που προκάλεσε νέα ένταση, με το ανεξάρτητο συμβούλιο να κάνει λόγο για αντίποινα λόγω των προοδευτικών του τοποθετήσεων.
Η Unilever απάντησε απορρίπτοντας τους ισχυρισμούς και εκφράζοντας «συμπάθεια για όλα τα θύματα» των συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή, χωρίς να εισέλθει σε λεπτομέρειες για την υπόθεση.
Η στήριξη του Μπεν Κόεν στον Τζούλιαν Ασάνζ
Πέρα από τη δράση του μέσα από την εταιρεία, ο Κοέν έχει διατηρήσει ενεργό ρόλο και σε προσωπικό επίπεδο. Λίγες μόνο εβδομάδες πριν συλληφθεί στη Γερουσία για τη Γάζα, είχε συλληφθεί ξανά σε μια άλλη διαμαρτυρία στην Ουάσινγκτον, όταν συμμετείχε σε καθιστική διαδήλωση μπροστά στο Υπουργείο Δικαιοσύνης, διαμαρτυρόμενος κατά της δίωξης του Τζούλιαν Ασάνζ, του ιδρυτή των WikiLeaks, ο οποίος βρίσκεται αντιμέτωπος με βαριές κατηγορίες στις ΗΠΑ επειδή αποκάλυψε απόρρητες πληροφορίες
Ο Κοέν κάθησε μαζί με άλλους διαδηλωτές έξω από το υπουργείο, απαιτώντας την απόσυρση των κατηγοριών εναντίον του Ασάνζ στο όνομα της ελευθεροτυπίας και κατέληξε προσωρινά κρατούμενος.
