Στον Ένοικο του Ρομάν Πολάνσκι, την υποτιμημένη αλλά εξίσου σπουδαία ταινία της περιβόητης «Apartment Trilogy», ένας (φαινομενικά) φιλήσυχος Πολωνός υπάλληλος αρχειοθέτησης νοικιάζει διαμέρισμα στο παριζιάνικο κέντρο, διαθέσιμο προς μίσθωση, καθώς η προηγούμενη ένοικος, η Σιμόν, έκανε απόπειρα αυτοκτονίας πηδώντας από το παράθυρο για αδιευκρίνιστους λόγους – φυσικά, κανείς «δεν γνωρίζει τίποτα» και η Σιμόν «δεν είχε δώσει δικαιώματα». Όχι, τυχαία, ο ήρωας είναι γραφειοκράτης, μια θέση συνυφασμένη με την αλλοτρίωση, τόσο του κατόχου της, λόγω των άχαρων εργασιακών υποχρεώσεών του, όσο και των υπολοίπων, καθώς αποτελεί μικρό πλην απαραίτητο γρανάζι για τη λειτουργία της «μηχανής» – ναι, το συγκρότημα διαμερισμάτων δεν είναι παρά μια μικρογραφία του δυτικού κόσμου, όπως εκείνα της Αποστροφής και, πολύ περισσότερο, του Μωρού της Ρόζμαρι.

 

Mε τεθλασμένο καδράρισμα, τη γνώριμη πολανσκική αμφισημία και πλανοθεσία που εντείνει το αίσθημα της κλειστοφοβίας, η αίσθηση του αποπροσανατολισμού γίνεται αβάσταχτη. Το ταξίδι αυτής της αλλοτριωμένης Αλίκης, όχι στη χώρα των θαυμάτων αλλά σε εκείνη των τεράτων, στέκεται αφορμή για μια ανατριχιαστική δημιουργία γύρω από τέλος της ιδιωτικότητας, τον τραγικό θρίαμβο της «κανονικότητας», την απώλεια της ανθρωπιάς και τη σταδιακή εξόντωση του Ξένου –σταθερή πολανσκική θεματική– και του Άλλου.

 

Ούτε λίγο ούτε πολύ, με τον Ένοικο ο Πολάνσκι και ο συν-σεναριογράφος του Ζεράρ Μπρακ άνοιξαν ένα παράθυρο στο μέλλον και κοίταξαν τον θαυμαστό σοσιομιντιακό κόσμο μας πέντε δεκαετίες νωρίτερα. Δεν ήταν προφήτες, φυσικά. Τα social media υπήρξαν απλώς μια διαφορετική φόρμα ώστε να εκδηλωθούν διαχρονικές παθογένειές μας. Και δεν είναι τυχαίο ούτε ότι μοιάζει να υπάρχει κάτι τελείως λάθος με τον ήρωα από την αρχή της αφήγησης, προτού οι λοιποί ένοικοι τον οδηγήσουν στην τρέλα, ούτε κι ότι ο εφιάλτης του ξεκινά από ένα (συνειδητό) ψέμα στην κολλητή της προκατόχου του. Η ταινία θέλει να καταδείξει τη συνενοχή του και να υπογραμμίσει μαζί της μια γενικότερη θέση του δημιουργού της: είμαστε όλοι θύτες και θύματα μιας αιώνιας, αναπόφευκτης επανάληψης φριχτών αποφάσεων, συμπεριφορών και γεγονότων. Κι αυτή η παραδοχή ίσως να είναι το πιο τρομακτικό στοιχείο της. Ή, μάλλον, το δεύτερο πιο τρομακτικό· υπάρχει κι εκείνη η φιγούρα στο απέναντι παράθυρο που αφαιρεί τους επιδέσμους της, με τα μάτια της καρφωμένα προς το μέρος μας.