Μια ομάδα ανήλικων αγοριών σε θρησκευτικό οικοτροφείο στην Τουρκία, το οποίο λειτουργεί υπό τη Διεύθυνση Θρησκευτικών Υποθέσεων της χώρας, ή αλλιώς το διαβόητο Diyanet, κατηγόρησε δάσκαλο για σεξουαλική κακοποίηση, σημαίνοντας συναγερμό για την ασφάλεια των παιδιών στα οικοτροφεία της χώρας.
Υπό την καθοδήγηση ενός ψυχολογικού συμβούλου 17 αγόρια, ηλικίας 10 έως 13 ετών, που ζουν σε ένα θρησκευτικό εκπαιδευτικό κέντρο στην Κωνσταντινούπολη κατηγόρησαν έναν Τούρκο δάσκαλο για σεξουαλική κακοποίηση. Τα παιδιά, τα οποία φοιτούσαν στο σχολείο από την ηλικία των τεσσάρων έως έξι ετών, ισχυρίστηκαν ότι άλλοι εκπαιδευτικοί γνώριζαν για την κακοποίηση αλλά επέλεξαν να σιωπήσουν. Η πλειονότητα των παιδιών που έπεσαν θύματα υποχρεώθηκε να επιστρέψει στο ίδιο οικοτροφείο από τις οικογένειές τους. Ουσιαστικά, τα παιδιά συνεχίζουν να ζουν στο ίδιο κτήριο όπου υπέστησαν σεξουαλική κακοποίηση και τραύμα.
Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που θρησκευτικά οικοτροφεία έρχονται στο στόχαστρο καταγγελιών για σεξουαλική κακοποίηση. Μόλις πρόσφατα κυκλοφόρησε η είδηση ότι ένα 16χρονο αγόρι είχε κακοποιήσει τουλάχιστον πέντε παιδιά ηλικίας 10 έως 12 ετών σε ιδιωτικό θρησκευτικό οικοτροφείο, επίσης στην Τουρκία. Αργότερα αποκαλύφθηκε στο δικαστήριο ότι οι ενήλικες που λειτουργούσαν το σχολείο γνώριζαν για την κακοποίηση αλλά δεν είπαν τίποτα.
Η Τουρκία, με την ισχυρή παρουσία της ισλαμικής θρησκευτικής παράδοσης, αντιμετωπίζει μια σειρά από σοβαρές καταγγελίες για σεξουαλική κακοποίηση παιδιών σε διάφορα Ιμάμ Χατίπ και άλλα θρησκευτικά σχολεία. Τα σχολεία αυτά, που αποτελούν μέρος του δημόσιου εκπαιδευτικού συστήματος, προσφέρουν διδασκαλία του Κορανίου και άλλων θρησκευτικών μαθημάτων, αλλά έχουν επίσης επικριθεί για την έλλειψη κατάλληλης εποπτείας και διαφάνειας. Αυτές οι καταγγελίες δεν είναι νέες και έχουν εγείρει σοβαρά ερωτήματα για την ασφάλεια των μαθητών, καθώς και για την ευθύνη των θρησκευτικών αρχών και του τουρκικού κράτους στην προστασία των παιδιών. Από το 2016 και μετά, η κοινή γνώμη και τα μέσα ενημέρωσης έχουν ασχοληθεί εκτενώς με το θέμα, αναδεικνύοντας τις σοβαρές ελλείψεις στον τομέα της προστασίας των ανηλίκων στα θρησκευτικά σχολεία.
Σεξουαλικές κακοποιήσεις ανηλίκων στην Τουρκία: Ιστορικό και πρώτες καταγγελίες
Οι πρώτες σοβαρές καταγγελίες για σεξουαλική κακοποίηση σε Ιμάμ Χατίπ σχολεία εμφανίστηκαν το 2016, όταν αποκαλύφθηκε ότι αρκετοί μαθητές είχαν πέσει θύματα κακοποίησης από δασκάλους και υπαλλήλους των σχολείων. Στην πιο γνωστή περίπτωση, μαθητές ενός Ιμάμ Χατίπ σχολείου στο Αντίγιαμαν κατήγγειλαν ότι είχαν κακοποιηθεί σε κοιτώνες σχολείου από τον υπάλληλο του σχολείου, Μ. Σ. Γ., ο οποίος χρησιμοποιούσε πορνογραφικά υλικά για να χειραγωγήσει τα παιδιά και να τα εκμεταλλευτεί. Η υπόθεση αυτή έκανε τον γύρο των τουρκικών ΜΜΕ και πυροδότησε δημόσια κατακραυγή, ωστόσο οι νομικές ενέργειες ήταν αργές και η κατάληξη της υπόθεσης παρέμεινε αμφίβολη.
Μια από τις πιο διαβόητες υποθέσεις αφορούσε τη σεξουαλική κακοποίηση, το 2016, 45 αγοριών σε οικοτροφείο στην Κεντρική Ανατολία, το οποίο διοικείται από το Ίδρυμα Ensar, το οποίο είναι γνωστό για την εγγύτητά του στην κυβέρνηση. Η τότε υπουργός Οικογένειας και Κοινωνικών Υποθέσεων Sema Ramazanoğlu προκάλεσε την οργή της κοινής γνώμης υποβαθμίζοντας το περιστατικό, λέγοντας ότι επρόκειτο για "ένα εφάπαξ γεγονός που δεν είχε καμία σημασία".
Ακολούθησαν κι άλλες καταγγελίες από διάφορες περιοχές της Τουρκίας, οι οποίες ανέδειξαν την έκταση του προβλήματος. Παρά τις δημόσιες καταγγελίες, η αντίδραση από τις τουρκικές αρχές ήταν αρχικά υποτονική, με πολλές υποθέσεις να παραμένουν αναπάντητες ή να αναβάλλονται για μεγάλο διάστημα.
Η αντίδραση της τουρκικής κυβέρνησης και των θρησκευτικών αρχών στις καταγγελίες ήταν ποικιλόμορφη. Ενώ η κυβέρνηση αρχικά αντέτεινε ότι οι καταγγελίες ήταν μεμονωμένα περιστατικά και δεν αντικατόπτριζαν το γενικότερο πρόβλημα στο σύστημα των θρησκευτικών σχολείων, η κοινή γνώμη και πολλές οργανώσεις πολιτών απαιτούσαν αυστηρότερη εποπτεία και απολογισμό για τα περιστατικά κακοποίησης.
Ενδεικτική ήταν η αντίδραση της Διεύθυνσης Θρησκευτικών Υποθέσεων (Diyanet), η οποία είχε αρχικά προσπαθήσει να καταπνίξει τις αντιδράσεις, κατηγορώντας τους επικριτές ως "προδότες" και αποφεύγοντας να αποδεχτεί την πλήρη ευθύνη για τα περιστατικά κακοποίησης. Η πολιτική του αποπροσανατολισμού και η στοχοποίηση "εχθρών του κράτους" στις θρησκευτικές υποθέσεις ήταν μια κοινή στρατηγική για να αποσιωπηθούν τα προβλήματα και να παραμείνει η εικόνα της θρησκευτικής εκπαίδευσης αδιαμφισβήτητη.
Οι σημαντικότερες υποθέσεις σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών στην Τουρκία
- Κασταμονή - Κακοποίηση 10χρονου μαθητή
Μια από τις πιο σοκαριστικές υποθέσεις ήταν η κακοποίηση ενός 10χρονου μαθητή σε Ιμάμ Χατίπ σχολείο στην πόλη Κασταμονή. Παρά την σφοδρή καταγγελία από την οικογένεια του παιδιού, ο δράστης αθωώθηκε, γεγονός που προκάλεσε έντονες αντιδράσεις από την κοινή γνώμη. Οι δικηγόροι του παιδιού υποστήριξαν ότι η δικαστική απόφαση ήταν ατελής και υπογραμμίζουν την ανάγκη για αυστηρότερα μέτρα κατά της κακοποίησης παιδιών. - Κωνσταντινούπολη - Μαθήματα Κορανίου
Αξιοσημείωτη είναι και η περίπτωση μαθημάτων Κορανίου στην Κωνσταντινούπολη, όπου 9χρονος μαθητής κακοποιήθηκε από τον δάσκαλό του. Το γεγονός ότι η κακοποίηση συνέβη σε θρησκευτικό ίδρυμα, όπου θεωρητικά θα έπρεπε να διασφαλίζεται η ηθική προστασία των παιδιών, ενίσχυσε την αίσθηση της απογοήτευσης από τους πολίτες, καθώς και την πίεση για νομικές και κοινωνικές αλλαγές, λαμβάνοντας υπ'όψη και το γεγονός ότι το παιδί ανήκει σε οικογένεια της θρησκευτικής αίρεσης των Süleymancılar. - Μαρντίν - Κακοποίηση σε ιδιωτικό θρησκευτικό σχολείο
Το 2021, μια σοβαρή καταγγελία για σεξουαλική κακοποίηση παιδιών σε ιδιωτικό θρησκευτικό σχολείο στην περιοχή Μαρντίν, στην νοτιοανατολική Τουρκία, ήρθε στο φως. Οι καταγγελίες αφορούσαν δύο δασκάλους που κατηγορούνταν για την εκμετάλλευση των μαθητών τους, με ειδικότερα θύματα παιδιά ηλικίας 13-15 ετών. Οι δράστες φέρεται να εκμεταλλεύτηκαν την ευαλωτότητα των παιδιών λόγω της πίστης και της ανασφάλειας που νιώθουν σε τέτοια ιδρύματα, προσφέροντάς τους υποσχέσεις για καλύτερους βαθμούς και άλλες προνομιακές μεταχειρίσεις σε αντάλλαγμα για τις κακοποιητικές τους ενέργειες. - Άγκυρα - Σκάνδαλο σε Ιμάμ Χατίπ με ένοχο καθηγητή
Το 2019, στην Άγκυρα, αποκαλύφθηκε ένα σκάνδαλο που αφορούσε σεξουαλική κακοποίηση μαθητών σε Ιμάμ Χατίπ σχολείο από έναν καθηγητή. Ο καθηγητής κατηγορήθηκε ότι προσέγγιζε μαθητές εκμεταλλευόμενος τη θέση του, με το σύστημα να τον υπερασπίζεται αρχικά, καθώς δεν υπήρχαν άμεσα αποδεικτικά στοιχεία. Ωστόσο, μετά από έρευνες και μαρτυρίες, αποκαλύφθηκε ότι αρκετοί μαθητές είχαν πέσει θύματα της κακοποίησης. Η υπόθεση προκάλεσε σοβαρές αντιδράσεις, καθώς έθεσε υπό αμφισβήτηση τη διαδικασία αξιολόγησης και το σύστημα εποπτείας σε αυτά τα εκπαιδευτικά ιδρύματα. - Σανλιούρφα - Καταγγελίες για κακοποίηση σε θερινό θρησκευτικό καταφύγιο
Το 2020, στην περιοχή Σανλιούρφα, καταγγέλθηκαν περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης σε θερινό θρησκευτικό καταφύγιο για παιδιά. Ορισμένοι μαθητές ανέφεραν ότι είχαν πέσει θύματα κακοποίησης από τους θρησκευτικούς ηγέτες και άλλους υπεύθυνους κατά τη διάρκεια της διαμονής τους. Η κατασκήνωση, η οποία υποτίθεται ότι είχε στόχο την ενίσχυση της θρησκευτικής εκπαίδευσης, φέρεται να παραβίασε βασικά πρότυπα ασφαλείας, επιτρέποντας στους υπεύθυνους να εκμεταλλεύονται τη θέση τους. - Δυτική Τουρκία - Παιδιά θύματα κακοποίησης σε κατασκήνωση Ιμάμ Χατίπ
Ένα περιστατικό κακοποίησης έλαβε χώρα το 2018, όταν σε μια κατασκήνωση Ιμάμ Χατίπ στη δυτική Τουρκία, ομάδες παιδιών ανέφεραν επανειλημμένες πράξεις κακοποίησης από τους επικεφαλής της κατασκήνωσης. Οι επιθέσεις φέρονται να συνέβαιναν σε απομονωμένα μέρη της κατασκήνωσης, ενώ οι υπεύθυνοι είχαν την άμεση επιρροή να εξαναγκάζουν τα παιδιά σε σιωπή. Παρά την ανοιχτή καταγγελία από τους γονείς, η πολιτεία καθυστέρησε να παρέμβει και να λάβει τα κατάλληλα μέτρα. - Αλεξανδρέττα - Αποκάλυψη εκμετάλλευσης παιδιών σε σχολείο με θρησκευτικό προσανατολισμό
Το 2022, στην περιοχή της Αλεξανδρέττας, αναδείχθηκε η καταγγελία ενός μαθητή από σχολείο με θρησκευτικό προσανατολισμό, το οποίο έφερε σοβαρές κατηγορίες για σεξουαλική κακοποίηση. Ο μαθητής, αφού κατάφερε να βγει από την επιρροή των υπευθύνων, κατήγγειλε τη συστηματική σεξουαλική εκμετάλλευση από τους δασκάλους του, οι οποίοι φέρεται να εκμεταλλεύτηκαν την εμπιστοσύνη του παιδιού και την ανασφάλεια που προκαλούν τέτοιου είδους ιδρύματα. Παρά τις διαμαρτυρίες της κοινής γνώμης και τις απαιτήσεις για διαλεύκανση της υπόθεσης, υπήρξαν καθυστερήσεις στην εκδίκαση της υπόθεσης, γεγονός που προκάλεσε ακόμα μεγαλύτερη αναστάτωση.
Η αυξανόμενη δημόσια κατακραυγή και οι αδιάκοπες καταγγελίες έφεραν στην επιφάνεια την ανάγκη για αυστηρότερη εποπτεία και πιο αυστηρές ποινές για τους υπεύθυνους για την κακοποίηση παιδιών. Ειδικοί και πολιτικοί τονίζουν τη σημασία της διαφάνειας στα θρησκευτικά ιδρύματα και της καθιέρωσης ασφαλών διαδικασιών για την προστασία των μαθητών. Μερικές από τις προτάσεις περιλαμβάνουν:
- Δημιουργία ανεξάρτητων φορέων ελέγχου για τη θρησκευτική εκπαίδευση.
- Πολιτικές αυστηρών ποινών για τους υπεύθυνους για κακοποίηση.
- Δημόσια αναφορά και ενημέρωση για τα περιστατικά κακοποίησης.
- Εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση του προσωπικού των θρησκευτικών σχολείων για τα θέματα προστασίας των παιδιών.
Η ανησυχία για την κακοποίηση παιδιών στα Ιμάμ Χατίπ και άλλα θρησκευτικά σχολεία στην Τουρκία δεν έχει εκτοπιστεί από τη δημόσια ατζέντα. Αντίθετα, εντείνεται καθώς οι καταγγελίες συνεχίζονται και η αδυναμία του κράτους να προστατεύσει τα παιδιά αποκαλύπτει σοβαρές αδυναμίες στο σύστημα εκπαίδευσης.
Το διαβόητο Diyanet της Τουρκίας και οι κακοποιήσεις παιδιών
Το Diyanet (Διευθυντήριο Θρησκευτικών Υποθέσεων) στην Τουρκία έχει βρεθεί στο επίκεντρο μιας σειράς καταγγελιών για σεξουαλικές κακοποιήσεις σε θρησκευτικά σχολεία και κατασκηνώσεις, αλλά οι αντιδράσεις του οργανισμού έχουν προκαλέσει ανησυχία και κριτική. Αντί να αναλάβει άμεσα δράση για την προστασία των θυμάτων και την ενίσχυση των μέτρων ασφαλείας, το Diyanet έχει συχνά καταπνίξει τις καταγγελίες, αποφεύγοντας να αναγνωρίσει ή να αποδεχτεί την έκταση του προβλήματος.
Η «αδράνεια» του οργανισμού ενισχύεται από την τάση να επιρρίπτεται η ευθύνη στην κοινωνία και τους γονείς, χωρίς να γίνονται σαφείς ενέργειες για την εξάλειψη των αιτίων της κακοποίησης. Οι καταγγελίες, πολλές φορές, αγνοούνται ή υποβαθμίζονται ως «ιδιωτικά ζητήματα» και συχνά οι υπεύθυνοι για την κακοποίηση παραμένουν ατιμώρητοι, ενώ οι θύματα αντιμετωπίζουν ψυχολογική πίεση ή ακόμα και απειλές για να μην προχωρήσουν με τις καταγγελίες. Αυτή η απροθυμία να αναγνωριστεί το πρόβλημα, καθώς και η έλλειψη διαφάνειας και ευθύνης, συντηρεί το κλίμα της ατιμωρησίας και καθιστά την πρόληψη ή την επίλυση του ζητήματος ακόμα πιο δύσκολη.
Από το 2022 έως το 2025, η Τουρκία παρουσίασε μια σημαντική αύξηση της χρηματοδότησης προς το Διευθυντήριο Θρησκευτικών Υποθέσεων (Diyanet), αντανακλώντας τη στροφή της χώρας προς ένα πιο θρησκευτικό μοντέλο διακυβέρνησης.
Το 2023, το Diyanet έλαβε προτεινόμενο προϋπολογισμό ύψους 35,9 δισεκατομμυρίων τουρκικών λιρών, ενώ το 2024, ο προϋπολογισμός αυξήθηκε κατά 151% φτάνοντας τα 91,8 δισεκατομμύρια τουρκικές λίρες. Για το 2025, η κυβέρνηση πρότεινε προϋπολογισμό 130,1 δισεκατομμυρίων τουρκικών λιρών, ποσό που ξεπερνά τα κονδύλια έξι υπουργείων, όπως τα Υπουργεία Εσωτερικών, Εξωτερικών, Ενέργειας και Εμπορίου.
Αυτή η αύξηση της χρηματοδότησης συνοδεύεται από την ενίσχυση του ρόλου του Diyanet στην εκπαίδευση και τη δημόσια ζωή. Για παράδειγμα, το 2023, διορίστηκαν δάσκαλοι Κορανίου και ιεροκήρυκες σε ένα τρίτο των σχολείων της επαρχίας Σμύρνης. Η ενίσχυση αυτή εντάσσεται σε μια ευρύτερη στρατηγική της κυβέρνησης Ερντογάν για την προώθηση ενός πιο θρησκευτικού και συντηρητικού μοντέλου διακυβέρνησης, με στόχο την αναβίωση της ισλαμικής ταυτότητας της χώρας. Ωστόσο, αυτή η στροφή έχει προκαλέσει ανησυχίες για την υποβάθμιση των κοσμικών θεσμών και την ενίσχυση της θρησκευτικής επιρροής στην πολιτική και κοινωνική ζωή της Τουρκίας.
Η αύξηση της χρηματοδότησης προς το Diyanet τα τελευταία χρόνια και η αναβάθμιση του ρόλου του στην Τουρκία συνδέονται άμεσα με την αύξηση των καταγγελιών για σεξουαλική κακοποίηση παιδιών σε θρησκευτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα, όπως τα Imam Hatip σχολεία. Η αυξημένη χρηματοδότηση προς το Diyanet έχει ενισχύσει την επιρροή του οργανισμού, ενώ ταυτόχρονα έχει οδηγήσει σε λιγότερη εποπτεία και έλεγχο των ιδρυμάτων που υπάγονται στη δικαιοδοσία του. Αυτή η έλλειψη ελέγχου σε συνδυασμό με την εξαιρετική εξουσία που ασκεί το Diyanet πάνω στην εκπαίδευση και τη θρησκευτική ζωή, αφήνει τα παιδιά εκτεθειμένα σε κίνδυνο. Η αδυναμία των αρμόδιων αρχών να παρέχουν επαρκή προστασία και εποπτεία εντός αυτών των σχολείων έχει δημιουργήσει ένα πρόσφορο έδαφος για καταχρηστικές πρακτικές. Ενώ το Diyanet και οι θρησκευτικές οργανώσεις συνεχίζουν να επωφελούνται από την αυξημένη κρατική χρηματοδότηση, η ανάγκη για καλύτερη διαφάνεια και υπευθυνότητα στην εποπτεία αυτών των εκπαιδευτικών οργανισμών παραμένει πιο επιτακτική από ποτέ.
