Όταν οι Ταλιμπάν επέστρεψαν στην εξουσία στο Αφγανιστάν τον Αύγουστο του 2021, η 24χρονη Nahid βρισκόταν στη μέση των σπουδών της. Τότε ήλπιζε να εργαστεί σε κάποιο πανεπιστήμιο μετά την αποφοίτησή της.
Αντί γι’ αυτό, η Nahid περνά τώρα τα πρωινά της σε ένα θρησκευτικό σχολείο στον υπόγειο χώρο ενός τεμένους στην δυτική πόλη Herat, καθισμένη στο πάτωμα και απαγγέλλοντας θρησκευτικά κείμενα μαζί με άλλες 50 γυναίκες και κορίτσια, όλες ντυμένες στα μαύρα από την κορυφή ως τα νύχια.
Ξέρει ότι οι Ταλιμπάν «προσπαθούν να αλλάξουν το μυαλό των γυναικών», αλλά λέει ότι παρακολουθεί τα μαθήματα επειδή «είναι ο μόνος τρόπος να βγω από το σπίτι και να καταπολεμήσω την κατάθλιψη». Η αμοιβή των 1.000 αφγάνι (περίπου 12.60€) που λαμβάνει κάθε μήνα βοηθά επίσης.
Η ιστορία της Nahid δεν είναι ασυνήθιστη. Μια έρευνα του Guardian και των Zan Times σε οκτώ από τις 34 επαρχίες του Αφγανιστάν αποκάλυψε τις σκόπιμες και μεθοδευμένες προσπάθειες των Ταλιμπάν να κάνουν τα θρησκευτικά μαθήματα τη μοναδική επιλογή εκπαίδευσης για γυναίκες και κορίτσια στη χώρα.
Μετά τον αρχικό αποκλεισμό των γυναικών και κοριτσιών από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και τις ανώτερες σπουδές πριν από περισσότερα από τέσσερα χρόνια, το καθεστώς χτίζει ένα μεγάλο δίκτυο θρησκευτικών σχολείων που προωθούν μια νέα εναλλακτική.
Σύμφωνα με αναφορές, μέχρι το τέλος του προηγούμενου έτους υπήρχαν πάνω από 21.000 ισλαμικά θρησκευτικά σχολεία σε όλο το Αφγανιστάν. Μεταξύ Σεπτεμβρίου 2024 και Φεβρουαρίου 2025, οι Ταλιμπάν έχτισαν ή έθεσαν τα θεμέλια για περίπου 50 νέα σχολεία σε 11 επαρχίες.
Στα σχολεία διδάσκουν μουλάδες στο τζαμί ή στα σπίτια τους, στους οποίους καταβάλλεται μισθός από το υπουργείο Παιδείας. Για να στελεχώσουν τα σχολεία, το υπουργείο έχει εκδώσει πιστοποιητικά διδασκαλίας σε 21.300 πρώην μαθητές θρησκευτικών σχολείων, που τους επιτρέπουν να διδάσκουν σε δευτεροβάθμιο, πανεπιστημιακό ή ακόμη και μεταπτυχιακό επίπεδο.
Οι οικογένειες έχουν πλέον λίγες εναλλακτικές, αφού τα κορίτσια αποκλείστηκαν από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, και συχνά πιέζονται ή δελεάζονται να εγγράψουν τις κόρες τους σε θρησκευτικά σχολεία. Οι μουλάδες έχουν επίσης κίνητρο να γεμίζουν τις τάξεις, καθώς όσο περισσότεροι μαθητές, τόσο μεγαλύτερος ο μισθός τους. Ως κοινοτικοί ηγέτες και δίαυλοι για βοήθεια, ασκούν τεράστια δύναμη στην καθημερινή ζωή των περισσότερων ανθρώπων.
Η Karima, από την νοτιοδυτική επαρχία Nimroz, απέσυρε τις δύο κόρες της από το σχολείο κατόπιν αιτήματος του τοπικού μουλά. «Είπε ότι θα μας έδινε τροφή αν έστελνα τις κόρες μου στο μάθημά του», λέει. «Αλλά στο τέλος δεν ήρθε τίποτα».
Μια άλλη μητέρα, η Nasreen, λέει ότι της είπαν: «Στείλε τις κόρες σου στα θρησκευτικά μας μαθήματα ή δεν παίρνεις τίποτα».
Το αποτέλεσμα είναι μια σταδιακή αναδιαμόρφωση των κοινοτικών προτύπων. Οι οικογένειες που αντιστέκονται αντιμετωπίζουν απομόνωση και πείνα. Εκείνες που συμμορφώνονται συχνά βλέπουν τις κόρες τους να επιστρέφουν στο σπίτι πιο αυστηρές και κριτικές, μερικές φορές καταδικάζοντας ακόμη και τους γονείς τους ως «άπιστους». Ακόμη και οι ευκαιρίες εργασίας, σύμφωνα με αναφορές, προορίζονται για οικογένειες των οποίων οι κόρες παρακολουθούν θρησκευτικά μαθήματα.
Στα δημοτικά σχολεία θηλέων που παραμένουν ανοιχτά, η επίδραση είναι εμφανής. Τα μεγέθη των τάξεων είναι πολύ μικρότερα. Στην Nimroz, μια δασκάλα λέει ότι 57 από τους μαθητές της έφυγαν για μάδρες φέτος. «Πριν, κάθε τάξη είχε τέσσερις τμήματα με 40 μαθητές. Τώρα έχουμε τρία τμήματα με μόλις 20 έως 25 μαθητές».
Ακόμη και όσες μένουν συχνά παρακολουθούν και τα δύο ιδρύματα, περνώντας τα πρωινά στη μάδρα και τα απογεύματα στο σχολείο, μέχρι να αυξηθεί η πίεση και να εγκαταλείψουν τελείως τη μη θρησκευτική εκπαίδευση. Παράλληλα, έμπειροι δάσκαλοι με πανεπιστημιακά πτυχία έχουν απαγορευτεί να διδάσκουν. Οι αντικαταστάτες τους είναι συχνά έφηβοι πρώην μαθητές μάδρας χωρίς εκπαιδευτική κατάρτιση αλλά με ισχυρά ιδεολογικά προσόντα.
Στη δυτική επαρχία Farah, μια διευθύντρια θυμάται ότι της διατάχθηκε να απολύσει πέντε καταρτισμένες δασκάλες. Μία από τις αντικαταστάτριες διορίστηκε παρόλο που δεν ήξερε να διαβάζει άπταιστα· τα μόνα προσόντα της, λέει η διευθύντρια, ήταν οι σχέσεις με αξιωματούχους και το πιστοποιητικό διδασκαλίας.
Το πρόγραμμα σπουδών στα θρησκευτικά σχόλια είναι περιορισμένο: απομνημόνευση του Κορανίου, ερμηνείες των Ταλιμπάν για το ισλαμικό δίκαιο, ρόλοι φύλου και κανόνες για την ενδυμασία και τη συμπεριφορά. Δεν διδάσκονται μαθηματικά ή επιστήμες.
Η επέκταση των θρησκευτικών σχολείων αναδιαμορφώνει επίσης την αγορά εργασίας στο Αφγανιστάν. Οι δημόσιοι υπάλληλοι με χρόνια εκπαίδευσης αντικαθίστανται από έφηβους που διαθέτουν μονάχα το πιστοποιητικό από τα θρησκευτικά σχολεία.
Το μήνυμα έχει περάσει σε όλο το κοινωνικό επίπεδο. Τα κορίτσια που ερωτήθηκαν λένε ότι δεν ονειρεύονται πια να γίνουν γιατροί ή μηχανικοί. Αντίθετα, βλέπουν τα πιστοποιητικά από τα θρησκευτικά σχολεία ως ασφαλέστερα και ολοένα και τη μοναδική αναγνωρισμένη προσόν.
Με πληροφορίες από Guardian
