Οι Ταλιμπάν κατέλαβαν για δεύτερη φορά την εξουσία στο Αφγανιστάν το 2021. Έκτοτε, έχουν εδραιώσει τον απόλυτο έλεγχό τους, αποκλείοντας γυναίκες και κορίτσια από τη δημόσια ζωή, εξαλείφοντας την εσωτερική διαφωνία και αποκτώντας την πρώτη τους επίσημη αναγνώριση από μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ - τη Ρωσία.
Παρά την αυταρχική διακυβέρνηση μέσω διαταγμάτων, οι Αφγανοί αντιμετωπίζουν προκλήσεις που δεν λύνονται μόνο με ιδεολογία: κλιματική αλλαγή, πληθυσμιακή έκρηξη και σοβαρές περικοπές στη διεθνή βοήθεια δοκιμάζουν την ικανότητα των Ταλιμπάν όχι μόνο να κυβερνούν, αλλά και να ηγούνται. Ωστόσο, η υποβάθμιση της θέσης των γυναικών, ο αποκλεισμός τους από την εκπαίδευση και τη δημόσια ζωή είναι εξαιρετικά ανησυχητικός: Μια γάτα έχει περισσότερες ελευθερίες από μια γυναίκα στο Αφγανιστάν των Ταλιμπάν, είχε δηλώσει η Μέριλ Στριπ τον Σεπτέμβριο του 2024.
Ακολουθούν πέντε σημεία-κλειδιά για την τρέχουσα κατάσταση στο Αφγανιστάν λόγω Ταλιμπάν:
1. Ο ανώτατος ηγέτης εδραιώνει την εξουσία του
Ο Χιμπατουλάχ Αχούντζαντα, από την Κανταχάρ, ηγείται των Ταλιμπάν από το 2016, οδηγώντας τους από την εξέγερση στην εξουσία. Κεντρικό στοιχείο του οράματός του ήταν η εγκαθίδρυση ενός ισλαμικού συστήματος, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την επικύρωση του «Νόμου περί Διάδοσης της Αρετής και Πρόληψης της Φαυλότητας» το 2023, που ρυθμίζει ακόμη και τις κοινωνικές σχέσεις.
Τον Ιούνιο, τόνισε πως η τήρηση των εντολών της ηγεσίας είναι υποχρεωτική για όλους. Υπουργοί και αξιωματούχοι έχουν φτάσει στο σημείο να χαρακτηρίζουν την κριτική εις βάρος του ως «βλασφημία».
2. Οι εσωτερικές διαφορές μένουν στο παρασκήνιο
Παρά την ύπαρξη στελεχών που ζητούσαν χαλάρωση των περιορισμών κατά των γυναικών για να βελτιωθεί η διεθνής εικόνα της χώρας, ο Αχούντζαντα έχει αντισταθεί σε κάθε αλλαγή. Οι ισχυροί παίκτες του κινήματος, όπως ο υπουργός Εσωτερικών Σιρατζουντίν Χακάνι, έχουν περιοριστεί, ενώ ο ίδιος ο ηγέτης έχει αναλάβει άμεσο έλεγχο στον στρατιωτικό εξοπλισμό, παραμερίζοντας υπουργεία.
3. Καμία βελτίωση για τις γυναίκες και τα κορίτσια
Η αναγνώριση από τη Ρωσία ερμηνεύεται από ακτιβιστές ως επικίνδυνο μήνυμα: ότι οι Ταλιμπάν μπορούν να συνεχίσουν τις καταπατήσεις των δικαιωμάτων των γυναικών χωρίς συνέπειες. Παρά την καταστολή των δημόσιων διαμαρτυριών, η αντίσταση παραμένει υπόγεια, με πολλές γυναίκες να ζουν με την ελπίδα ότι το καθεστώς αυτό δεν θα διαρκέσει για πάντα.
4. Περιφερειακές σχέσεις βασισμένες σε συμφέροντα
Οι σχέσεις των Ταλιμπάν με τις γειτονικές χώρες καθορίζονται από πρακτικά ζητήματα – σύνορα, διαμετακόμιση, ασφάλεια – και όχι από κοινές αξίες. Παρά τη «μη αναγνώριση» που διακηρύσσει η Δύση, οι περιφερειακές επαφές και η διπλωματική εμπλοκή αυξάνονται, οδηγώντας σε μια de facto ομαλοποίηση του καθεστώτος.
5. Η πραγματική δοκιμασία είναι μπροστά
Η διακοπή της επείγουσας βοήθειας από τις ΗΠΑ, που ήταν ο μεγαλύτερος δωρητής, και οι περικοπές χρηματοδότησης των ΜΚΟ απειλούν την ήδη εύθραυστη οικονομία. Η αύξηση του πληθυσμού - που αναμένεται να φτάσει τα 76,88 εκατομμύρια έως το 2050 - σε συνδυασμό με την ανεργία και τις μαζικές απελάσεις από γειτονικές χώρες, θα δοκιμάσει την αντοχή του συστήματος.
Οι κυριότεροι σταθμοί της διακυβέρνησης Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν
2021
- 15 Αυγούστου: Οι Ταλιμπάν εισβάλλουν στην Καμπούλ, επιστρέφοντας στην εξουσία μετά από δύο δεκαετίες, καθώς ο διεθνώς υποστηριζόμενος πρόεδρος Άσραφ Γάνι εγκαταλείπει τη χώρα.
- 26 Αυγούστου: Βομβιστές αυτοκτονίας και ένοπλοι του Ισλαμικού Κράτους σκοτώνουν πάνω από 170 Αφγανούς και 13 Αμερικανούς στρατιώτες σε επίθεση εναντίον των πλήθους που προσπαθούσαν να εκκενώσουν το αεροδρόμιο της Καμπούλ.
2022
- 23 Μαρτίου: Την ημέρα που ανοίγουν τα λύκεια, οι Ταλιμπάν ανατρέπουν αιφνιδιαστικά την υπόσχεσή τους να επιτρέψουν τη φοίτηση κοριτσιών άνω της έκτης τάξης.
- 7 Μαΐου: Το Υπουργείο Αρετής και Πρόληψης της Κακίας των Ταλιμπάν ανακοινώνει ότι οι γυναίκες σε δημόσιους χώρους πρέπει να φορούν μανδύες που καλύπτουν ολόκληρο το σώμα και να έχουν το πρόσωπο καλυμμένο, αφήνοντας μόνο τα μάτια ακάλυπτα. Τις συμβουλεύει να παραμένουν στο σπίτι, εκτός αν υπάρχει σοβαρή ανάγκη εξόδου.
- 10 Νοεμβρίου: Επιβάλλεται πανεθνική απαγόρευση χρήσης γυμναστηρίων και πάρκων από γυναίκες, με την αιτιολογία ότι δεν τηρούνται οι κανόνες διαχωρισμού φύλων ή η υποχρέωση πλήρους κάλυψης.
- 20 Νοεμβρίου: Δημόσιο μαστίγωμα 19 ατόμων, συμπεριλαμβανομένων φερόμενων ως μοιχών - το πρώτο από την επιστροφή των Ταλιμπάν στην εξουσία.
- 8 Δεκεμβρίου: Δημόσια εκτέλεση καταδικασμένου δολοφόνου μπροστά σε εκατοντάδες θεατές - η πρώτη μετά την ανάληψη της εξουσίας.
- 21 Δεκεμβρίου: Απαγόρευση φοίτησης φοιτητριών στα πανεπιστήμια.
- 24 Δεκεμβρίου: Απαγόρευση απασχόλησης Αφγανών γυναικών σε εθνικές και διεθνείς ΜΚΟ.
2023
- 4 Ιουλίου: Εντολή κλεισίματος των ινστιτούτων αισθητικής, λόγω «αντιισλαμικών» υπηρεσιών, όπως η διαμόρφωση φρυδιών. Η απόφαση επηρεάζει έως και 60.000 γυναίκες επιχειρηματίες.
- 13 Σεπτεμβρίου: Οι Ταλιμπάν υποδέχονται τη νέα πρέσβειρα της Κίνας. Μήνες αργότερα, αποστέλλουν δική τους πρέσβειρα στο Πεκίνο.
- 4 Οκτωβρίου: Το Πακιστάν ανακοινώνει εκστρατεία απέλασης παράτυπων μεταναστών, περιλαμβάνοντας εκατομμύρια Αφγανούς.
- 7 Οκτωβρίου: Σεισμός 6,3 Ρίχτερ στην επαρχία Χεράτ σκοτώνει χιλιάδες. Ακολουθούν ισχυροί μετασεισμοί, προκαλώντας νέες καταστροφές.
2024
- 4 Ιανουαρίου: Συλλήψεις γυναικών στην Καμπούλ για «κακή χιτζάμπ» - η πρώτη επίσημη καταστολή ενδυματολογικού κώδικα από την επιστροφή των Ταλιμπάν.
- 17 Μαΐου: Ένοπλοι ανοίγουν πυρ στην Μπαμιγιάν, σκοτώνοντας έξι ανθρώπους, ανάμεσά τους τρεις Ισπανούς τουρίστες. Το Ισλαμικό Κράτος αναλαμβάνει την ευθύνη.
- 4 Ιουνίου: Ο ηγέτης των ΗΑΕ συναντά Ταλιμπανικό αξιωματούχο που καταζητείται από τις ΗΠΑ για θανατηφόρες επιθέσεις, υπογραμμίζοντας το διπλωματικό χάσμα γύρω από το καθεστώς.
- 30 Ιουλίου: Οι Ταλιμπάν δηλώνουν ότι δεν αναγνωρίζουν πλέον αφγανικές διπλωματικές αποστολές στελεχωμένες από πρώην κυβερνητικούς διπλωμάτες.
- 13 Αυγούστου: Εορτασμός τρίτης επετείου ανάληψης εξουσίας σε πρώην αμερικανική αεροπορική βάση, σύμβολο του πολέμου των ΗΠΑ κατά των Ταλιμπάν.
- 21 Αυγούστου: Τα ΗΑΕ αποδέχονται τα διαπιστευτήρια του πρέσβη των Ταλιμπάν.
- 22 Αυγούστου: Απαγόρευση φωνών και ακάλυπτων προσώπων γυναικών σε δημόσιους χώρους, βάσει νέων νόμων του ανώτατου ηγέτη.
- 13 Σεπτεμβρίου: Μαχητές του ΙΚ σκοτώνουν 14 άτομα σε σιιτική περιοχή του κεντρικού Αφγανιστάν, πυροβολώντας τους καθώς επέστρεφαν από προσκύνημα στο Ιράκ.
- 16 Σεπτεμβρίου: Αναστολή εμβολιασμών κατά της πολιομυελίτιδας - η ασθένεια εξακολουθεί να ενδημεί.
- 15 Οκτωβρίου: ΜΜΕ που ελέγχονται από τους Ταλιμπάν σταματούν να προβάλλουν εικόνες ζωντανών όντων. Η επαρχία Χελμάντ επιβάλλει καθολική απαγόρευση.
- 10 Νοεμβρίου: Οι Ταλιμπάν ανακοινώνουν συμμετοχή σε διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα, ζητώντας διεθνή βοήθεια για ακραία καιρικά φαινόμενα.
- 4 Δεκεμβρίου: Αντιδράσεις μετά από πληροφορίες ότι ο ηγέτης διέταξε αναστολή ιατρικών μαθημάτων για γυναίκες.
- 11 Δεκεμβρίου: Επίθεση αυτοκτονίας στην Καμπούλ σκοτώνει τον υπουργό Προσφύγων. Η κηδεία του γίνεται την επόμενη μέρα.
- 24 Δεκεμβρίου: Αεροπορικές επιδρομές του Πακιστάν σε υποτιθέμενα κρησφύγετα Πακιστανών Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν σκοτώνουν 46 άτομα, κυρίως γυναίκες και παιδιά.
2025
- 22 Ιανουαρίου: Ανταλλαγή κρατουμένων με τις ΗΠΑ: απελευθερώνονται δύο Αμερικανοί με αντάλλαγμα στέλεχος των Ταλιμπάν καταδικασμένο σε ισόβια για διακίνηση ναρκωτικών και τρομοκρατία. Ακολουθούν κι άλλες απελευθερώσεις.
- 24 Ιανουαρίου: Ο γενικός εισαγγελέας του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου ζητά εντάλματα σύλληψης για δύο κορυφαίους Ταλιμπάν λόγω καταστολής των γυναικών.
- 24 Φεβρουαρίου: Επιβεβαιώνεται η σύλληψη δύο ηλικιωμένων Βρετανών υπηκόων, του Πίτερ και της Μπάρμπι Ρέινολντς.
- 5 Μαρτίου: Σύλληψη υπόπτου για την επίθεση αυτοκτονίας στο αεροδρόμιο Καμπούλ το 2021· οδηγείται σε αμερικανικό δικαστήριο.
- 23 Μαρτίου: Οι ΗΠΑ επικηρύσσουν τρία ανώτερα στελέχη των Ταλιμπάν, ανάμεσά τους ο υπουργός Εσωτερικών.
- 5 Ιουνίου: Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, απαγορεύει την είσοδο πολιτών από 12 χώρες, συμπεριλαμβανομένου του Αφγανιστάν.
- 4 Ιουλίου: Η Ρωσία γίνεται η πρώτη χώρα που αναγνωρίζει επίσημα την κυβέρνηση των Ταλιμπάν.
Με πληροφορίες από Associated Press
