«Με καταγωγή από τη Μαριούπολη»: Η συγγραφέας Νατάσα Βοντίν αναζητά τη μητέρα της

Ειδήσεις από τη Μαριούπολη Facebook Twitter
Η Νατάσα Βοντίν το μεγαλύτερο διάστημα της ζωής της δεν ήξερε καν ότι ήταν παιδί αιχμαλώτων εργατών.
0

ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΜΕΡΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ η Γερμανίδα, ουκρανικής καταγωγής, συγγραφέας και μεταφράστρια Νατάσα Βοντίν, που γεννήθηκε το 1945 σε στρατόπεδο εργασίας στη Γερμανία, άρχισε να ψάχνει τα ίχνη της μητέρας της και της ουκρανικής οικογένειάς της.

Δεν είχε κάποιο οργανωμένο σχέδιο, προετοιμασμένο από καιρό. Δεν είχε κάποια στοιχεία που θα λειτουργούσαν ως οδηγός. Ήταν περισσότερο μια παρόρμηση, μια ζαριά στην τύχη, ένα είδος επιφοίτησης που την οδήγησαν τελικά σε μια μεγάλη αποκάλυψη και σε ένα συνταρακτικό βιβλίο.

Η αναζήτηση, βέβαια, ίσως να μην ήταν και τυχαία. Γιατί η Νατάσα Βοντίν ήθελε τελικά να γράψει για τη ζωή της μητέρας της, για τη γυναίκα που υπήρξε πριν από τη δική της γέννηση κάπου στην Ουκρανία κι ύστερα σ’ ένα στρατόπεδο στη Γερμανία.

«Το μαύρο κουτί της ζωής μου είχε ανοίξει... Ήταν η πρώτη φορά στη ζωή μου που θεωρούσα πιθανό να μη βρίσκομαι εκτός της ιστορίας της ανθρωπότητας αλλά να ανήκω σ’ αυτήν, όπως κάθε άλλος». 

Ένα πρωί η Νατάσα Βοντίν πληκτρολόγησε το όνομα της μητέρας της στη μηχανή αναζήτησης του ρωσικού διαδικτύου: Ιβάστσενκο, Γεβγκένια Γιακόβλεβνα. Δεν πίστευε ότι θα έβγαζε τίποτα. Το έκανε, άλλωστε, ως παιχνίδι.

Έτσι κι αλλιώς, προηγούμενες αναζητήσεις μέσω του Ερυθρού Σταυρού, αναζητήσεις της σε ερευνητικά ιδρύματα, έρευνες σε καταλόγους θυμάτων δεν είχαν δώσει κανένα αποτέλεσμα σε σχέση με τη ζωή της μητέρας της και της οικογένειάς της στην Ουκρανία.

Το μόνο που ήξερε είναι ότι η μητέρα της είχε γεννηθεί το 1920 στη Μαριούπολη, ότι το 1943 είχε μεταφερθεί στη Γερμανία για καταναγκαστικά έργα, μαζί με τον σύζυγό της, ότι είχε εργαστεί για το εργοστάσιο όπλων του ομίλου Φλικ στη Λειψία και ότι έντεκα χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου αυτοκτόνησε πέφτοντας σ’ ένα ποτάμι κοντά στον οικισμό «απάτριδων αλλοδαπών», όπου έμενε.

Γιατί είχε φύγει από τη Σοβιετική Ένωση; Μήπως ήταν συνεργάτιδα των ναζί; Το σίγουρο ήταν ότι η μητέρα της Νατάσα βρέθηκε «μέσα στην κρεατομηχανή δύο δικτατοριών, στην αρχή σ’ αυτήν του Στάλιν στην Ουκρανία και ύστερα σ’ αυτήν του Χίτλερ στη Γερμανία».  

ΜΕ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΡΙΟΥΠΟΛΗ
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Natascha Wodin, Με καταγωγή από τη Μαριούπολη, Μτφρ.: Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, εκδόσεις Gutenberg

Κι εκεί που δεν περίμενε τίποτα, καθώς εκατοντάδες Ουκρανές είχαν το ίδιο όνομα με τη μητέρα της, σε μια σελίδα με το παράξενο αγγλικό όνομα «Azov’s Greeks» βρήκε μια Γεβγκένια Γιακόβλεβνα που είχε γεννηθεί το 1920 στη Μαριούπολη, όπως και η μητέρα της. Δεν θα μπορούσε να ήταν σύμπτωση.

Αλλά τι σχέση είχαν οι Έλληνες της Αζοφικής με την οικογένειά της; Και τι δουλειά είχαν οι Έλληνες στη Μαριούπολη, μια πόλη που επί Σοβιετικής Ένωσης ονομαζόταν Ζντάνοφ και για την οποία δεν ήξερε τίποτα;

Το κουβάρι άρχισε να ξετυλίγεται. Στην ιστοσελίδα των Ελλήνων του Αζόφ ένας Κονσταντίν με ελληνικό επίθετο ήταν πρόθυμος να τη βοηθήσει. Ουκρανός και ο ίδιος, αλλά με ελληνικές ρίζες, δεν ζούσε καν στη Μαριούπολη αλλά κάπου στη βόρεια Ρωσία, όπου εργαζόταν ως μηχανικός στη μεταλλουργία. Εκεί διηύθυνε μια λέσχη συζητήσεων για τους Έλληνες της Ουκρανίας, αλλά το πραγματικό πάθος του ήταν η γενεαλογία.

Η Νατάσα έπεσε πάνω στον σωστό άνθρωπο, που χωρίς κανένα αντάλλαγμα, μόνο και μόνο από το πάθος για τη γενεαλογία, αφιερώθηκε στο να τη βοηθήσει. Τα στοιχεία άρχισαν να έρχονται το ένα μετά το άλλο.

«Μου είχε συμβεί κάτι παράξενα θαυμαστό», γράφει η Νατάσα Βοντίν. «Το μαύρο κουτί της ζωής μου είχε ανοίξει... Ήταν η πρώτη φορά στη ζωή μου που θεωρούσα πιθανό να μη βρίσκομαι εκτός της ιστορίας της ανθρωπότητας αλλά να ανήκω σ’ αυτήν, όπως κάθε άλλος». 

Δεν είναι υπερβολή αυτή η φράση της Νατάσα Βοντίν. Το μεγαλύτερο διάστημα της ζωής της δεν ήξερε καν ότι ήταν παιδί αιχμαλώτων εργατών. Μεγάλωνε σε διάφορα μεταπολεμικά γκέτο και δεν είχε ιδέα ποιοι ήταν όλοι αυτοί οι γείτονές της που μιλούσαν βουλγάρικα, ρουμανικά, τσέχικα, πολωνικά. Στα σχολεία όπου πήγαινε ήταν παρίας. Ήταν η Ρωσίδα, η βάρβαρη.

Σ’ αυτά τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια οι μαθητές των γερμανικών σχολείων μάθαιναν ότι οι Ρώσοι είχαν επιτεθεί στη Γερμανία, είχαν καταστρέψει τα πάντα και είχαν πάρει από τους Γερμανούς τη μισή τους χώρα.

Η Νατάσα ήταν «η προσωποποίηση των κομμουνιστών και των μπολσεβίκων, των Σλάβων υπανθρώπων, η προσωποίηση του παγκόσμιου εχθρού που τους είχε νικήσει στον πόλεμο». Για να μπορέσει να επιβιώσει και να προστατευθεί κάπως από τη βία και το μπούλινγκ προφασιζόταν ότι καταγόταν από μια πλούσια οικογένεια και ότι οι γονείς της την είχαν βρει στον δρόμο κατά τη διάρκεια της φυγής τους από τη Ρωσία.

«Το μόνο που ήξερα», γράφει σπαρακτικά η Νατάσα Βοντίν, «ήταν ότι ανήκα σ’ ένα είδος ανθρώπινων απορριμμάτων, σ’ έναν σκουπιδότοπο που είχε απομείνει από τον πόλεμο».

Ειδήσεις από τη Μαριούπολη Facebook Twitter
Η Natascha Wodin (αριστερά) με τον πατέρα της στον τάφο της μητέρας της.

Έμαθε πολλά. Για τη μητέρα της, για τα αδέλφια της μητέρας της, τα ανίψια της, τους συγγενείς. Οι περισσότεροι είχαν πεθάνει. Αλλά βρήκε ακόμα κάποιους ζωντανούς που τη βοήθησαν να ξαναβρεί την ιστορία.

Τελικά, το ψέμα που είχε επινοήσει για να μετριάσει τη βία των Γερμανών συμμαθητών της, δηλαδή ότι ήταν γόνος πλούσιας οικογένειας, δεν ήταν ψέμα. Η Νατάσα είχε πίσω της μια πολυεθνική καταγωγή, ένα απίθανο γενεαλογικό δέντρο, που ταυτόχρονα αποτυπώνει τις μετακινήσεις και τις σχέσεις ατόμων και πληθυσμών μέσα στον χώρο και στον χρόνο. Οι γονείς της μητέρας της ήταν η Ματίλντα, κόρη ενός Ιταλού εξαγωγέα, και ο Γιακόβ, γιος ενός Ουκρανού εφοπλιστή. Η οικογένεια του Ιταλού προπάππου της εμπορευόταν το ουκρανικό σιτάρι και τον άνθρακα της λεκάνης του Ντονέτσκ. Ο Ουκρανός προπάππος της Επιφάν ήταν εφοπλιστής και τα καράβια του μετέφεραν τον άνθρακα του Ιταλού. 

Η Νατάσα Βοντίν ανασυνέθεσε τη ζωή της μητέρας της, της οικογένειάς της αλλά και τη δική της ζωή στη μεταπολεμική Γερμανία. Το βιβλίο της δεν είναι απλώς χρονικό ή μαρτυρία. Είναι τελικά λογοτεχνία υψηλού επιπέδου. Μου θυμίζει πολύ τους «Χαμένους» του Ντάνιελ Μέντελσον αλλά και τα μυθιστορήματα του Ζέμπαλντ, πολύ περισσότερο που η Βοντίν εντάσσει στην αφήγησή της τη φωτογραφία.

Όταν η Βοντίν άρχισε να αναζητά τη μητέρα της, η έρευνά της συνέπεσε με τις πρώτες σεισμικές δονήσεις μιας νέας στρατιωτικής σύγκρουσης στην Ουκρανία. «Η βία σύντομα θα έφτανε στη Μαριούπολη και πρώτο πρώτο θα καιγόταν εκείνο το κτίριο το οποίο κάποτε φιλοξένησε το γυμνάσιο θηλέων που είχε ιδρύσει η θεία μου Βαλεντίνα», γράφει.

Το βιβλίο κυκλοφόρησε στη Γερμανία το 2017. Αλλά η σύμπτωση της ελληνικής έκδοσής του με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία (θαυμάσια η μετάφραση της Αλεξάνδρας Ιωαννίδου, που έχει γράψει και έναν κατατοπιστικό πρόλογο) μας βοηθάει να δούμε και τα θέματα της ουκρανικής ταυτότητας, που τόσο έχει αμφισβητηθεί.

Θα κρατήσω, τέλος, μια υπέροχη εικόνα της Μαριούπολης, αυτής της πόλης με το ήπιο κλίμα, ένα λιμάνι της Αζοφικής Θάλασσας, της πιο ακύμαντης και ζεστής θάλασσας του κόσμου, στεφανωμένη από αμπελώνες και αχανείς εκτάσεις με ηλιοτρόπια.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

emil szittya

Βιβλίο / Μακαρόνια με ζάχαρη: 27 όνειρα Ευρωπαίων στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου

Πώς ονειρευόμαστε τον πόλεμο; Ο Ούγγρος νομάς Εμίλ Ζιτιά κατέγραψε τα όνειρα Ευρωπαίων στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ανάμεσα σε αυτά και το όνειρο ενός Έλληνα συγγραφέα, που εικάζεται πως είναι ο Νίκος Καζαντζάκης.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
ΛΑ - dev

Βιβλίο / Λέσχη Ανάγνωσης: 27 βιβλία για την Ευρώπη

Εμβληματικά βιβλία που αποκαλύπτουν νέες πτυχές για την ιστορία της Ευρώπης, λογοτεχνία και ποίηση που εμπνεύστηκαν από τις περιπέτειες των ανθρώπων της, δοκίμια και ιδέες που γεννήθηκαν στη Γηραιά Ήπειρο. Ένα ταξίδι ανάγνωσης από τον Έρικ Χομπσμπάουμ και τον Μαρκ Μαζάουερ μέχρι τα συγκλονιστικά βιβλία του Πρίμο Λέβι και του Τσέλαν.
THE LIFO TEAM

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ