Στο βιβλίο του Antifa-εγχειρίδιο προς αντιφασιστική χρήση, που στην Ελλάδα κυκλοφόρησε το 2019 από τις Εκδόσεις των Συναδέλφων, ο καθηγητής Ιστορίας στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο Rutgers του Νιου Τζέρσεϊ ανατρέχει διεξοδικά στην ιστορία του αντιφασιστικού κινήματος από τη γέννησή του μέχρι σήμερα, βασιζόμενος σε συνεντεύξεις αντιφασιστών από όλο τον κόσμο. Στη συνέντευξη που μας έδωσε ο ίδιος περιέγραψε τη δύσκολη κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στις ΗΠΑ σήμερα για τους Antifa, οι οποίοι έχουν βρεθεί στο στόχαστρο της alt-right και του Προέδρου Τραμπ –εξίσου δύσκολη είναι και η δική του, εξαιτίας απειλών που έχει δεχθεί, οι οποίες τον ανάγκασαν να εγκατασταθεί οικογενειακώς στη Ισπανία–, σχολίασε την εκλογή Μαμντάνι και την αμερικανική πολιτική σκηνή, και εξέφρασε την αισιοδοξία του για τον τρόπο που κινητοποιείται η νέα γενιά.
— Η πρώτη ερώτηση επόμενο είναι να αφορά τον λόγο του εξαναγκαστήκατε να εγκαταλείψετε τις ΗΠΑ.
Αφότου ο Τραμπ στοχοποίησε το Antifa κίνημα, άρχισα να δέχομαι στο μέιλ μου και στα σόσιαλ σωρεία απειλών ακόμα και για τη ζωή μου. Αρχικά αδιαφορούσα, όταν όμως σε ένα από αυτά τα ανώνυμα μέιλ είδα ότι αναγραφόταν η διεύθυνση του σπιτιού μου, συνειδητοποιήσαμε με τη γυναίκα μου ότι τα πράγματα είχαν γίνει αρκετά σοβαρά και ότι θα έπρεπε να μετακομίσουμε άμεσα, τουλάχιστον για ένα διάστημα, καθώς κανείς, ούτε οι αρχές, δεν μπορούσε να εγγυηθεί για την ασφάλεια τη δική μας και ιδίως των παιδιών μας, που είναι το κύριο μέλημά μας. Αρχικά σκεφτήκαμε να πάμε σε κάποια άλλη αμερικανική πόλη, όμως δεν θέλαμε να ανησυχήσουν τα παιδιά, που θα έβρισκαν περίεργο ότι θα αφήναμε έτσι ξαφνικά το σπίτι μας. Και τότε σκεφτήκαμε την Ισπανία, όπου είχαμε μείνει πρόσφατα οικογενειακώς έναν ολόκληρο χρόνο στο πλαίσιο μιας ακαδημαϊκής έρευνας. Αν τους λέγαμε, λοιπόν, ότι χρειαζόταν να συνεχίσουμε τη δουλειά μας εκεί, θα τους ερχόταν πιο φυσιολογικό.
— Διαβάσαμε ότι σας σταμάτησαν στο αεροδρόμιο και σας ανέκριναν.
Πράγματι. Την ημέρα της προγραμματισμένης μας πτήσης, βρισκόμασταν στην πύλη αναχώρησης όταν πληροφορηθήκαμε ότι οι κρατήσεις μας είχαν ακυρωθεί και δεν θα μπορούσαμε να ταξιδέψουμε. Ήταν μάλιστα ακριβώς η μέρα που διάφορες «προσωπικότητες» της αμερικανικής ακροδεξιάς, ανάμεσά τους κάποιοι που μου είχαν επιτεθεί προσωπικά, συναντήθηκαν με τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο. Είχα στοχοποιηθεί και επίσημα πλέον και η κατάσταση άγγιζε τα όρια της παράνοιας! Εν τέλει, βρήκαμε μια άλλη πτήση για την επόμενη μέρα – λίγο πριν από την επιβίβαση ήρθαν και με βρήκαν ομοσπονδιακοί πράκτορες, οι οποίοι με έψαξαν και με ανέκριναν επί ώρα, προτού τελικά μας αφήσουν να φύγουμε.
«Δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε μια ακροδεξιά πολιτική παράταξη στις εκλογές όπως θα αντιμετωπίζαμε ένα ακροδεξιό κίνημα του δρόμου. Θα πρέπει, απεναντίας, η πολιτική μας προσέγγιση να είναι πιο ελκυστική από τη δική τους».
— Πόσο δύσκολο είναι να είσαι ενεργός αντιφασίστας σήμερα στις ΗΠΑ;
Αρκετά δύσκολο, έως επίφοβο! Υπάρχει, ξέρεις, ένα παράδοξο εδώ: ο Ντόναλντ Τραμπ εξέδωσε τις προάλλες ένα Προεδρικό Διάταγμα στο οποίο ανακηρύσσει τους Antifa τρομοκρατική οργάνωση. Αυτό ωστόσο δεν έχει καμία νομική ισχύ, επειδή δεν υπάρχει έννομος τρόπος να κηρυχθεί μια εγχώρια πολιτική οργάνωση τρομοκρατική. Επιπλέον, οι Antifa δεν είναι ένας συγκεκριμένος πολιτικός σχηματισμός αλλά περισσότερο ένα όρος-«ομπρέλα». Ωστόσο, το διάταγμα επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν η αστυνομία και οι δικαστές, επηρεάζει επίσης την κοινή γνώμη. Νομίζω ότι ο κύριος λόγος για τον οποίο προέβη στην ενέργεια αυτή ο Τραμπ ήταν για να συνδέσει την πολιτική δράση όλων όσοι του αντιτίθενται με την πολιτική βία, ενθαρρύνοντας έτσι το FBI και τις λοιπές αστυνομικές και δικαστικές αρχές να εστιάσουν την προσοχή τους σε ριζοσπαστικές ομάδες της αριστεράς και του αντιεξουσιαστικού χώρου.
— Δείχνουν, άραγε, την ίδια «ευαισθησία» και απέναντι στην ακροδεξιά;
Όχι βέβαια. Και είναι, ξέρεις, αρκετά πειστικοί – ένας καλός μου φίλος που δραστηριοποιείται σε μια αναρχική ομάδα στη Νέα Υόρκη δέχτηκε τόσες παρενοχλήσεις από το FBI, ώστε αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα πριν από μένα. Δεν είναι η μόνη περίπτωση – κι εγώ θα είναι δύσκολο να επιστρέψω αν ο Τραμπ καταφέρει να περάσει νόμο που να χαρακτηρίζει τους Antifa ξένη τρομοκρατική οργάνωση ώστε να παρακάμψει την ισχύουσα νομοθεσία, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για διώξεις ενάντια σε οποιαδήποτε ριζοσπαστική συλλογικότητα. Χρειάζεται, λοιπόν, να είμαστε σε εγρήγορση.
— Μια να αναφερθήκαμε στη Νέα Υόρκη, δεν μπορώ να μη ρωτήσω πώς σας φάνηκε η εκλογή του Ζοχράν Μαμντάνι στη δημαρχία, για την οποία μιλά όλος ο κόσμος.
Η νίκη του Μαμντάνι είναι σπουδαία και σίγουρα εκφράζει μια αντίδραση ενάντια στο «κατεστημένο» του Τραμπ, ο οποίος εξαρχής του επετίθετο. Βέβαια, παρότι χαρισματικός, δεν είναι ο άνθρωπος που θα μπορούσε να κερδίσει τις επόμενες προεδρικές εκλογές αντιμετωπίζοντας είτε τον Τραμπ –αν επιδιώξει να ακυρώσει και τη συνταγματική διάταξη που απαγορεύει τρίτη προεδρική θητεία για το ίδιο πρόσωπο!– είτε τον διάδοχό του στην ηγεσία των Ρεπουμπλικανών. Αφενός δεν μπορεί να βάλει για Πρόεδρος, καθώς έχει γεννηθεί στο εξωτερικό, αφετέρου υπάρχει τόσος ρατσισμός και προκατάληψη στη χώρα, ειδικά ενάντια στους μουσουλμάνους, ώστε πολύ δύσκολα θα αποκτούσε μαζική υποστήριξη. Σίγουρα, όμως, η επικράτηση του Μαμντάνι είναι μια αισιόδοξη εξέλιξη ακόμα και συμβολικά, κι ας μην είμαστε πολιτικά στο ίδιο μήκος κύματος – είμαι γενικά πολύ επιφυλακτικός με τους σοσιαλδημοκράτες, όπως με όλους τους πολιτικούς! Θα έχει ωστόσο μεγάλο ενδιαφέρον να δούμε αν η ανάληψη των καθηκόντων του ως δημάρχου θα δώσει μια δικαιολογία στον Τραμπ να στείλει την Εθνοφρουρά στη Νέα Υόρκη, όπως έκανε και σε άλλες Πολιτείες όπου κυβερνούν οι Δημοκρατικοί, κι αν θα προσπαθήσει να παρακρατήσει την ομοσπονδιακή χρηματοδότηση, όπως έχει απειλήσει. Αν αυτό συμβεί, θα προκαλέσει μεγάλες αντιδράσεις ακόμα και στο εσωτερικό των Ρεπουμπλικανών. Μια τέτοια εξέλιξη θα έβγαζε, επίσης, πολύ κόσμο στους δρόμους, οδηγώντας στη μεγαλύτερη μέχρι στιγμής κρίση στη διάρκεια αυτής της θητείας του.
— Πολλοί, πάντως, εξαίρουν τον τρόπο με τον οποίο εργάστηκε για να κερδίσει και να κινητοποιήσει τους απλούς ανθρώπους μιλώντας στη γλώσσα τους, το πώς συνδύασε κοινωνικές και ταυτοτικές διεκδικήσεις.
Είναι γεγονός ότι η πολιτική του εκστρατεία ήταν υποδειγματική, με κοινωνικό πρόσημο και αρκετά αμεσοδημοκρατικά όσο και συμπεριληπτικά χαρακτηριστικά, αν και είμαι περίεργος να δω πόσα από αυτά που υποσχέθηκε θα μπορέσει να εφαρμόσει. Υπάρχουν, ξέρετε, όρια στις αρμοδιότητές του. Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι η αναπάντεχη εκλογή του στη δημαρχία της μεγαλύτερης αμερικανικής μητρόπολης αποτελεί μια σαφή ένδειξη ότι η πλειονότητα των Αμερικανών αντιτίθεται στις πολιτικές του Τραμπ.
Μαρκ Μπρέι, Antifa: Εγχειρίδιο προς αντιφασιστική χρήση, μτφρ.: Γιάννης Καστανάρας, Εκδόσεις των Συναδέλφων
— Ισχύει πράγματι αυτό; Γιατί, στην Ευρώπη τουλάχιστον, υπάρχει μια πιο δυσοίωνη εικόνα.
Ο ίδιος προσπαθεί με κάθε τρόπο να καλλιεργεί την εικόνα του λαοφιλούς ηγέτη. Αν όμως ανατρέξετε στις τελευταίες δημοσκοπήσεις που αφορούν συγκεκριμένες πολιτικές του επιλογές, θα διαπιστώσετε ότι μόνο ένα 30-35% των Αμερικανών τον υποστηρίζει σταθερά. Σε κάποιες άλλες το ποσοστό αυτό είναι μεγαλύτερο, όσο όμως αφορά κεντρικά ζητήματα, όπως η οικονομία και ο τρόπος με τον οποίο χειρίζεται το μεταναστευτικό, η πλειοψηφία τον αποδοκιμάζει. Αυτό εκφράζεται και πολιτικά, και όχι μόνο στη Νέα Υόρκη – είδαμε τους Δημοκρατικούς υποψήφιους να εκλέγονται κυβερνήτες με μεγάλα ποσοστά στο Νιου Τζέρσεϊ και στη Βιρτζίνια. Είναι τα πρώτα απτά σημάδια μιας αντιστροφής του κλίματος.
— Πιστεύετε ότι η δολοφονία του «αστέρα» της alt-right Τσάρλι Κερκ έδωσε «πόντους» στον Τραμπ;
Προσπάθησαν να τη χρησιμοποιήσουν ως άλλοθι ώστε να κηρύξουν κατάσταση έκτακτης ανάγκης και να συσπειρώσουν ταυτόχρονα το ακροατήριό τους. Εξαρχής ο Τραμπ κατηγόρησε ευθέως την αριστερά γι’ αυτή την επίθεση, ηρωοποιώντας το θύμα και προετοιμάζοντας το έδαφος για περισσότερη κρατική βία και καταστολή. Όταν όμως συνελήφθη ο δράστης, η προσπάθεια αυτή «ξεφούσκωσε», καθώς φάνηκε ότι ο Τάιλερ Ρόμπινσον δεν είχε καμία συγκεκριμένη ιδεολογία, ήταν επηρεασμένος από την κουλτούρα των βιντεοπαιχνιδιών, από συνωμοσιολογικές θεωρίες και τα παρόμοια. Επέμεναν εντούτοις να τον προβάλλουν ως «οπαδό» των Antifa ώστε να δείξουν ότι υπάρχει μεγάλο πρόβλημα αριστερής πολιτικής βίας στις ΗΠΑ, κάτι που είναι ψευδές.
— Ακούμε και διαβάζουμε συχνά για τον κίνδυνο ενός νέου εμφυλίου στις ΗΠΑ. Πόσο πιθανή είναι, αλήθεια, μια τέτοια εξέλιξη;
Αν μου έθετες αυτό το ερώτημα πριν από δέκα χρόνια, θα σου έλεγα ότι υπερβάλλεις. Σήμερα δεν βρίσκω απίθανο κάτι τέτοιο. Εντάξει, δεν θα είναι σαν τον πόλεμο Βορείων και Νοτίων τον 19ο αιώνα, το γεγονός όμως ότι ο Τραμπ στέλνει αυθαίρετα κυβερνητικά στρατεύματα σε οποιαδήποτε Πολιτεία θεωρεί «ανυπάκουη» και ταυτόχρονα εξαπολύει την ICE, ένα παραστρατιωτικό σώμα χωρίς πολιτική εποπτεία, που επιχειρεί με full face κουκούλες κατά μεταναστών και προσφύγων, ενισχύει τις πιθανότητες μιας εμφυλιοπολεμικής εκτροπής. Στο πεδίο της δημόσιας υγείας ήδη συμβαίνει αυτό. Ο υπουργός Υγείας Ρόμπερτ Κένεντι Τζούνιορ είναι γνωστός αντιεμβολιαστής και συνωμοσιολόγος, με συνέπεια πολλοί επιστήμονες να προειδοποιούν τους πολίτες να μην εμπιστεύονται τις οδηγίες του υπουργείου Υγείας.
— Ναι, αυτό ακριβώς μου έλεγε σε πρόσφατη συνέντευξή μας ο πρώην επικεφαλής του Εθνικού Κέντρου Ανοσοποίησης και Αναπνευστικών Νοσημάτων του CDC, Δημήτρης Δασκαλάκης.
Πολύ σωστά τα έλεγε και πλέον δεν μόνο οι επιστήμονες. Ολόκληρες Πολιτείες όπου κυβερνούν οι Δημοκρατικοί, όπως η Νέα Υόρκη, το Νιου Τζέρσεϊ, το Μέριλαντ, η Μασαχουσέτη και άλλες, δημιούργησαν δικά τους υγειονομικά συστήματα, όπως η Συμμαχία για τη Δημόσια Υγεία (GPHA), που εκφέρουν σαφώς πιο αξιόπιστο λόγο από τις «ντιρεκτίβες» του Ρόμπερτ Κένεντι Τζούνιορ και του κύκλου του. Και αυτή είναι μόνο μια ένδειξη ότι οι Πολιτείες όπου κυβερνούν οι Δημοκρατικοί αρχίζουν να θεωρούν ότι είναι ξεχωριστές οντότητες από εκείνες όπου κυβερνούν οι Ρεπουμπλικανοί. Μια ανάλογη αντίθεση καταγράφεται μεταξύ της επαρχίας και των μεγάλων αστικών κέντρων, καθώς στα περισσότερα από αυτά, ακόμη και στις ρεπουμπλικανικές Πολιτείες, πλειοψηφούν οι Δημοκρατικοί.
— Υπάρχει, λοιπόν, μια αυξανόμενη πόλωση σε μια χώρα με τεράστια ποσοστά οπλοκατοχής.
Ναι, και μάλιστα διάβαζα πρόσφατα ένα ερευνητικό άρθρο στο «Intercept» –πρόκειται για έναν αμερικανικό μη κερδοσκοπικό οργανισμό ειδήσεων με προοδευτικό πρόσημο–, όπου αναφερόταν ότι το ποσοστό όσων κατέχουν όπλα και ψηφίζουν Δημοκρατικούς έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Σκεφτείτε, έπειτα, ένα σενάριο στο πλαίσιο του οποίου συμβαίνει μια βαθιά οικονομική ύφεση, μια σοβαρή φυσική καταστροφή ή τρομοκρατική επίθεση και ο Τραμπ δράττεται της ευκαιρίας να κηρύξει κάποιο είδος προσωρινού στρατιωτικού νόμου στις ΗΠΑ, με την κατάσταση να ξεφεύγει από τον έλεγχό του. Επομένως, όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοικτά!
— Πού θα θέτατε εσείς το όριο μεταξύ αυτοάμυνας και συγκρουσιακής βίας στον αγώνα κατά του φασισμού; Ή μήπως αυτή η γραμμή είναι κάπως ρευστή;
Προσωπικά, δεν θεωρώ τη βία ούτε εγγενώς καλή ούτε εγγενώς κακή. Νομίζω ότι εξαρτάται από το ποιος στρέφεται εναντίον ποιου και γιατί τη χρησιμοποιεί. Προκειμένου, λοιπόν, να κάνω μια πολιτική ή ηθική αξιολόγηση, θα πρέπει να γνωρίζω το πλαίσιο. Αυτή είναι, άλλωστε, η ιστορία της αντιφασιστικής βίας.
— Στο βιβλίο σας γράφετε ότι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες στην αναβίωση της ακροδεξιάς στις ΗΠΑ είναι το λευκό χρώμα του δέρματος. Αλλά πολλοί Λατίνοι, ακόμη και Μαύροι, ψήφισαν Τραμπ στις τελευταίες προεδρικές εκλογές.
Η αλήθεια είναι ότι, ναι, υπάρχουν κι άλλοι παράγοντες σε αυτή την εξίσωση. Υπάρχουν, ας πούμε, κάποιες μη λευκές, πλην όμως συγκριτικά προνομιούχες κοινωνικές ομάδες που για μια σειρά λόγους ψήφισαν Ρεπουμπλικανούς. Προφανώς δεν μπορείς να σταθείς μόνο στη φυλετική καταγωγή, χωρίς να λάβεις υπόψη την κοινωνική τάξη και το φύλο. Η «σωστή» φυλή έπειτα, η λευκή αγγλοσαξονική δηλαδή, είναι απλώς το ένα μέρος του προβλήματος. Ένα άλλο μεγάλο μέρος είναι όλη αυτή η διαμάχη γύρω από το «σωστό» φύλο, τη «σωστή» αρρενωπότητα και τη συστηματική προσπάθεια της ακροδεξιάς να παρουσιαστεί ως η κατεξοχήν εκπρόσωπος των παραδοσιακών αξιών, των παραδοσιακών κανόνων γύρω από το φύλο, τη σεξουαλικότητα και την αρρενωπότητα. Το εγχείρημα αυτό της προσέδωσε επίσης ακροατήρια σε κατά πλειοψηφία συντηρητικά, όσον αφορά τα ήθη, κοινωνικά στρώματα, όπως οι Λατίνοι και οι Μαύροι, όπου οι πατριαρχικές, ετεροκανονικές νοοτροπίες και αντιλήψεις έχουν ακόμα μεγάλη ισχύ. Αν, ας πούμε, θεωρείς τις γυναίκες φύσει κατώτερες, αντιπαθείς τους τρανς ανθρώπους και τη λεγόμενη woke κουλτούρα, είναι πολύ πιθανότερο να ψηφίσεις Τραμπ. Ωστόσο, ήδη οι δημοσκοπήσεις καταγράφουν σημαντική μείωση της απήχησης των Ρεπουμπλικανών και σε αυτούς τους πληθυσμούς.
— Ξέρετε, πολλοί λένε ότι η παγκόσμια άνοδος της ακροδεξιάς οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην έλλειψη πειστικών εναλλακτικών λύσεων από την αριστερά και στην αποκοπή της από τις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και τάξεις.
Σαφώς και συμβαίνει αυτό. Δεκαετίες τώρα οι Δημοκρατικοί έχουν υιοθετήσει τη νεοφιλελεύθερη ατζέντα. Έχουν υποστηρίξει πολέμους, έχουν προσπαθήσει θεσμικά να σταματήσουν τις προσπάθειες της αριστερής πτέρυγας του κόμματος να λάβει έναν πιο ριζοσπαστικό σοσιαλδημοκρατικό χαρακτήρα, ώστε να ανταποκρίνεται καλύτερα στις απαιτήσεις και τις προσδοκίες των λιγότερο προνομιούχων κοινωνικών τάξεων. Πιστεύω ότι όλα αυτά σχετίζονται μεταξύ τους και ότι η ακροδεξιά «αντεπίθεση», που στις ΗΠΑ εκφράζεται σε κεντρικό επίπεδο μέσω του φιλοτραμπικού κινήματος MAGA, συνέβη ως μια αντίδραση απέναντι σε μαζικά κοινωνικά κινήματα όπως το Black Lives Matter, το φεμινιστικό και το ΛΟΑΤΚΙ+, τα οποία κατάφεραν να αλλάξουν σε κάποιο βαθμό τις πολιτισμικές νόρμες γύρω από τον αντιρατσισμό, τα έμφυλα ζητήματα κ.ο.κ. Όπως μου έλεγε κι ένας Βρετανός αντιφασίστας, κάτι που αναφέρω και στο βιβλίο, δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε μια ακροδεξιά πολιτική παράταξη στις εκλογές όπως θα αντιμετωπίζαμε ένα ακροδεξιό κίνημα του δρόμου. Θα πρέπει, απεναντίας, η πολιτική μας προσέγγιση να είναι πιο ελκυστική από τη δική τους.
— Όντας και πανεπιστημιακός, είστε αισιόδοξος για τη νέα γενιά ή τη βρίσκετε πιο ατομικιστική, πιο απολίτικη, πιο προσηλωμένη σε έναν ψηφιακό κόσμο που τείνει να υποκαταστήσει τον πραγματικό, καθώς λέγεται;
Όχι, νομίζω ότι υπάρχουν δείγματα ελπίδα και αισιοδοξίας. Μπορούμε, για παράδειγμα, να ασκήσουμε κάποια επιμέρους κριτική στο κίνημα No Kings, αλλά το γεγονός ότι έβγαλαν κάπου επτά εκατομμύρια ανθρώπους στους δρόμους, ανάμεσά τους πολλούς νέους, είναι αναμφίβολα θετικό, είναι ένα καλό σημείο εκκίνησης. Πολύ ενθαρρυντικά είναι άλλωστε και τα κινήματα που αντιτίθενται στην ICE στο Σικάγο, το Πόρτλαντ, το Λος Άντζελες και αλλού – είναι πραγματικά πολύ ισχυρά και εφαρμόζουν πολύ δημιουργικές μορφές αυτοοργάνωσης, άμεσης δράσης και πολιτικής ανυπακοής, προτάσσοντας την κοινοτική αυτοάμυνα και την αλληλεγγύη. Θα ήθελα πολύ να δω τέτοιες μορφές αντίστασης να επεκτείνονται και να αναπτύσσονται ευρύτερα στις ΗΠΑ, αλλά και παγκόσμια. Δεν αρκεί, όμως, αυτό που κάνουν πολλοί προοδευτικοί Αμερικανοί της μεσαίας τάξης, που απεχθάνονται μεν τον Τραμπ αλλά μετά δεν θα κάνουν τίποτα περισσότερο από το να συμμετάσχουν σε μια πορεία εναντίον του ή να καταψηφίσουν τους υποψηφίους του. Χρειαζόμαστε ανθρώπους που να κάνουν πολύ περισσότερα από αυτά και το κίνημα κατά της ICE δείχνει έναν δρόμο ουσιαστικής αντίστασης στην επέλαση της φασιστικής μηχανής του.
— Τα επόμενα σχέδιά σας;
Προς το παρόν, συνεχίζω να διδάσκω εξ αποστάσεως στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο Rutgers του Νιου Τζέρσεϊ με την προοπτική να μπορέσουμε να επιστρέψουμε το επόμενο φθινόπωρο στην Αμερική – το πού θα εγκατασταθούμε, τώρα, είναι ένα θέμα προς διερεύνηση, καθώς προέχει η ασφάλειά μας. Αυτό, όμως, όπως προανέφερα, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το αν ο Τραμπ καταφέρει να χαρακτηριστούν οι Antifa ξένη τρομοκρατική οργάνωση, με ό,τι συνεπάγεται αυτό για τους ενεργούς αντιφασίστες και όσους εμπλέκονται με τον αντιφασισμό. Αν το πετύχει, σκεφτόμαστε μια μονιμότερη εγκατάσταση στην Ισπανία, τουλάχιστον ώσπου να αλλάξει άρδην το πολιτικό κλίμα στις ΗΠΑ.
— Αν σας έλεγα να συνοψίσετε το μήνυμα του βιβλίου «Antifa» σε μια πρόταση, τι θα λέγατε;
Ότι η μελέτη της Ιστορίας είναι ένα πολύ αποτελεσματικό όπλο στον αγώνα ενάντια στον φασισμό, με όποια μορφή κι αν αυτός παρουσιάζεται.
