Η φωτογκραβούρα «Observation» του Viktor Koen στο MOMus - Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης

Η φωτογκραβούρα «Observation» του Viktor Koen στο MOMus - Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης Facebook Twitter
Viktor Koen, Observation. Φωτογκραβούρα, 1999. Από τη σειρά Tasks & Games. MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης
0

Δεν υπάρχει ίσως τίποτα πιο αθώο από τα παιδικά πορτρέτα μέσα στη στερεοτυπία που συχνά τα περιβάλλει. Φιλοτεχνημένα παλιά σε στούντιο με λιτό ή ακριβό διάκοσμο, αποτελούσαν μια υπαρξιακή μαρτυρία που συνόδευε κάποιον και στην ενήλικη ζωή του, ειδικά τις εποχές που οι άνθρωποι δεν διέθεταν πολλές εικόνες του εαυτού τους. Οι 24 φωτογκραβούρες της σειράς «Tasks & Games» (1999) ξεκινούν με αυτήν ακριβώς την πρώτη ύλη: πρόκειται για στούντιο πορτρέτα παιδιών του 19ου αιώνα, τα οποία ο Viktor Koen μεταλλάσσει σε ανησυχητικές, σκοτεινές εικόνες. Καθεμία φέρει ως τίτλο το όνομα ενός παιδικού παιχνιδιού.

Τίποτα παιγνιώδες δεν αναδύεται όμως από τα σώματα που εκρήγνυνται, διαστέλλονται, παραμορφώνονται ή εμπλέκονται με μηχανικά ή τεχνολογικά εξαρτήματα και τμήματα συσκευών, υποδεικνύοντας ενδεχομένως όχι μόνο πιθανούς κραδασμούς της οικογένειας αλλά και μια διαταραχή στο πλαίσιο της τεχνολογικής, μεταβιομηχανικής κοινωνίας. Τα χαμόγελα και οι εκφράσεις αθωότητας που συχνά σε τέτοιες εικόνες υμνούν την παιδικότητα εδώ μοιάζουν παράταιρα, αν όχι σαρκαστικά.

Το γενικό πνεύμα του έργου φαίνεται να ψηλαφεί ένα ανεπούλωτο τραύμα. Ίσως, όμως, αυτό να μην απέχει πολύ από την αλήθεια. Η γιαγιά του Koen, Σύλβια Σεβή, επέζησε από το Άουσβιτς και, όπως ο ίδιος ανακαλεί, οι διηγήσεις στα εγγόνια της, όταν αυτά είχαν μεγαλώσει αρκετά για να διακρίνουν την Ιστορία από το παραμύθι, υπερέβαιναν ενίοτε τις ανώδυνες αφηγήσεις και καταδύονταν στα σκοτεινά δωμάτια της μνήμης, εκεί όπου είχαν εγγραφεί ανεξίτηλα η φρίκη και ο όλεθρος.

Το έργο «Observation» πραγματεύεται έγκαιρα την υπερβολή στη χρήση της τεχνολογίας: ένα νήπιο, μαγεμένο από τη ζάλη της καταιγίδας ερεθισμάτων, με την όραση τεχνολογικά και ασφυκτικά διεγερμένη, επιπλέει σε μια ακολουθία οθονών, επιδιδόμενο στην πιο καίρια σύγχρονη, παρότι συχνά παθητική, ασχολία, αυτή του θεατή.

Ο Koen, που χάρη στο ευδιάκριτο ύφος του έργου του κάνει εδώ και πολλά χρόνια μια ιδιαίτερα επιτυχημένη καριέρα στο πεδίο του illustration στη Νέα Υόρκη, παρουσιάζει και σε άλλες σειρές ευφάνταστες και ανησυχητικές μορφές που συγκροτούν ένα αλλόκοτο σύμπαν. Η σειρά «Funnyfarm» (1998), για παράδειγμα, επιχειρεί να συντάξει «ένα αλφάβητο ψυχικών διαταραχών».[1] Αλλού εξετάζει τη δυσοίωνη μετενσάρκωση ανθρώπων που υπήρξαν στην προηγούμενη ζωή τους κακά διευθυντικά εταιρικά στελέχη και επιστρέφουν ως τερατόμορφα έντομα («Transmigrations», 2000). Στη σειρά «Vanity Studies» (2005) εκσυγχρονίζει τις vanitas, τις ζωγραφικές νεκρές φύσεις του 17ου αιώνα που στοχάζονταν τη θνητότητα, το εφήμερο της ζωής. Τα έργα της σειράς «Dark Peculiar Toys» (2006), αντίστοιχα, είναι φτιαγμένα από κομματιασμένες παιδικές κούκλες που ενώνονται με κομμάτια μηχανών και συσκευών.

Πολλά έργα φανερώνουν εξάρθρωση και μια ανεξιχνίαστη γοτθική δύναμη, ενώνοντας αιχμηρά τη λάμψη του μετάλλου με την ανθρώπινη σάρκα, το παιχνίδι με τον κίνδυνο, τον χθόνιο κόσμο με τον υποχθόνιο, ενώ συχνά ελλοχεύει σ’ αυτά μια σκοτεινή απειλή βίας, την οποία υπογραμμίζει διαρκώς μια διαδικασία ακρωτηριασμού και εικονικής συγκόλλησης. Αν το οπλοστάσιο της ψηφιακής τεχνολογίας, της οποίας ο Koen είναι ευρηματικός χρήστης, χρησιμοποιείται συχνά για την αρμονική συναίρεση στοιχείων, εδώ ανακύπτουν όψεις ενός κόσμου που έχει διαλυθεί βίαια και έχει συναρμολογηθεί με εμφανώς ετερόκλητα κομμάτια. Το γενικό πνεύμα του έργου φαίνεται να ψηλαφεί ένα ανεπούλωτο τραύμα.

Ίσως, όμως, αυτό να μην απέχει πολύ από την αλήθεια. Η γιαγιά του Koen, Σύλβια Σεβή, επέζησε από το Άουσβιτς και, όπως ο ίδιος ανακαλεί, οι διηγήσεις στα εγγόνια της, όταν αυτά είχαν μεγαλώσει αρκετά για να διακρίνουν την Ιστορία από το παραμύθι, υπερέβαιναν ενίοτε τις ανώδυνες αφηγήσεις και καταδύονταν στα σκοτεινά δωμάτια της μνήμης, εκεί όπου είχαν εγγραφεί ανεξίτηλα η φρίκη και ο όλεθρος. Αναγνωρίζεται εδώ το βαθύ αποτύπωμα από το βίωμα του Ολοκαυτώματος, η επιρροή από τον άνθρωπο που πήγε στον Άλλο Κόσμο και επέστρεψε για να διηγηθεί σκηνές Αποκάλυψης. Η Σύλβια ξεκλειδώνει τον μυστικό, δυσοίωνο κόσμο του Koen και το γενεαλογικό δέντρο των αλλόκοτων μορφών του.

Το μεθοδικά αινιγματικό, ίσως γκροτέσκο αυτό έργο διαθέτει τελικά βαθιά προσωπικό νήμα. Η πρόωρη απώλεια της παιδικής αθωότητας που εισηγείται μοιάζει κάτι πολύ πιο ζωτικό από μια εικαστική εννοιολόγηση. Και η απόσταση ανάμεσα στο καθήκον και στο παιχνίδι που επισημαίνει ο τίτλος, ανάμεσα στην παιδικότητα και στην ενηλικίωση, μοιάζει να στέκεται κάπου ανάμεσα σε μια στιγμή και μια άβυσσο.

MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης

Το MOMus - Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης έχει ως αποστολή του τη μελέτη και την προαγωγή της τέχνης της φωτογραφίας και την αισθητική καλλιέργεια και την εξοικείωση/εκπαίδευση του ευρέος κοινού με αυτήν, καθώς και με παλαιότερα και σύγχρονα ρεύματά της. Τα αρχεία και η συλλογή του περιλαμβάνουν περίπου 90.000 φωτογραφικά αντικείμενα της περιόδου 1890-2015, ανάμεσα στα οποία τα αρχεία των Γιάννη Στυλιανού, Σωκράτη Ιορδανίδη και Δημήτρη Λέτσιου, ενώ είναι θεματοφύλακας του ελληνικού τμήματος του αρχείου Fred Boissonnas. Ο εμπλουτισμός των συλλογών του, η δημιουργία οργανωμένου αρχείου, καθώς και η οργάνωση της Thessaloniki Photobiennale αποτελούν επίσης βασικούς στόχους του. 

 

Επιμέλεια: Χρήστος Παρίδης

________________
[1]
Σε εισαγωγικά αποσπάσματα από τα σημειώματα του καλλιτέχνη για κάθε σειρά. Βλ. www.viktorkoen.com.

Φωτογραφία
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ισπανία: Έκθεση αφιερωμένη στο έργο του Ίρβινγκ Πεν στο Ίδρυμα MOP στη Λα Κορούνια

Φωτογραφία / Ισπανία: Έκθεση αφιερωμένη στο έργο του Ίρβινγκ Πεν στο Ίδρυμα MOP στη Λα Κορούνια

Πορτρέτα διάσημων και σκηνές δρόμου περιλαμβάνονται στην έκθεση «Irving Penn: Centennial» που διοργανώνεται από το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης και παρουσιάζεται στην Ισπανία
LIFO NEWSROOM
Ζήτημα ζωής και θανάτου: Το θρυλικό φωτογραφικό βιβλίο του Peter Hujar επανεκδίδεται μετά από σχεδόν μισό αιώνα

Φωτογραφία / Ζήτημα ζωής και θανάτου: Το θρυλικό φωτογραφικό βιβλίο του Peter Hujar επανεκδίδεται μετά από σχεδόν μισό αιώνα

Το λεύκωμα «Portraits in Life and Death» εξελίχθηκε σε θρύλο τις δεκαετίες μετά τον θάνατο του φωτογράφου το 1987 και έγινε το σύμβολο ενός χαμένου κόσμου που ζούσε και δημιουργούσε στο νεοϋρκέζικο downtown.
THE LIFO TEAM
Enri Canaj, φωτογράφος

Φωτογραφία / Enri Canaj: «Δεν έχω εξοικειωθεί με τον πόνο»

Ο φωτογράφος των ασπρόμαυρων κάδρων, που κατέγραψε την Ελλάδα της κρίσης και το μεταναστευτικό ζήτημα της Ευρώπης, μιλά για τη δική του πορεία μετανάστευσης, για το πώς ο ερχομός του από τα Τίρανα στην Αθήνα ήταν μια «έκρηξη» μέσα στο κεφάλι του. Και είναι ο Αθηναίος της εβδομάδας
M. HULOT
Οι φιναλίστ του διαγωνισμού φωτογραφίας Australian Life 2024 - σε εικόνες

Φωτογραφία / Η ζωή στην Αυστραλία μέσα από τον διαγωνισμό φωτογραφίας Australian Life 2024

Εκτροφή προβάτων, βρικόλακες στο σαλόνι, Αβορίγινες στη γη τους και στα σπίτια τους: Μια περιήγηση στην Αυστραλία μέσα από τις εικόνες των φιναλίστ του διαγωνισμού φωτογραφίας Australian Life 2024.
THE LIFO TEAM
Κοιτάζοντας τους άλλους: Η Μαρτίν Φρανκ στην Άνδρο 

Φωτογραφία / «Κοιτάζοντας τους άλλους»: Οι ανθρωποκεντρικές εικόνες της Μαρτίν Φρανκ σε μια έκθεση στην Άνδρο

Στη χώρα της Άνδρου, στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, 150 φωτογραφίες και αρχειακό υλικό αναδεικνύουν τη δημιουργική πορεία μιας καλλιτέχνιδας που παραμένει ελάχιστα γνωστή σήμερα στη διεθνή κοινότητα ενώ το έργο της συχνά ταυτίζεται με αυτό του Καρτιέ-Μπρεσόν.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
100 χρόνια από τη γέννηση του Ρόμπερτ Φρανκ

Φωτογραφία / 100 χρόνια από τη γέννηση του Ρόμπερτ Φρανκ

Κατέγραψε την πραγματική Αμερική, έβρισκε τους πιο συναρπαστικούς χαρακτήρες ανάμεσα στους λιγότερο προνομιούχους, κατάφερε να αλλάξει για πάντα την πορεία της φωτογραφίας και του κινηματογράφου.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Μάρτιν Παρ επιστρέφει για να φωτογραφίσει το ελληνικό καλοκαίρι

Φωτογραφία / Ο Μάρτιν Παρ ετοιμάζεται να φωτογραφίσει ξανά το ελληνικό καλοκαίρι

Ένας από τους πιο σημαντικούς Βρετανούς φωτογράφους θα εκθέσει έργα του στο Hyper Hypo και θα υπογράψει βιβλία και αναμνηστικά που θα είναι διαθέσιμα για όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού.
M. HULOT