Ο Εσταυρωμένος του Γιάννη Παππά στο Μουσείο Μπενάκη

Ο Εσταυρωμένος του Γιάννη Παππά στο Μουσείο Μπενάκη Facebook Twitter
Ο Εσταυρωμένος, περ. 1990. Γύψος, μεγ. ύψος: 40 εκ. Μουσείο Μπενάκη / Εργαστήριο Γιάννη Παππά, ΕΓΠ_977-979. Φωτ. Ιωάννα Μωραΐτη, 2020
0

Η Σταύρωση, η μεγαλύτερη δήλωση συνύπαρξης της θείας και της ανθρώπινης φύσης, είναι το κατ’ εξοχήν θρησκευτικό αφήγημα. Ζωγραφικές και γλυπτικές απεικονίσεις όλων των εποχών και σε όλο το φάσμα των τεχνοτροπιών εξιστορούν το θείο δράμα, ακολουθώντας ένα σχεδόν τυπικό στην εικονογραφία: σύνθεση τριών ή περισσοτέρων μορφών, στο κέντρο της οποίας ο λιπόσαρκος Εσταυρωμένος Ιησούς, τη στιγμή που παραδίδει το πνεύμα του. Εκατέρωθεν αυτού, κυρίαρχες ή μόνες μορφές, στέκουν η Παναγία και ο Ιωάννης. Ο θρήνος των οικείων δηλώνεται στην έκφραση, τη χειρονομία, τη στάση του σώματος.

«Ο Εσταυρωμένος» αποτελεί έκπληξη στο έργο του Γιάννη Παππά, καθώς δεν τον έχουν απασχολήσει ιδιαίτερα θρησκευτικά θέματα. Ξαφνιάζει ακόμα η προσέγγισή του, καθώς αποδίδει  ανατρεπτικά και με μοντέρνα γραφή κάτι αιώνια κλασικό. Είναι άγνωστο τι εκκίνησε αυτήν την προσπάθεια – ενδεχομένως η συγκίνηση της Μεγάλης Εβδομάδας. Πιστεύω όμως πως, πέρα από την αφορμή, αυτό που τελικά οδήγησε στην ενασχόλησή του είναι κάτι που ξεπερνά την επετειακή αφετηρία.  Έχει την απλότητα της καθημερινότητας, το βάρος και το βάθος της διαχρονίας. Με την ευαισθησία της ώριμης ηλικίας και του δικού του προσωπικού βαθμού αυτογνωσίας, ο Παππάς εστίασε στη συμπόρευση θείου και ανθρώπινου δράματος, συνθέτοντας μια περισσότερο γήινη και ανθρωποκεντρική προσέγγιση.

Απών ο ρεαλισμός, παρούσα η αλήθεια της σύνθεσης και το αποκαλυπτικό διανοητικό της μήνυμα: Χριστός πάσχων, άνθρωποι πάσχοντες, από τον πρώτο άνθρωπο, τον Αδάμ και την Εύα, στον αιώνιο.

Πυραμιδοειδής σε διάταξη, αξονική σε εντύπωση, η σύνθεση ισορροπεί σε τρεις όρθιες μορφές. Το σύνολο αποπνέει το μεγάλο μήνυμα, κάθε φιγούρα όμως στέκει και μόνη της, στο δικό της βάρος. Κεντρική, ο Εσταυρωμένος, «Ζων ει θεός Συ, και νεκρωθείς εν ξύλω, Ω νεκρέ γυμνέ και Θεού ζώντος Λόγε». Παραδοσιακά, δεξιά του μια γυναίκα, αριστερά του ένας άνδρας, τείνουν τα χέρια ψηλά, υμνούντες, ικέτες, θρηνούντες. Οι φιγούρες είναι γυμνές,  εξαϋλωμένες. Με ανεπαίσθητη φυσιογνωμική γραφή, αλλά έντονη δραματική έκφραση, με ρευστά περιγράμματα, άκρα που επιμηκύνονται και παλάμες που τονίζονται, οι μορφές απέχουν όχι μόνο από τη συνήθη αισθητική εξιδανίκευση, αλλά και από τη φυσιοκρατική απόδοση.

Απών ο ρεαλισμός, παρούσα η αλήθεια της σύνθεσης και το αποκαλυπτικό διανοητικό της μήνυμα: Χριστός πάσχων, άνθρωποι πάσχοντες, από τον πρώτο άνθρωπο, τον Αδάμ και την Εύα, στον αιώνιο. Είναι οι πρωτόπλαστοι, κατά την άποψή μου, που στέκουν δίπλα στον Εσταυρωμένο. Πλασμένοι κατ’ εικόνα και ομοίωση, βασανισμένοι στην ψυχή, με σάρκα ρέουσα, σαν κερί που λιώνει. Δεν διακρίνεται η γλυκύτητα του θρήνου, αλλά η σκληρότητα του πόνου, μια ταπεινή συναισθηματικότητα και η παραδοχή του πάθους. Σαν  να υπονοείται μια συνέχεια που μεταθέτει το κέντρο βάρους στον Άνθρωπο.

Αυτή η αδιόρατη υπόσχεση του καλλιτέχνη, μεταπλάθεται σε ένα νέο σύμπλεγμα, με τίτλο «Αγκάλιασμα - Θρήνος». Η αρσενική και θηλυκή υπόσταση του αρχετυπικού ανθρώπου, μόνες  πια και μακριά από τον παράδεισο τους, γεμίζουν το μεταξύ τους κενό που άφησε ο Θεάνθρωπος, και αγκαλιάζονται στον θρήνο, σαν ένα. Αποδοχή και συγχώρεση: «Εσταυρώθης δι ‘ εμέ ίνα εμοί πηγάσεις την άφεσιν». Το υλικό που χρησιμοποιεί ο καλλιτέχνης είναι το μαζούτ.

Ο Εσταυρωμένος του Γιάννη Παππά στο Μουσείο Μπενάκη Facebook Twitter
Ο Εσταυρωμένος, λεπτομέρεια, περ. 1998. Γύψος, κερί, σίδηρος. Μεγ. ύψος: 160 εκ. Μουσείο Μπενάκη / Εργαστήριο Γιάννη Παππά, ΕΓΠ_97.

«Ο Εσταυρωμένος» μεγεθύνθηκε με ελευθερία, σε σχεδόν φυσικό μέγεθος. Ο σταυρός είναι μια απλή, αυτοσχέδια σιδεριά. Τις μορφές χτίζουν ο γύψος, το κερί, ο σανός, οι εφημερίδες, δημιουργώντας την εντύπωση του πηλού των πρωτόπλαστων. Εκεί, στην αρχή της Δημιουργίας, μοιάζει να παραπέμπει και η πριμιτιβιστική απόδοση. Ο «θρήνος – αγκάλιασμα» παρέμεινε σε μικρό μέγεθος, ακόλουθο της αρχικής μελέτης του Εσταυρωμένου, σαν δεύτερο επεισόδιό της.

Τεχνοτροπικά, οι συνθέσεις ανήκουν στη μοντέρνα, αφαιρετική γλυπτική έκφραση του Παππά, που κορυφώνεται τη δεκαετία του 1990. Κενά και άξονες, άμορφες φιγούρες, επιλογές μιας διαρκούς αναζήτησης, αίτιο και κέντρο της οποίας είναι ο άνθρωπος. Ζητούμενο είναι  η αποκάλυψη του αθέατου, η εκμαίευση του εσωτερικού, που προσδιορίζει και συγκινεί. Η  μελέτη ακόμα του ανθρώπινου σώματος, «ανεξάντλητο, όπως η φύση» έλεγε ο ίδιος και, συγχρόνως, περιγραφικό της ανθρώπινης φύσης. Ζητούμενη είναι τέλος η διάνοια. Πέρα από την ταυτότητα ή μη, τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά, τη φόρμα και τις αναλογίες, είναι το πνεύμα που αναδεικνύεται με πηγαία φιλοσοφική διάθεση. Ο Άνθρωπος, με Α κεφαλαίο, τρωτός και άτρωτος, θνητός και αθάνατος, νικητής και ηττημένος. Και πώς να περιγράψει κανείς την ύπαρξη, πώς να μεταφέρει αυτά τα δίπολα στην ύλη, παρά μόνο με τη ρευστότητα που επιτρέπει το πλάσιμό της.

Ο Εσταυρωμένος του Γιάννη Παππά στο Μουσείο Μπενάκη Facebook Twitter
Θρήνος – αγκάλιασμα, περ. 1990. Γύψινο αντίγραφο, 10,5x6,5x7 εκ. Μουσείο Μπενάκη / Εργαστήριο Γιάννη Παππά, ΕΓΠ_1190. Φωτ. Ιωάννα Μωραΐτη, 2020.

Μουσείο Μπενάκη - Εργαστήριο Γιάννη Παππά

Ο χώρος που φιλοξενεί το εργαστήριο του Γιάννη Παππά (1913-2005), βρίσκεται στην περιοχή Ζωγράφου, και σε κτήριο που αποτελούσε την κατοικία της οικογένειας του μεγάλου Έλληνα δημιουργού ως τη δεκαετία του 1960. Το ακίνητο αυτό, μοναδικό δείγμα χώρου εργασίας ενός καλλιτέχνη αφοσιωμένου τόσο στη γλυπτική όσο και στη ζωγραφική, προσφέρθηκε στο Μουσείο Μπενάκη από το γιο του, Αλέκο Παππά. Βασικός στόχος της δωρεάς ήταν τα έργα του καλλιτέχνη να παραμείνουν συγκεντρωμένα στο φυσικό τους περιβάλλον.

Εικαστικά
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μέσα στο εργαστήριο του Χριστόφορου Κατσαδιώτη 

Εικαστικά / Ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης αναδεικνύει το άχρηστο σε τέχνη

Το εργαστήριο του χαράκτη, όπου ξεδιπλώνεται ένα σύμπαν βγαλμένο από κάποιο σκοτεινό παραμύθι, μεταφέρεται προσωρινά σε μια σχεδόν κρυμμένη αίθουσα του μουσείου Μπενάκη, στην οδό Πειραιώς.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Άνοιξε το πολυαναμενόμενο πρώτο μουσείο μετανάστευσης

Εικαστικά / Fenix: Το πρώτο μουσείο μετανάστευσης άνοιξε στο Ρότερνταμ

Τι κοινό έχουν ένα πλοίο που κατασχέθηκε από τη Λαμπεντούζα, ένα κομμάτι του Τείχους του Βερολίνου και δύο γιγάντιες φωτεινές μπλε παντόφλες; Όλα βρίσκουν τη θέση τους στο νέο μουσείο της Ολλανδίας που επικεντρώνεται εξ ολοκλήρου στη μετανάστευση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος ξέρουν περισσότερα απ’ όσα περίμενα για την Τζένη Χειλουδάκη

Εικαστικά / O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος ξέρουν περισσότερα απ’ όσα περίμενα για την Τζένη Χειλουδάκη

O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος είναι δυο νεαροί ζωγράφοι και δυο πολύ καλοί φίλοι. Τους έφερε κοντά η αγάπη για τη μυθολογία, την τέχνη και μια ανεξήγητη εμμονή με την Τζένη Χειλουδάκη. Τα έργα τους πραγματεύονται το τραύμα με τρόπο ωμό και βαθύ. Παρά τα όσα θα πίστευαν πολλοί, διαψεύδουν τις φήμες που τους θέλουν ζευγάρι…
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Μυστήρια του σύμπαντος και σύγχρονα έργα τέχνης σε μια έκθεση στο Αστεροσκοπείο Αθηνών

Εικαστικά / Μυστήρια του σύμπαντος και σύγχρονα έργα τέχνης σε μια έκθεση στο Αστεροσκοπείο Αθηνών

Η έκθεση με τίτλο «Κοσμική Σκόνη/Άγνωστες Γαίες» αντλεί έμπνευση από την προσωπικότητα και το έργο του Γερμανού αστρονόμου Ιούλιου Σμιτ, διευθυντή του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών κατά τον 19ο αι., και μας προσκαλεί να περιηγηθούμε ανάμεσα σε μακρινούς πλανήτες και σε γήινα, απτά υλικά.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Καραβάτζιο: Κανείς δεν είχε ζωγραφίσει έτσι πριν από αυτόν

Guest Editors / Καραβάτζιο: Κανείς δεν είχε ζωγραφίσει έτσι πριν από αυτόν

Η έκθεση «Caravaggio 2025» αποτελεί μια σπάνια ευκαιρία για τους λάτρεις της τέχνης να έρθουν σε επαφή με τον ρεαλισμό και τη συναισθηματική δύναμη του ανυπέρβλητου καλλιτέχνη του μπαρόκ, ο οποίος επαναπροσδιόρισε την εικαστική αφήγηση και έθεσε τα θεμέλια της σύγχρονης ζωγραφικής.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ
Ο Άγγελος Παπαδημητρίου ανάγει το κοινό γούστο σε καλλιτεχνική χειρονομία μεγάλης δυναμικής 

Εικαστικά / Το νέο έργο του Άγγελου Παπαδημητρίου είναι ένα εικονοστάσι για τα όνειρά μας

Ο αγαπημένος καλλιτέχνης επιστρέφει με ένα νέο έργο-εγκατάσταση στην Πινακοθήκη του Μουσείου Βορρέ, έναν χαιρετισμό στην Ελλάδα της Κάλλας και του Καβάφη, του Αττίκ και της Στέλλας Γκρέκα· μιας εποχής μεγάλης ευαισθησίας που έχει πια χαθεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Γιατί να κοιτάμε τα ζώα; Δικαιοσύνη για τη μη ανθρώπινη ζωή

Εικαστικά / Η πρώτη μεγάλη έκθεση για τα δικαιώματα των ζώων στο ΕΜΣΤ

Πρόκειται για τη μεγαλύτερη έκθεση που έχει διοργανώσει το ΕΜΣΤ και για την πρώτη μεγάλη έκθεση με θέμα την ευημερία των ζώων διεθνώς, στην οποία συμμετέχουν περισσότεροι από 60 καλλιτέχνες από 25 χώρες (από Ευρώπη, Ασία, Αφρική και Αμερική) – πάνω από 200 έργα καταλαμβάνουν όλους τους ορόφους του μουσείου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Romaine Brooks: Συμφωνία σε γκρι από μια ξεχασμένη κυρία της ζωγραφικής

Εικαστικά / Romaine Brooks: Η ζωγράφος με το ανδρόγυνο στυλ που έσπασε όλα τα ταμπού της εποχής της

Μια πρωτοπόρος καλλιτέχνιδα που έζησε μια συναρπαστική και αντισυμβατική ζωή, μέσα στη δίνη των «Roaring Twenties», δημιουργώντας τέχνη πέρα από τα κυρίαρχα ρεύματα του καιρού της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Allspice» στο Μουσείο Ακρόπολης: Mια έκθεση για τις αρπαγές, τις λεηλασίες, τις διώξεις των πολιτισμών

Εικαστικά / «Allspice» στο Μουσείο Ακρόπολης: Mια έκθεση για τις αρπαγές, τις λεηλασίες, τις διώξεις των πολιτισμών

Ο Michael Rakowitz, χρησιμοποιώντας αντισυμβατικές προσεγγίσεις, ανοίγει έναν διάλογο με έργα συγκινητικά, φανερά πολιτικά, υπενθυμίζοντάς μας την επανάληψη οδυνηρών γεγονότων της Ιστορίας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Κατερίνα Βαγενά: «Δεν καταλαβαίνω γιατί φερόμαστε λες και το να μεγαλώνεις είναι αρρώστια»

Οι Αθηναίοι / «Δεν έκανα την Κιμωλία για τα λεφτά αλλά για να δείξω αυτό που είμαι»

Eίναι η ιδιοκτήτρια της Κιμωλίας, του art café που έγινε σημείο αναφοράς στην Πλάκα. Δηλώνει αυτοδίδακτη στα πάντα και πιστεύει στη δύναμη των ανθρώπων να ξαναγεννιούνται. Η Κατερίνα Βαγενά είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
CHECK ANTISOCIAL

Εικαστικά / Antisocial: Η Φρόσω Πίνη έφερε την τέχνη σε ένα θρυλικό αθηναϊκό αφτεράδικο

Στη στοά της Λεωκορίου, στου Ψυρρή, η Φρόσω με αφοσίωση δίνει ζωή σε έναν χώρο τέχνης που κάνει τους Αθηναίους να φτάνουν στην Cantina Social πιο νωρίς απ’ ό,τι είχαν συνηθίσει — και έτσι, τουλάχιστον, έχουν μαζί τους τα γυαλιά ηλίου· just in case.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ
Ximena Maldonado Sánchez: «cardón, carmín y ola»

Εικαστικά / «Τα έργα μου δεν είναι φωτογραφίες, ούτε καρτ ποστάλ»

Η 26χρονη Μεξικανή ζωγράφος Ximena Maldonado Sánchez παρουσιάζει σε μία νέα έκθεση στην γκαλερί Bernier/Eliades στην Αθήνα μια τοπιογραφία με κάκτους, υπόγεια νερά και το κόκκινο του πάθους, που θυμίζει έντονα την πατρίδα της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένας Μάιος γεμάτος τέχνη: Όλες οι εκθέσεις που δεν πρέπει να χάσεις

Εικαστικά / Ένας Μάιος γεμάτος τέχνη: 24 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Οικολογία, αποικιοκρατία, εξουσία, η σχέση μας με τα ζώα, μετανάστευση, ρατσισμός: Η εικαστική κίνηση της Αθήνας σήμερα αναδεικνύει τα φλέγοντα και επίκαιρα θέματα που απασχολούν τους σύγχρονους εικαστικούς.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μπάμπης Ρετζεπόπουλος: Ένας ανένταχτος, εκλεκτικός και ασυμβίβαστος καλλιτέχνης

Εικαστικά / Η αθώα, ανόθευτη, παιδική ματιά στο έργο του Μπάμπη Ρετζεπόπουλου

Η Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων τιμά με μία αναδρομική έκθεση τον, γνωστό και ως Babis R., ζωγράφο και χαράκτη, έναν ανένταχτο καλλιτέχνη που, πέρα από το πολύτιμο εικαστικό του έργο, μάς άφησε παρακαταθήκη την ακεραιότητά του και την απροκατάληπτη στάση του απέναντι στην τέχνη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
H εκρηκτική συνάντηση του Francis Bacon με τον Peter Beard

Σαν σήμερα / Φράνσις Μπέικον: «Σιχαίνομαι εννιά στις δέκα ζωγραφιές που βλέπω, ανάμεσά τους και τις δικές μου»

Σαν σήμερα το 1992 πεθαίνει ο σπουδαίος αιρετικός Βρετανός ζωγράφος και ανατόμος της ανθρώπινης υπαρξιακής αγωνίας. Ο Βασίλης Κιμούλης είχε μεταφράσει αποκλειστικά για τη LIFO αποσπάσματα από τις εκρηκτικές συνομιλίες του Μπέικον με τον φωτογράφο Peter Beard.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΙΜΟΥΛΗΣ
Η Κιμώνα τα μεσάνυχτα γίνεται γάτα

Εικαστικά / Όταν η Κιμώνα ήταν μικρή έκλεβε τους μαγνήτες του παππού της, του γλύπτη Takis

Η τοσοδούλα γκαλερί Red Carpet, με το τέλειο γκράφιτι στον τοίχο, ξεχωρίζει από μακριά στην οδό Σολωμού. Κόρη της εικαστικού Λυδίας Βενιέρη και εγγονή του γλύπτη Takis, η ιδιοκτήτριά της, η Κιμώνα, φιλοξενεί 7 καλλιτέχνες σε 15 τετραγωνικά. Όταν της μιλούν για τα Eξάρχεια τα μάτια της βγάζουν καρδούλες.
ΤΖΟΥΛΗ ΑΓΟΡΑΚΗ
Άγγελος Μεργές: Οff season παραθεριστές με χρώματα που εκπέμπουν ηλεκτρισμένη ενέργεια

Εικαστικά / Παραθεριστές ή πρόσφυγες; Οι αινιγματικές φιγούρες του Άγγελου Μεργέ

Ο 36χρονος Έλληνας ζωγράφος, με έδρα τη Ζυρίχη, εκθέτει στην γκαλερί Καλφαγιάν έργα του με διφορούμενες –έντονα χρωματισμένες και ηλεκτρισμένες– ανθρώπινες φιγούρες σε off season παραλίες, που θυμίζουν ήρωες του Αντονιόνι.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ