Ο Εσταυρωμένος του Γιάννη Παππά στο Μουσείο Μπενάκη

Ο Εσταυρωμένος του Γιάννη Παππά στο Μουσείο Μπενάκη Facebook Twitter
Ο Εσταυρωμένος, περ. 1990. Γύψος, μεγ. ύψος: 40 εκ. Μουσείο Μπενάκη / Εργαστήριο Γιάννη Παππά, ΕΓΠ_977-979. Φωτ. Ιωάννα Μωραΐτη, 2020
0

Η Σταύρωση, η μεγαλύτερη δήλωση συνύπαρξης της θείας και της ανθρώπινης φύσης, είναι το κατ’ εξοχήν θρησκευτικό αφήγημα. Ζωγραφικές και γλυπτικές απεικονίσεις όλων των εποχών και σε όλο το φάσμα των τεχνοτροπιών εξιστορούν το θείο δράμα, ακολουθώντας ένα σχεδόν τυπικό στην εικονογραφία: σύνθεση τριών ή περισσοτέρων μορφών, στο κέντρο της οποίας ο λιπόσαρκος Εσταυρωμένος Ιησούς, τη στιγμή που παραδίδει το πνεύμα του. Εκατέρωθεν αυτού, κυρίαρχες ή μόνες μορφές, στέκουν η Παναγία και ο Ιωάννης. Ο θρήνος των οικείων δηλώνεται στην έκφραση, τη χειρονομία, τη στάση του σώματος.

«Ο Εσταυρωμένος» αποτελεί έκπληξη στο έργο του Γιάννη Παππά, καθώς δεν τον έχουν απασχολήσει ιδιαίτερα θρησκευτικά θέματα. Ξαφνιάζει ακόμα η προσέγγισή του, καθώς αποδίδει  ανατρεπτικά και με μοντέρνα γραφή κάτι αιώνια κλασικό. Είναι άγνωστο τι εκκίνησε αυτήν την προσπάθεια – ενδεχομένως η συγκίνηση της Μεγάλης Εβδομάδας. Πιστεύω όμως πως, πέρα από την αφορμή, αυτό που τελικά οδήγησε στην ενασχόλησή του είναι κάτι που ξεπερνά την επετειακή αφετηρία.  Έχει την απλότητα της καθημερινότητας, το βάρος και το βάθος της διαχρονίας. Με την ευαισθησία της ώριμης ηλικίας και του δικού του προσωπικού βαθμού αυτογνωσίας, ο Παππάς εστίασε στη συμπόρευση θείου και ανθρώπινου δράματος, συνθέτοντας μια περισσότερο γήινη και ανθρωποκεντρική προσέγγιση.

Απών ο ρεαλισμός, παρούσα η αλήθεια της σύνθεσης και το αποκαλυπτικό διανοητικό της μήνυμα: Χριστός πάσχων, άνθρωποι πάσχοντες, από τον πρώτο άνθρωπο, τον Αδάμ και την Εύα, στον αιώνιο.

Πυραμιδοειδής σε διάταξη, αξονική σε εντύπωση, η σύνθεση ισορροπεί σε τρεις όρθιες μορφές. Το σύνολο αποπνέει το μεγάλο μήνυμα, κάθε φιγούρα όμως στέκει και μόνη της, στο δικό της βάρος. Κεντρική, ο Εσταυρωμένος, «Ζων ει θεός Συ, και νεκρωθείς εν ξύλω, Ω νεκρέ γυμνέ και Θεού ζώντος Λόγε». Παραδοσιακά, δεξιά του μια γυναίκα, αριστερά του ένας άνδρας, τείνουν τα χέρια ψηλά, υμνούντες, ικέτες, θρηνούντες. Οι φιγούρες είναι γυμνές,  εξαϋλωμένες. Με ανεπαίσθητη φυσιογνωμική γραφή, αλλά έντονη δραματική έκφραση, με ρευστά περιγράμματα, άκρα που επιμηκύνονται και παλάμες που τονίζονται, οι μορφές απέχουν όχι μόνο από τη συνήθη αισθητική εξιδανίκευση, αλλά και από τη φυσιοκρατική απόδοση.

Απών ο ρεαλισμός, παρούσα η αλήθεια της σύνθεσης και το αποκαλυπτικό διανοητικό της μήνυμα: Χριστός πάσχων, άνθρωποι πάσχοντες, από τον πρώτο άνθρωπο, τον Αδάμ και την Εύα, στον αιώνιο. Είναι οι πρωτόπλαστοι, κατά την άποψή μου, που στέκουν δίπλα στον Εσταυρωμένο. Πλασμένοι κατ’ εικόνα και ομοίωση, βασανισμένοι στην ψυχή, με σάρκα ρέουσα, σαν κερί που λιώνει. Δεν διακρίνεται η γλυκύτητα του θρήνου, αλλά η σκληρότητα του πόνου, μια ταπεινή συναισθηματικότητα και η παραδοχή του πάθους. Σαν  να υπονοείται μια συνέχεια που μεταθέτει το κέντρο βάρους στον Άνθρωπο.

Αυτή η αδιόρατη υπόσχεση του καλλιτέχνη, μεταπλάθεται σε ένα νέο σύμπλεγμα, με τίτλο «Αγκάλιασμα - Θρήνος». Η αρσενική και θηλυκή υπόσταση του αρχετυπικού ανθρώπου, μόνες  πια και μακριά από τον παράδεισο τους, γεμίζουν το μεταξύ τους κενό που άφησε ο Θεάνθρωπος, και αγκαλιάζονται στον θρήνο, σαν ένα. Αποδοχή και συγχώρεση: «Εσταυρώθης δι ‘ εμέ ίνα εμοί πηγάσεις την άφεσιν». Το υλικό που χρησιμοποιεί ο καλλιτέχνης είναι το μαζούτ.

Ο Εσταυρωμένος του Γιάννη Παππά στο Μουσείο Μπενάκη Facebook Twitter
Ο Εσταυρωμένος, λεπτομέρεια, περ. 1998. Γύψος, κερί, σίδηρος. Μεγ. ύψος: 160 εκ. Μουσείο Μπενάκη / Εργαστήριο Γιάννη Παππά, ΕΓΠ_97.

«Ο Εσταυρωμένος» μεγεθύνθηκε με ελευθερία, σε σχεδόν φυσικό μέγεθος. Ο σταυρός είναι μια απλή, αυτοσχέδια σιδεριά. Τις μορφές χτίζουν ο γύψος, το κερί, ο σανός, οι εφημερίδες, δημιουργώντας την εντύπωση του πηλού των πρωτόπλαστων. Εκεί, στην αρχή της Δημιουργίας, μοιάζει να παραπέμπει και η πριμιτιβιστική απόδοση. Ο «θρήνος – αγκάλιασμα» παρέμεινε σε μικρό μέγεθος, ακόλουθο της αρχικής μελέτης του Εσταυρωμένου, σαν δεύτερο επεισόδιό της.

Τεχνοτροπικά, οι συνθέσεις ανήκουν στη μοντέρνα, αφαιρετική γλυπτική έκφραση του Παππά, που κορυφώνεται τη δεκαετία του 1990. Κενά και άξονες, άμορφες φιγούρες, επιλογές μιας διαρκούς αναζήτησης, αίτιο και κέντρο της οποίας είναι ο άνθρωπος. Ζητούμενο είναι  η αποκάλυψη του αθέατου, η εκμαίευση του εσωτερικού, που προσδιορίζει και συγκινεί. Η  μελέτη ακόμα του ανθρώπινου σώματος, «ανεξάντλητο, όπως η φύση» έλεγε ο ίδιος και, συγχρόνως, περιγραφικό της ανθρώπινης φύσης. Ζητούμενη είναι τέλος η διάνοια. Πέρα από την ταυτότητα ή μη, τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά, τη φόρμα και τις αναλογίες, είναι το πνεύμα που αναδεικνύεται με πηγαία φιλοσοφική διάθεση. Ο Άνθρωπος, με Α κεφαλαίο, τρωτός και άτρωτος, θνητός και αθάνατος, νικητής και ηττημένος. Και πώς να περιγράψει κανείς την ύπαρξη, πώς να μεταφέρει αυτά τα δίπολα στην ύλη, παρά μόνο με τη ρευστότητα που επιτρέπει το πλάσιμό της.

Ο Εσταυρωμένος του Γιάννη Παππά στο Μουσείο Μπενάκη Facebook Twitter
Θρήνος – αγκάλιασμα, περ. 1990. Γύψινο αντίγραφο, 10,5x6,5x7 εκ. Μουσείο Μπενάκη / Εργαστήριο Γιάννη Παππά, ΕΓΠ_1190. Φωτ. Ιωάννα Μωραΐτη, 2020.

Μουσείο Μπενάκη - Εργαστήριο Γιάννη Παππά

Ο χώρος που φιλοξενεί το εργαστήριο του Γιάννη Παππά (1913-2005), βρίσκεται στην περιοχή Ζωγράφου, και σε κτήριο που αποτελούσε την κατοικία της οικογένειας του μεγάλου Έλληνα δημιουργού ως τη δεκαετία του 1960. Το ακίνητο αυτό, μοναδικό δείγμα χώρου εργασίας ενός καλλιτέχνη αφοσιωμένου τόσο στη γλυπτική όσο και στη ζωγραφική, προσφέρθηκε στο Μουσείο Μπενάκη από το γιο του, Αλέκο Παππά. Βασικός στόχος της δωρεάς ήταν τα έργα του καλλιτέχνη να παραμείνουν συγκεντρωμένα στο φυσικό τους περιβάλλον.

Εικαστικά
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ρόι Λιχτενστάιν: Ο πρωτοπόρος της pop art που έβαλε τον Mίκι Μάους στα μουσεία

Σαν σήμερα / Ρόι Λιχτενστάιν: Ήταν όντως ο «χειρότερος καλλιτέχνης» της εποχής του;

Σαν σήμερα γεννήθηκε ο πρωτοπόρος καλλιτέχνης της pop art που με το γενναίο έργο του ειρωνεύτηκε το κλασικό, έβαλε τον Mίκι Μάους σε μουσεία και γκαλερί και άλλαξε οριστικά τους κανόνες της σύγχρονης τέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μόλις τελείωσε το αριστούργημά του, ο Γκογκέν επιχείρησε να αυτοκτονήσει

Εικαστικά / Μόλις τελείωσε το αριστούργημά του, ο Γκογκέν επιχείρησε να αυτοκτονήσει

Ο πίνακας με τίτλο «Από πού ερχόμαστε; Τι είμαστε; Πού πάμε;» θα ήταν η τελευταία του διαθήκη, ένα έργο που θα έλυνε επιτέλους, όπως ο ίδιος έλεγε, το «παράδοξο μεταξύ του κόσμου των συναισθημάτων και του κόσμου του μυαλού».
THE LIFO TEAM
Ο ευά παπαδάκης φέρνει την ποίηση στα Ζαγοροχώρια

Εικαστικά / Ο ευά παπαδάκης φέρνει την ποίηση στα Ζαγοροχώρια

Το πρώτο διεθνές πολυθεματικό φεστιβάλ ποίησης «Σολοικισμός», έρχεται το Σάββατο 25 και την Κυριακή 26 Οκτωβρίου 2025 στον Ελαφότοπο, στα Ζαγοροχώρια. Ο εμπνευστής και καλλιτεχνικός διευθυντής του μίλησε στη LifO.
M. HULOT
Δυο νέες εκθέσεις στο φθινοπωρινό πρόγραμμα του ΕΜΣΤ

Εικαστικά / Δυο νέες εκθέσεις στο φθινοπωρινό πρόγραμμα του ΕΜΣΤ

Η καλλιτεχνική πρωτοπορία εκτός συνόρων και έργα που ενσωματώνουν και συνάμα απεικονίζουν φυσικά τοπία και τις απροσδιόριστες ανθρώπινες παρεμβάσεις που αυτά προδίδουν, στο νέο πρόγραμμα του μουσείου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΕΠΕΞ Μαρίνα Ξενοφώντος: «Η μνήμη δεν είναι κάτι που απλώς κουβαλάμε – ενεργεί, αντιδρά και μεταβάλλεται συνεχώς»

Εικαστικά / Μαρίνα Ξενοφώντος: «Η μνήμη δεν είναι κάτι που απλώς κουβαλάμε»

Η εικαστικός μιλάει για την εγκατάσταση με την οποία θα εκπροσωπήσει στην Μπιενάλε της Βενετίας το 2026 την Κύπρο, για την επιρροή της χώρας στο έργο της και για τη θέση του καλλιτέχνη στη σύγχρονη κοινωνία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το μαγευτικό, υπερβατικό σύμπαν της Yayoi Kusama προσγειώνεται στην Ευρώπη

Εικαστικά / Tα πλοκάμια και οι κολοκύθες της Yayoi Kusama προσγειώνονται στην Ευρώπη

Από τη Βασιλεία ξεκίνησε η ευρωπαϊκή περιοδεία της μεγάλης αναδρομικής έκθεσης της πιο διάσημης και πιο επιτυχημένης εν ζωή εικαστικού στον κόσμο, με περισσότερα από 300 έργα που καλύπτουν επτά δεκαετίες.
THE LIFO TEAM
Τι μυστήριο κρύβει η ιστορία της αυτοπροσωπογραφίας του Κουρμπέ;

Εικαστικά / «Ο απελπισμένος»: Ο περίφημος πίνακας του Κουρμπέ εκτίθεται ξανά μετά από 20 χρόνια

Ίσως το πιο γνωστό έργο του μεγάλου Γάλλου ζωγράφου, «Ο απελπισμένος» θα εκτεθεί στο Μουσείο Ορσέ αρχικά και έπειτα στο Μουσείο Art Mill στη Ντόχα. Ποια είναι η ιστορία του; Σε ποιον ανήκει τώρα ο πίνακας;
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα έκθεση αναδεικνύει τη συμβολή των γυναικών στην τέχνη της γεωμετρικής αφαίρεσης

Εικαστικά / Έξι γυναίκες. Έξι πρωτοποριακές καλλιτέχνιδες της γεωμετρικής αφαίρεσης

Έργα των Όπυ Ζούνη, Etel Adnan, Samia Halaby, Saloua Raouda Choucair, Ebtisam Abdulaziz και Lubna Chowdhary, αποτελούν το υλικό της έκθεσης του Ιδρύματος Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη που ξεκίνησε μόλις.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Όταν ο Αντώνης Μπενάκης απέδειξε ότι οι Ελληνικές ενδυμασίες είναι Υψηλή Ραπτική

Εικαστικά / Όταν ο Αντώνης Μπενάκης απέδειξε ότι οι Ελληνικές ενδυμασίες είναι Υψηλή Ραπτική

Αμέτρητες είναι οι ιστορίες που κρύβονται πίσω από την έκδοση «Ελληνικαί Εθνικαί Ενδυμασίαι», φέρνοντας στο φως την επίδραση που άσκησε η ενδυμασία στη διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης και στην κυρίαρχη μόδα του Μεσοπολέμου.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Και λοιπόν τι;»: Μία έκθεση στον Ταύρο «φωτίζει» το θρυλικό άλμπουμ των Εν Πλω

Εικαστικά / «Οι Εν πλω άφησαν πίσω τραγούδια που συνδέουν όσους ονειρεύονται με παρόμοιο τρόπο»

Έγιναν θρύλοι της εγχώριας μουσικής σκηνής με την κυκλοφορία ενός μόνο άλμπουμ. Μετά, εξαφανίστηκαν. Ο Κωνσταντίνος Χατζηνικολάου, ο Απόστολος Βασιλόπουλος και η Μαρία-Θάλεια Καρρά επιμελήθηκαν, μετά από δεκαετή έρευνα, μια έκθεση για ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της ελληνικής δισκογραφίας. Mίλησαν στη LifO.
M. HULOT
Με Chryssa και Iannis Xenakis η μεγάλη έκθεση για τον μινιμαλισμό στο Παρίσι

Εικαστικά / Με Chryssa και Ιάννη Ξενάκη η μεγάλη έκθεση για τον μινιμαλισμό στο Παρίσι

Μέσα από 100 έργα και 40 καλλιτέχνες επιχειρείται η διερεύνηση της διεθνούς εξέλιξης του κινήματος το οποίο από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 επαναπροσδιόρισε ριζικά την έννοια του καλλιτεχνικού έργου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Πολλές, πάρα πολλές εκθέσεις τον Οκτώβριο στην Αθήνα. Και καλές μάλιστα

Εικαστικά / Πολλές, πάρα πολλές εκθέσεις τον Οκτώβριο στην Αθήνα. Και καλές μάλιστα

Από την έκθεση του Juergen Teller στο ολοκαίνουργιο Onassis Ready, στην ποιητική αρχιτεκτονική του Πικιώνη και στις έξι πρωτοποριακές γυναικείες φωνές της γεωμετρικής αφαίρεσης. Αυτόν τον μήνα οι λέξεις «μουσείο» και «γκαλερί» θα ακούγονται πολύ συχνά.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ: Ο ζωγράφος των στυλάτων της εποχής του επιστρέφει

Εικαστικά / Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ: Ο ζωγράφος των στυλάτων της εποχής του επιστρέφει

H έκθεση στο Μουσείο Ορσέ συγκεντρώνει 90 έργα του Αμερικανού στυλίστα ζωγράφου, εστιάζοντας στην πιο καθοριστική περίοδο του έργου του. Aνάμεσά τους και η περίφημη «Madame X», το πιο διάσημο έργο του.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Εικαστικά / Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Η έκθεση «Beato Angelico», συγκεντρώνει στο Palazzo Strozzi και στο Mουσείο του Αγίου Μάρκου στη Φλωρεντία περισσότερα από 140 έργα με δάνεια από 70 συλλογές ιδιωτών και μουσείων και φιλοδοξεί να εδραιώσει τη φήμη του Φρα Αντζέλικο ως κορυφαίου δασκάλου της Αναγέννησης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Εικαστικά / Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Πεθαίνει σαν σήμερα το 1669 ο φλαμανδός ζωγράφος Ρέμπραντ φαν Ράιν. Αυτός ο πίνακας υπήρξε η πραγματική αιτία της οικονομικής καταστροφής του καλλιτέχνη ή πρόκειται περί θεωρίας συνωμοσίας;
THE LIFO TEAM
«Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Εικαστικά / «Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Η νέα έκθεση του Μουσείου Μπενάκη, χαρτογραφεί την πορεία έντεκα Ελλήνων και Ελληνίδων εικαστικών και θέτει ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα: «Σε μια πορεία πλούσια, γεμάτη ανατροπές αλλά και επαναλήψεις, ποιες ήταν οι πρωτόλειες αναζητήσεις τους, στις οποίες επέτρεψαν ακολούθως να εισχωρήσουν στις ώριμες αποφάσεις τους»
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Εικαστικά / Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Μια έκθεση στο Μουσείο Γουίτνεϊ ενώνει διαφορετικές φωνές και αποκαλύπτει την άγνωστη ως τώρα τάση Αμερικανών καλλιτεχνών που στράφηκαν στον σουρεαλισμό για να εκφράσουν την ταραχώδη δεκαετία του '60.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ