Ο Εσταυρωμένος του Γιάννη Παππά στο Μουσείο Μπενάκη

Ο Εσταυρωμένος του Γιάννη Παππά στο Μουσείο Μπενάκη Facebook Twitter
Ο Εσταυρωμένος, περ. 1990. Γύψος, μεγ. ύψος: 40 εκ. Μουσείο Μπενάκη / Εργαστήριο Γιάννη Παππά, ΕΓΠ_977-979. Φωτ. Ιωάννα Μωραΐτη, 2020
0

Η Σταύρωση, η μεγαλύτερη δήλωση συνύπαρξης της θείας και της ανθρώπινης φύσης, είναι το κατ’ εξοχήν θρησκευτικό αφήγημα. Ζωγραφικές και γλυπτικές απεικονίσεις όλων των εποχών και σε όλο το φάσμα των τεχνοτροπιών εξιστορούν το θείο δράμα, ακολουθώντας ένα σχεδόν τυπικό στην εικονογραφία: σύνθεση τριών ή περισσοτέρων μορφών, στο κέντρο της οποίας ο λιπόσαρκος Εσταυρωμένος Ιησούς, τη στιγμή που παραδίδει το πνεύμα του. Εκατέρωθεν αυτού, κυρίαρχες ή μόνες μορφές, στέκουν η Παναγία και ο Ιωάννης. Ο θρήνος των οικείων δηλώνεται στην έκφραση, τη χειρονομία, τη στάση του σώματος.

«Ο Εσταυρωμένος» αποτελεί έκπληξη στο έργο του Γιάννη Παππά, καθώς δεν τον έχουν απασχολήσει ιδιαίτερα θρησκευτικά θέματα. Ξαφνιάζει ακόμα η προσέγγισή του, καθώς αποδίδει  ανατρεπτικά και με μοντέρνα γραφή κάτι αιώνια κλασικό. Είναι άγνωστο τι εκκίνησε αυτήν την προσπάθεια – ενδεχομένως η συγκίνηση της Μεγάλης Εβδομάδας. Πιστεύω όμως πως, πέρα από την αφορμή, αυτό που τελικά οδήγησε στην ενασχόλησή του είναι κάτι που ξεπερνά την επετειακή αφετηρία.  Έχει την απλότητα της καθημερινότητας, το βάρος και το βάθος της διαχρονίας. Με την ευαισθησία της ώριμης ηλικίας και του δικού του προσωπικού βαθμού αυτογνωσίας, ο Παππάς εστίασε στη συμπόρευση θείου και ανθρώπινου δράματος, συνθέτοντας μια περισσότερο γήινη και ανθρωποκεντρική προσέγγιση.

Απών ο ρεαλισμός, παρούσα η αλήθεια της σύνθεσης και το αποκαλυπτικό διανοητικό της μήνυμα: Χριστός πάσχων, άνθρωποι πάσχοντες, από τον πρώτο άνθρωπο, τον Αδάμ και την Εύα, στον αιώνιο.

Πυραμιδοειδής σε διάταξη, αξονική σε εντύπωση, η σύνθεση ισορροπεί σε τρεις όρθιες μορφές. Το σύνολο αποπνέει το μεγάλο μήνυμα, κάθε φιγούρα όμως στέκει και μόνη της, στο δικό της βάρος. Κεντρική, ο Εσταυρωμένος, «Ζων ει θεός Συ, και νεκρωθείς εν ξύλω, Ω νεκρέ γυμνέ και Θεού ζώντος Λόγε». Παραδοσιακά, δεξιά του μια γυναίκα, αριστερά του ένας άνδρας, τείνουν τα χέρια ψηλά, υμνούντες, ικέτες, θρηνούντες. Οι φιγούρες είναι γυμνές,  εξαϋλωμένες. Με ανεπαίσθητη φυσιογνωμική γραφή, αλλά έντονη δραματική έκφραση, με ρευστά περιγράμματα, άκρα που επιμηκύνονται και παλάμες που τονίζονται, οι μορφές απέχουν όχι μόνο από τη συνήθη αισθητική εξιδανίκευση, αλλά και από τη φυσιοκρατική απόδοση.

Απών ο ρεαλισμός, παρούσα η αλήθεια της σύνθεσης και το αποκαλυπτικό διανοητικό της μήνυμα: Χριστός πάσχων, άνθρωποι πάσχοντες, από τον πρώτο άνθρωπο, τον Αδάμ και την Εύα, στον αιώνιο. Είναι οι πρωτόπλαστοι, κατά την άποψή μου, που στέκουν δίπλα στον Εσταυρωμένο. Πλασμένοι κατ’ εικόνα και ομοίωση, βασανισμένοι στην ψυχή, με σάρκα ρέουσα, σαν κερί που λιώνει. Δεν διακρίνεται η γλυκύτητα του θρήνου, αλλά η σκληρότητα του πόνου, μια ταπεινή συναισθηματικότητα και η παραδοχή του πάθους. Σαν  να υπονοείται μια συνέχεια που μεταθέτει το κέντρο βάρους στον Άνθρωπο.

Αυτή η αδιόρατη υπόσχεση του καλλιτέχνη, μεταπλάθεται σε ένα νέο σύμπλεγμα, με τίτλο «Αγκάλιασμα - Θρήνος». Η αρσενική και θηλυκή υπόσταση του αρχετυπικού ανθρώπου, μόνες  πια και μακριά από τον παράδεισο τους, γεμίζουν το μεταξύ τους κενό που άφησε ο Θεάνθρωπος, και αγκαλιάζονται στον θρήνο, σαν ένα. Αποδοχή και συγχώρεση: «Εσταυρώθης δι ‘ εμέ ίνα εμοί πηγάσεις την άφεσιν». Το υλικό που χρησιμοποιεί ο καλλιτέχνης είναι το μαζούτ.

Ο Εσταυρωμένος του Γιάννη Παππά στο Μουσείο Μπενάκη Facebook Twitter
Ο Εσταυρωμένος, λεπτομέρεια, περ. 1998. Γύψος, κερί, σίδηρος. Μεγ. ύψος: 160 εκ. Μουσείο Μπενάκη / Εργαστήριο Γιάννη Παππά, ΕΓΠ_97.

«Ο Εσταυρωμένος» μεγεθύνθηκε με ελευθερία, σε σχεδόν φυσικό μέγεθος. Ο σταυρός είναι μια απλή, αυτοσχέδια σιδεριά. Τις μορφές χτίζουν ο γύψος, το κερί, ο σανός, οι εφημερίδες, δημιουργώντας την εντύπωση του πηλού των πρωτόπλαστων. Εκεί, στην αρχή της Δημιουργίας, μοιάζει να παραπέμπει και η πριμιτιβιστική απόδοση. Ο «θρήνος – αγκάλιασμα» παρέμεινε σε μικρό μέγεθος, ακόλουθο της αρχικής μελέτης του Εσταυρωμένου, σαν δεύτερο επεισόδιό της.

Τεχνοτροπικά, οι συνθέσεις ανήκουν στη μοντέρνα, αφαιρετική γλυπτική έκφραση του Παππά, που κορυφώνεται τη δεκαετία του 1990. Κενά και άξονες, άμορφες φιγούρες, επιλογές μιας διαρκούς αναζήτησης, αίτιο και κέντρο της οποίας είναι ο άνθρωπος. Ζητούμενο είναι  η αποκάλυψη του αθέατου, η εκμαίευση του εσωτερικού, που προσδιορίζει και συγκινεί. Η  μελέτη ακόμα του ανθρώπινου σώματος, «ανεξάντλητο, όπως η φύση» έλεγε ο ίδιος και, συγχρόνως, περιγραφικό της ανθρώπινης φύσης. Ζητούμενη είναι τέλος η διάνοια. Πέρα από την ταυτότητα ή μη, τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά, τη φόρμα και τις αναλογίες, είναι το πνεύμα που αναδεικνύεται με πηγαία φιλοσοφική διάθεση. Ο Άνθρωπος, με Α κεφαλαίο, τρωτός και άτρωτος, θνητός και αθάνατος, νικητής και ηττημένος. Και πώς να περιγράψει κανείς την ύπαρξη, πώς να μεταφέρει αυτά τα δίπολα στην ύλη, παρά μόνο με τη ρευστότητα που επιτρέπει το πλάσιμό της.

Ο Εσταυρωμένος του Γιάννη Παππά στο Μουσείο Μπενάκη Facebook Twitter
Θρήνος – αγκάλιασμα, περ. 1990. Γύψινο αντίγραφο, 10,5x6,5x7 εκ. Μουσείο Μπενάκη / Εργαστήριο Γιάννη Παππά, ΕΓΠ_1190. Φωτ. Ιωάννα Μωραΐτη, 2020.

Μουσείο Μπενάκη - Εργαστήριο Γιάννη Παππά

Ο χώρος που φιλοξενεί το εργαστήριο του Γιάννη Παππά (1913-2005), βρίσκεται στην περιοχή Ζωγράφου, και σε κτήριο που αποτελούσε την κατοικία της οικογένειας του μεγάλου Έλληνα δημιουργού ως τη δεκαετία του 1960. Το ακίνητο αυτό, μοναδικό δείγμα χώρου εργασίας ενός καλλιτέχνη αφοσιωμένου τόσο στη γλυπτική όσο και στη ζωγραφική, προσφέρθηκε στο Μουσείο Μπενάκη από το γιο του, Αλέκο Παππά. Βασικός στόχος της δωρεάς ήταν τα έργα του καλλιτέχνη να παραμείνουν συγκεντρωμένα στο φυσικό τους περιβάλλον.

Εικαστικά
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ: Ο ζωγράφος των στυλάτων της εποχής του επιστρέφει

Εικαστικά / Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ: Ο ζωγράφος των στυλάτων της εποχής του επιστρέφει

H έκθεση στο Μουσείο Ορσέ συγκεντρώνει 90 έργα του Αμερικανού στυλίστα ζωγράφου, εστιάζοντας στην πιο καθοριστική περίοδο του έργου του. Aνάμεσά τους και η περίφημη «Madame X», το πιο διάσημο έργο του.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Εικαστικά / Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Η έκθεση «Beato Angelico», συγκεντρώνει στο Palazzo Strozzi και στο Mουσείο του Αγίου Μάρκου στη Φλωρεντία περισσότερα από 140 έργα με δάνεια από 70 συλλογές ιδιωτών και μουσείων και φιλοδοξεί να εδραιώσει τη φήμη του Φρα Αντζέλικο ως κορυφαίου δασκάλου της Αναγέννησης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Εικαστικά / Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Πεθαίνει σαν σήμερα το 1669 ο φλαμανδός ζωγράφος Ρέμπραντ φαν Ράιν. Αυτός ο πίνακας υπήρξε η πραγματική αιτία της οικονομικής καταστροφής του καλλιτέχνη ή πρόκειται περί θεωρίας συνωμοσίας;
THE LIFO TEAM
«Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Εικαστικά / «Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Η νέα έκθεση του Μουσείου Μπενάκη, χαρτογραφεί την πορεία έντεκα Ελλήνων και Ελληνίδων εικαστικών και θέτει ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα: «Σε μια πορεία πλούσια, γεμάτη ανατροπές αλλά και επαναλήψεις, ποιες ήταν οι πρωτόλειες αναζητήσεις τους, στις οποίες επέτρεψαν ακολούθως να εισχωρήσουν στις ώριμες αποφάσεις τους»
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Εικαστικά / Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Μια έκθεση στο Μουσείο Γουίτνεϊ ενώνει διαφορετικές φωνές και αποκαλύπτει την άγνωστη ως τώρα τάση Αμερικανών καλλιτεχνών που στράφηκαν στον σουρεαλισμό για να εκφράσουν την ταραχώδη δεκαετία του '60.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
"Η κούνια" του Φραγκονάρ: Στο φως τα ζουμερά μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Εικαστικά / «Η Κούνια» του Φραγκονάρ: Τα μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Η περίφημη «Κούνια» με τη σκηνοθεσία της συνεύρεσης των σωμάτων και των ψυχών με τρόπο ακόλαστο, πονηρό ή ανοιχτό σε μια νέα ηθική, έργο – σταρ της περίφημης συλλογής Wallace στο Λονδίνο, αποκαταστάθηκε φέρνοντας στο φως άτακτες λεπτομέρειες που ενισχύουν την αυθάδεια του έργου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ειρήνη Παναγοπούλου

Εικαστικά / Ειρήνη Παναγοπούλου: Η μεγάλη Ελληνίδα συλλέκτρια Τέχνης μιλά στη LIFO

Η γνωστή συλλέκτρια μιλά στη LiFO για το ταξίδι της στην τέχνη μέσα από τη συγκρότηση της μεγάλης και σπάνιας συλλογής της, μέρος της οποίας θα δούμε με αφορμή την έκθεση «Fernweh ή νοσταλγία για άγνωστους τόπους».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μυρτώ Ξανθοπούλου: «Έχω ψίχουλα, έχω τα περισσεύματα; Με αυτά θα δουλέψω»

Εικαστικά / Μυρτώ Ξανθοπούλου: «Έχω ψίχουλα, έχω τα περισσεύματα; Με αυτά θα δουλέψω»

Η γεννημένη στο Ελσίνκι καλλιτέχνιδα που κέρδισε το βραβείο Young Artist της φετινής Art Athina μιλάει για το έργο της που βασίζεται στην αίσθηση του κατεπείγοντος, στη χειρωνακτική εργασία και στη σχέση της με τη γλώσσα. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένα «χρονικό της αναισθησίας» με έργα υψηλής δόνησης 

Εικαστικά / Κωνσταντίνος Λαδιανός: «Πού πήγε όλη αυτή η επιδεξιότητα των χεριών που είχαν οι παλιότεροι»

Η παράδοση, η αγιολογική γραμματεία και η λαϊκή μυθολογία συνυπάρχουν στον κόσμο του ταλαντούχου καλλιτέχνη, εμπλέκοντας το προσωπικό βίωμα με καθηλωτικές αλληγορίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένας μνημειώδης φτερωτός ταύρος στο Μουσείο Ακρόπολης

Εικαστικά / Ένας μνημειώδης φτερωτός ταύρος στο Μουσείο Ακρόπολης

Με το έργο του στον εξωτερικό χώρο του μουσείου ο Michael Rakowitz συνομιλεί με τα έργα της κλασικής αρχαιότητας και υπενθυμίζει τα μάταια ταξίδια ανθρώπων και πολιτιστικών αγαθών που «ξεσπιτώνονται».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Συλλογή Λέοναρντ Λόντερ θα δώσει το φιλί της ζωής στην αγορά της τέχνης;

Εικαστικά / Η Συλλογή Λέοναρντ Λόντερ θα δώσει το φιλί της ζωής στην αγορά της τέχνης;

Με πυρήνα της συλλογής του Λόντερ ένα από τα διασημότερα έργα του Κλιμτ, που εκτιμάται ότι η πώλησή του θα ξεπεράσει τα 150 εκατομμύρια δολάρια, η βραδιά της δημοπρασίας στον οίκο Sotheby’s φιλοδοξεί να προσελκύσει ξανά τους μεγάλους συλλέκτες. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζένη Μαρκέτου

Οι Αθηναίοι / Τζένη Μαρκέτου: «Οι καλλιτέχνες δεν έχουμε ανακαλύψει τον τροχό»

Στην Αμερική έμαθε πως η τέχνη είναι κοινωνική υπόθεση, πως ο κόσμος δεν εξαντλείται στις γκαλερί. Η πρώτη της παρέμβαση σε δημόσιο χώρο, που προκάλεσε αντιδράσεις, της δίδαξε ότι ένα έργο οφείλει να μοιάζει σαν να υπήρχε πάντα εκεί. Με τη νέα της εγκατάσταση στο Μέγαρο Μουσικής μάς υπενθυμίζει ότι δεν είμαστε οι πρωταγωνιστές της φύσης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Σεπτέμβρης της Art Athina 2025

Εικαστικά / Art Athina 2025: Το τώρα και το μετά της σύγχρονης τέχνης

Ζωγραφική, γλυπτική, φωτογραφία, ψηφιακή τέχνη: Το ανάγλυφο του παγκόσμιου εικαστικού χάρτη έτσι όπως διαμορφώνεται μέσα από την ελληνική και ξένη παραγωγή, και αναδεικνύεται στην ετήσια φουάρ που πραγματοποιείται ξανά στο Ζάππειο.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης μετατρέπει το σπήλαιο του Πλάτωνα σε escape room

Εικαστικά / Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης μετατρέπει το σπήλαιο του Πλάτωνα σε escape room

Με τo «Δωμάτιο Απόδρασης», μια εγκατάσταση ερευνητική και παιγνιώδη, βασισμένη στην ιδέα της φιλοσοφίας και την παραίσθηση του ψηφιακού κόσμου, θα μας εκπροσωπήσει στην 61η Μπιενάλε Βενετίας ο καταξιωμένος εικαστικός και αρχιτέκτονας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ