«Το παιδάκι με την κούκλα» του Περικλή Πανταζή από τη συλλογή του Τελλογλείου Ιδρύματος

«Το παιδάκι με την κούκλα» του Περικλή Πανταζή από τη συλλογή του Τελλογλείου Ιδρύματος Facebook Twitter
Η ελαιογραφία του Περικλή Πανταζή (1849-1884) με τίτλο «Το παιδάκι με την κούκλα», εντάχθηκε στη συλλογή του ιδρύματος το 1990.
0

Η πλούσια συλλογή του Τελλογλείου Ιδρύματος Τεχνών ΑΠΘ αριθμεί περίπου 10.000 έργα. Σε αυτήν εκπροσωπούνται όλες οι περίοδοι και οι σταθμοί της νεοελληνικής τέχνης, από την Επτανησιακή Σχολή έως τις ημέρες μας, ενώ ιδιαίτερη έμφαση δίνεται σε καλλιτέχνες από τον βορειοελλαδικό χώρο.

Ανάμεσα στα έργα που ξεχωρίζουν, σημαντική θέση κατέχει η ελαιογραφία του Περικλή Πανταζή (1849-1884) με τίτλο «Το παιδάκι με την κούκλα», που εντάχθηκε στη συλλογή του ιδρύματος το 1990. Ήταν η εποχή που η αείμνηστη Αλίκη Τέλλογλου με τη συνεργασία των υπολοίπων μελών του Δ.Σ. προχώρησαν στην αγορά έργων κυρίως από την Ελλάδα, αλλά και το εξωτερικό, προκειμένου να ενισχύσουν την αρχική δωρεά που είχε γίνει από το ζεύγος Τέλλογλου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (1972). Στόχος τους ήταν να δημιουργήσουν ένα ζωντανό «διδακτικό εγχειρίδιο» της νεοελληνικής τέχνης που να καλύπτει όλα τα εικαστικά κινήματα αλλά και τους σημαντικούς δημιουργούς. Ένα «σχολείο τέχνης» για όλους τους Θεσσαλονικείς και όχι μόνο για τους ειδήμονες ή τους προνομιούχους.

Το ξανθό μωρό στο παιδικό καρεκλάκι, το οποίο παίζει με την κούκλα του, παραπέμπει στα ευρωπαϊκά πρότυπα και στις κατακτήσεις της εύρωστης και πνευματικά καλλιεργημένης βελγικής αστικής τάξης που αντιλαμβάνεται πλήρως τον ρόλο της στο κοινωνικό γίγνεσθαι της εποχής.

Σε αυτό το πλαίσιο αποφασίστηκε η αγορά του έργου του Περικλή Πανταζή από τις Βρυξέλλες. Η Αλίκη Τέλλογλου ταξίδεψε μόνη της στη βελγική πρωτεύουσα προκειμένου να το αποκτήσει. Όταν, τελικά, οι διαδικασίες ολοκληρώθηκαν, ήταν τέτοιος ο ενθουσιασμός της που αρνήθηκε να το αποχωριστεί τόσο κατά τον εκτελωνισμό όσο και κατά το ταξίδι της επιστροφής, παίρνοντάς το στην καμπίνα του αεροσκάφους και κρατώντας το διαρκώς στα χέρια της. Το «Παιδάκι με την κούκλα» του Πανταζή ήταν πλέον το δικό της «παιδί» και μαζί με όλα τα υπόλοιπα έργα θα αποτελούσε μέλος της μεγάλης οικογένειας του Τελλογλείου. Αρχικά φιλοξενήθηκε στην οικία Τέλλογλου στην πλατεία Αριστοτέλους, αλλά με την κατασκευή του κτιρίου στη βόρεια παρυφή της πανεπιστημιούπολής μεταφέρθηκε εκεί (1997-1999).

Το έργο του Πανταζή ήταν ένα από εκείνα που πρωταγωνίστησαν στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Υιοθέτησε ένα έργο της συλλογής του Τελλογλείου» (2001). Στο πλαίσιο του προγράμματος μαθητές της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αναλάμβαναν ένα μέρος της συντήρησης του έργου, ενώ παρακολούθησαν μουσειο-εκπαιδευτικό πρόγραμμα που αφορούσε τη θεματολογία του αλλά και αναλυτικό σεμινάριο για τις εργασίες που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της αποκατάστασής του. Με τη λήξη του προγράμματος απονέμονταν τιμητικά βραβεία τόσο στο σχολείο όσο και στους μαθητές, ενώ η συμβολή τους επισημαινόταν στη λεζάντα που συνόδευε τον πίνακα στο πλαίσιο της έκθεσης.

Ο Περικλής Πανταζής (1849-1884), ο δημιουργός του έργου, αναδείχτηκε σε μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες στον χώρο της ζωγραφικής όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο Βέλγιο. Γεννημένος στην Αθήνα, φοίτησε στο Σχολείο των Τεχνών κοντά στον Νικηφόρο Λύτρα, ενώ συνέχισε τις σπουδές του στην Ακαδημία του Μονάχου. Πνεύμα ανήσυχο, πρωτοπόρο, με αγάπη στον νεωτερισμό και στον πειραματισμό, αδυνατούσε να ενστερνιστεί τη συντηρητική νοοτροπία της Ακαδημίας, την οποία και εγκατέλειψε για να ταξιδέψει αρχικά στη Γαλλία και στη συνέχεια στο Βέλγιο, δεχόμενος τις επιδράσεις του ρεαλισμού και του ιμπρεσιονισμού. Στο Παρίσι μαθητεύει κοντά τον Gustave Courbet, γνωρίζει καλλιτέχνες της Σχολής Barbizon αλλά και τους ιμπρεσιονιστές Édouard Manet και Edgar Degas. Στις Βρυξέλλες θα ενταχθεί στην ομάδα των Βέλγων ρεαλιστών ζωγράφων. Η επίδραση του Courbet διακρίνεται στο έργο της συλλογής του Τελλογλείου.

Προς αυτή την κατεύθυνση συνηγορεί η σκούρα τονικότητα των συνήθως θερμών χρωμάτων (π.χ. κόκκινο, πορτοκαλί) και γενικότερα η υπεροχή της ζεστής-σκούρας χρωματικής παλέτας με αρμονικές τονικότητες, που καλλιεργεί μια ατμόσφαιρα οικεία. Επιπλέον, η τεχνική επεξεργασία των χρωμάτων με σπάτουλα και το δυνατό κοντινό πλάνο συνιστούν επιρροές του Courbet. Ωστόσο, το ανάλαφρο πέρασμα του λευκού με σπάτουλα (π.χ. ποδιά) απαντάται και στα έργα του Manet, σε αντίστιξη συχνά με το μαύρο. Ο Πανταζής, όμως, προτιμά την αντίθεση με τους σκουρόχρωμους, ζεστούς τόνους του καφέ στο συγκεκριμένο έργο. Η ανθρώπινη μορφή και όλα τα αντικείμενα που τη συνοδεύουν βρίσκονται σε πρώτο πλάνο. Κυριαρχούν μέσα σε ένα φόντο σκοτεινό, απροσδιόριστο, που αποδίδεται με αδρές, γρήγορες πινελιές. Το βλέμμα της μοιάζει επικεντρωμένο στον ζωγράφο, διακόπτοντας την οπτική επικοινωνία με τον θεατή. Το ξανθό μωρό στο παιδικό καρεκλάκι, το οποίο παίζει με την κούκλα του, παραπέμπει στα ευρωπαϊκά πρότυπα και στις κατακτήσεις της εύρωστης και πνευματικά καλλιεργημένης βελγικής αστικής τάξης που αντιλαμβάνεται πλήρως τον ρόλο της στο κοινωνικό γίγνεσθαι της εποχής.

Δυστυχώς, ο Περικλής Πανταζής έφυγε γρήγορα από τη ζωή, χτυπημένος από τη φυματίωση, ωστόσο στη σύντομη ζωή του άφησε το στίγμα του τόσο στην ελληνική όσο και στη βελγική τέχνη (θεωρείται ένας από τους θεμελιωτές του βελγικού ιμπρεσιονισμού). Τα έργα του, μεταξύ αυτών και αυτό του Τελλογλείου, θυμίζουν με μοναδικό τρόπο τη δεξιοτεχνία ενός προικισμένου δημιουργού που αναδείχτηκε σε πρωταγωνιστική μορφή του μοντερνισμού στο τέλος του 19ου αιώνα.

Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών ΑΠΘ

Το Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών ΑΠΘ ιδρύθηκε το 1972, όταν το ζεύγος Νέστωρ και Αλίκη Τέλλογλου αποφάσισαν να δωρίσουν τη συλλογή και όλη την περιουσία τους στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Στόχος τους ήταν δημιουργήσουν στην αγαπημένη τους Θεσσαλονίκη ένα μουσείο-σχολείο για την τέχνη, ανοιχτό για όλους. Το ίδρυμα, που βρίσκεται στη βόρεια πλευρά της πανεπιστημιούπολης, άνοιξε για πρώτη φορά τις πύλες του στο κοινό τον Δεκέμβριο του 1999. Στα 21 χρόνια της λειτουργίας του ως πολιτιστικού βραχίονα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης έχει φιλοξενήσει πολλές εκθέσεις διεθνούς ακτινοβολίας και έχει συνεργαστεί με πολλούς φορείς στην Ελλάδα (Εθνική Πινακοθήκη, Μουσείο Μπενάκη, Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ στο Μέτσοβο, Ίδρυμα Θεοχαράκη κ.ά.) και στο εξωτερικό [Μουσεία Λούβρου, Ντελακρουά, Orsay, Pompidou, Armée (Παρίσι), Ίδρυμα Pilar i Joan Miro (Μαγιόρκα), Ίδρυμα Bancaja  (Βαλένθια), Λεβέντειος Πινακοθήκη (Λευκωσία), κ.ά.].

Επιμέλεια: Χρήστος Παρίδης

Εικαστικά
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μέσα στο εργαστήριο του Χριστόφορου Κατσαδιώτη 

Εικαστικά / Ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης αναδεικνύει το άχρηστο σε τέχνη

Το εργαστήριο του χαράκτη, όπου ξεδιπλώνεται ένα σύμπαν βγαλμένο από κάποιο σκοτεινό παραμύθι, μεταφέρεται προσωρινά σε μια σχεδόν κρυμμένη αίθουσα του μουσείου Μπενάκη, στην οδό Πειραιώς.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Άνοιξε το πολυαναμενόμενο πρώτο μουσείο μετανάστευσης

Εικαστικά / Fenix: Το πρώτο μουσείο μετανάστευσης άνοιξε στο Ρότερνταμ

Τι κοινό έχουν ένα πλοίο που κατασχέθηκε από τη Λαμπεντούζα, ένα κομμάτι του Τείχους του Βερολίνου και δύο γιγάντιες φωτεινές μπλε παντόφλες; Όλα βρίσκουν τη θέση τους στο νέο μουσείο της Ολλανδίας που επικεντρώνεται εξ ολοκλήρου στη μετανάστευση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος ξέρουν περισσότερα απ’ όσα περίμενα για την Τζένη Χειλουδάκη

Εικαστικά / O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος ξέρουν περισσότερα απ’ όσα περίμενα για την Τζένη Χειλουδάκη

O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος είναι δυο νεαροί ζωγράφοι και δυο πολύ καλοί φίλοι. Τους έφερε κοντά η αγάπη για τη μυθολογία, την τέχνη και μια ανεξήγητη εμμονή με την Τζένη Χειλουδάκη. Τα έργα τους πραγματεύονται το τραύμα με τρόπο ωμό και βαθύ. Παρά τα όσα θα πίστευαν πολλοί, διαψεύδουν τις φήμες που τους θέλουν ζευγάρι…
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Μυστήρια του σύμπαντος και σύγχρονα έργα τέχνης σε μια έκθεση στο Αστεροσκοπείο Αθηνών

Εικαστικά / Μυστήρια του σύμπαντος και σύγχρονα έργα τέχνης σε μια έκθεση στο Αστεροσκοπείο Αθηνών

Η έκθεση με τίτλο «Κοσμική Σκόνη/Άγνωστες Γαίες» αντλεί έμπνευση από την προσωπικότητα και το έργο του Γερμανού αστρονόμου Ιούλιου Σμιτ, διευθυντή του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών κατά τον 19ο αι., και μας προσκαλεί να περιηγηθούμε ανάμεσα σε μακρινούς πλανήτες και σε γήινα, απτά υλικά.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Καραβάτζιο: Κανείς δεν είχε ζωγραφίσει έτσι πριν από αυτόν

Guest Editors / Καραβάτζιο: Κανείς δεν είχε ζωγραφίσει έτσι πριν από αυτόν

Η έκθεση «Caravaggio 2025» αποτελεί μια σπάνια ευκαιρία για τους λάτρεις της τέχνης να έρθουν σε επαφή με τον ρεαλισμό και τη συναισθηματική δύναμη του ανυπέρβλητου καλλιτέχνη του μπαρόκ, ο οποίος επαναπροσδιόρισε την εικαστική αφήγηση και έθεσε τα θεμέλια της σύγχρονης ζωγραφικής.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ
Ο Άγγελος Παπαδημητρίου ανάγει το κοινό γούστο σε καλλιτεχνική χειρονομία μεγάλης δυναμικής 

Εικαστικά / Το νέο έργο του Άγγελου Παπαδημητρίου είναι ένα εικονοστάσι για τα όνειρά μας

Ο αγαπημένος καλλιτέχνης επιστρέφει με ένα νέο έργο-εγκατάσταση στην Πινακοθήκη του Μουσείου Βορρέ, έναν χαιρετισμό στην Ελλάδα της Κάλλας και του Καβάφη, του Αττίκ και της Στέλλας Γκρέκα· μιας εποχής μεγάλης ευαισθησίας που έχει πια χαθεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Γιατί να κοιτάμε τα ζώα; Δικαιοσύνη για τη μη ανθρώπινη ζωή

Εικαστικά / Η πρώτη μεγάλη έκθεση για τα δικαιώματα των ζώων στο ΕΜΣΤ

Πρόκειται για τη μεγαλύτερη έκθεση που έχει διοργανώσει το ΕΜΣΤ και για την πρώτη μεγάλη έκθεση με θέμα την ευημερία των ζώων διεθνώς, στην οποία συμμετέχουν περισσότεροι από 60 καλλιτέχνες από 25 χώρες (από Ευρώπη, Ασία, Αφρική και Αμερική) – πάνω από 200 έργα καταλαμβάνουν όλους τους ορόφους του μουσείου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Romaine Brooks: Συμφωνία σε γκρι από μια ξεχασμένη κυρία της ζωγραφικής

Εικαστικά / Romaine Brooks: Η ζωγράφος με το ανδρόγυνο στυλ που έσπασε όλα τα ταμπού της εποχής της

Μια πρωτοπόρος καλλιτέχνιδα που έζησε μια συναρπαστική και αντισυμβατική ζωή, μέσα στη δίνη των «Roaring Twenties», δημιουργώντας τέχνη πέρα από τα κυρίαρχα ρεύματα του καιρού της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Allspice» στο Μουσείο Ακρόπολης: Mια έκθεση για τις αρπαγές, τις λεηλασίες, τις διώξεις των πολιτισμών

Εικαστικά / «Allspice» στο Μουσείο Ακρόπολης: Mια έκθεση για τις αρπαγές, τις λεηλασίες, τις διώξεις των πολιτισμών

Ο Michael Rakowitz, χρησιμοποιώντας αντισυμβατικές προσεγγίσεις, ανοίγει έναν διάλογο με έργα συγκινητικά, φανερά πολιτικά, υπενθυμίζοντάς μας την επανάληψη οδυνηρών γεγονότων της Ιστορίας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Κατερίνα Βαγενά: «Δεν καταλαβαίνω γιατί φερόμαστε λες και το να μεγαλώνεις είναι αρρώστια»

Οι Αθηναίοι / «Δεν έκανα την Κιμωλία για τα λεφτά αλλά για να δείξω αυτό που είμαι»

Eίναι η ιδιοκτήτρια της Κιμωλίας, του art café που έγινε σημείο αναφοράς στην Πλάκα. Δηλώνει αυτοδίδακτη στα πάντα και πιστεύει στη δύναμη των ανθρώπων να ξαναγεννιούνται. Η Κατερίνα Βαγενά είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
CHECK ANTISOCIAL

Εικαστικά / Antisocial: Η Φρόσω Πίνη έφερε την τέχνη σε ένα θρυλικό αθηναϊκό αφτεράδικο

Στη στοά της Λεωκορίου, στου Ψυρρή, η Φρόσω με αφοσίωση δίνει ζωή σε έναν χώρο τέχνης που κάνει τους Αθηναίους να φτάνουν στην Cantina Social πιο νωρίς απ’ ό,τι είχαν συνηθίσει — και έτσι, τουλάχιστον, έχουν μαζί τους τα γυαλιά ηλίου· just in case.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ
Ximena Maldonado Sánchez: «cardón, carmín y ola»

Εικαστικά / «Τα έργα μου δεν είναι φωτογραφίες, ούτε καρτ ποστάλ»

Η 26χρονη Μεξικανή ζωγράφος Ximena Maldonado Sánchez παρουσιάζει σε μία νέα έκθεση στην γκαλερί Bernier/Eliades στην Αθήνα μια τοπιογραφία με κάκτους, υπόγεια νερά και το κόκκινο του πάθους, που θυμίζει έντονα την πατρίδα της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένας Μάιος γεμάτος τέχνη: Όλες οι εκθέσεις που δεν πρέπει να χάσεις

Εικαστικά / Ένας Μάιος γεμάτος τέχνη: 24 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Οικολογία, αποικιοκρατία, εξουσία, η σχέση μας με τα ζώα, μετανάστευση, ρατσισμός: Η εικαστική κίνηση της Αθήνας σήμερα αναδεικνύει τα φλέγοντα και επίκαιρα θέματα που απασχολούν τους σύγχρονους εικαστικούς.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μπάμπης Ρετζεπόπουλος: Ένας ανένταχτος, εκλεκτικός και ασυμβίβαστος καλλιτέχνης

Εικαστικά / Η αθώα, ανόθευτη, παιδική ματιά στο έργο του Μπάμπη Ρετζεπόπουλου

Η Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων τιμά με μία αναδρομική έκθεση τον, γνωστό και ως Babis R., ζωγράφο και χαράκτη, έναν ανένταχτο καλλιτέχνη που, πέρα από το πολύτιμο εικαστικό του έργο, μάς άφησε παρακαταθήκη την ακεραιότητά του και την απροκατάληπτη στάση του απέναντι στην τέχνη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
H εκρηκτική συνάντηση του Francis Bacon με τον Peter Beard

Σαν σήμερα / Φράνσις Μπέικον: «Σιχαίνομαι εννιά στις δέκα ζωγραφιές που βλέπω, ανάμεσά τους και τις δικές μου»

Σαν σήμερα το 1992 πεθαίνει ο σπουδαίος αιρετικός Βρετανός ζωγράφος και ανατόμος της ανθρώπινης υπαρξιακής αγωνίας. Ο Βασίλης Κιμούλης είχε μεταφράσει αποκλειστικά για τη LIFO αποσπάσματα από τις εκρηκτικές συνομιλίες του Μπέικον με τον φωτογράφο Peter Beard.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΙΜΟΥΛΗΣ
Η Κιμώνα τα μεσάνυχτα γίνεται γάτα

Εικαστικά / Όταν η Κιμώνα ήταν μικρή έκλεβε τους μαγνήτες του παππού της, του γλύπτη Takis

Η τοσοδούλα γκαλερί Red Carpet, με το τέλειο γκράφιτι στον τοίχο, ξεχωρίζει από μακριά στην οδό Σολωμού. Κόρη της εικαστικού Λυδίας Βενιέρη και εγγονή του γλύπτη Takis, η ιδιοκτήτριά της, η Κιμώνα, φιλοξενεί 7 καλλιτέχνες σε 15 τετραγωνικά. Όταν της μιλούν για τα Eξάρχεια τα μάτια της βγάζουν καρδούλες.
ΤΖΟΥΛΗ ΑΓΟΡΑΚΗ
Άγγελος Μεργές: Οff season παραθεριστές με χρώματα που εκπέμπουν ηλεκτρισμένη ενέργεια

Εικαστικά / Παραθεριστές ή πρόσφυγες; Οι αινιγματικές φιγούρες του Άγγελου Μεργέ

Ο 36χρονος Έλληνας ζωγράφος, με έδρα τη Ζυρίχη, εκθέτει στην γκαλερί Καλφαγιάν έργα του με διφορούμενες –έντονα χρωματισμένες και ηλεκτρισμένες– ανθρώπινες φιγούρες σε off season παραλίες, που θυμίζουν ήρωες του Αντονιόνι.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ