«Το παιδάκι με την κούκλα» του Περικλή Πανταζή από τη συλλογή του Τελλογλείου Ιδρύματος

«Το παιδάκι με την κούκλα» του Περικλή Πανταζή από τη συλλογή του Τελλογλείου Ιδρύματος Facebook Twitter
Η ελαιογραφία του Περικλή Πανταζή (1849-1884) με τίτλο «Το παιδάκι με την κούκλα», εντάχθηκε στη συλλογή του ιδρύματος το 1990.
0

Η πλούσια συλλογή του Τελλογλείου Ιδρύματος Τεχνών ΑΠΘ αριθμεί περίπου 10.000 έργα. Σε αυτήν εκπροσωπούνται όλες οι περίοδοι και οι σταθμοί της νεοελληνικής τέχνης, από την Επτανησιακή Σχολή έως τις ημέρες μας, ενώ ιδιαίτερη έμφαση δίνεται σε καλλιτέχνες από τον βορειοελλαδικό χώρο.

Ανάμεσα στα έργα που ξεχωρίζουν, σημαντική θέση κατέχει η ελαιογραφία του Περικλή Πανταζή (1849-1884) με τίτλο «Το παιδάκι με την κούκλα», που εντάχθηκε στη συλλογή του ιδρύματος το 1990. Ήταν η εποχή που η αείμνηστη Αλίκη Τέλλογλου με τη συνεργασία των υπολοίπων μελών του Δ.Σ. προχώρησαν στην αγορά έργων κυρίως από την Ελλάδα, αλλά και το εξωτερικό, προκειμένου να ενισχύσουν την αρχική δωρεά που είχε γίνει από το ζεύγος Τέλλογλου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (1972). Στόχος τους ήταν να δημιουργήσουν ένα ζωντανό «διδακτικό εγχειρίδιο» της νεοελληνικής τέχνης που να καλύπτει όλα τα εικαστικά κινήματα αλλά και τους σημαντικούς δημιουργούς. Ένα «σχολείο τέχνης» για όλους τους Θεσσαλονικείς και όχι μόνο για τους ειδήμονες ή τους προνομιούχους.

Το ξανθό μωρό στο παιδικό καρεκλάκι, το οποίο παίζει με την κούκλα του, παραπέμπει στα ευρωπαϊκά πρότυπα και στις κατακτήσεις της εύρωστης και πνευματικά καλλιεργημένης βελγικής αστικής τάξης που αντιλαμβάνεται πλήρως τον ρόλο της στο κοινωνικό γίγνεσθαι της εποχής.

Σε αυτό το πλαίσιο αποφασίστηκε η αγορά του έργου του Περικλή Πανταζή από τις Βρυξέλλες. Η Αλίκη Τέλλογλου ταξίδεψε μόνη της στη βελγική πρωτεύουσα προκειμένου να το αποκτήσει. Όταν, τελικά, οι διαδικασίες ολοκληρώθηκαν, ήταν τέτοιος ο ενθουσιασμός της που αρνήθηκε να το αποχωριστεί τόσο κατά τον εκτελωνισμό όσο και κατά το ταξίδι της επιστροφής, παίρνοντάς το στην καμπίνα του αεροσκάφους και κρατώντας το διαρκώς στα χέρια της. Το «Παιδάκι με την κούκλα» του Πανταζή ήταν πλέον το δικό της «παιδί» και μαζί με όλα τα υπόλοιπα έργα θα αποτελούσε μέλος της μεγάλης οικογένειας του Τελλογλείου. Αρχικά φιλοξενήθηκε στην οικία Τέλλογλου στην πλατεία Αριστοτέλους, αλλά με την κατασκευή του κτιρίου στη βόρεια παρυφή της πανεπιστημιούπολής μεταφέρθηκε εκεί (1997-1999).

Το έργο του Πανταζή ήταν ένα από εκείνα που πρωταγωνίστησαν στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Υιοθέτησε ένα έργο της συλλογής του Τελλογλείου» (2001). Στο πλαίσιο του προγράμματος μαθητές της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αναλάμβαναν ένα μέρος της συντήρησης του έργου, ενώ παρακολούθησαν μουσειο-εκπαιδευτικό πρόγραμμα που αφορούσε τη θεματολογία του αλλά και αναλυτικό σεμινάριο για τις εργασίες που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της αποκατάστασής του. Με τη λήξη του προγράμματος απονέμονταν τιμητικά βραβεία τόσο στο σχολείο όσο και στους μαθητές, ενώ η συμβολή τους επισημαινόταν στη λεζάντα που συνόδευε τον πίνακα στο πλαίσιο της έκθεσης.

Ο Περικλής Πανταζής (1849-1884), ο δημιουργός του έργου, αναδείχτηκε σε μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες στον χώρο της ζωγραφικής όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο Βέλγιο. Γεννημένος στην Αθήνα, φοίτησε στο Σχολείο των Τεχνών κοντά στον Νικηφόρο Λύτρα, ενώ συνέχισε τις σπουδές του στην Ακαδημία του Μονάχου. Πνεύμα ανήσυχο, πρωτοπόρο, με αγάπη στον νεωτερισμό και στον πειραματισμό, αδυνατούσε να ενστερνιστεί τη συντηρητική νοοτροπία της Ακαδημίας, την οποία και εγκατέλειψε για να ταξιδέψει αρχικά στη Γαλλία και στη συνέχεια στο Βέλγιο, δεχόμενος τις επιδράσεις του ρεαλισμού και του ιμπρεσιονισμού. Στο Παρίσι μαθητεύει κοντά τον Gustave Courbet, γνωρίζει καλλιτέχνες της Σχολής Barbizon αλλά και τους ιμπρεσιονιστές Édouard Manet και Edgar Degas. Στις Βρυξέλλες θα ενταχθεί στην ομάδα των Βέλγων ρεαλιστών ζωγράφων. Η επίδραση του Courbet διακρίνεται στο έργο της συλλογής του Τελλογλείου.

Προς αυτή την κατεύθυνση συνηγορεί η σκούρα τονικότητα των συνήθως θερμών χρωμάτων (π.χ. κόκκινο, πορτοκαλί) και γενικότερα η υπεροχή της ζεστής-σκούρας χρωματικής παλέτας με αρμονικές τονικότητες, που καλλιεργεί μια ατμόσφαιρα οικεία. Επιπλέον, η τεχνική επεξεργασία των χρωμάτων με σπάτουλα και το δυνατό κοντινό πλάνο συνιστούν επιρροές του Courbet. Ωστόσο, το ανάλαφρο πέρασμα του λευκού με σπάτουλα (π.χ. ποδιά) απαντάται και στα έργα του Manet, σε αντίστιξη συχνά με το μαύρο. Ο Πανταζής, όμως, προτιμά την αντίθεση με τους σκουρόχρωμους, ζεστούς τόνους του καφέ στο συγκεκριμένο έργο. Η ανθρώπινη μορφή και όλα τα αντικείμενα που τη συνοδεύουν βρίσκονται σε πρώτο πλάνο. Κυριαρχούν μέσα σε ένα φόντο σκοτεινό, απροσδιόριστο, που αποδίδεται με αδρές, γρήγορες πινελιές. Το βλέμμα της μοιάζει επικεντρωμένο στον ζωγράφο, διακόπτοντας την οπτική επικοινωνία με τον θεατή. Το ξανθό μωρό στο παιδικό καρεκλάκι, το οποίο παίζει με την κούκλα του, παραπέμπει στα ευρωπαϊκά πρότυπα και στις κατακτήσεις της εύρωστης και πνευματικά καλλιεργημένης βελγικής αστικής τάξης που αντιλαμβάνεται πλήρως τον ρόλο της στο κοινωνικό γίγνεσθαι της εποχής.

Δυστυχώς, ο Περικλής Πανταζής έφυγε γρήγορα από τη ζωή, χτυπημένος από τη φυματίωση, ωστόσο στη σύντομη ζωή του άφησε το στίγμα του τόσο στην ελληνική όσο και στη βελγική τέχνη (θεωρείται ένας από τους θεμελιωτές του βελγικού ιμπρεσιονισμού). Τα έργα του, μεταξύ αυτών και αυτό του Τελλογλείου, θυμίζουν με μοναδικό τρόπο τη δεξιοτεχνία ενός προικισμένου δημιουργού που αναδείχτηκε σε πρωταγωνιστική μορφή του μοντερνισμού στο τέλος του 19ου αιώνα.

Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών ΑΠΘ

Το Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών ΑΠΘ ιδρύθηκε το 1972, όταν το ζεύγος Νέστωρ και Αλίκη Τέλλογλου αποφάσισαν να δωρίσουν τη συλλογή και όλη την περιουσία τους στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Στόχος τους ήταν δημιουργήσουν στην αγαπημένη τους Θεσσαλονίκη ένα μουσείο-σχολείο για την τέχνη, ανοιχτό για όλους. Το ίδρυμα, που βρίσκεται στη βόρεια πλευρά της πανεπιστημιούπολης, άνοιξε για πρώτη φορά τις πύλες του στο κοινό τον Δεκέμβριο του 1999. Στα 21 χρόνια της λειτουργίας του ως πολιτιστικού βραχίονα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης έχει φιλοξενήσει πολλές εκθέσεις διεθνούς ακτινοβολίας και έχει συνεργαστεί με πολλούς φορείς στην Ελλάδα (Εθνική Πινακοθήκη, Μουσείο Μπενάκη, Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ στο Μέτσοβο, Ίδρυμα Θεοχαράκη κ.ά.) και στο εξωτερικό [Μουσεία Λούβρου, Ντελακρουά, Orsay, Pompidou, Armée (Παρίσι), Ίδρυμα Pilar i Joan Miro (Μαγιόρκα), Ίδρυμα Bancaja  (Βαλένθια), Λεβέντειος Πινακοθήκη (Λευκωσία), κ.ά.].

Επιμέλεια: Χρήστος Παρίδης

Εικαστικά
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ: Ο ζωγράφος των στυλάτων της εποχής του επιστρέφει

Εικαστικά / Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ: Ο ζωγράφος των στυλάτων της εποχής του επιστρέφει

H έκθεση στο Μουσείο Ορσέ συγκεντρώνει 90 έργα του Αμερικανού στυλίστα ζωγράφου, εστιάζοντας στην πιο καθοριστική περίοδο του έργου του. Aνάμεσά τους και η περίφημη «Madame X», το πιο διάσημο έργο του.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Εικαστικά / Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Η έκθεση «Beato Angelico», συγκεντρώνει στο Palazzo Strozzi και στο Mουσείο του Αγίου Μάρκου στη Φλωρεντία περισσότερα από 140 έργα με δάνεια από 70 συλλογές ιδιωτών και μουσείων και φιλοδοξεί να εδραιώσει τη φήμη του Φρα Αντζέλικο ως κορυφαίου δασκάλου της Αναγέννησης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Εικαστικά / Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Πεθαίνει σαν σήμερα το 1669 ο φλαμανδός ζωγράφος Ρέμπραντ φαν Ράιν. Αυτός ο πίνακας υπήρξε η πραγματική αιτία της οικονομικής καταστροφής του καλλιτέχνη ή πρόκειται περί θεωρίας συνωμοσίας;
THE LIFO TEAM
«Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Εικαστικά / «Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Η νέα έκθεση του Μουσείου Μπενάκη, χαρτογραφεί την πορεία έντεκα Ελλήνων και Ελληνίδων εικαστικών και θέτει ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα: «Σε μια πορεία πλούσια, γεμάτη ανατροπές αλλά και επαναλήψεις, ποιες ήταν οι πρωτόλειες αναζητήσεις τους, στις οποίες επέτρεψαν ακολούθως να εισχωρήσουν στις ώριμες αποφάσεις τους»
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Εικαστικά / Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Μια έκθεση στο Μουσείο Γουίτνεϊ ενώνει διαφορετικές φωνές και αποκαλύπτει την άγνωστη ως τώρα τάση Αμερικανών καλλιτεχνών που στράφηκαν στον σουρεαλισμό για να εκφράσουν την ταραχώδη δεκαετία του '60.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
"Η κούνια" του Φραγκονάρ: Στο φως τα ζουμερά μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Εικαστικά / «Η Κούνια» του Φραγκονάρ: Τα μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Η περίφημη «Κούνια» με τη σκηνοθεσία της συνεύρεσης των σωμάτων και των ψυχών με τρόπο ακόλαστο, πονηρό ή ανοιχτό σε μια νέα ηθική, έργο – σταρ της περίφημης συλλογής Wallace στο Λονδίνο, αποκαταστάθηκε φέρνοντας στο φως άτακτες λεπτομέρειες που ενισχύουν την αυθάδεια του έργου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ειρήνη Παναγοπούλου

Εικαστικά / Ειρήνη Παναγοπούλου: Η μεγάλη Ελληνίδα συλλέκτρια Τέχνης μιλά στη LIFO

Η γνωστή συλλέκτρια μιλά στη LiFO για το ταξίδι της στην τέχνη μέσα από τη συγκρότηση της μεγάλης και σπάνιας συλλογής της, μέρος της οποίας θα δούμε με αφορμή την έκθεση «Fernweh ή νοσταλγία για άγνωστους τόπους».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μυρτώ Ξανθοπούλου: «Έχω ψίχουλα, έχω τα περισσεύματα; Με αυτά θα δουλέψω»

Εικαστικά / Μυρτώ Ξανθοπούλου: «Έχω ψίχουλα, έχω τα περισσεύματα; Με αυτά θα δουλέψω»

Η γεννημένη στο Ελσίνκι καλλιτέχνιδα που κέρδισε το βραβείο Young Artist της φετινής Art Athina μιλάει για το έργο της που βασίζεται στην αίσθηση του κατεπείγοντος, στη χειρωνακτική εργασία και στη σχέση της με τη γλώσσα. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένα «χρονικό της αναισθησίας» με έργα υψηλής δόνησης 

Εικαστικά / Κωνσταντίνος Λαδιανός: «Πού πήγε όλη αυτή η επιδεξιότητα των χεριών που είχαν οι παλιότεροι»

Η παράδοση, η αγιολογική γραμματεία και η λαϊκή μυθολογία συνυπάρχουν στον κόσμο του ταλαντούχου καλλιτέχνη, εμπλέκοντας το προσωπικό βίωμα με καθηλωτικές αλληγορίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένας μνημειώδης φτερωτός ταύρος στο Μουσείο Ακρόπολης

Εικαστικά / Ένας μνημειώδης φτερωτός ταύρος στο Μουσείο Ακρόπολης

Με το έργο του στον εξωτερικό χώρο του μουσείου ο Michael Rakowitz συνομιλεί με τα έργα της κλασικής αρχαιότητας και υπενθυμίζει τα μάταια ταξίδια ανθρώπων και πολιτιστικών αγαθών που «ξεσπιτώνονται».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Συλλογή Λέοναρντ Λόντερ θα δώσει το φιλί της ζωής στην αγορά της τέχνης;

Εικαστικά / Η Συλλογή Λέοναρντ Λόντερ θα δώσει το φιλί της ζωής στην αγορά της τέχνης;

Με πυρήνα της συλλογής του Λόντερ ένα από τα διασημότερα έργα του Κλιμτ, που εκτιμάται ότι η πώλησή του θα ξεπεράσει τα 150 εκατομμύρια δολάρια, η βραδιά της δημοπρασίας στον οίκο Sotheby’s φιλοδοξεί να προσελκύσει ξανά τους μεγάλους συλλέκτες. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζένη Μαρκέτου

Οι Αθηναίοι / Τζένη Μαρκέτου: «Οι καλλιτέχνες δεν έχουμε ανακαλύψει τον τροχό»

Στην Αμερική έμαθε πως η τέχνη είναι κοινωνική υπόθεση, πως ο κόσμος δεν εξαντλείται στις γκαλερί. Η πρώτη της παρέμβαση σε δημόσιο χώρο, που προκάλεσε αντιδράσεις, της δίδαξε ότι ένα έργο οφείλει να μοιάζει σαν να υπήρχε πάντα εκεί. Με τη νέα της εγκατάσταση στο Μέγαρο Μουσικής μάς υπενθυμίζει ότι δεν είμαστε οι πρωταγωνιστές της φύσης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Σεπτέμβρης της Art Athina 2025

Εικαστικά / Art Athina 2025: Το τώρα και το μετά της σύγχρονης τέχνης

Ζωγραφική, γλυπτική, φωτογραφία, ψηφιακή τέχνη: Το ανάγλυφο του παγκόσμιου εικαστικού χάρτη έτσι όπως διαμορφώνεται μέσα από την ελληνική και ξένη παραγωγή, και αναδεικνύεται στην ετήσια φουάρ που πραγματοποιείται ξανά στο Ζάππειο.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης μετατρέπει το σπήλαιο του Πλάτωνα σε escape room

Εικαστικά / Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης μετατρέπει το σπήλαιο του Πλάτωνα σε escape room

Με τo «Δωμάτιο Απόδρασης», μια εγκατάσταση ερευνητική και παιγνιώδη, βασισμένη στην ιδέα της φιλοσοφίας και την παραίσθηση του ψηφιακού κόσμου, θα μας εκπροσωπήσει στην 61η Μπιενάλε Βενετίας ο καταξιωμένος εικαστικός και αρχιτέκτονας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ