«Το παιδάκι με την κούκλα» του Περικλή Πανταζή από τη συλλογή του Τελλογλείου Ιδρύματος

«Το παιδάκι με την κούκλα» του Περικλή Πανταζή από τη συλλογή του Τελλογλείου Ιδρύματος Facebook Twitter
Η ελαιογραφία του Περικλή Πανταζή (1849-1884) με τίτλο «Το παιδάκι με την κούκλα», εντάχθηκε στη συλλογή του ιδρύματος το 1990.
0

Η πλούσια συλλογή του Τελλογλείου Ιδρύματος Τεχνών ΑΠΘ αριθμεί περίπου 10.000 έργα. Σε αυτήν εκπροσωπούνται όλες οι περίοδοι και οι σταθμοί της νεοελληνικής τέχνης, από την Επτανησιακή Σχολή έως τις ημέρες μας, ενώ ιδιαίτερη έμφαση δίνεται σε καλλιτέχνες από τον βορειοελλαδικό χώρο.

Ανάμεσα στα έργα που ξεχωρίζουν, σημαντική θέση κατέχει η ελαιογραφία του Περικλή Πανταζή (1849-1884) με τίτλο «Το παιδάκι με την κούκλα», που εντάχθηκε στη συλλογή του ιδρύματος το 1990. Ήταν η εποχή που η αείμνηστη Αλίκη Τέλλογλου με τη συνεργασία των υπολοίπων μελών του Δ.Σ. προχώρησαν στην αγορά έργων κυρίως από την Ελλάδα, αλλά και το εξωτερικό, προκειμένου να ενισχύσουν την αρχική δωρεά που είχε γίνει από το ζεύγος Τέλλογλου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (1972). Στόχος τους ήταν να δημιουργήσουν ένα ζωντανό «διδακτικό εγχειρίδιο» της νεοελληνικής τέχνης που να καλύπτει όλα τα εικαστικά κινήματα αλλά και τους σημαντικούς δημιουργούς. Ένα «σχολείο τέχνης» για όλους τους Θεσσαλονικείς και όχι μόνο για τους ειδήμονες ή τους προνομιούχους.

Το ξανθό μωρό στο παιδικό καρεκλάκι, το οποίο παίζει με την κούκλα του, παραπέμπει στα ευρωπαϊκά πρότυπα και στις κατακτήσεις της εύρωστης και πνευματικά καλλιεργημένης βελγικής αστικής τάξης που αντιλαμβάνεται πλήρως τον ρόλο της στο κοινωνικό γίγνεσθαι της εποχής.

Σε αυτό το πλαίσιο αποφασίστηκε η αγορά του έργου του Περικλή Πανταζή από τις Βρυξέλλες. Η Αλίκη Τέλλογλου ταξίδεψε μόνη της στη βελγική πρωτεύουσα προκειμένου να το αποκτήσει. Όταν, τελικά, οι διαδικασίες ολοκληρώθηκαν, ήταν τέτοιος ο ενθουσιασμός της που αρνήθηκε να το αποχωριστεί τόσο κατά τον εκτελωνισμό όσο και κατά το ταξίδι της επιστροφής, παίρνοντάς το στην καμπίνα του αεροσκάφους και κρατώντας το διαρκώς στα χέρια της. Το «Παιδάκι με την κούκλα» του Πανταζή ήταν πλέον το δικό της «παιδί» και μαζί με όλα τα υπόλοιπα έργα θα αποτελούσε μέλος της μεγάλης οικογένειας του Τελλογλείου. Αρχικά φιλοξενήθηκε στην οικία Τέλλογλου στην πλατεία Αριστοτέλους, αλλά με την κατασκευή του κτιρίου στη βόρεια παρυφή της πανεπιστημιούπολής μεταφέρθηκε εκεί (1997-1999).

Το έργο του Πανταζή ήταν ένα από εκείνα που πρωταγωνίστησαν στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Υιοθέτησε ένα έργο της συλλογής του Τελλογλείου» (2001). Στο πλαίσιο του προγράμματος μαθητές της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αναλάμβαναν ένα μέρος της συντήρησης του έργου, ενώ παρακολούθησαν μουσειο-εκπαιδευτικό πρόγραμμα που αφορούσε τη θεματολογία του αλλά και αναλυτικό σεμινάριο για τις εργασίες που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της αποκατάστασής του. Με τη λήξη του προγράμματος απονέμονταν τιμητικά βραβεία τόσο στο σχολείο όσο και στους μαθητές, ενώ η συμβολή τους επισημαινόταν στη λεζάντα που συνόδευε τον πίνακα στο πλαίσιο της έκθεσης.

Ο Περικλής Πανταζής (1849-1884), ο δημιουργός του έργου, αναδείχτηκε σε μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες στον χώρο της ζωγραφικής όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο Βέλγιο. Γεννημένος στην Αθήνα, φοίτησε στο Σχολείο των Τεχνών κοντά στον Νικηφόρο Λύτρα, ενώ συνέχισε τις σπουδές του στην Ακαδημία του Μονάχου. Πνεύμα ανήσυχο, πρωτοπόρο, με αγάπη στον νεωτερισμό και στον πειραματισμό, αδυνατούσε να ενστερνιστεί τη συντηρητική νοοτροπία της Ακαδημίας, την οποία και εγκατέλειψε για να ταξιδέψει αρχικά στη Γαλλία και στη συνέχεια στο Βέλγιο, δεχόμενος τις επιδράσεις του ρεαλισμού και του ιμπρεσιονισμού. Στο Παρίσι μαθητεύει κοντά τον Gustave Courbet, γνωρίζει καλλιτέχνες της Σχολής Barbizon αλλά και τους ιμπρεσιονιστές Édouard Manet και Edgar Degas. Στις Βρυξέλλες θα ενταχθεί στην ομάδα των Βέλγων ρεαλιστών ζωγράφων. Η επίδραση του Courbet διακρίνεται στο έργο της συλλογής του Τελλογλείου.

Προς αυτή την κατεύθυνση συνηγορεί η σκούρα τονικότητα των συνήθως θερμών χρωμάτων (π.χ. κόκκινο, πορτοκαλί) και γενικότερα η υπεροχή της ζεστής-σκούρας χρωματικής παλέτας με αρμονικές τονικότητες, που καλλιεργεί μια ατμόσφαιρα οικεία. Επιπλέον, η τεχνική επεξεργασία των χρωμάτων με σπάτουλα και το δυνατό κοντινό πλάνο συνιστούν επιρροές του Courbet. Ωστόσο, το ανάλαφρο πέρασμα του λευκού με σπάτουλα (π.χ. ποδιά) απαντάται και στα έργα του Manet, σε αντίστιξη συχνά με το μαύρο. Ο Πανταζής, όμως, προτιμά την αντίθεση με τους σκουρόχρωμους, ζεστούς τόνους του καφέ στο συγκεκριμένο έργο. Η ανθρώπινη μορφή και όλα τα αντικείμενα που τη συνοδεύουν βρίσκονται σε πρώτο πλάνο. Κυριαρχούν μέσα σε ένα φόντο σκοτεινό, απροσδιόριστο, που αποδίδεται με αδρές, γρήγορες πινελιές. Το βλέμμα της μοιάζει επικεντρωμένο στον ζωγράφο, διακόπτοντας την οπτική επικοινωνία με τον θεατή. Το ξανθό μωρό στο παιδικό καρεκλάκι, το οποίο παίζει με την κούκλα του, παραπέμπει στα ευρωπαϊκά πρότυπα και στις κατακτήσεις της εύρωστης και πνευματικά καλλιεργημένης βελγικής αστικής τάξης που αντιλαμβάνεται πλήρως τον ρόλο της στο κοινωνικό γίγνεσθαι της εποχής.

Δυστυχώς, ο Περικλής Πανταζής έφυγε γρήγορα από τη ζωή, χτυπημένος από τη φυματίωση, ωστόσο στη σύντομη ζωή του άφησε το στίγμα του τόσο στην ελληνική όσο και στη βελγική τέχνη (θεωρείται ένας από τους θεμελιωτές του βελγικού ιμπρεσιονισμού). Τα έργα του, μεταξύ αυτών και αυτό του Τελλογλείου, θυμίζουν με μοναδικό τρόπο τη δεξιοτεχνία ενός προικισμένου δημιουργού που αναδείχτηκε σε πρωταγωνιστική μορφή του μοντερνισμού στο τέλος του 19ου αιώνα.

Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών ΑΠΘ

Το Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών ΑΠΘ ιδρύθηκε το 1972, όταν το ζεύγος Νέστωρ και Αλίκη Τέλλογλου αποφάσισαν να δωρίσουν τη συλλογή και όλη την περιουσία τους στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Στόχος τους ήταν δημιουργήσουν στην αγαπημένη τους Θεσσαλονίκη ένα μουσείο-σχολείο για την τέχνη, ανοιχτό για όλους. Το ίδρυμα, που βρίσκεται στη βόρεια πλευρά της πανεπιστημιούπολης, άνοιξε για πρώτη φορά τις πύλες του στο κοινό τον Δεκέμβριο του 1999. Στα 21 χρόνια της λειτουργίας του ως πολιτιστικού βραχίονα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης έχει φιλοξενήσει πολλές εκθέσεις διεθνούς ακτινοβολίας και έχει συνεργαστεί με πολλούς φορείς στην Ελλάδα (Εθνική Πινακοθήκη, Μουσείο Μπενάκη, Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ στο Μέτσοβο, Ίδρυμα Θεοχαράκη κ.ά.) και στο εξωτερικό [Μουσεία Λούβρου, Ντελακρουά, Orsay, Pompidou, Armée (Παρίσι), Ίδρυμα Pilar i Joan Miro (Μαγιόρκα), Ίδρυμα Bancaja  (Βαλένθια), Λεβέντειος Πινακοθήκη (Λευκωσία), κ.ά.].

Επιμέλεια: Χρήστος Παρίδης

Εικαστικά
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Το Fondation Louis Vuitton υποδέχεται 270 έργα του Gerhard Richter σε μια μεγάλη αναδρομική έκθεση

Εικαστικά / Gerhard Richter: «Τώρα που δεν απέμειναν ιερείς ή φιλόσοφοι, οι καλλιτέχνες είναι οι σημαντικότεροι άνθρωποι στον κόσμο»

270 έργα ενός από τους σημαντικότερους εν ζωή ζωγράφους θα εκτεθούν το φθινόπωρο στο Fondation Louis Vuitton σε μια μεγάλη αναδρομική έκθεση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια αθέατη ως τώρα πλευρά της Φρίντα Κάλο στη Θεσσαλονίκη

Εικαστικά / Μια αθέατη ως τώρα πλευρά της Φρίντα Κάλο στη Θεσσαλονίκη

Μια διεθνής έκθεση με 241 φωτογραφίες, που μέχρι πρόσφατα δεν είχαν δει το φως δημοσιότητας και αποκαλύπτουν άγνωστες πτυχές της ζωής της πιο διάσημης ζωγράφου του 20ού αιώνα, κάνει στάση το φθινόπωρο στη συμπρωτεύουσα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Έκθεση αφισών στην Ύδρα μιας Ελλάδας ανόθευτης και ταπεινής

Εικαστικά / Πώς διαφήμιζε η Ελλάδα τον εαυτό της στο εξωτερικό από το ’30 έως το ’60;

Μια σειρά αφισών του ΕΟΤ, σε μια έκθεση που φιλοξενείται στην οικία Λαζάρου Κουντουριώτη, αποκαλύπτει τις πρώτες απόπειρες και τα αρχικά βήματα του ελληνικού τουρισμού, με την υπογραφή σημαντικών Ελλήνων καλλιτεχνών.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Νίκος Τρανός: «Η τέχνη είναι ένα πολύ αποτελεσματικό αντικαταθλιπτικό» 

Εικαστικά / Νίκος Τρανός: «Η τέχνη είναι ένα πολύ αποτελεσματικό αντικαταθλιπτικό» 

Έχει βοσκήσει πρόβατα, έχει πουλήσει κουλούρια και έχει δουλέψει στην οικοδομή, μέχρι που αποφάσισε ότι το μόνο που ήθελε να γίνει είναι καλλιτέχνης. Τελικά, εξελίχθηκε σε έναν από τους κορυφαίους και διεθνώς αναγνωρισμένους Έλληνες δημιουργούς. Ο πρώην πρύτανης της ΑΣΚΤ είναι άνθρωπος από σπάνια πάστα.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
«Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας

Εικαστικά / «Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας

Μια μεγάλη έκθεση στο Σικάγο εξετάζει την γκέι ταυτότητα ως ιστορικό φαινόμενο μέσα από 300 έργα που δημιουργήθηκαν κυρίως στην περίοδο μεταξύ του 1869, όταν δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά η λέξη «ομοφυλόφιλος», και του 1939
THE LIFO TEAM
Η Χίλμα αφ Κλιντ έβρισκε γαλήνη ζωγραφίζοντας λουλούδια

Εικαστικά / Η Χίλμα αφ Κλιντ έβρισκε γαλήνη ζωγραφίζοντας λουλούδια

Σε μια σειρά έργων που παρουσιάζει το θαύμα της ανθοφορίας των λουλουδιών και των φυτών, μια από τις πιο αξιοσέβαστες καλλιτέχνιδες της Σουηδίας στρέφεται σε έναν κόσμο ομορφιάς, γαλήνης και ισορροπίας για να αποκαλύψει αλήθειες για την ανθρώπινη κατάσταση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση που μας ταξιδεύει στις διαχρονικές του συνδέσεις

Εικαστικά / Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση για τις διαχρονικές του συνδέσεις

Μπορεί η σύγχρονη τέχνη να συνομιλήσει δημιουργικά με την αρχαία πολιτιστική κληρονομιά; Στην ΕΦΑ Κυκλάδων πίστεψαν στο «στοίχημα» και έτσι προέκυψε μια έκθεση με ξεχωριστό ενδιαφέρον στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ίου.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Από τον Περικλή Βυζάντιο και τον Jean Tinguely μέχρι τον Robert McCabe

Εικαστικά / «Νήματα επιλογής»: Μια αθηναϊκή έκθεση δένει φωνές και γενιές

Μια ομαδική έκθεση στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, με έργα των Περικλή Βυζάντιου, Robert McCabe και Jean Tinguely, μεταξύ άλλων, φέρνει σε διάλογο Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες διαφορετικών αναφορών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Εικαστικά / Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Μια ρετροσπεκτίβα δεκαπέντε χρόνων η οποία αποτελείται από έναν καταιγισμό εικόνων που δημιούργησε με την κάμερά του ο γνωστός video artist για μια σειρά σημαντικών παραστάσεων, οι οποίες παρουσιάζονται αποδεσμευμένες από τη θεατρική τους υπόσταση.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ξεκινάει το Back to Athens 2025

Εικαστικά / Back to Athens: Ο ετήσιος εικαστικός θεσμός επιστρέφει στο Μέγαρο Ησαΐα

Με κεντρική θεματική «Η διαίρεση της ζωής», το Back to Athens 2025 παρουσιάζει 30 εκθέσεις, εγκαταστάσεις, performance και προβολές από καλλιτέχνες και επιμελητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Εικαστικά / Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Με μια μεγάλη έκθεση σε δύο μέρη, στην Αθήνα και στην Άνδρο, το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή γιορτάζει τα εκατό χρόνια του Takis, μίας από τις σημαντικότερες σημαντικότερες προσωπικότητες της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας εικαστικής σκηνής.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα τοιχογραφία με τη ζωή των σεξεργατριών σε έναν δρόμο του Μεταξουργείου

Εικαστικά / Μια νέα τοιχογραφία για την αόρατη ζωή των σεξεργατριών στην οδό Ιάσωνος

Η διεθνής εικαστικός Paulina Olowska δημιουργεί μια τοιχογραφία στον πεζόδρομο του Μεταξουργείου για τις γυναίκες και γειτόνισσές της με τις οποίες καλημερίζεται και πίνει καφέ.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ