ΑΝΤΙΟ ΔΙΟΝΥΣΗ

Βαμπίρ ή ερωμένη; Τι βλέπετε στο (άλλο) αριστούργημα του Μουνκ;

Βαμπίρ ή ερωμένη; Τι βλέπετε στο (άλλο) αριστούργημα του Μουνκ; Facebook Twitter
Ο Μουνκ ήταν 30 ετών όταν ζωγράφισε για πρώτη φορά τη σύνθεση, ένα από τα περίπου 15 μοτίβα στα οποία θα επέστρεφε σχεδόν ψυχαναγκαστικά.
0

ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΒΡΙΚΟΛΑΚΕΣ; Όταν ο Έντβαρτ Μουνκ ζωγράφισε το 1893 τη σκηνή που αποτυπώνεται στον πίνακα που σήμερα αποκαλούμε «Βαμπίρ», ο συσχετισμός της με τα δαιμονικά, αιμοβόρα πλάσματα της λαϊκής παράδοσης δεν του είχε περάσει καν από το μυαλό.

Ο Μουνκ ονόμασε το έργο «Αγάπη και Πόνος», ένας λιγότερο βίαιος, πιο τρυφερός τίτλος για την εικόνα μιας γυμνής γυναίκας που σκύβει να φιλήσει τον αυχένα ενός απελπισμένου άνδρα. Κρατάει το κεφάλι του στην αγκαλιά της, με τις φλεγόμενες τούφες των μαλλιών της να τρέχουν στο πρόσωπό του, σαν φλέβες.

Μόλις όμως ο Νορβηγός καλλιτέχνης παρουσίασε τον πίνακα στο Βερολίνο της δεκαετίας του 1890, ο φίλος του, κριτικός και λάτρης του αποκρυφισμού Στάνισλαβ Πριμπισέβσκι, είδε κάτι πιο δυσοίωνο: μια γυναίκα που ρουφάει τη ζωή από τον εραστή της. Εκείνος ήταν, και όχι ο Μουνκ, που έδωσε στον πίνακα τον τίτλο που έμεινε μέχρι σήμερα.

Ο Μπραμ Στόκερ δεν είχε ακόμη δημοσιεύσει τον «Δράκουλα» (1897). Όμως οι αιμοβόροι και απέθαντοι ήταν ευρέως διαδεδομένοι στη λαϊκή ευρωπαϊκή παράδοση. Ακόμα και ο Μουνκ έπιασε την αναλογία.

«Ένας συντετριμμένος άνδρας και το πρόσωπο ενός βαμπίρ που τον δαγκώνει στο λαιμό... Υπάρχει κάτι τρομερά ήρεμο και απαθές σ’ αυτή την εικόνα: μια απροσμέτρητη, μοιραία παραίτηση», είχε γράψει ο Πριμπισέβσκι. «... Η γυναίκα θα βρίσκεται πάντα εκεί, δαγκώνοντας αιωνίως με χίλιες γλώσσες οχιάς, με χίλιους δηλητηριώδεις κυνόδοντες».

Τον επόμενο μήνα, μία από τις πρώτες και πιο αναγνωρίσιμες εκδοχές του πίνακα θα επιστρέψει στο Μουσείο Μουνκ στο Όσλο, μετά από την αποκατάστασή του έργου από τους συντηρητές του μουσείου. Όπως πάντα, θα φέρει την ετικέτα «Βαμπίρ».

Βαμπίρ ή ερωμένη; Τι βλέπετε στο (άλλο) αριστούργημα του Μουνκ; Facebook Twitter
Προσχέδιο του έργου.

«Ήταν η χρονιά που αναδυόταν στο Βερολίνο η νέα γυναίκα», λέει η Sue Prideaux, συγγραφέας της βιογραφίας “Edvard Munch: Behind the Scream”. «Ο Ίψεν είχε γράψει την "Έντα Γκάμπλερ" [το 1890]. Ο Στρίντμπεργκ είχε έρθει στο Βερολίνο για να ανεβάσει τη "Δεσποινίδα Τζούλια". Η ιδέα της θανάσιμης γυναίκας στροβιλιζόταν στον αέρα».

Το ίδιο και η ιδέα των βαμπίρ. Σε μια παλαιότερη επιστολή του, λέει η Prideaux, έγραφε για την αγάπη του για τη Milly Thaulow, την (παντρεμένη) ερωμένη του, περιγράφοντάς την ως γυναίκα-βαμπίρ που υιοθετούσε τον ελεύθερο έρωτα. Ο Μπραμ Στόκερ δεν είχε ακόμη δημοσιεύσει τον «Δράκουλα» (1897). Όμως οι αιμοβόροι και απέθαντοι ήταν ευρέως διαδεδομένοι στη λαϊκή ευρωπαϊκή παράδοση. Ακόμα και ο Μουνκ έπιασε την αναλογία. 

Ο Μουνκ ήταν 30 ετών όταν ζωγράφισε για πρώτη φορά τη σύνθεση, ένα από τα περίπου 15 μοτίβα στα οποία θα επέστρεφε σχεδόν ψυχαναγκαστικά (ένα άλλο είναι η διάσημη «Κραυγή», που ζωγραφίστηκε την ίδια χρονιά).

Πριν από αυτό, η πρώιμη ζωή του ως γιου στρατιωτικού γιατρού στο Όσλο (τότε Κριστιάνια) είχε στιγματιστεί από τον θάνατο, τη θλίψη και την απελπισία. Η μητέρα του πέθανε από φυματίωση λίγες εβδομάδες μετά τα πέμπτα γενέθλιά του. Το 1877, η μεγαλύτερη, αγαπημένη του αδελφή Σόφι υπέστη την ίδια μοίρα – ο Μουνκ ήταν 14 ετών.

Ο καταθλιπτικός πατέρας του Μουνκ δεν υποστήριζε τις καλλιτεχνικές φιλοδοξίες του και η εκπαίδευσή του υπήρξε κυρίως άτυπη. Ο νεαρός Έντβαρντ δραπέτευσε στο Παρίσι το 1889, όπου γνώρισε τον μετα-ιμπρεσιονισμό: τη γλαφυρή ενέργεια του Τουλούζ-Λωτρέκ, τη συναισθηματική πινελιά του Βαν Γκογκ – επιρροές που εμπλούτισε με σκανδιναβική μελαγχολία, αναπτύσσοντας ένα ύφος εκφραστικό της εσωτερικής ζωής, απομακρυνόμενος από την απλή, άμεση αναπαράσταση.

Θα αναπτύξει περαιτέρω τις ιδέες του στο μποέμ Βερολίνο, ως μέλος μιας κοινωνικής ομάδας όπου κατάφερε να βρει κάποια αποδοχή. (Ο άνδρας στο «Βαμπίρ» είχε ως πρότυπο τον φίλο του Μουνκ στο Βερολίνο, Σουηδό συγγραφέα Άντολφ – η ταυτότητα του γυναικείου μοντέλου παραμένει άγνωστη).

Το έργο, που γνώρισε αμέτρητες επεξεργασίες, ήταν μέρος μιας ομάδας 21 πινάκων που θα γινόταν αργότερα γνωστή ως «Η ζωφόρος της ζωής», μια αλληλουχία σκηνών που παρακολουθούν τη συναισθηματική εξέλιξη του ανθρώπου: άνθιση, πάθος, αγωνία και θάνατος (μια εκδοχή της Ζωφόρου, συμπεριλαμβανομένης της διάσημης «Κραυγής», κρέμεται σε δική της αίθουσα στο Εθνικό Μουσείο της Νορβηγίας).

Βαμπίρ ή ερωμένη; Τι βλέπετε στο (άλλο) αριστούργημα του Μουνκ; Facebook Twitter
Ο Έντβαρντ Μουνκ το 1889.

Το 2008 μια έκδοση του έργου πωλήθηκε στη Νέα Υόρκη για 38,1 εκατομμύρια δολάρια. Το 1988 ο πίνακας κλάπηκε από τον Πολ Ένγκερ, πρώην επαγγελματία ποδοσφαιριστή και μέλος συμμορίας. Αργότερα, το 1994, ο ίδιος έκλεψε την «Κραυγή» από την Εθνική Πινακοθήκη της Νορβηγίας. Ο Ένγκερ ήταν ένας αδέξιος, σχεδόν ερασιτέχνης κλέφτης. Και τις δύο φορές συνελήφθη και οι πίνακες επιστράφηκαν, αλλά το «Βαμπίρ» έμεινε με αρκετές γρατζουνιές.

Ο Μουνκ μπορεί να μην είχε αρχικά την πρόθεση η φλογερή γυναίκα του να θυμίζει βαμπίρ – τουλάχιστον όχι συνειδητά. «Αργότερα, περίπου το 1933, ο Μουνκ θα έλεγε ότι επρόκειτο απλώς για μια γυναίκα που φιλάει έναν άνδρα στο λαιμό», λέει η Prideaux. «Οι τίτλοι δεν είχαν πραγματικά σημασία γι' αυτόν, οπότε μερικές φορές άλλαζαν με την πάροδο των χρόνων».

Οι άνθρωποι γύρω του την έβλεπαν ως βαμπίρ, οπότε έγινε βαμπίρ. Οι πίνακές του συνδέουν το σεξ με τον θάνατο και την απελπισία, οπότε είναι ένας ταιριαστός τίτλος. Αλλά το παράδοξο είναι πάντα παρόν στο έργο του Μουνκ.

Σε μια ομιλία της στον οίκο Sotheby's φέτος, η φανατική θαυμάστρια του Μουνκ, Τρέισι Έμιν είπε ότι βλέπει τη γυναίκα όχι ως δαιμονική, αλλά αντιθέτως σα «να λικνίζεται και να προστατεύει – δεν βλέπω κάποιον να μπαίνει στον λαιμό κάποιου». «Ο πίνακας είναι ταυτόχρονα δυσοίωνος και τρυφερός», λέει η Prideaux. «Εξαρτάται από το πότε τον κοιτάς».

Με στοιχεία από The Telegraph

Εικαστικά
0

ΑΝΤΙΟ ΔΙΟΝΥΣΗ

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

ΕΠΕΞ Μαρίνα Ξενοφώντος: «Η μνήμη δεν είναι κάτι που απλώς κουβαλάμε – ενεργεί, αντιδρά και μεταβάλλεται συνεχώς»

Εικαστικά / Μαρίνα Ξενοφώντος: «Η μνήμη δεν είναι κάτι που απλώς κουβαλάμε»

Η εικαστικός μιλάει για την εγκατάσταση με την οποία θα εκπροσωπήσει στην Μπιενάλε της Βενετίας το 2026 την Κύπρο, για την επιρροή της χώρας στο έργο της και για τη θέση του καλλιτέχνη στη σύγχρονη κοινωνία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το μαγευτικό, υπερβατικό σύμπαν της Yayoi Kusama προσγειώνεται στην Ευρώπη

Εικαστικά / Tα πλοκάμια και οι κολοκύθες της Yayoi Kusama προσγειώνονται στην Ευρώπη

Από τη Βασιλεία ξεκίνησε η ευρωπαϊκή περιοδεία της μεγάλης αναδρομικής έκθεσης της πιο διάσημης και πιο επιτυχημένης εν ζωή εικαστικού στον κόσμο, με περισσότερα από 300 έργα που καλύπτουν επτά δεκαετίες.
THE LIFO TEAM
Τι μυστήριο κρύβει η ιστορία της αυτοπροσωπογραφίας του Κουρμπέ;

Εικαστικά / «Ο απελπισμένος»: Ο περίφημος πίνακας του Κουρμπέ εκτίθεται ξανά μετά από 20 χρόνια

Ίσως το πιο γνωστό έργο του μεγάλου Γάλλου ζωγράφου, «Ο απελπισμένος» θα εκτεθεί στο Μουσείο Ορσέ αρχικά και έπειτα στο Μουσείο Art Mill στη Ντόχα. Ποια είναι η ιστορία του; Σε ποιον ανήκει τώρα ο πίνακας;
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα έκθεση αναδεικνύει τη συμβολή των γυναικών στην τέχνη της γεωμετρικής αφαίρεσης

Εικαστικά / Έξι γυναίκες. Έξι πρωτοποριακές καλλιτέχνιδες της γεωμετρικής αφαίρεσης

Έργα των Όπυ Ζούνη, Etel Adnan, Samia Halaby, Saloua Raouda Choucair, Ebtisam Abdulaziz και Lubna Chowdhary, αποτελούν το υλικό της έκθεσης του Ιδρύματος Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη που ξεκίνησε μόλις.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Όταν ο Αντώνης Μπενάκης απέδειξε ότι οι Ελληνικές ενδυμασίες είναι Υψηλή Ραπτική

Εικαστικά / Όταν ο Αντώνης Μπενάκης απέδειξε ότι οι Ελληνικές ενδυμασίες είναι Υψηλή Ραπτική

Αμέτρητες είναι οι ιστορίες που κρύβονται πίσω από την έκδοση «Ελληνικαί Εθνικαί Ενδυμασίαι», φέρνοντας στο φως την επίδραση που άσκησε η ενδυμασία στη διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης και στην κυρίαρχη μόδα του Μεσοπολέμου.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Και λοιπόν τι;»: Μία έκθεση στον Ταύρο «φωτίζει» το θρυλικό άλμπουμ των Εν Πλω

Εικαστικά / «Οι Εν πλω άφησαν πίσω τραγούδια που συνδέουν όσους ονειρεύονται με παρόμοιο τρόπο»

Έγιναν θρύλοι της εγχώριας μουσικής σκηνής με την κυκλοφορία ενός μόνο άλμπουμ. Μετά, εξαφανίστηκαν. Ο Κωνσταντίνος Χατζηνικολάου, ο Απόστολος Βασιλόπουλος και η Μαρία-Θάλεια Καρρά επιμελήθηκαν, μετά από δεκαετή έρευνα, μια έκθεση για ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της ελληνικής δισκογραφίας. Mίλησαν στη LifO.
M. HULOT
Με Chryssa και Iannis Xenakis η μεγάλη έκθεση για τον μινιμαλισμό στο Παρίσι

Εικαστικά / Με Chryssa και Ιάννη Ξενάκη η μεγάλη έκθεση για τον μινιμαλισμό στο Παρίσι

Μέσα από 100 έργα και 40 καλλιτέχνες επιχειρείται η διερεύνηση της διεθνούς εξέλιξης του κινήματος το οποίο από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 επαναπροσδιόρισε ριζικά την έννοια του καλλιτεχνικού έργου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Πολλές, πάρα πολλές εκθέσεις τον Οκτώβριο στην Αθήνα. Και καλές μάλιστα

Εικαστικά / Πολλές, πάρα πολλές εκθέσεις τον Οκτώβριο στην Αθήνα. Και καλές μάλιστα

Από την έκθεση του Juergen Teller στο ολοκαίνουργιο Onassis Ready, στην ποιητική αρχιτεκτονική του Πικιώνη και στις έξι πρωτοποριακές γυναικείες φωνές της γεωμετρικής αφαίρεσης. Αυτόν τον μήνα οι λέξεις «μουσείο» και «γκαλερί» θα ακούγονται πολύ συχνά.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ: Ο ζωγράφος των στυλάτων της εποχής του επιστρέφει

Εικαστικά / Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ: Ο ζωγράφος των στυλάτων της εποχής του επιστρέφει

H έκθεση στο Μουσείο Ορσέ συγκεντρώνει 90 έργα του Αμερικανού στυλίστα ζωγράφου, εστιάζοντας στην πιο καθοριστική περίοδο του έργου του. Aνάμεσά τους και η περίφημη «Madame X», το πιο διάσημο έργο του.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Εικαστικά / Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Η έκθεση «Beato Angelico», συγκεντρώνει στο Palazzo Strozzi και στο Mουσείο του Αγίου Μάρκου στη Φλωρεντία περισσότερα από 140 έργα με δάνεια από 70 συλλογές ιδιωτών και μουσείων και φιλοδοξεί να εδραιώσει τη φήμη του Φρα Αντζέλικο ως κορυφαίου δασκάλου της Αναγέννησης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Εικαστικά / Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Πεθαίνει σαν σήμερα το 1669 ο φλαμανδός ζωγράφος Ρέμπραντ φαν Ράιν. Αυτός ο πίνακας υπήρξε η πραγματική αιτία της οικονομικής καταστροφής του καλλιτέχνη ή πρόκειται περί θεωρίας συνωμοσίας;
THE LIFO TEAM
«Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Εικαστικά / «Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Η νέα έκθεση του Μουσείου Μπενάκη, χαρτογραφεί την πορεία έντεκα Ελλήνων και Ελληνίδων εικαστικών και θέτει ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα: «Σε μια πορεία πλούσια, γεμάτη ανατροπές αλλά και επαναλήψεις, ποιες ήταν οι πρωτόλειες αναζητήσεις τους, στις οποίες επέτρεψαν ακολούθως να εισχωρήσουν στις ώριμες αποφάσεις τους»
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Εικαστικά / Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Μια έκθεση στο Μουσείο Γουίτνεϊ ενώνει διαφορετικές φωνές και αποκαλύπτει την άγνωστη ως τώρα τάση Αμερικανών καλλιτεχνών που στράφηκαν στον σουρεαλισμό για να εκφράσουν την ταραχώδη δεκαετία του '60.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
"Η κούνια" του Φραγκονάρ: Στο φως τα ζουμερά μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Εικαστικά / «Η Κούνια» του Φραγκονάρ: Τα μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Η περίφημη «Κούνια» με τη σκηνοθεσία της συνεύρεσης των σωμάτων και των ψυχών με τρόπο ακόλαστο, πονηρό ή ανοιχτό σε μια νέα ηθική, έργο – σταρ της περίφημης συλλογής Wallace στο Λονδίνο, αποκαταστάθηκε φέρνοντας στο φως άτακτες λεπτομέρειες που ενισχύουν την αυθάδεια του έργου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ειρήνη Παναγοπούλου

Εικαστικά / Ειρήνη Παναγοπούλου: Η μεγάλη Ελληνίδα συλλέκτρια Τέχνης μιλά στη LIFO

Η γνωστή συλλέκτρια μιλά στη LiFO για το ταξίδι της στην τέχνη μέσα από τη συγκρότηση της μεγάλης και σπάνιας συλλογής της, μέρος της οποίας θα δούμε με αφορμή την έκθεση «Fernweh ή νοσταλγία για άγνωστους τόπους».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ