Η Γερμανία έχει συνηθίσει να λειτουργεί την οικονομία της με φρένο. Από την οικονομική κρίση του 2008, το Βερολίνο προσπάθησε να καταστήσει τη φήμη της παγκόσμιας πρωτεύουσας της δημοσιονομικής πειθαρχίας, με μια σχεδόν ευσεβή αποστροφή για το χρέος και υπερηφάνεια για τα ισχυρά κρατικά οικονομικά.
Σύμφωνα με έναν κανόνα γνωστό ως «φρένο χρέους» – που εισήχθη το 2009 από την Άγγελα Μέρκελ για να δείξει ότι η Γερμανία δεσμεύτηκε να εξισορροπήσει τα βιβλία μετά το τραπεζικό κραχ – η ομοσπονδιακή κυβέρνηση υποχρεούται να περιορίσει τον ετήσιο δανεισμό στο 0,35% του ΑΕΠ.
Μετά τις εκλογές αυτού του Σαββατοκύριακου μπορεί να μην αργήσει να χαλαρώσει το συνταγματικό χειρόφρενο για να βοηθήσει στην επανεκκίνηση της μεγαλύτερης οικονομίας της Ευρώπης με ισχύ πυρός που χρηματοδοτείται από το χρέος και να βρει χώρο για υψηλότερες αμυντικές δαπάνες.
«Προκαλεί σεισμό. Πρόκειται να πάρουμε μια νέα κατεύθυνση στις οικονομικές πολιτικές της Ευρώπης », δήλωσε ο Κάρστεν Μπζέσκι, επικεφαλής μακροοικονομικής παγκοσμίως στην τράπεζα ING. «Τότε [2009] η γερμανική προσέγγιση [στα βιώσιμα δημόσια οικονομικά] ήταν μια προσέγγιση που αγνοούσε εντελώς την ανάπτυξη, προσπαθώντας να δώσει το παράδειγμα με το φρένο του χρέους. Τώρα βλέπουμε τη Γερμανία να πληρώνει το τίμημα για τους δημοσιονομικούς κανόνες που έβλεπαν πολύ απλοϊκά τα δημόσια οικονομικά και όχι την ανάπτυξη».
Οι Γερμανοί θα ψηφίσουν την Κυριακή σε πρόωρες γενικές εκλογές, μετά την κατάρρευση τον περασμένο Νοέμβριο του συνασπισμού των «φαναριών» με επικεφαλής τους κεντροαριστερούς Σοσιαλδημοκράτες (SPD) του καγκελαρίου Όλαφ Σολτς, με το Ελεύθερο Δημοκρατικό κόμμα (FDP) και τους Πράσινους. Δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο συντηρητικός ηγέτης της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης (CDU), Φρίντριχ Μερτς, είναι πιθανό να γίνει ο επόμενος καγκελάριος, σε έναν πιθανό μεγάλο συνασπισμό με το SPD, αφού απέκλεισε μια επίσημη συμφωνία με το ακροδεξιό Alternative für Deutschland (AfD).
Με τη Γερμανία σε ουσιαστική ύφεση μετά τη συρρίκνωση της οικονομίας για δύο συνεχόμενα χρόνια, το 2023 και το 2024 – και μόνο για τρίτη φορά από τη δεκαετία του 1950 – η επανεκκίνηση της ανάπτυξης και η άνοδος του βιοτικού επιπέδου είναι ένα κορυφαίο θέμα στο ψηφοδέλτιο. Κάθε ένα από τα μεγάλα κόμματα έχει υποσχεθεί να αναζωογονήσει την οικονομία, με πολιτικές είτε για μείωση των φόρων είτε για δραστική αύξηση των δαπανών για την άντληση υψηλών προδιαγραφών ανάπτυξης. Ωστόσο, αυτές οι δαπανηρές επιλογές είναι πιθανό να απαιτήσουν χαλάρωση του φρένου χρέους.
Οι προτάσεις ακολουθούν μια «σχεδόν στερεότυπη» διάσπαση μεταξύ των οικονομικών πολιτικών της κεντροαριστεράς και της κεντροδεξιάς, λέει ο Μπζέσκι. Το SPD και οι Πράσινοι προτείνουν επενδυτικές επιδοτήσεις και αυξήσεις φόρων για τους πλούσιους, παράλληλα με μεταρρυθμίσεις στο φρένο χρέους, ενώ το CDU θέλει φορολογικές περικοπές για τα εταιρικά νοικοκυριά, περικοπές δημοσίων δαπανών και «ελπίζοντας ότι η μαγική καμπύλη Laffer θα φέρει περισσότερα φορολογικά έσοδα μέσω υψηλότερης ανάπτυξης».
Το CDU είχε υποσχεθεί στο μανιφέστο του να τηρήσει το φρένο χρέους, ή schuldenbremse. Όμως ο Μερτς έχει δηλώσει προθυμία να μεταρρυθμίσει την πολιτική εν μέσω αυξανόμενης αναγνώρισης του πονοκεφάλου της ανάπτυξης στη Γερμανία. Η Μέρκελ, η πιο πρόσφατη καγκελάριος του CDU, της οποίας οι διαδοχικές κυβερνήσεις απαίτησαν βαθιά λιτότητα από άλλες χώρες της Ευρωζώνης κατά τη διάρκεια της κρίσης του δημοσίου χρέους της δεκαετίας του 2010, ζήτησε την απόσυρσή της.
Οι επικριτές του κόφτη λένε ότι η λιτότητα στις φορολογικές αποφάσεις και τις δαπάνες συνέβαλε στην άνοδο της ακροδεξιάς καθώς τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος επλήγησαν σκληρά. Τρόμαξε επίσης τον συνασπισμό του Σολτς, εν μέσω σκληρών μαχών για τρύπες πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ στον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό, ανοίγοντας το δρόμο για τις εκλογές αυτού του Σαββατοκύριακου.
Ο Ένγκελμπερτ Στοκχάμερ, καθηγητής διεθνούς πολιτικής οικονομίας στο King's College του Λονδίνου, δήλωσε ότι η άρση του φρένου του χρέους θα είναι το κλειδί για την αναζωογόνηση της Γερμανίας. «[το φρένο] καταδικάζει το κράτος σε αδράνεια σε περιόδους κρίσης, είτε η κρίση είναι οικονομική, είτε κλιματική είτε για ασφάλεια». Είπε ότι ενώ η οικονομική συζήτηση πριν από τις εκλογές επικεντρώθηκε στο αν θα αρθεί το φρένο για τη χρηματοδότηση των φορολογικών ελαφρύνσεων έναντι μιας πιο κρατικιστικής ατζέντας δημόσιων επενδύσεων για τη βελτίωση των δρόμων, του σιδηροδρομικού δικτύου και της ψηφιακής υποδομής, η ανάγκη για μεγαλύτερο στρατιωτικό προϋπολογισμό θα προσφέρει στη νέα κυβέρνηση πολιτική κάλυψη. «Είναι η γεωπολιτική κατάσταση που πρόκειται να το πετύχει. Οι ένοπλες δυνάμεις χρειάζονται μια επιθετική ικανότητα και η επιχειρηματολογία για αυτό είναι κάτι που οι συντηρητικοί πολιτικοί θα αισθάνονται άνετα να κάνουν».
Με τις χώρες της ΕΕ να πιέζονται να αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες καθώς ο Ντόναλντ Τραμπ εξαφανίζει την παλαιά παγκόσμια τάξη πραγμάτων δεκαετιών, η Γερμανία ιδιαίτερα θα χρειαστεί να αλλάξει την προσέγγισή της. Η χώρα έχει δαπανήσει ιστορικά λιγότερα από το στόχο του 2% του ΑΕΠ που πρέπει να ξοδέψουν οι χώρες του ΝΑΤΟ για την άμυνα. Ενώ είπε ότι πέτυχε τον στόχο το 2024, υπολείπεται των εκκλήσεων του Τραμπ για δαπάνες έως και 5%.
Οι αναλυτές λένε ότι μια νέα κυβέρνηση θα μπορούσε να το παρακάμψει χρησιμοποιώντας οχήματα ειδικού σκοπού που προορίζονται για μακροπρόθεσμες επενδύσεις, οι οποίες θα εξαιρούνταν από τους λογαριασμούς για τον κανόνα του χρέους. Θα μπορούσαν επίσης να εξαιρεθούν οι αμυντικές δαπάνες. Τα κράτη της ΕΕ διερευνούν επίσης την επιλογή των κοινών αμυντικών ομολόγων ή μια ρήτρα διαφυγής από το «Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης» των μπλοκ, το οποίο πληροί επί του παρόντος η Γερμανία, το οποίο περιορίζει τα κρατικά ελλείμματα στο 3% του ΑΕΠ και το χρέος κάτω από 60%.
Ωστόσο, το φρένο μπορεί να χρειάζεται περαιτέρω χαλάρωση για να αντιμετωπίσει ένα κοκτέιλ οικονομικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η γερμανική οικονομία – συμπεριλαμβανομένης της ακραίας πίεσης στην παραδοσιακά κυρίαρχη βιομηχανική βάση της χώρας, της παραπαίουσας εγχώριας ζήτησης και του αυξανόμενου ανταγωνισμού από τους Κινέζους κατασκευαστές. Η απειλή του Τραμπ να πλήξει την ΕΕ με δασμούς θα επιτείνει περαιτέρω τη συμπίεση.
Ο Albrecht Ritschl, καθηγητής οικονομικής ιστορίας στο London School of Economics, δήλωσε: «Η έλλειψη πωλήσεων εργαλειομηχανών λειτουργεί σαν σκασμένο ελαστικό στην οικονομία. Και αυτό συνδυάζεται με μια συρροή παραγόντων που έχουν συγκεντρωθεί ταυτόχρονα – μια πτώση του εμπορίου με το Ηνωμένο Βασίλειο λόγω Brexit, όχι άλλες πωλήσεις στη Ρωσία, το κόστος της ενέργειας και μια δραματική μείωση του ποσοστού γονιμότητας».
Η μεταρρύθμιση του φρένου του χρέους απαιτεί πλειοψηφία δύο τρίτων στη Bundestag, καθώς αποτελεί μέρος του γερμανικού συντάγματος, πράγμα που σημαίνει ότι η ικανότητα πραγματοποίησης αλλαγών θα εξαρτηθεί από το αποτέλεσμα των εκλογών. Σε ένα διχασμένο πολιτικό τοπίο, οι μεταρρυθμίσεις μπορεί επίσης να χρειαστούν χρόνο για τη διαπραγμάτευση. «Οι πιθανότητες είναι εξαιρετικά υψηλές ότι θα είναι χαλαρό, όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα», είπε ο Μπζέσκι. «Είναι προφανές ότι υπάρχουν μεγάλες επενδυτικές ανάγκες στην οικονομία. Δεν θα τα καταφέρουν χωρίς να αγγίξουν το φρένο του χρέους».
Με πληροφορίες από Guardian
