«Ρετροσπεκτίβα» του Α. Γεοσούα: Μπορεί ένα μυθιστόρημα ιδεών να σε κρατάει δέσμιο ως το τέλος;

ΓΕΟΣΟΥΑ Facebook Twitter
Η προβληματική σχέση στο Ισραήλ ανάμεσα στους Εβραίους που προέρχονται από τον μουσουλμανικό κόσμο κι εκείνους, τους προνομιούχους, που προέρχονται από τη χριστιανική Δύση είναι ένα θέμα που οι περισσότεροι από εμάς αγνοούμε, αλλά τον Γεοσούα ποτέ δεν έπαψε να τον απασχολεί.
0

ΜΠΟΡΕΙ ΕΝΑ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ιδεών να σε κρατάει δέσμιο ως την τελευταία σελίδα; Αν πρόκειται για το «Ρετροσπεκτίβα» του Αβραάμ Γεοσούα, σίγουρα.

Από τους σημαντικότερους συγγραφείς του Ισραήλ, ο πρόσφατα χαμένος Γεοσούα παντρεύει εδώ μια συναρπαστική πλοκή με τους βαθύτερους προβληματισμούς του ως προς την ουσία της καλλιτεχνικής δημιουργίας, αφηγούμενος την ιστορία ενός εβδομηντάχρονου κινηματογραφιστή που κουβαλά ένα νεανικό αμάρτημα κι εξετάζει αναδρομικά τα πεπραγμένα του, όλο λαχτάρα να εξιλεωθεί.

Πρωτοδημοσιευμένο το 2011 και μπολιασμένο με πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία, το «Ρετροσπεκτίβα» (μετ. Μάγκυ Κοέν, Πόλις, 2014) μιλά για την τέχνη, την αγάπη, τη φιλία, την προδοσία, το πείσμα, το χρόνο που κυλάει, τις απωθημένες μνήμες, αλλά εκείνα που πριμοδοτεί πάνω απ’ όλα είναι η ομορφιά και η δίψα για ζωή.

Αυτά είναι που ωθούν τον πρωταγωνιστή του βιβλίου, τον καταξιωμένο Ισραηλινό σκηνοθέτη Γιαΐρ Μόζες, να διορθώσει το παλιό του σφάλμα και, παρά τα χρόνια του, λυτρωμένος, να προχωρήσει μπροστά.

Αυτά, και το αντίγραφο ενός αινιγματικού πίνακα με τίτλο «Ρωμαϊκή Ευσπλαχνία», όπου ένας γέροντας, δεμένος πισθάγκωνα, θηλάζει τον σφριγηλό μαστό μιας νέας γυναίκας…

Ο Γεοσούα υπήρξε ακούραστος υπέρμαχος μιας ειρηνικής λύσης στην ισραηλο-παλαιστινιακή διένεξη, πασχίζοντας μια ζωή να φυτέψει στην ψυχή των συμπατριωτών του, χριστιανών και μουσουλμάνων, φερμένων είτε από τη Δύση είτε από την Ανατολή, τους σπόρους της κατανόησης, της συνεννόησης, της ανοχής.

Καλεσμένος στο Σαντιάγκο ντε Κομποστέλα για ένα αφιέρωμα στα πρώιμα, πειραματικά έργα του, ο ήρωας του Γεοσούα διαπιστώνει σοκαρισμένος ότι στο δωμάτιο του ξενοδοχείου που μοιράζεται με τη Ρουθ –ηθοποιό, μούσα και... σταθερά περιστασιακή ερωμένη του– θα είναι αναγκασμένος ν’ αντικρίζει επί μέρες την παραπάνω εικόνα, η οποία δεν είναι παρά πιστή απεικόνιση του τολμηρού φινάλε που είχε επινοήσει ο πάλαι ποτέ σεναριογράφος του, ο Τριγκάνο, για μια από τις ταινίες τους, αλλά ο ίδιος, την τελευταία στιγμή, το είχε λογοκρίνει.

ρετροσπεκτίβα
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Αβραάμ Β. Γεοσούα, Ρετροσπεκτίβα, Μτφρ.: Μάγκυ Κόεν, εκδόσεις Πόλις

Συμμεριζόμενος τότε την άρνηση της Ρουθ να υποδυθεί κάτι που την ξεπερνούσε, ο Μόζες πρόδιδε μια φιλία που υποσχόταν πολλούς ακόμα καλλιτεχνικούς καρπούς.

Με επίσης αστραπιαία ταχύτητα, όμως, ο προικισμένος, στα όριο της ιδιοφυΐας Τριγκάνο, από τους μαθητές που ξεπερνούν τον δάσκαλό τους, θ’ αποφασίσει ν’ αλλάξει δουλειά, κόβοντας ριζικά κάθε επαφή και με τον Μόζες και με τη Ρουθ, με την οποία συνδεόταν από τα παιδικά του χρόνια.

Να, όμως, που δεκαετίες αργότερα, μέσω της «Ρωμαϊκής Ευσπλαχνίας», ο Τριγκάνο στοιχειώνει τη σκέψη και των δυο. Να 'ναι άραγε αυτός ο ιθύνων νους της ρετροσπεκτίβας στην Ισπανία; Κι αν ναι, με τι στόχο ακριβώς;

Μην πάει ο νους σας σε ερωτικά τρίγωνα ή σε περασμένη πάθη που επανέρχονται με φόρα, μολονότι το στοιχείο της προσωπικής αντιζηλίας παίζει κι αυτό τον ρόλο του. Η σύγκρουση μεταξύ των δύο ανδρών είχε προκύψει εν ονόματι της τέχνης, και μόνο ένα καλλιτεχνικό διακύβευμα θα μπορούσε να τους συμφιλιώσει ξανά.

Γιατί στην τέχνη δεν υπάρχει ταπείνωση, όπως τονίζει με τον τρόπο του ο Αβραάμ Γεοσούα. Γιατί η τέχνη μπορεί να μετουσιώνει το ευτελές σε ωραίο και ν’ αναδεικνύει την πολυπλοκότητα και της πιο αισχρής κατάστασης!

Το ταξίδι που επιχειρεί ο Μόζες στους τόπους των γυρισμάτων των νεανικών ταινιών του, όταν και το Ισραήλ ήταν νεαρό κράτος ακόμη, σε συνδυασμό με το ταξίδι στις μαύρες τρύπες μέσα του, θα τον κάνει ν’ αναθεωρήσει τις παλιές του βεβαιότητες, να συνειδητοποιήσει πόσες αλλαγές έγιναν στη χώρα του και πόσο προφητικά ήταν τ’ αλλόκοτα σενάρια του παλιού του συνοδοιπόρου, και ν’ αντιληφθεί επιτέλους τα βαθύτερα αίτια της ρήξης τους.

Δεν είναι καθόλου τυχαίο που ο Γεοσούα παρουσιάζει τον Μόζες ως ασκενάζι και τον Τριγκάνο ως σεφαραδίτη, με καταγωγή από το Μαρόκο, ούτε ότι μοιράζει ακριβοδίκαια τις ευθύνες για την αποτυχία της συνεργασίας τους.

Λογικά οι δύο άνδρες θα έπρεπε να λειτουργούν παραπληρωματικά, με τον πρώτο να προσφέρει τις παραδοσιακές, αστικές, δυτικές αξίες και τον ρεαλισμό του, και τον δεύτερο την επαναστατικότητα, τη διαφορετικότητα, την τόλμη του.

Κανείς τους όμως δεν έβαλε νερό στο κρασί του, κανείς τους δεν μετακινήθηκε από τις θέσεις του. Κι αν ο Μόζες πρόκοψε, παραμένοντας ανασφαλής και συντηρητικός, ο Τριγκάνο δεν κατάφερε ποτέ να βρει άλλον για σύμμαχό του:

«Όταν έψαξα να βρω κάποιον να σε αντικαταστήσει», διαβάζουμε, «κάποιον από την ίδια πάστα ανθρώπων που την αποκαλούμε με τη μισητή για μένα έκφραση "άλας της γης", αυτούς του Ισραηλινούς τους υπεύθυνους και αφοσιωμένους, τους προοδευτικούς στην ψυχή και τους λογικούς στον νου, ε, λοιπόν, είδα πως αυτό το "άλας της γης" είναι αηδιαστικό από την πολλή αλμύρα και, κυρίως, δεν ανέχεται την αλμύρα άλλων ανθρώπων, σαν τη δική μου, ας πούμε. Και από την άλλη μεριά, εκείνοι που η καταγωγή και η ιδιοσυγκρασία τους μοιάζουν, υποτίθεται, με τις δικές μου, παραμένουν βουτηγμένοι στην ταπείνωσή τους και παραλυμένοι από το να μηρυκάζουν συνέχεια το αιώνιο σύμπλεγμά τους του αδικημένου».

Όπως ο Τριγκάνο, έτσι και ο Γεοσούα ήταν σεφαραδίτης –η μητέρα του καταγόταν από το Μαρόκο κι ο πατέρας του από τη Θεσσαλονίκη–, αλλά σε αντίθεση με τον ήρωά του, χάρη στις σπουδές του έγινε κομμάτι της ισραηλινής ελίτ.

Η προβληματική σχέση στο Ισραήλ ανάμεσα στους Εβραίους που προέρχονται από τον μουσουλμανικό κόσμο κι εκείνους, τους προνομιούχους, που προέρχονται από τη χριστιανική Δύση είναι ένα θέμα που οι περισσότεροι από εμάς αγνοούμε, αλλά τον Γεοσούα ποτέ δεν έπαψε να τον απασχολεί.

Οι γονείς του τον προόριζαν για δικηγόρο, αλλά η επιτυχία που γνώρισαν τα χιουμοριστικά σκετς του στο σχολείο και τους προσκόπους τον ώθησε να δει μια επαγγελματική διέξοδο στο γράψιμο και να τη διεκδικήσει.

Τα πρώτα του διηγήματα έφεραν έντονο το στοιχείο του γκροτέσκου, συντονισμένα με το ακατανόητο τραύμα του Β' Παγκοσμίου πολέμου, υπό την επιρροή δημιουργών όπως ο Μπέκετ, ο Κάφκα, ο Ιονέσκο, ο Καμύ, ο Σαρτρ. Το θέμα, πάντως, που διατρέχει όλα του τα έργα, είναι αυτό της συμφιλίωσης. 

Ο Γεοσούα υπήρξε ακούραστος υπέρμαχος μιας ειρηνικής λύσης στην ισραηλο-παλαιστινιακή διένεξη, πασχίζοντας μια ζωή να φυτέψει στην ψυχή των συμπατριωτών του, χριστιανών και μουσουλμάνων, φερμένων είτε από τη Δύση είτε από την Ανατολή, τους σπόρους της κατανόησης, της συνεννόησης, της ανοχής.

Εκτός από τη Ρετροσπεκτίβα, στα ελληνικά έχουν μεταφραστεί έξι ακόμα μυθιστορήματά του, όλα στον κατάλογο του Καστανιώτη, ανάμεσα στα οποία και το «Ο κύριος Μάνι», το πιο αγαπημένο του, όπως δήλωνε.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το θέατρο του Σάμπαθ»: Ξαναδιαβάζοντας το πιο λάγνο μυθιστόρημα του Φίλιπ Ροθ

Το πίσω ράφι / «Το θέατρο του Σάμπαθ»: Ξαναδιαβάζοντας το πιο λάγνο μυθιστόρημα του Φίλιπ Ροθ

Ένα ταξίδι με άφθονα κωμικά ιντερμέτζια αλλά με περίσσευμα απόγνωσης, που ανατέμνει σε βάθος την ταραγμένη συνείδηση ενός ανθρώπου γαντζωμένου πεισματικά από τη ζωή.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ