Ο Σαλμάν Ρούσντι έζησε για να ξαναβάλει κοστούμι Ραλφ Λόρεν

Με το καινούργιο κοστούμι Ραλφ Λόρεν Facebook Twitter
«Ένα κύκλος είχε κλείσει κι εγώ έκανα αυτό που έλπιζα ότι μπορούσα να κάνω σ’ εκείνο το μέρος. Συμφιλιωνόμουν με το γεγονός και με τη ζωή μου. Στάθηκα εκεί όπου παραλίγο να έχανα τη ζωή μου φορώντας –αυτό πρέπει να το πω– το καινούργιο μου κοστούμι Ραλφ Λόρεν, νιώθοντας… ολόκληρος».
0


«ΣΤΙΣ 12 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2022, έντεκα παρά τέταρτο το πρωί μιας ηλιόλουστης Παρασκευής, στα βόρεια της Νέας Υόρκης μού επιτέθηκε με μαχαίρι και παραλίγο να με σκοτώσει ένας νεαρός άνδρας. Ήταν λίγο μετά την εμφάνισή μου στη σκηνή του Ινστιτούτου Τσατάκουα, όπου θα μιλούσα για τη σημασία να ζουν οι συγγραφείς σε συνθήκες ασφαλείας».

Έτσι αρχίζει η αυτοβιογραφική αφήγηση του Σαλμάν Ρούσντι στο βιβλίο του Μαχαίρι για τα κρίσιμα, συγκλονιστικά και καταλυτικά 27 δευτερόλεπτα της ζωής του, αυτόν τον ελάχιστο χρόνο που τον έστειλε σχεδόν στον θάνατο και έγινε το όριο για το πριν και το μετά. Ο συγγραφέας ήταν τότε 75 ετών, ενώ ο επίδοξος δολοφόνος του 24. Ξεπήδησε από το ακροατήριο, φορώντας μαύρα ρούχα και μαύρη μάσκα και άρχισε να μαχαιρώνει επί 27 δευτερόλεπτα τον παραλυμένο από το σοκ συγγραφέα.

Αμερικανός από το Νιου Τζέρσι, λιβανέζικης καταγωγής, ήθελε να δολοφονήσει τον Ρούσντι χωρίς να ξέρει τίποτα γι’ αυτόν, χωρίς να έχει διαβάσει ούτε μία γραμμή από τα βιβλία του, για να υλοποιήσει τον φετφά του Αγιατολάχ Χομεϊνί. Τριάντα τρία χρονιά μετά την εντολή θανάτου που είχαν δώσει οι Ιρανοί μουλάδες εναντίον του για το μυθιστόρημά του Σατανικοί Στίχοι κι ενώ ο φετφάς είχε σχεδόν ξεχαστεί και ο Ρούσντι ζούσε πλέον στη Νέα Υόρκη μια κανονική ζωή, ένας νεαρός Αμερικανός που «εκπαιδευόταν» στον φανατισμό και στο έγκλημα, παρακολουθώντας στο YouTube τα κηρύγματα μίσους διαφόρων ιμάμηδων, λίγο έλειψε να τον υλοποιήσει.

Το Μαχαίρι είναι ένα βιβλίο που μοιάζει με καθαρτήριο, καθώς ο Ρούσντι έπρεπε να περάσει μέσα απ’ αυτό για να ξαναβρεί της ενέργεια της γραφής, να ξαναγίνει ένας συγγραφέας που είχε να γράψει ένα βιβλίο.

Το Μαχαίρι είναι, λοιπόν, η αφήγηση αυτής της στιγμής, αλλά και όσων προηγήθηκαν και όσων ακολούθησαν. Η μεταφορά στο νοσοκομείο Χάμοτ της Πενσιλβάνια, όπου του έδιναν ελάχιστα περιθώρια ζωής. «“Κόψτε του τα ρούχα για να δούμε πού έχει πληγές”, φώναξε κάποιος. “Ωχ, σκέφτηκα, το ωραίο μου κοστούμι Ραλφ Λόρεν… Κάποιο κομμάτι μου μού ψιθύριζε: Ζήσε. Ζήσε”». Τελικά έζησε.

cover
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: 
Σαλμάν Ρούσντι, Μτφρ.: Γιώργος Μπλάνας
Θεώρηση - επιμέλεια μτφρ.: Δημήτρης Δουλγερίδης
Εκδόσεις Ψυχογιός

Μετά το Χάμοτ, η διαδικασία της αποκατάστασης στο κέντρο Ρασκ της Νέας Υόρκης. Σχεδόν πλήρης επαναφορά, παρά την οριστική απώλεια του δεξιού ματιού του. Είναι περίεργο, αλλά για τον Ρούσντι το χειρότερο πράγμα στον κόσμο είναι η «τυφλότητα» – και το είχε εκφράσει από πολύ νωρίς. Στις 26 Σεπτεμβρίου 2022 η αποκατάσταση είχε τελειώσει και ο άγγελος της ζωής έπαιρνε τη θέση του άγγελου του θανάτου.

Το Μαχαίρι όμως δεν είναι μόνο αυτό. Είναι και η βαθιά σχέση αγάπης του Ρούσντι με τη γυναίκα του Ελάιζα Γκρίφιθς, την Αφροαμερικανή ποιήτρια, συγγραφέα και φωτογράφο που είχε πρωτοδεί το 2017 σε εκδήλωση στη Νέα Υόρκη για τον Σύρο ποιητή Άδωνι, και ήταν κάτι σαν coup de foudre. Είναι, επίσης, η σχέση του με τα παιδιά του, τον Ζαφάρ, που ήταν μόλις εννέα ετών όταν εκδόθηκε ο φετφάς του Χομεϊνί και μεγάλωνε με την απειλή πάνω από το κεφάλι του πατέρα του, και τον νεότερο και πολύ τρυφερό Μίλαν. Είναι η σχέση του με την αδελφή του Σαμίν αλλά και η τραυματική εμπειρία του με τον βίαιο, αλκοολικό πατέρα του. Είναι, επίσης, οι σχέσεις συνενοχής με ομοτέχνους του, όπως ο Πολ Όστερ ή ο Μάρτιν Έιμις, στους οποίους αφιερώνει θαυμάσιες σελίδες.

Φαίνεται πώς το μαχαίρι είναι μοιραίο δολοφονικό όργανο εναντίον των συγγραφέων. Ο Ρούσντι ανατρέχει σε δύο γνωστές περιπτώσεις: στις μαχαιριές στον λαιμό που δέχτηκε ο νομπελίστας Αιγύπτιος συγγραφέας Ναγκίμπ Μαχφούζ στις 14 Οκτωβρίου 1994, ενώ περπατούσε προς το αγαπημένο του καφέ στο Κάιρο. Ο συγγραφέας είχε επικηρυχθεί από τους Αιγύπτιους ισλαμιστές φονταμενταλιστές για το βιβλίο του Τα παιδιά του Γκεμπελάουι που είχε θεωρηθεί ότι προσβάλει το Ισλάμ.

Ο Μαχφούζ, που ήταν τότε 83 ετών, επιβίωσε και έζησε αλλά δώδεκα χρόνια με συνεχή προστασία σωματοφυλάκων. Είχε καταγγείλει την επικήρυξή του ως «πολιτιστική τρομοκρατία». Ο άλλος συγγραφέας είναι ο Μπέκετ. Στις 7 Ιανουαρίου 1938 έβγαινε από τον κινηματογράφο και επέστρεφε σπίτι του, στο Παρίσι. Καθώς περπατούσε, ένας μαστροπός τού ζήτησε χρήματα. Ο Μπέκετ τον απώθησε και αυτός τον μαχαίρωσε στο πλευρό, αποφεύγοντας για χιλιοστά τον αριστερό πνεύμονα και την καρδιά. Μεταφέρθηκε με ακατάσχετη αιμορραγία στο νοσοκομείο, στα όρια της επιβίωσης. Για τη νοσηλεία πλήρωσε ο Τζέιμς Τζόις.

Το Μαχαίρι είναι το δεύτερο αυτοβιογραφικό βιβλίο του Σαλμάν Ρούσντι. Είχε προηγηθεί το Τζόζεφ Άντον (εκδόσεις Ψυχογιός) για τη ζωή ενός συγγραφέα που ζει υπό την απειλή της δολοφονίας. Αλλά αν το Τζόζεφ Άντον είχε γραφτεί στο τρίτο πρόσωπο, το Μαχαίρι είναι γραμμένο στο πρώτο. Είναι ένα βιβλίο που μοιάζει με καθαρτήριο, καθώς ο Ρούσντι έπρεπε να περάσει μέσα απ’ αυτό για να ξαναβρεί της ενέργεια της γραφής, να ξαναγίνει ένας συγγραφέας που είχε να γράψει ένα βιβλίο. «Κατάλαβα ότι έπρεπε να γράψω αυτό που διαβάζετε τώρα πριν προχωρήσω σε οτιδήποτε άλλο. Θα ήταν ο τρόπος μου να γίνω “ιδιοκτήτης” του γεγονότος, να πάρω τον έλεγχο, να το κάνω δικό μου, να αρνηθώ ότι είμαι απλώς και μόνο το θύμα. Θα απαντούσα στη βία με τέχνη».

Τον Φεβρουάριο του 2023, περίπου έξι μήνες μετά την επίθεση στην Τσατάκουα, κυκλοφόρησε στα αγγλικά το τελευταίο μυθιστόρημα του Ρούσντι, Πόλη της Νίκης, που το είχε ολοκληρώσει πριν από την επίθεση. Η κατάσταση της υγείας του δεν του επέτρεπε να κάνει την κλασική περιοδεία της παρουσίασης του βιβλίου, είχε όμως αποφασίσει να δείξει για πρώτη φορά το πρόσωπό του. Έτσι έδωσε μόνο μια μεγάλη συνέντευξη στον Ντέιβιντ Ρέμνικ για το περιοδικό «New Yorker» και ο φωτογράφος Ρίτσαρντ Μπέρμπριτζ τράβηξε το πορτρέτο του.

«Η δημοσιοποίηση της συνέντευξης και της φωτογραφίας έμοιαζαν με επάνοδο στον κόσμο ύστερα από μισό χρόνο μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας», γράφει στο Μαχαίρι. Στο μυθιστόρημα Πόλη της Νίκης, που θα κυκλοφορήσει στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ψυχογιός, ο κεντρικός χαρακτήρας, η ποιήτρια Πάμπα Καμπάνα, πανηγυρίζει για τη δύναμη των λέξεων που διαρκούν περισσότερο από τις αυτοκρατορίες. Η φράση της «οι λέξεις είναι οι μόνοι νικητές» μοιάζει προφητική για τον ίδιο τον Ρούσντι που βγήκε νικητής, αν και βαριά σημαδεμένος από τις μαχαιριές που δέχτηκε τον μοιραίο Αύγουστο του 2022.

Πάντως, τον Φεβρουάριο του 2023 έγινε το ξεκίνημα μιας νέας ζωής για τον Σαλμάν Ρούσντι, του δόθηκε «η δεύτερη ευκαιρία», όπως τιτλοφορείται το έβδομο από τα οκτώ κεφάλαια του Μαχαιριού. Στις 14 Φεβρουαρίου, μέρα του Αγίου Βαλεντίνου αλλά και 34η επέτειος από τον φετφά του Αχιατολάχ Χομεϊνί εναντίον του, ο Σαλμάν Ρούσντι και η γυναίκα του Ελάιζα Γκρίφιθς πήγαν να δειπνήσουν, για πρώτη φορά μετά από έξι μήνες, σε εστιατόριο του Μανχάταν, φυσικά με τη συνοδεία ασφάλειας. «Ήταν σαν να χαιρετούσαμε τον κόσμο από την αρχή», γράφει στο Μαχαίρι. «Επιστρέφαμε, και μετά τη σύγκρουσή μας με το μίσος, γιορτάζαμε την επιβίωση της αγάπης. Μετά τον Άγγελο του Θανάτου, ο Άγγελος της Ζωής».

Μπορεί αυτή η δεύτερη ευκαιρία να άρχισε τον Φεβρουάριο του 2023, αλλά ο κύκλος του «μαχαιριού» έκλεισε, τελικά, μερικούς μήνες αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 2023. Τότε ο Σαλμάν και η Ελάιζα αποφάσισαν να επισκεφτούν τον «τόπο του εγκλήματος», το Ινστιτούτο της Τσατάκουα, να ξαναμπούν στο αμφιθέατρο όπου ο συγγραφέας είχε ζήσει τα πιο κρίσιμα 27 δευτερόλεπτα της ζωής του. «Ένα κύκλος είχε κλείσει κι εγώ έκανα αυτό που έλπιζα ότι μπορούσα να κάνω σ’ εκείνο το μέρος. Συμφιλιωνόμουν με το γεγονός και με τη ζωή μου. Στάθηκα εκεί όπου παραλίγο να έχανα τη ζωή μου φορώντας –αυτό πρέπει να το πω– το καινούργιο μου κοστούμι Ραλφ Λόρεν, νιώθοντας… ολόκληρος».

Η μετάφραση του Γιώργου Μπλάνα είναι σχεδόν συγκινητική. Νομίζω ότι είναι η τελευταία μετάφρασή του πριν από τον πρόωρο θάνατό του. Τη θεώρησή της και την επιμέλειά της ανέλαβε ο Δημήτρης Δουλγερίδης που πρόσθεσε στην έκδοση χρήσιμες, για τον Έλληνα αναγνώστη, σημειώσεις.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σου με ένα κλικ.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η Λυδία Κονιόρδου διαβάζει τον μονόλογο της Λούλας Αναγνωστάκη «Ο oυρανός κατακόκκινος»

Lifo Videos / «Ιδού εγώ»: Η Λυδία Κονιόρδου ερμηνεύει το «Ουρανός Κατακόκκινος» της Λούλας Αναγνωστάκη στο LIFO.gr

O απολογισμός ζωής μιας γυναίκας που βλέπει γύρω της τον κόσμο να διαλύεται, η προσωπική εμπλοκή στη συλλογική μνήμη, μια ποιητική εκδοχή της δυστυχίας που γεννά η σύγχρονη πραγματικότητα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Βιβλίο / Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Με ένα πλούσιο πρόγραμμα με καλεσμένους από 16 χώρες και τιμώμενο πρόσωπο τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο, το φετινό φεστιβάλ σημείωσε τη μεγαλύτερη προσέλευση στην ιστορία του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

The Review / Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου, με αφορμή τη νέα έκδοση του έργου του Ζαν Ζενέ, εξετάζουν τους λόγους που μπορεί να μας αφορά ακόμα και σήμερα το θρυλικό βιβλίο του 1945. ― ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΤΟΛΜΗΡΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ