Ο Σαλμάν Ρούσντι έζησε για να ξαναβάλει κοστούμι Ραλφ Λόρεν

Με το καινούργιο κοστούμι Ραλφ Λόρεν Facebook Twitter
«Ένα κύκλος είχε κλείσει κι εγώ έκανα αυτό που έλπιζα ότι μπορούσα να κάνω σ’ εκείνο το μέρος. Συμφιλιωνόμουν με το γεγονός και με τη ζωή μου. Στάθηκα εκεί όπου παραλίγο να έχανα τη ζωή μου φορώντας –αυτό πρέπει να το πω– το καινούργιο μου κοστούμι Ραλφ Λόρεν, νιώθοντας… ολόκληρος».
0


«ΣΤΙΣ 12 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2022, έντεκα παρά τέταρτο το πρωί μιας ηλιόλουστης Παρασκευής, στα βόρεια της Νέας Υόρκης μού επιτέθηκε με μαχαίρι και παραλίγο να με σκοτώσει ένας νεαρός άνδρας. Ήταν λίγο μετά την εμφάνισή μου στη σκηνή του Ινστιτούτου Τσατάκουα, όπου θα μιλούσα για τη σημασία να ζουν οι συγγραφείς σε συνθήκες ασφαλείας».

Έτσι αρχίζει η αυτοβιογραφική αφήγηση του Σαλμάν Ρούσντι στο βιβλίο του Μαχαίρι για τα κρίσιμα, συγκλονιστικά και καταλυτικά 27 δευτερόλεπτα της ζωής του, αυτόν τον ελάχιστο χρόνο που τον έστειλε σχεδόν στον θάνατο και έγινε το όριο για το πριν και το μετά. Ο συγγραφέας ήταν τότε 75 ετών, ενώ ο επίδοξος δολοφόνος του 24. Ξεπήδησε από το ακροατήριο, φορώντας μαύρα ρούχα και μαύρη μάσκα και άρχισε να μαχαιρώνει επί 27 δευτερόλεπτα τον παραλυμένο από το σοκ συγγραφέα.

Αμερικανός από το Νιου Τζέρσι, λιβανέζικης καταγωγής, ήθελε να δολοφονήσει τον Ρούσντι χωρίς να ξέρει τίποτα γι’ αυτόν, χωρίς να έχει διαβάσει ούτε μία γραμμή από τα βιβλία του, για να υλοποιήσει τον φετφά του Αγιατολάχ Χομεϊνί. Τριάντα τρία χρονιά μετά την εντολή θανάτου που είχαν δώσει οι Ιρανοί μουλάδες εναντίον του για το μυθιστόρημά του Σατανικοί Στίχοι κι ενώ ο φετφάς είχε σχεδόν ξεχαστεί και ο Ρούσντι ζούσε πλέον στη Νέα Υόρκη μια κανονική ζωή, ένας νεαρός Αμερικανός που «εκπαιδευόταν» στον φανατισμό και στο έγκλημα, παρακολουθώντας στο YouTube τα κηρύγματα μίσους διαφόρων ιμάμηδων, λίγο έλειψε να τον υλοποιήσει.

Το Μαχαίρι είναι ένα βιβλίο που μοιάζει με καθαρτήριο, καθώς ο Ρούσντι έπρεπε να περάσει μέσα απ’ αυτό για να ξαναβρεί της ενέργεια της γραφής, να ξαναγίνει ένας συγγραφέας που είχε να γράψει ένα βιβλίο.

Το Μαχαίρι είναι, λοιπόν, η αφήγηση αυτής της στιγμής, αλλά και όσων προηγήθηκαν και όσων ακολούθησαν. Η μεταφορά στο νοσοκομείο Χάμοτ της Πενσιλβάνια, όπου του έδιναν ελάχιστα περιθώρια ζωής. «“Κόψτε του τα ρούχα για να δούμε πού έχει πληγές”, φώναξε κάποιος. “Ωχ, σκέφτηκα, το ωραίο μου κοστούμι Ραλφ Λόρεν… Κάποιο κομμάτι μου μού ψιθύριζε: Ζήσε. Ζήσε”». Τελικά έζησε.

cover
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: 
Σαλμάν Ρούσντι, Μτφρ.: Γιώργος Μπλάνας
Θεώρηση - επιμέλεια μτφρ.: Δημήτρης Δουλγερίδης
Εκδόσεις Ψυχογιός

Μετά το Χάμοτ, η διαδικασία της αποκατάστασης στο κέντρο Ρασκ της Νέας Υόρκης. Σχεδόν πλήρης επαναφορά, παρά την οριστική απώλεια του δεξιού ματιού του. Είναι περίεργο, αλλά για τον Ρούσντι το χειρότερο πράγμα στον κόσμο είναι η «τυφλότητα» – και το είχε εκφράσει από πολύ νωρίς. Στις 26 Σεπτεμβρίου 2022 η αποκατάσταση είχε τελειώσει και ο άγγελος της ζωής έπαιρνε τη θέση του άγγελου του θανάτου.

Το Μαχαίρι όμως δεν είναι μόνο αυτό. Είναι και η βαθιά σχέση αγάπης του Ρούσντι με τη γυναίκα του Ελάιζα Γκρίφιθς, την Αφροαμερικανή ποιήτρια, συγγραφέα και φωτογράφο που είχε πρωτοδεί το 2017 σε εκδήλωση στη Νέα Υόρκη για τον Σύρο ποιητή Άδωνι, και ήταν κάτι σαν coup de foudre. Είναι, επίσης, η σχέση του με τα παιδιά του, τον Ζαφάρ, που ήταν μόλις εννέα ετών όταν εκδόθηκε ο φετφάς του Χομεϊνί και μεγάλωνε με την απειλή πάνω από το κεφάλι του πατέρα του, και τον νεότερο και πολύ τρυφερό Μίλαν. Είναι η σχέση του με την αδελφή του Σαμίν αλλά και η τραυματική εμπειρία του με τον βίαιο, αλκοολικό πατέρα του. Είναι, επίσης, οι σχέσεις συνενοχής με ομοτέχνους του, όπως ο Πολ Όστερ ή ο Μάρτιν Έιμις, στους οποίους αφιερώνει θαυμάσιες σελίδες.

Φαίνεται πώς το μαχαίρι είναι μοιραίο δολοφονικό όργανο εναντίον των συγγραφέων. Ο Ρούσντι ανατρέχει σε δύο γνωστές περιπτώσεις: στις μαχαιριές στον λαιμό που δέχτηκε ο νομπελίστας Αιγύπτιος συγγραφέας Ναγκίμπ Μαχφούζ στις 14 Οκτωβρίου 1994, ενώ περπατούσε προς το αγαπημένο του καφέ στο Κάιρο. Ο συγγραφέας είχε επικηρυχθεί από τους Αιγύπτιους ισλαμιστές φονταμενταλιστές για το βιβλίο του Τα παιδιά του Γκεμπελάουι που είχε θεωρηθεί ότι προσβάλει το Ισλάμ.

Ο Μαχφούζ, που ήταν τότε 83 ετών, επιβίωσε και έζησε αλλά δώδεκα χρόνια με συνεχή προστασία σωματοφυλάκων. Είχε καταγγείλει την επικήρυξή του ως «πολιτιστική τρομοκρατία». Ο άλλος συγγραφέας είναι ο Μπέκετ. Στις 7 Ιανουαρίου 1938 έβγαινε από τον κινηματογράφο και επέστρεφε σπίτι του, στο Παρίσι. Καθώς περπατούσε, ένας μαστροπός τού ζήτησε χρήματα. Ο Μπέκετ τον απώθησε και αυτός τον μαχαίρωσε στο πλευρό, αποφεύγοντας για χιλιοστά τον αριστερό πνεύμονα και την καρδιά. Μεταφέρθηκε με ακατάσχετη αιμορραγία στο νοσοκομείο, στα όρια της επιβίωσης. Για τη νοσηλεία πλήρωσε ο Τζέιμς Τζόις.

Το Μαχαίρι είναι το δεύτερο αυτοβιογραφικό βιβλίο του Σαλμάν Ρούσντι. Είχε προηγηθεί το Τζόζεφ Άντον (εκδόσεις Ψυχογιός) για τη ζωή ενός συγγραφέα που ζει υπό την απειλή της δολοφονίας. Αλλά αν το Τζόζεφ Άντον είχε γραφτεί στο τρίτο πρόσωπο, το Μαχαίρι είναι γραμμένο στο πρώτο. Είναι ένα βιβλίο που μοιάζει με καθαρτήριο, καθώς ο Ρούσντι έπρεπε να περάσει μέσα απ’ αυτό για να ξαναβρεί της ενέργεια της γραφής, να ξαναγίνει ένας συγγραφέας που είχε να γράψει ένα βιβλίο. «Κατάλαβα ότι έπρεπε να γράψω αυτό που διαβάζετε τώρα πριν προχωρήσω σε οτιδήποτε άλλο. Θα ήταν ο τρόπος μου να γίνω “ιδιοκτήτης” του γεγονότος, να πάρω τον έλεγχο, να το κάνω δικό μου, να αρνηθώ ότι είμαι απλώς και μόνο το θύμα. Θα απαντούσα στη βία με τέχνη».

Τον Φεβρουάριο του 2023, περίπου έξι μήνες μετά την επίθεση στην Τσατάκουα, κυκλοφόρησε στα αγγλικά το τελευταίο μυθιστόρημα του Ρούσντι, Πόλη της Νίκης, που το είχε ολοκληρώσει πριν από την επίθεση. Η κατάσταση της υγείας του δεν του επέτρεπε να κάνει την κλασική περιοδεία της παρουσίασης του βιβλίου, είχε όμως αποφασίσει να δείξει για πρώτη φορά το πρόσωπό του. Έτσι έδωσε μόνο μια μεγάλη συνέντευξη στον Ντέιβιντ Ρέμνικ για το περιοδικό «New Yorker» και ο φωτογράφος Ρίτσαρντ Μπέρμπριτζ τράβηξε το πορτρέτο του.

«Η δημοσιοποίηση της συνέντευξης και της φωτογραφίας έμοιαζαν με επάνοδο στον κόσμο ύστερα από μισό χρόνο μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας», γράφει στο Μαχαίρι. Στο μυθιστόρημα Πόλη της Νίκης, που θα κυκλοφορήσει στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ψυχογιός, ο κεντρικός χαρακτήρας, η ποιήτρια Πάμπα Καμπάνα, πανηγυρίζει για τη δύναμη των λέξεων που διαρκούν περισσότερο από τις αυτοκρατορίες. Η φράση της «οι λέξεις είναι οι μόνοι νικητές» μοιάζει προφητική για τον ίδιο τον Ρούσντι που βγήκε νικητής, αν και βαριά σημαδεμένος από τις μαχαιριές που δέχτηκε τον μοιραίο Αύγουστο του 2022.

Πάντως, τον Φεβρουάριο του 2023 έγινε το ξεκίνημα μιας νέας ζωής για τον Σαλμάν Ρούσντι, του δόθηκε «η δεύτερη ευκαιρία», όπως τιτλοφορείται το έβδομο από τα οκτώ κεφάλαια του Μαχαιριού. Στις 14 Φεβρουαρίου, μέρα του Αγίου Βαλεντίνου αλλά και 34η επέτειος από τον φετφά του Αχιατολάχ Χομεϊνί εναντίον του, ο Σαλμάν Ρούσντι και η γυναίκα του Ελάιζα Γκρίφιθς πήγαν να δειπνήσουν, για πρώτη φορά μετά από έξι μήνες, σε εστιατόριο του Μανχάταν, φυσικά με τη συνοδεία ασφάλειας. «Ήταν σαν να χαιρετούσαμε τον κόσμο από την αρχή», γράφει στο Μαχαίρι. «Επιστρέφαμε, και μετά τη σύγκρουσή μας με το μίσος, γιορτάζαμε την επιβίωση της αγάπης. Μετά τον Άγγελο του Θανάτου, ο Άγγελος της Ζωής».

Μπορεί αυτή η δεύτερη ευκαιρία να άρχισε τον Φεβρουάριο του 2023, αλλά ο κύκλος του «μαχαιριού» έκλεισε, τελικά, μερικούς μήνες αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 2023. Τότε ο Σαλμάν και η Ελάιζα αποφάσισαν να επισκεφτούν τον «τόπο του εγκλήματος», το Ινστιτούτο της Τσατάκουα, να ξαναμπούν στο αμφιθέατρο όπου ο συγγραφέας είχε ζήσει τα πιο κρίσιμα 27 δευτερόλεπτα της ζωής του. «Ένα κύκλος είχε κλείσει κι εγώ έκανα αυτό που έλπιζα ότι μπορούσα να κάνω σ’ εκείνο το μέρος. Συμφιλιωνόμουν με το γεγονός και με τη ζωή μου. Στάθηκα εκεί όπου παραλίγο να έχανα τη ζωή μου φορώντας –αυτό πρέπει να το πω– το καινούργιο μου κοστούμι Ραλφ Λόρεν, νιώθοντας… ολόκληρος».

Η μετάφραση του Γιώργου Μπλάνα είναι σχεδόν συγκινητική. Νομίζω ότι είναι η τελευταία μετάφρασή του πριν από τον πρόωρο θάνατό του. Τη θεώρησή της και την επιμέλειά της ανέλαβε ο Δημήτρης Δουλγερίδης που πρόσθεσε στην έκδοση χρήσιμες, για τον Έλληνα αναγνώστη, σημειώσεις.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σου με ένα κλικ.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
ΕΠΕΞ Γυναικείες φωνές από διαφορετικά μέρη του κόσμου

Βιβλίο / Από τη Μαλαισία μέχρι το Μεξικό: 5 νέα βιλία που αξίζει να διαβάσετε

5 συγγραφείς από διαφορετικά σημεία του πλανήτη χαράζουν νέους δρόμους στη λογοτεχνία. Ανάμεσά τους, η Τζόχα Αλχάρθι που κέρδισε το Booker και η βραβευμένη με Πούλιτζερ Κριστίνα Ριβέρα Γκάρσα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Αρχαιολογία / Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Η διακεκριμένη ιστορικός Mary Beard στο βιβλίο της «Οι Ρωμαίοι Αυτοκράτορες. Οι ηγεμόνες του αρχαίου ρωμαϊκού κόσμου», παρουσιάζει τη ζωή και το έργο των αυτοκρατόρων μέσα από ανεκδοτολογικές αφηγήσεις και συναρπαστικές λεπτομέρειες, που θυμίζουν απολαυστικό μυθιστόρημα. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια εστιάζει στον ρόλο των δούλων, τόσο στην καθημερινή ζωή όσο και στη σεξουαλική ζωή των Ρωμαίων αυτοκρατόρων.
M. HULOT
Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Βιβλίο / Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Από την Αμοργό ως την Αλεξανδρούπολη και από την Ξάνθη ως τη Μυτιλήνη, τα μικρά βιβλιοπωλεία αποκτούν για πρώτη φορά συλλογική φωνή. Βιβλιοπώλες και βιβλιοπώλισσες αφηγούνται τις προσωπικές τους ιστορίες, αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Lifo Videos / «Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Η Αγλαΐα Παππά διαβάζει ένα απόσπασμα από τις βέβηλες και αμφιλεγόμενες «120 Μέρες των Σοδόμων» του Μαρκησίου ντε Σαντ, ένα βιβλίο αναγνωρισμένο πλέον ως αξεπέραστο λογοτεχνικό αριστούργημα και χαρακτηρισμένο ως «εθνικός θησαυρός» της Γαλλίας.
THE LIFO TEAM
Το «προπατορικό αμάρτημα» του Τζο Μπάιντεν

Βιβλίο / Ποιο ήταν το θανάσιμο σφάλμα του Τζο Μπάιντεν;

Ένα νέο βιβλίο για τον πρώην Πρόεδρο αποτελεί καταπέλτη τόσο για τον ίδιο όσο και για τη δουλοπρεπή κλίκα πιστών και μελών της οικογένειάς του, που έκαναν το παν για να συγκαλύψουν τον ραγδαίο εκφυλισμό της γνωστικής του ικανότητας.
THE LIFO TEAM
ΕΠΕΞ Συγγραφείς/ Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / 8 Έλληνες συγγραφείς ξαναγράφουν τους μύθους και τις παραδόσεις

Η Λυσιστράτη ερμηνεύει τις ερωτικές σχέσεις του σήμερα, η Ιφιγένεια διαλογίζεται στην παραλία και μια Τρωαδίτισσα δούλα γίνεται πρωταγωνίστρια: 8 σύγχρονοι δημιουργοί, που συμμετέχουν με τα έργα τους στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, συνομιλούν με τα αρχαία κείμενα και συνδέουν το παρελθόν με επίκαιρα ζητήματα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζούντιθ Μπάτλερ: «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Τζούντιθ Μπάτλερ / «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Μια κορυφαία προσωπικότητα της σύγχρονης παγκόσμιας διανόησης μιλά στη LiFO για τo «φάντασμα» της λεγόμενης ιδεολογίας του φύλου, για το όραμα μιας «ανοιχτόκαρδης κοινωνίας» και για τις εμπειρίες ζωής που της έμαθαν να είναι «ένας άνθρωπος ταπεινός και ταυτόχρονα θαρραλέος».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ