Ο έρωτας στο έργο του Παπαδιαμάντη

Ο έρωτας στο έργο του Παπαδιαμάντη Facebook Twitter
Τα ερωτικά διηγήματα του Παπαδιαμάντη –πέντε δημοσιεύονται σ' αυτόν τον τόμο– περιγράφουν με ένταση, πυκνότητα, μυστικό παλμό και χάρη ταυτόχρονα τον έρωτα που πυρπολεί τον άνθρωπο και τον τρελαίνει.
0


ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ:
ο μεγαλύτερος Έλληνας πεζογράφος! Του έδωσα, με τη σειρά μου, αυτόν τον τίτλο, εγώ που δεν συγκινούμαι ιδιαίτερα από το ιδεολογικό φορτίο της χριστιανικής του πίστης, όταν διάβασα το διήγημα Ολόγυρα στη λίμνη. Υποβλητικές εικόνες της φύσης και των ανθρώπων, χαριτωμένοι διάλογοι, χρώματα, μυρωδιές... Ποιος ξεχνά την Πολύμνια με το κόκκινο ομπρελίνο της ή τη σκιά του γύφτου που πέφτει, καθώς δύει ο ήλιος, στα περβόλια, στη λίμνη, στους γύρω λόφους;

Μαζί με αυτά, και βαθύς καημός. Καημός για έναν κόσμο που δεν μπορεί να τον ζήσει κανείς, δεν πρέπει να τον ζήσει, βουτώντας στις απολαύσεις. Όχι! Πάντα πρέπει να φοράει κάλτσες και παπούτσια και να μη βυθίζεται ηδονικά στο νερό που τόσο εύκολα μετατρέπεται σε βούρκο. Μονάχα, λοιπόν, να κοιτάζει από απόσταση την Πολύμνια και τη ζωή, και να «φιλοσοφεί».

Στο κέντρο του παπαδιαμαντικού σύμπαντος βρίσκεται το θέμα του προπατορικού αμαρτήματος. Ο συγγραφέας μας εντάσσεται στη μακριά παράδοση των χριστιανών συγγραφέων που το θέμα αυτό κυριολεκτικά τους στοιχειώνει.

Τα ερωτικά διηγήματα του Παπαδιαμάντη –πέντε δημοσιεύονται σ' αυτόν τον τόμο– περιγράφουν με ένταση, πυκνότητα, μυστικό παλμό και χάρη ταυτόχρονα τον έρωτα που πυρπολεί τον άνθρωπο και τον τρελαίνει, άλλοτε μέσα σε βαθιές ρεματιές (στην υπέροχη Φαρμακολύτρια), άλλοτε στο ακροθαλάσσι (Όνειρο στο κύμα) ή και μέσα στη θάλασσα, πλέοντας σε μικρές βαρκούλες (Έρως-ήρως, Η νοσταλγός). Κάποτε ο ήρωας αποζητά την αυτοκτονία (Ρόδιν' ακρογιάλια) εξαιτίας της ροδομάγουλης και επικίνδυνης σαγηνεύτριας, αλλά σώζεται μέσα απ' τη φιλία, αναγεννάται και απαρνείται το πάθος. Γιατί το πάθος πρέπει πάντα να το απαρνούμαστε. Η απάρνηση αυτή είναι γεμάτη μεγαλείο, δεν της λείπει όμως, φυσικά, και η μελαγχολία.

888
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ  ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Ήτον πνοή, ίνδαλμα αφάνταστον, όνειρον..., Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης

Τα διηγήματα μιλούν για το πόσο ηρωικό είναι να σκοτώσει κανείς μέσα του τον δράκο του πόθου – δράκος είναι ο καθένας που ποθεί με ένταση και στόχος είναι να γίνει ο ίδιος Αϊ-Γιώργης δρακοντοκτόνος του εαυτού του, να αρθεί από το ταπεινό σαρκικό πάθος στην «αγνότητα» και στη «φιλανθρωπία», όπως το θέτει στο Έρως-ήρως ο συγγραφέας μας. Γιατί ο Νοσταλγός του επέκεινα, ο αθεράπευτα μελαγχολικός Παπαδιαμάντης, βλέπει τον γήινο έρωτα σαν κάτι εξόχως προβληματικό, σαν έναν απαράδεκτο ναρκισσισμό, όπου ο άνθρωπος παύει να κοιτάζει προς τον δημιουργό του και κοιτάζει μοναχά τον εαυτό του. Αντίθετα, η ευτυχία γεννιέται στον άνθρωπο από τον έρωτά του προς το θείο, από τις μαγικές εκείνες στιγμές που αίρεται πάνω από τα γήινα. Είναι αυτές οι μυστικές στιγμές που αποδίδονται από τον μεγάλο τεχνίτη με εξαιρετικά γήινο και αισθησιακό τρόπο, σύμφωνα άλλωστε με τη μακρά θρησκευτική παράδοση του «θείου έρωτα».

Ο έρωτας στο έργο του Παπαδιαμάντη Facebook Twitter
Παιδικό σκίτσο του Παπαδιαμάντη.

Στη μελέτη μου, που συνοδεύει την έκδοση των κειμένων, επιχειρώ να λύσω, με τη σειρά μου, τα παπαδιαμαντικά αινίγματα. Οδηγός μου γίνεται η εντρύφηση στα πανανθρώπινα και στα χριστιανικά σύμβολα. Πολλές φορές οι όμορφες κόρες κρύβουν, κάτω από τη γοητευτική τους όψη, τον επικίνδυνο χαρακτήρα ενός στοιχειού του νερού, ενώ οι νεαροί άντρες ταυτίζονται με αρπακτικούς γλάρους ή σκυλόψαρα, κάποτε και με τον ίδιο τον διάβολο.

Η θάλασσα, η λίμνη και ο βούρκος, ένα και το αυτό, εκπροσωπούν το επικίνδυνο υγρό στοιχείο∙ η φωτιά, μια καταστροφή κι αυτή, κάποτε λαμπαδιάζει τα μεμονωμένα δέντρα∙ τα λουλούδια, αν τα κόψεις, ένα κορίτσι χάνει τη δροσιά του∙ οι σπηλιές γίνονται ο τόπος όπου κανείς πεθαίνει αλλά και αναγεννάται∙ τα άστρα, και μάλιστα αυτά που «πέφτουν», είναι γεμάτα σημασία∙ η σελήνη, που το φως της χρωματίζει το πρόσωπο των παρθένων, τις κάνει να ταυτίζονται μαζί της. Όλα αυτά αποτελούν τον συμβολικό κόσμο του Παπαδιαμάντη και η κατανόησή τους οδηγεί βαθύτερα στο νόημά του.

Στο κέντρο του παπαδιαμαντικού σύμπαντος βρίσκεται το θέμα του προπατορικού αμαρτήματος. Ο συγγραφέας μας εντάσσεται στη μακριά παράδοση των χριστιανών συγγραφέων που το θέμα αυτό κυριολεκτικά τους στοιχειώνει. Φοβερά πράγματα συμβαίνουν όταν τα φύλα έρχονται σε μείξη: η φύση οργίζεται και δυστυχία πέφτει σε έναν έως τότε σχετικά ευτυχισμένο κόσμο (Όνειρο στο κύμα). Υποστηρίζω πως ο συγγραφέας έμμεσα, αλλά επίμονα, υποβάλλει την ανάγκη αποφυγής του σαρκικού έρωτα και της τεκνογονίας, που μόνο δεινά προσθέτουν στην πλάση. Αυτή η εμμονή του, ωστόσο, τον ωθεί να γράψει τα πιο θαυμάσια ερωτικά κείμενα της νεοελληνικής μας γραμματείας.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΕΔΩ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

 Tο νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Βιβλίο
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει το διήγημα «Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ» της Πατρίσια Χάισμιθ

Lifo Videos / Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει ένα διήγημα της Πατρίσια Χάισμιθ

«Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ»: Μια ιστορία έρωτα, αγάπης, αφοσίωσης, ανταγωνισμού, μίσους και φόνου μεταξύ ενός ζευγαριού και ενός σιαμέζικου γάτου, ένα μυστηριώδες διήγημα της δημιουργού των πιο σαγηνευτικών αντιηρώων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Βιβλίο / Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Ολοένα περισσότερο διευρύνεται η τάση έκδοσης κλασικών και σπάνιων κειμένων σε μικρό μέγεθος που τοποθετούνται δίπλα στο ταμείο και συνιστούν την προσπάθεια ενός εκδοτικού οίκου να φέρει σπουδαία έργα στο ευρύ αναγνωστικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Βιβλίο / I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Η θεωρητικός, εικαστικός, κριτικός, συγγραφέας και εκδότρια Κρις Κράους μπορεί να μην άλλαξε τα δεδομένα στον αγγλόφωνο κόσμο εκδίδοντας τα βιβλία των Γάλλων θεωρητικών αλλά προκάλεσε άπειρες συζητήσεις με το πρωτότυπο φεμινιστικό βιβλίο της.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Βιβλίο / Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Ένα τολμηρό καλλιτεχνικό project έγινε η αφορμή για να κάνει ο εικαστικός René Habermacher ένα ταξίδι στη θάλασσα με πλήρωμα έξι ναύτες κι έναν καπετάνιο, απαθανατίζοντας μια σουρεαλιστική εμπειρία που κατέληξε σε ναυάγιο. Το βιβλίο «The Pleasure Principle» καταγράφει αυτό το ταξίδι μέσα από φωτογραφίες του René, κείμενα και εικαστικά έργα, σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση.
M. HULOT