Ο Καβάφης στα χέρια των εικαστικών Facebook Twitter
Ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας εικονογραφεί τα ποιήματα του Καβάφη σε έκδοση που κυκλοφόρησε το 1966 από τον Ίκαρο.

Ο Καβάφης στα χέρια των εικαστικών

0

Όποιος έρχεται σε επαφή με την ποίηση του Κ.Π. Καβάφη, ακόμα και ένα παιδί ή ένας αμύητος αναγνώστης, φτιάχνει εικόνες, έναν δικό του κόσμο, με κάθε στίχο που αγκαλιάζει τα αισθήματα, τις συγκινήσεις και τα βιώματα τα οποία φέρνει στην επιφάνεια η οικουμενική διάσταση της ποίησης του Αλεξανδρινού ποιητή.

Η σκιά και το φως, το σκληρό, υπαρξιακό άσπρο και μαύρο, το απόθεμα των χρωμάτων, αχνών ή ζωηρών, και οι αποχρώσεις τους συγκροτούν ένα λεξιλόγιο απαράμιλλο που μεταδίδει στον αναγνώστη μια ακριβή εντύπωση του τόπου, του χώρου, των προσώπων, της έκφρασης, των αισθημάτων.

«Σαν καλός ζωγράφος, γλύπτης ή χαράκτης ο Καβάφης ακολουθεί τους κανόνες της εικαστικής σύνθεσης, επιλέγει τι θα περιλάβει και τι θα αφήσει απέξω, απομονώνοντας τις κρίσιμες λεπτομέρειες, και αποδίδει με ζωντάνια και ακρίβεια τις μορφές των επώνυμων ή ανώνυμων ηρώων του, ιδίως τα κινήματα της ψυχής τους, τον λογισμό και τα όνειρά τους», γράφει ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος.

Ο ποιητής διατηρούσε επαφές με αρκετούς ζωγράφους και χαράκτες, Αιγυπτιώτες και μερικούς Ελλαδίτες, που τον συνάντησαν.

Η σκιά και το φως, το σκληρό, υπαρξιακό άσπρο και μαύρο, το απόθεμα των χρωμάτων, αχνών ή ζωηρών, και οι αποχρώσεις τους συγκροτούν ένα λεξιλόγιο απαράμιλλο που μεταδίδει στον αναγνώστη μια ακριβή εντύπωση του τόπου, του χώρου, των προσώπων, της έκφρασης, των αισθημάτων.

Ανάμεσά τους ο Γιώργος Γουναρόπουλος, ο Γιάννης Κεφαλληνός, ο Κωνσταντίνος Μαλέας, ο Περικλής Αναστασιάδης, ο Σοφοκλής Αντωνιάδης, ο Νίκος Γώγος, ο Γιώργης Δήμου, ο Τάκης Καλμούχος, ο Μιχάλης Τόμπρος, η Θάλεια Φλωρά-Καραβία, η Χαρίκλεια Αλεξανδρίδου-Στεφανοπούλου, ο Κίμων Ε. Μαραγκός, ο Μίκης Ματσάκης, ο Ευθύμης Παπαδημητρίου και ο Εδμόνδος Σούσα. 

Ο Καβάφης στα χέρια των εικαστικών Facebook Twitter
Έξι προσωπογραφίες του Κ.Π. Καβάφη στο αρχείο της Φρυνίχου (από αριστερά πάνω): Τάκης Καλμούχος (1895-1961), 13 Οκτωβρίου 1927, Ευθύμιος Παπαδημητρίου (1895-1958), Γιάννης Κεφαλληνός (1894-1957), Γιάννης Κεφαλληνός (1894-1957), Κωνσταντίνος Μαλέας (1879-1928), Δεκέμβριος 1923, Χαρίκλεια Αλεξανδρίδου-Στεφανοπούλου (1889-1963), 1932 Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO

Στον χώρο του Αρχείου Καβάφη εκτίθενται έξι προσωπογραφίες που ο ποιητής είχε στην κατοχή του: μία που ο Τάκης Καλμούχος έκανε στις 13 Οκτωβρίου 1927 (μολύβι σε χαρτί), άλλη μία, μελάνι σε χαρτί, του Ευθύμιου Παπαδημητρίου, δύο του Γιάννη Κεφαλληνού (ένα χαρακτικό που αποτελεί την πρωιμότερη απεικόνιση του Καβάφη, το 1921, και ένα με μολύβι σε χαρτί), μία του Κωνσταντίνου Μαλέα και εκείνη που η Χαρίκλεια Αλεξανδρίδου-Στεφανοπούλου έφτιαξε με μολύβι και κηρομπογιά σε χαρτί – οι δύο τελευταίες χρονολογούνται τον Δεκέμβριο του 1923.

Στον ίδιο χώρο συναντάμε προσωπογραφίες του που φιλοτεχνήθηκαν μετά τον θάνατό του: του David Levine (μελάνι σε χαρτί, 1972), του Γιώργου Ιωάννου (λάδι σε καμβά, Ιούνιος, 1983), του Σωτήρη Σόρογκα (ξυλομπογιά και μολύβι σε επεξεργασμένο χαρτί, 1983) και του Γιάννη Κυριακίδη (2018). Αυτές που έκαναν ο Νίκος Εγγονόπουλος (1948) και η Άρια Κομιανού (1983) βασίζονται στη φωτογραφία που τράβηξε ο Κυριάκος Παγώνης στο εργαστήριο του γλύπτη Μιχάλη Τόμπρου, προκειμένου να φιλοτεχνηθεί η προτομή του ποιητή όταν πλέον είχε υποβληθεί σε τραχειοτομή και είχε χάσει τη φωνή του – ήταν και οι τελευταίες.

Η προτομή δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, ενώ με τις μετρήσεις και τα προσχέδια του Τόμπρου η Ασπασία Παπαδοπεράκη φιλοτέχνησε αυτήν που βρίσκεται στο Γενικό Προξενείο της Αλεξάνδρειας. Μία ακόμα στήθηκε το 2013 έξω από την εκκλησία της Κουμαριώτισσας στο Νιχώρι της Πόλης. 

Στο αρχείο του ποιητή, στο Ίδρυμα Ωνάση, ανάμεσα σε άλλα έργα, υπάρχει ενδεικτικά μια ιχνογραφία με μαρκαδόρο του Σόφο (Σοφοκλής Αντωνιάδης) που απεικονίζει τον Καβάφη το 1933 – στο πίσω μέρος δηλώνεται γραπτώς ότι πρόκειται για αντίγραφο του 1966· ένα σκίτσο με μολύβι του Νικολάου Γώγου του 1925, όπου ο Καβάφης, με γυαλιά, κοιτάζει προς τα δεξιά· μια φωτογραφία υδατογραφίας του Νικολάου Γώγου που τον απεικονίζει να κρατά .κομπολόι στο δεξί χέρι· ένα γελοιογραφικού χαρακτήρα σκίτσο του Kem (Κίμων Ε. Μαραγκός), κομμένο από γαλλόφωνη εφημερίδα του 1929, με τον Καβάφη να φοράει κοστούμι, καπέλο και γυαλιά.

Αξιοσημείωτο είναι και ένα σκίτσο που με βάση τον γραφικό χαρακτήρα θα μπορούσε να αποδοθεί στον αδελφό του Καβάφη, Τζον. Φτιαγμένο με μελάνι, εν είδει γελοιογραφίας, απεικονίζει έναν φαραώ καθισμένο σε θρόνο και στα πόδια του έναν υπήκοο που τον προσκυνάει. Από κάτω η σημείωση: «The scribe Fri-a implores King Ka-fafi to eat bread at his house». 

Ο Καβάφης στα χέρια των εικαστικών Facebook Twitter
Γιάννης Τσαρούχης, εικονογράφηση για το ποίημα του Καβάφη «Ωραία λουλούδια και άσπρα ως ταίριαζαν πολύ», 1964, Ίδρυμα Γιάννη Τσαρούχη

Ντεϊβιντ Χοκνεϊ - Illustrations for fourteen poems from C.P. Cavafy

Το 1950 ο νεαρός Ντέιβιντ Χόκνεϊ ανακάλυψε την ποίηση του Καβάφη και έκλεψε ένα αντίγραφο της συλλογής των ποιημάτων του από τη δανειστική βιβλιοθήκη στο Μπράντφορντ – η επιρροή του ποιητή επάνω του ήταν μεγάλη. Δέκα και πλέον χρόνια αργότερα, επέλεξε να επικεντρωθεί σε αυτήν: αποτέλεσμα αυτής της εργασίας ήταν η σειρά «Illustrations for fourteen poems from C.P. Cavafy» με σχέδια που εικονογραφούν 14 ποιήματά του.

Το 1966 ταξιδεύει στη Βηρυτό, την οποία θεώρησε ως το αντίστοιχο εκείνη την εποχή της Αλεξάνδρειας του Καβάφη, ελπίζοντας να ανακαλύψει το φιλελεύθερο, κοσμοπολίτικο, αστικό περιβάλλον όπου είχε ζήσει ο Καβάφης  τέλη του 19ου και αρχές του 20ού αιώνα. Έκανε πολλά σχέδια με στιλό και μελάνι, εμπνεόμενος από τη ζωή του δρόμου στη Βηρυτό, ενώ άντλησε επίσης από τις δικές του εμπειρίες και από το περιβάλλον του.

Είχε αναφερθεί και σε προηγούμενα έργα του στα γραπτά του Καβάφη, αλλά αυτή η εργασία ήταν η πρώτη σημαντική δήλωση του Χόκνεϊ, εμπνευσμένη από τον ποιητή, στην οποία αποφάσισε να συμπεριλάβει μόνο εκείνα τα ποιήματα που αφορούσαν το θέμα του ομοφυλοφιλικού έρωτα και δημοσιεύθηκαν σε μετάφραση από τους ποιητές Stephen Spender και Νίκο Στάγκο το 1967. Στη σειρά που δημοσιεύθηκε την ίδια χρονιά που η Βρετανία αποποινικοποίησε την ομοφυλοφιλία, ο Χόκνεϊ δεν κάνει καμία προσπάθεια συγκάλυψης του ομοερωτικού βλέμματος.

Οι εικόνες του δεν αποτυπώνουν ένα συγκεκριμένο ποίημα αλλά αποτελούν οπτικά ισοδύναμα της διάθεσης και του θέματος των ομοερωτικών ποιημάτων του Καβάφη, όπου η μνήμη έγινε το αντίδοτο για τις απολαύσεις που ξεθώριασαν, παροδικές καθώς ήταν, και φευγαλέες· παρά τη νοσταλγία για το ερωτικό και μια επιθυμία να εμπλακεί βαθιά στις ζωές των άλλων, ο θεατής παραμένει αποστασιοποιημένος. Ο φόρος τιμής του Ντέιβιντ Χόκνεϊ στον Καβάφη αποτελεί μία από τις πιο ασυνήθιστες μεταφράσεις αυτών των τρυφερών ποιημάτων, με τις φειδωλές γραμμές που χρησιμοποιεί να απηχούν την οικονομία του ύφους του ποιητή.

Ο Καβάφης στα χέρια των εικαστικών Facebook Twitter
Άννα Μποκιγιάν, Χωρίς τίτλο (Σειρά «Καβάφης»), 2009 Ιδιωτική Συλλογή, Αθήνα. Με την ευγενική μεσολάβηση των Kalfayan Galleries, Αθήνα-Θεσσαλονίκη

Άννα Μποκιγιάν - «Ταξιδι στην Αλεξανδρεια του Καβαφη»

To 2010 η βραβευμένη με Χρυσό Λέοντα στη Βενετία, αρμενικής καταγωγής εικαστικός Άννα Μποκιγιάν, μία από τις κορυφαίες σύγχρονες καλλιτέχνιδες της Αιγύπτου, παρουσιάζει στο Μουσείο Μπενάκη τη σειρά έργων της «Ταξίδι στην Αλεξάνδρεια του Καβάφη». Η ζωή του Καβάφη ήταν το κλειδί για να ανοίξει την πόλη, την ιστορία της Αλεξάνδρειας και της μυθικής, φαντασιακής πόλης του ποιητή. «Ο Καβάφης έδειξε μια κοσμοπολίτικη Αλεξάνδρεια που δεν υπήρχε πια», λέει.

Οι ακουαρέλες της λειτουργούν ως οδηγοί στον κόσμο της καβαφικής ποίησης αλλά και στο ταξίδι στο μαγικό τοπίο της Αλεξάνδρειας, που φαίνεται λυρικό και ταυτόχρονα εκρηκτικό και σκοτεινό, μεταφέροντας το παρελθόν στο παρόν, κρύβοντας τους Λαιστρυγόνες και τους Κύκλωπες μέσα σε ένα αστικό τοπίο. Στο έργο της Μποκιγιάν η φιγούρα του Καβάφη επαναλαμβάνεται σε μια σαρωτική αναδρομή με κλασικές, πρόσφατες και προσωπικές ιστορίες άρρηκτα δεμένες.

«Ο Κ.Π. Καβάφης και οι εικαστικοί καλλιτέχνες - μια αμφίδρομη σχέση»

Το 2005 κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη σε χίλια αντίτυπα ο συλλεκτικός τόμος Ο Κ.Π. Καβάφης και οι εικαστικοί καλλιτέχνες - Μια αμφίδρομη σχέση με πίνακες δώδεκα Ελλήνων ζωγράφων και έναν εκτεταμένο πρόλογο του Δημήτρη Δασκαλόπουλου, σε επιμέλεια Θανάση Νιάρχου. Με πηγή έμπνευσης ένα συγκεκριμένο ποίημα του ποιητή, καθένας από τους δώδεκα ζωγράφους φιλοτέχνησε έναν πίνακα ειδικά γι’ αυτήν τη συλλεκτική έκδοση, συμμετέχοντας έτσι στη δημιουργία μιας πινακοθήκης μοναδικών έργων.

Το ποίημα «Η Πόλις» εικονογραφείται από τον Αλέκο Φασιανό, το «Όσο μπορείς» από τον Νίκο Στεφάνου, το «Ευρίωνος Τάφος» από τον Δημήτρη Μυταρά, ο «Πολυέλαιος» από τον Δήμο Σκουλάκη, το «Ιγνατίου Τάφος» από τον Φαίδωνα Πατρικαλάκη, το «Ένας γέρος» από τον Παναγιώτη Γράββαλο, το «Ήλιος του απογεύματος» από τον Παναγιώτη Τέτση, το «Η αρχή των» από τον Στέφανο Δασκαλάκη, το «Πριν τους αλλάξει ο χρόνος» από τον Αντώνη Κέπετζη, το «Ο Ιουλιανός και οι Αντιοχείς» από τον Κυριάκο Κατζουράκη, το «Μέρες του 1909, ’10 και ’11» από τον Μανώλη Χάρο και το «Επήγα» από τον Βασίλη Σπεράντζα.  

Ο Καβάφης στα χέρια των εικαστικών Facebook Twitter
Γιάννης Ψυχοπαίδης, Πορτρέτο Κ.Π. Καβάφης, 2013, Συλλογή του Καλλιτέχνη

Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας - «Ποιήματα» του Κ.Π. Καβάφη

«Δεν είμαι ποιητής, με την έννοια ότι γράφω στίχους, αλλά με ενδιαφέρουν οι στίχοι των ποιητών να τους διαβάζω. Πολλές φορές με εμπνέουν στη ζωγραφική μου», λέει ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας σε μια συνέντευξή του το 1975. Με τις εκδόσεις «Ίκαρος» συνεργάστηκε στενά για τα Ποιήματα του Κ.Π. Καβάφη, που κυκλοφόρησαν το 1966.

Ο Χατζηκυριάκος-Γκίκας δεν σχεδίασε μόνο το εξώφυλλο –για το οποίο επέλεξε μια λιτή διακόσμηση με τις υπογραφές μόνο του ποιητή και του ζωγράφου– αλλά επιμελήθηκε με λεπτομερή φροντίδα ολόκληρο το βιβλίο: διάλεξε τα πλάγια γράμματα για την εκτύπωση, επέλεξε ως υλικό τον αιματίτη και αποφάσισε πού θα τοποθετούνταν τα σχέδιά του, τα οποία άλλοτε είναι ολοσέλιδα και άλλοτε μπαίνουν στο περιθώριο των ποιημάτων, συμμετέχοντας έμπρακτα στη συνολική παραγωγή της έκδοσης.

Δημήτρης Γέρος - «Shades of Love»

Το 2010 κυκλοφορεί το βιβλίο Shades of Love, εμπνευσμένο από ποιήματα του Κ.Π. Καβάφη, που υπογράφει ο εικαστικός και φωτογράφος Δημήτρης Γέρος, με πρόλογο του Έντουαρντ Άλμπι και εισαγωγή του Τζον Γουντ. Στη φωτογραφική αυτή συλλογή, όπου τα ποιήματα είναι μεταφρασμένα στα αγγλικά από τον David Connoly, ο Δημήτρης Γέρος έχει δημιουργήσει σχεδόν εβδομήντα φωτογραφικές εικονογραφήσεις, χρησιμοποιώντας ως μοντέλα και συναδέλφους-μέλη της καλλιτεχνικής κοινότητας όπως οι Gabriel Garcia Marquez, Gore Vidal, Carlos Fuentes, Jean Baudrillard, Duane Michals, Clive Barker, Chuck Close και Jeff Koons ως θέματά του.

Στις εικόνες του, η ποίηση και η φωτογραφία συγχωνεύονται σε μια πολύπλοκη συνεργασία που στόχο έχει να εξερευνήσει και να θολώσει τις γραμμές μεταξύ φωτός και σκότους, νεότητας και ηλικίας, ορατού και αοράτου, συλλαμβάνοντας τις αποχρώσεις της καβαφικής γραφής.  

Αλεξάνδρα Αθανασιάδη - «Έργα πέρα από τις γραφές του Καβάφη»

Το 2018 η εικαστικός Αλεξάνδρα Αθανασιάδη, μετά από πέντε χρόνια ενασχόλησης με τα ποιήματα του Κ.Π. Καβάφη αλλά και το ίχνος της γραφής του, παρουσιάζει έναν ολοκληρωμένο κύκλο έργο έργων στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη με τίτλο «Έργα πέρα από τις γραφές του Καβάφη». Η επανέκδοση του Τετραδίου Σεγκόπουλου με 22 χειρόγραφα ποιήματα που ο Κ.Π. Καβάφης δώρισε στον κληρονόμο του Αλέξανδρο Σεγκόπουλο, το οποίο κυκλοφόρησε το 1968 χάρη στον Γ.Π. Σαββίδη από τον Ερμή και έφτασε στα χέρια της γλύπτριας, ήταν η αφορμή να ανακαλύψει εκ νέου τη μυσταγωγική διάθεση των ποιημάτων του.

cover
To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Δημιούργησε μια σειρά έργων που θυμίζουν χειρόγραφα, ξεφλουδισμένα από το πολύ διάβασμα στο πέρασμα του χρόνου, με τα βιβλία να κατέχουν περίοπτη θέση, μια και υπαινίσσονται εύγλωττα διαφορετικές καταστάσεις του εαυτού σε ανοιχτή και κλειστή μορφή.

«Ο γραφικός χαρακτήρας του Καβάφη, αλλά και το ίχνος που αφήνει η γραφή στην πίσω πλευρά κάθε σελίδας, με ενδιαφέρουν πολύ. Γι’ αυτό και επέλεξα δεκαοκτώ αντίτυπα από τη συγκεκριμένη έκδοση, παλαίωσα τις σελίδες με τσάι και καφέ, με μολύβι ή ακόμη και σκίζοντας τις άκρες, και άρχισα να δημιουργώ τα δικά μου βιβλία, άλλοτε πιο κλειστά, άλλοτε περισσότερο ανοιχτά, ώστε τα αποσπάσματά τους να μη διαβάζονται πάντα εύκολα, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τον εαυτό μας: αποκαλύπτουμε ένα μέρος του κι ένα άλλο το κρατάμε κρυφό», λέει η Αλεξάνδρα Αθανασιάδη.

Το σώμα αυτών των έργων ξεκίνησε από έναν ανάγλυφο κορμό χτισμένο από μεγεθυσμένα και ταλαιπωρημένα θραύσματα χειρόγραφων ποιημάτων που δημιούργησε το 2013 για μια έκθεση στους Δελφούς με αφορμή τα 150 χρόνια από τη γέννηση του Κ.Π. Καβάφη και 80 από τον θάνατό του.

Ψυχοπαίδης - Επάγγελμα ποιητής

«Επάγγελμα ποιητής»: Από το διαβατήριο του Κ.Π. Καβάφη δανείστηκε ο Γιάννης Ψυχοπαίδης τον τίτλο ενός λευκώματος που περιλαμβάνει εικόνες εμπνευσμένες από τη ζωή και το έργο του ποιητή και 58 ποιήματα ανθολογημένα από τον καλλιτέχνη. «Μια αχνή, επιλεγμένα λιτή εικαστική αίσθηση διαχέεται στην ποίηση του Καβάφη και ο τόπος, το τοπίο, το περιβάλλον αισθητικοποιούνται και αποκτούν ιδιαίτερους, ανεπαίσθητους χρωματισμούς», λέει ο Γιάννης Ψυχοπαίδης που δουλεύει με ποικίλα υλικά, ξεβρασμένα ξύλα, σακούλες και επιστολόχαρτα ξενοδοχείων, επιχειρώντας να προσεγγίσει το σύμπαν του ποιητή, χωρίς να επιδιώκει να εικονογραφήσει τα ποιήματα ή τη ζωή του.

«Η ζωγραφική και η ποίηση τρέχουν δίπλα δίπλα χωρίς να συναντιούνται, διαφορετικά περιορίζει η μία την άλλη. Διατηρούν την αυτονομία και την εκφραστικότητά τους, αν και αντλούν από το ίδιο υπέδαφος». Ορισμένα από τα έργα αντλούν έμπνευση από πραγματικά γεγονότα, όπως η απεικόνιση του νεκρικού κρεβατιού του Καβάφη, ενώ άλλα απλώς επιχειρούν να αναπαράγουν την ατμόσφαιρα των ποιημάτων του ή όψεις της καθημερινής ζωής του, όπως τη φαντάστηκε ο καλλιτέχνης.

«Ο εικαστικός στοχασμός στον Καβάφη μοιάζει να εξαντλείται σχεδόν αποκλειστικά στην επικράτεια των άκρων. Σκοτάδι/φως, ένα υπαρξιακό συν-πλέγμα που ακυρώνει και σχετικοποιεί κάθε χρωματική απόχρωση, κάθε ευαίσθητη χρωματική τονικότητα, θερμή ή ψυχρή διαβάθμιση. Η φοβερή ρήτρα “φως/σκιά” χωρίζει τον κόσμο στη μέση ή και τον συνενώνει. Το κυριολεκτικό φως πέφτει πάνω στα αντικείμενα και τα αποχρωματίζει· δεν αφήνει καθόλου περιθώρια να αποκτήσουν τον δικό τους αισθητικό-αισθησιακό χώρο και να χαρακτηριστούν βαθύτερα μέσω του χρώματος. Μόνο σποραδικά μια πινελιά, μια χρωματική αναφορά, κι αυτή χωρίς ιδιαίτερη σημασία. Πιο πολύ για να ανασυρθεί από τη μνήμη το ίδιο το αγαπημένο πρόσωπο με μεγαλύτερη ακρίβεια και λιγότερο η ανάγκη να καταγραφεί το χρώμα σαν αυτόνομος αισθητικός επιθετικός προσδιορισμός, σαν αισθητική αξία καθαυτή», λέει ο Γ. Ψυχοπαίδης.

Ανδρέας Γεωργιάδης - Επέστρεφε

Ο Κ.Π. Καβάφης είναι ο ποιητής της ζωής του ζωγράφου Ανδρέα Γεωργιάδη. Έκανε το πρώτο του ταξίδι στο εξωτερικό στην Αλεξάνδρεια, όπου επισκέφθηκε το σπίτι του ποιητή, και πάντα ζωγράφιζε, παράλληλα με άλλες δραστηριότητές του, τον κόσμο του Αλεξανδρινού ποιητή. Ο τίτλος του ποιήματος «Επέστρεφε» ενέπνευσε μια σειρά έργων του που παρουσιάστηκαν στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη το 2022, την πιο αυτοβιογραφική και βιωματική του έκθεση.

Ο Καβάφης στα χέρια των εικαστικών Facebook Twitter
Ο τίτλος του ποιήματος «Επέστρεφε» ενέπνευσε μια σειρά έργων του Ανδρέα Γεωργιάδη.

Όπως λέει ο ίδιος: «Με άγγιξε πολύ η ευαισθησία με την οποία προσεγγίζει τον ερωτισμό, μ’ έκανε να νιώθω λιγότερο μόνος. Το φως και η σκιά παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην ενότητα αυτή. Στην πραγματική αλλά και τη συμβολική τους διάσταση, το φως δημιουργεί όλες τις προϋποθέσεις να ορίσεις κάτι με ακρίβεια, ένταση και καθαρότητα. Η σκιά, πάλι, αφήνει αναπάντητα ερωτήματα, καλλιεργεί τον υπαινιγμό και την αμφιβολία, στοιχεία καθοριστικά για τη σχέση ενός έργου με το θεατή του. Είναι σαν να αφήνει ανοιχτά περάσματα να εισέλθει ο θεατής που επιθυμεί να συμπληρώσει αυτά τα κενά με τη δική του συναισθηματική εκδοχή».

Κ.Π. Καβάφης - Ζωγραφισμένα

Σαράντα σύγχρονοι δημιουργοί εμπνεύστηκαν από ποιήματα του Καβάφη για την έκθεση του 2013 στο Μουσείο Θεοχαράκη «Κ.Π. Καβάφης - Ζωγραφισμένα» που έγινε με αφορμή τα 150 χρόνια από τη γέννησή του. Εκτέθηκαν περισσότερα από εκατό έργα (λάδια, γλυπτά, σχέδια, χαρακτικά) κορυφαίων Ελλήνων εικαστικών, οι οποίοι επέλεξαν ποιήματα που απέδωσαν μέσα από το δικό τους έργο. Η οικουμενική διάσταση της ποίησης του Κ.Π. Καβάφη αναδύεται και μέσα από τους πίνακες του Γιάννη Τσαρούχη, ιδίως από το μεγαλύτερο έργο που έχει φιλοτεχνήσει ποτέ, «Σκέψεις για τον Καβάφη».

Ο Παναγιώτης Τέτσης εμπνεύστηκε από το ποίημα «Αλεξανδρινοί Βασιλείς», ο Κώστας Τσόκλης και ο Χρήστος Μποκόρος από τα «Κεριά», ο Κωνσταντίνος Ξενάκης από την «Ιθάκη», ο Εδουάρδος Σακαγιάν από τις «Επιθυμίες», η Βάνα Ξένου από τα «Τείχη», ο Γιάννης Ψυχοπαίδης από το ποίημα «Μακρυά». «Ο Καβάφης ζει το μακρινό χθες, υποδυόμενος άλλες μορφές, και βαδίζει μόνος του, συντροφιά με τις επιθυμίες και τις αναζητήσεις του, άλλοτε στους δρόμους της Αλεξάνδρειας και άλλοτε στις σκοτεινές συνοικίες της Αντιόχειας», λέει ο επιμελητής της έκθεσης Τάκης Μαυρωτάς.

«Ο καβαφικός αισθησιασμός προσφέρει στους εικαστικούς καλλιτέχνες πάντα ένα καταφύγιο, ένα αινιγματικό δυναμικό πεδίο για νέες εκφραστικές διατυπώσεις και αισθητικές αντιπαραθέσεις, ανακαλώντας, άλλοτε άμεσα και άλλοτε υπαινικτικά, έναν ατέρμονο διάλογο ποίησης και εικαστικής δημιουργίας».

Ο Καβάφης στα χέρια των εικαστικών Facebook Twitter
«Πολυέλαιος» (Δήμος Σκουλάκης), από την έκδοση «Κ.Π. Καβάφης - Ποιήματα» (Καστανιώτης)

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΕΠΕΞ Δημήτρης Δασκαλόπουλος: «Τα ποιήματα του Καβάφη στοχεύουν κατευθείαν στην καρδιά και στο μυαλό»

Βιβλίο / Δημήτρης Δασκαλόπουλος: «Τα ποιήματα του Καβάφη στοχεύουν κατευθείαν στην καρδιά και στο μυαλό»

Ο βιβλιογράφος, ποιητής και ένας από τους σημαντικότερους καβαφιστές μιλά στη LiFO για την πορεία και την προσωπικότητά, το έργο και την παγκόσμια ακτινοβολία της ποίησης του μεγάλου Αλεξανδρινού.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Αντρέ Ασιμάν: «Από την ποίηση του Καβάφη απουσιάζει η ενοχική αγάπη των προηγούμενων γενεών»

Βιβλίο / Αντρέ Ασιμάν: «Από την ποίηση του Καβάφη απουσιάζει η ενοχική αγάπη των προηγούμενων γενεών»

Ο διάσημος συγγραφέας και καθηγητής Θεωρίας της Λογοτεχνίας στο City University της Νέας Υόρκης εξηγεί γιατί ο Αλεξανδρινός ποιητής αποτελεί ένα τεράστιο κομμάτι της ζωής του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Τσαρούχης και ο ομοερωτισμός στο έργο και στον λόγο του

Podcast / Ο Τσαρούχης και ο ομοερωτισμός στο έργο και στον λόγο του

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητά με τον Ευγένιο Ματθιόπουλο, καθηγητή Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, για τον μεγάλο ζωγράφο, με αφορμή το βιβλίο του «Πέρα από την εγκράτεια και την απόλαυση: ο έρως που δημιουργεί τον κόσμο», μια έκδοση του Μουσείου Μπενάκη.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μέσα στο εργαστήριο του Χριστόφορου Κατσαδιώτη 

Εικαστικά / Ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης αναδεικνύει το άχρηστο σε τέχνη

Το εργαστήριο του χαράκτη, όπου ξεδιπλώνεται ένα σύμπαν βγαλμένο από κάποιο σκοτεινό παραμύθι, μεταφέρεται προσωρινά σε μια σχεδόν κρυμμένη αίθουσα του μουσείου Μπενάκη, στην οδό Πειραιώς.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Άνοιξε το πολυαναμενόμενο πρώτο μουσείο μετανάστευσης

Εικαστικά / Fenix: Το πρώτο μουσείο μετανάστευσης άνοιξε στο Ρότερνταμ

Τι κοινό έχουν ένα πλοίο που κατασχέθηκε από τη Λαμπεντούζα, ένα κομμάτι του Τείχους του Βερολίνου και δύο γιγάντιες φωτεινές μπλε παντόφλες; Όλα βρίσκουν τη θέση τους στο νέο μουσείο της Ολλανδίας που επικεντρώνεται εξ ολοκλήρου στη μετανάστευση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος ξέρουν περισσότερα απ’ όσα περίμενα για την Τζένη Χειλουδάκη

Εικαστικά / O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος ξέρουν περισσότερα απ’ όσα περίμενα για την Τζένη Χειλουδάκη

O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος είναι δυο νεαροί ζωγράφοι και δυο πολύ καλοί φίλοι. Τους έφερε κοντά η αγάπη για τη μυθολογία, την τέχνη και μια ανεξήγητη εμμονή με την Τζένη Χειλουδάκη. Τα έργα τους πραγματεύονται το τραύμα με τρόπο ωμό και βαθύ. Παρά τα όσα θα πίστευαν πολλοί, διαψεύδουν τις φήμες που τους θέλουν ζευγάρι…
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Μυστήρια του σύμπαντος και σύγχρονα έργα τέχνης σε μια έκθεση στο Αστεροσκοπείο Αθηνών

Εικαστικά / Μυστήρια του σύμπαντος και σύγχρονα έργα τέχνης σε μια έκθεση στο Αστεροσκοπείο Αθηνών

Η έκθεση με τίτλο «Κοσμική Σκόνη/Άγνωστες Γαίες» αντλεί έμπνευση από την προσωπικότητα και το έργο του Γερμανού αστρονόμου Ιούλιου Σμιτ, διευθυντή του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών κατά τον 19ο αι., και μας προσκαλεί να περιηγηθούμε ανάμεσα σε μακρινούς πλανήτες και σε γήινα, απτά υλικά.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Καραβάτζιο: Κανείς δεν είχε ζωγραφίσει έτσι πριν από αυτόν

Guest Editors / Καραβάτζιο: Κανείς δεν είχε ζωγραφίσει έτσι πριν από αυτόν

Η έκθεση «Caravaggio 2025» αποτελεί μια σπάνια ευκαιρία για τους λάτρεις της τέχνης να έρθουν σε επαφή με τον ρεαλισμό και τη συναισθηματική δύναμη του ανυπέρβλητου καλλιτέχνη του μπαρόκ, ο οποίος επαναπροσδιόρισε την εικαστική αφήγηση και έθεσε τα θεμέλια της σύγχρονης ζωγραφικής.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ
Ο Άγγελος Παπαδημητρίου ανάγει το κοινό γούστο σε καλλιτεχνική χειρονομία μεγάλης δυναμικής 

Εικαστικά / Το νέο έργο του Άγγελου Παπαδημητρίου είναι ένα εικονοστάσι για τα όνειρά μας

Ο αγαπημένος καλλιτέχνης επιστρέφει με ένα νέο έργο-εγκατάσταση στην Πινακοθήκη του Μουσείου Βορρέ, έναν χαιρετισμό στην Ελλάδα της Κάλλας και του Καβάφη, του Αττίκ και της Στέλλας Γκρέκα· μιας εποχής μεγάλης ευαισθησίας που έχει πια χαθεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Γιατί να κοιτάμε τα ζώα; Δικαιοσύνη για τη μη ανθρώπινη ζωή

Εικαστικά / Η πρώτη μεγάλη έκθεση για τα δικαιώματα των ζώων στο ΕΜΣΤ

Πρόκειται για τη μεγαλύτερη έκθεση που έχει διοργανώσει το ΕΜΣΤ και για την πρώτη μεγάλη έκθεση με θέμα την ευημερία των ζώων διεθνώς, στην οποία συμμετέχουν περισσότεροι από 60 καλλιτέχνες από 25 χώρες (από Ευρώπη, Ασία, Αφρική και Αμερική) – πάνω από 200 έργα καταλαμβάνουν όλους τους ορόφους του μουσείου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Romaine Brooks: Συμφωνία σε γκρι από μια ξεχασμένη κυρία της ζωγραφικής

Εικαστικά / Romaine Brooks: Η ζωγράφος με το ανδρόγυνο στυλ που έσπασε όλα τα ταμπού της εποχής της

Μια πρωτοπόρος καλλιτέχνιδα που έζησε μια συναρπαστική και αντισυμβατική ζωή, μέσα στη δίνη των «Roaring Twenties», δημιουργώντας τέχνη πέρα από τα κυρίαρχα ρεύματα του καιρού της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Allspice» στο Μουσείο Ακρόπολης: Mια έκθεση για τις αρπαγές, τις λεηλασίες, τις διώξεις των πολιτισμών

Εικαστικά / «Allspice» στο Μουσείο Ακρόπολης: Mια έκθεση για τις αρπαγές, τις λεηλασίες, τις διώξεις των πολιτισμών

Ο Michael Rakowitz, χρησιμοποιώντας αντισυμβατικές προσεγγίσεις, ανοίγει έναν διάλογο με έργα συγκινητικά, φανερά πολιτικά, υπενθυμίζοντάς μας την επανάληψη οδυνηρών γεγονότων της Ιστορίας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Κατερίνα Βαγενά: «Δεν καταλαβαίνω γιατί φερόμαστε λες και το να μεγαλώνεις είναι αρρώστια»

Οι Αθηναίοι / «Δεν έκανα την Κιμωλία για τα λεφτά αλλά για να δείξω αυτό που είμαι»

Eίναι η ιδιοκτήτρια της Κιμωλίας, του art café που έγινε σημείο αναφοράς στην Πλάκα. Δηλώνει αυτοδίδακτη στα πάντα και πιστεύει στη δύναμη των ανθρώπων να ξαναγεννιούνται. Η Κατερίνα Βαγενά είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
CHECK ANTISOCIAL

Εικαστικά / Antisocial: Η Φρόσω Πίνη έφερε την τέχνη σε ένα θρυλικό αθηναϊκό αφτεράδικο

Στη στοά της Λεωκορίου, στου Ψυρρή, η Φρόσω με αφοσίωση δίνει ζωή σε έναν χώρο τέχνης που κάνει τους Αθηναίους να φτάνουν στην Cantina Social πιο νωρίς απ’ ό,τι είχαν συνηθίσει — και έτσι, τουλάχιστον, έχουν μαζί τους τα γυαλιά ηλίου· just in case.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ
Ximena Maldonado Sánchez: «cardón, carmín y ola»

Εικαστικά / «Τα έργα μου δεν είναι φωτογραφίες, ούτε καρτ ποστάλ»

Η 26χρονη Μεξικανή ζωγράφος Ximena Maldonado Sánchez παρουσιάζει σε μία νέα έκθεση στην γκαλερί Bernier/Eliades στην Αθήνα μια τοπιογραφία με κάκτους, υπόγεια νερά και το κόκκινο του πάθους, που θυμίζει έντονα την πατρίδα της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένας Μάιος γεμάτος τέχνη: Όλες οι εκθέσεις που δεν πρέπει να χάσεις

Εικαστικά / Ένας Μάιος γεμάτος τέχνη: 24 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Οικολογία, αποικιοκρατία, εξουσία, η σχέση μας με τα ζώα, μετανάστευση, ρατσισμός: Η εικαστική κίνηση της Αθήνας σήμερα αναδεικνύει τα φλέγοντα και επίκαιρα θέματα που απασχολούν τους σύγχρονους εικαστικούς.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μπάμπης Ρετζεπόπουλος: Ένας ανένταχτος, εκλεκτικός και ασυμβίβαστος καλλιτέχνης

Εικαστικά / Η αθώα, ανόθευτη, παιδική ματιά στο έργο του Μπάμπη Ρετζεπόπουλου

Η Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων τιμά με μία αναδρομική έκθεση τον, γνωστό και ως Babis R., ζωγράφο και χαράκτη, έναν ανένταχτο καλλιτέχνη που, πέρα από το πολύτιμο εικαστικό του έργο, μάς άφησε παρακαταθήκη την ακεραιότητά του και την απροκατάληπτη στάση του απέναντι στην τέχνη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
H εκρηκτική συνάντηση του Francis Bacon με τον Peter Beard

Σαν σήμερα / Φράνσις Μπέικον: «Σιχαίνομαι εννιά στις δέκα ζωγραφιές που βλέπω, ανάμεσά τους και τις δικές μου»

Σαν σήμερα το 1992 πεθαίνει ο σπουδαίος αιρετικός Βρετανός ζωγράφος και ανατόμος της ανθρώπινης υπαρξιακής αγωνίας. Ο Βασίλης Κιμούλης είχε μεταφράσει αποκλειστικά για τη LIFO αποσπάσματα από τις εκρηκτικές συνομιλίες του Μπέικον με τον φωτογράφο Peter Beard.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΙΜΟΥΛΗΣ
Η Κιμώνα τα μεσάνυχτα γίνεται γάτα

Εικαστικά / Όταν η Κιμώνα ήταν μικρή έκλεβε τους μαγνήτες του παππού της, του γλύπτη Takis

Η τοσοδούλα γκαλερί Red Carpet, με το τέλειο γκράφιτι στον τοίχο, ξεχωρίζει από μακριά στην οδό Σολωμού. Κόρη της εικαστικού Λυδίας Βενιέρη και εγγονή του γλύπτη Takis, η ιδιοκτήτριά της, η Κιμώνα, φιλοξενεί 7 καλλιτέχνες σε 15 τετραγωνικά. Όταν της μιλούν για τα Eξάρχεια τα μάτια της βγάζουν καρδούλες.
ΤΖΟΥΛΗ ΑΓΟΡΑΚΗ
Άγγελος Μεργές: Οff season παραθεριστές με χρώματα που εκπέμπουν ηλεκτρισμένη ενέργεια

Εικαστικά / Παραθεριστές ή πρόσφυγες; Οι αινιγματικές φιγούρες του Άγγελου Μεργέ

Ο 36χρονος Έλληνας ζωγράφος, με έδρα τη Ζυρίχη, εκθέτει στην γκαλερί Καλφαγιάν έργα του με διφορούμενες –έντονα χρωματισμένες και ηλεκτρισμένες– ανθρώπινες φιγούρες σε off season παραλίες, που θυμίζουν ήρωες του Αντονιόνι.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ