Οι Ηνωμένες Πολιτείες διαμορφώνουν ένα νέο σχέδιο για τη Γάζα, το οποίο χωρίζει την περιοχή σε μια «πράσινη ζώνη» υπό διεθνή και ισραηλινή παρουσία όπου θα ξεκινήσει η ανοικοδόμηση, και μια «κόκκινη ζώνη» που, σύμφωνα με τις αμερικανικές εκτιμήσεις, θα χρειαστεί πολύ χρόνο για να αποκατασταθεί.
Οι πληροφορίες προέρχονται από στρατιωτικά έγγραφα των ΗΠΑ που έχει δει η Guardian και από πηγές με γνώση του αμερικανικού σχεδιασμού.
Σύμφωνα με το σχέδιο, ξένες δυνάμεις θα αναπτυχθούν αρχικά στα ανατολικά της Γάζας, παράλληλα με ισραηλινές μονάδες. Η νέα γραμμή θα ευθυγραμμίζεται με τη σημερινή «κίτρινη γραμμή», που ήδη ελέγχει ο ισραηλινός στρατός. Η Ουάσινγκτον αναγνωρίζει ότι η επιστροφή σε ενιαία διοίκηση σε ολόκληρη τη Γάζα είναι, προς το παρόν, «μια φιλοδοξία μακριά από την πραγματικότητα».
Το αμερικανικό σχέδιο εγείρει σημαντικά ερωτήματα σχετικά με το κατά πόσο η κυβέρνηση Τραμπ σκοπεύει να μετατρέψει την πρόσφατη εκεχειρία σε ένα σταθερό πολιτικό πλαίσιο που θα επιτρέψει την παλαιστινιακή διοίκηση να επανέλθει σε όλη τη Γάζα, κάτι που ο ίδιος ο Τραμπ έχει δεσμευτεί δημόσια ότι επιδιώκει.
Οι προτάσεις για το μέλλον της Γάζας αλλάζουν σχεδόν καθημερινά, αντικατοπτρίζοντας μια αποσπασματική και συχνά αντιφατική προσέγγιση σε ένα από τα δυσκολότερα και πιο παρατεταμένα ζητήματα της διεθνούς διπλωματίας. Ταυτόχρονα, διεθνείς οργανισμοί δίνουν μάχη για να διατηρήσουν την παροχή βασικής βοήθειας σε περίπου δύο εκατομμύρια ανθρώπους που εξαρτώνται από αυτή πλήρως.
Για εβδομάδες, οι ΗΠΑ προωθούσαν την ιδέα ανοικοδόμησης μέσα από μικρούς, περιφραγμένους καταυλισμούς, γνωστούς ως «alternative safe communities» (ASC). Όμως Αμερικανός αξιωματούχος επιβεβαίωσε ότι το σχέδιο αυτό εγκαταλείφθηκε αυτή την εβδομάδα. Ανθρωπιστικές οργανώσεις δηλώνουν ότι δεν έχουν ακόμη ενημερωθεί επισήμως για την αλλαγή πορείας.
Χωρίς ένα αξιόπιστο σχέδιο που να συνδυάζει διεθνή ειρηνευτική παρουσία, αποχώρηση του ισραηλινού στρατού και μια οργανωμένη διαδικασία ανοικοδόμησης, η Γάζα κινδυνεύει να παραμείνει σε μια παρατεταμένη κατάσταση όπου δεν υπάρχει ούτε πραγματική ειρήνη ούτε ενεργός πόλεμος. Μεσολαβητές προειδοποιούν ότι, υπό αυτές τις συνθήκες, η περιοχή μπορεί να καταλήξει ουσιαστικά διαιρεμένη: οι ισραηλινές επιθέσεις να συνεχίζονται, η κατοχή να παγιώνεται, η παλαιστινιακή διοίκηση να απουσιάζει και η ανοικοδόμηση να προχωρά ελάχιστα.
Το σχέδιο για δύναμη σταθεροποίησης ISF
Κεντρικό στοιχείο του αμερικανικού σχεδιασμού είναι η δημιουργία μιας διεθνούς δύναμης σταθεροποίησης («ISF»), η οποία περιλαμβάνεται στο «ειρηνευτικό σχέδιο 20 σημείων» του Τραμπ. Η Ουάσινγκτον ελπίζει ότι το σχετικό ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας θα εγκριθεί στις αρχές της επόμενης εβδομάδας, ώστε οι συμμετέχουσες χώρες να αρχίσουν τη διαδικασία δέσμευσης στρατευμάτων.
Ωστόσο, ο Τραμπ έχει καταστήσει σαφές ότι οι ΗΠΑ δεν θα στείλουν Αμερικανούς στρατιώτες στη Γάζα και ότι δεν σκοπεύουν να χρηματοδοτήσουν την ανοικοδόμηση. «Οι ΗΠΑ θέλουν να καθορίσουν το όραμα, όχι να πληρώσουν γι’ αυτό», ανέφερε διπλωματική πηγή.
Σύμφωνα με σχέδια της αμερικανικής διοίκησης Centcom, η ISF προβλέπεται να στηριχθεί κυρίως σε ευρωπαϊκά στρατεύματα. Τα έγγραφα αναφέρουν έως 1.500 Βρετανούς στρατιώτες, με ειδικότητες όπως εξουδετέρωση εκρηκτικών μηχανισμών και στρατιωτική ιατρική, καθώς και έως 1.000 Γάλλους, οι οποίοι θα αναλάβουν την εκκαθάριση δρόμων και καθήκοντα ασφαλείας. Σε αυτούς θα προστεθούν μονάδες από τη Γερμανία, την Ολλανδία και τις σκανδιναβικές χώρες, οι οποίες θα αναλάβουν ρόλους υγειονομικής υποστήριξης, logistics και συλλογής πληροφοριών.
Πηγή με γνώση του σχεδιασμού περιέγραψε αυτά τα σχέδια ως «παράλογα», υποστηρίζοντας ότι λίγες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα αποδεχθούν να εμπλακούν σε επιχειρήσεις υψηλού κινδύνου έπειτα από όσα συνέβησαν στο Ιράκ και το Αφγανιστάν. Μέχρι στιγμής, μόνο η Ιταλία έχει αναφέρει δημόσια ότι εξετάζει σοβαρά το ενδεχόμενο αποστολής στρατευμάτων.
Αμερικανός αξιωματούχος επιβεβαίωσε ότι τα αρχικά έγγραφα περιείχαν «πολλές ανακρίβειες» και ότι ο σχεδιασμός μεταβάλλεται συνεχώς. «Η κατάσταση είναι εξαιρετικά ρευστή», είπε. «Λίγοι άνθρωποι έχουν συνολική εικόνα».
Η Ιορδανία παρουσιαζόταν επίσης ως πιθανός συνεισφέρων, με εκατοντάδες στρατιώτες ελαφρού πεζικού και έως 3.000 αστυνομικούς. Ωστόσο, ο βασιλιάς Αμπντάλα απέρριψε κατηγορηματικά το ενδεχόμενο αποστολής στρατευμάτων, τονίζοντας ότι η χώρα βρίσκεται «πολιτικά πολύ κοντά» στη Γάζα. Με δεδομένο ότι περισσότεροι από τους μισούς κατοίκους της Ιορδανίας είναι παλαιστινιακής καταγωγής, οποιαδήποτε επιχειρησιακή συνεργασία με ισραηλινές δυνάμεις στο έδαφος της Γάζας θεωρείται εξαιρετικά επικίνδυνη για την εσωτερική σταθερότητα της χώρας.
Η «πράσινη ζώνη» και ο ρόλος της ISF
Οι ΗΠΑ σχεδιάζουν η ISF να επιχειρεί αποκλειστικά εντός της «πράσινης ζώνης», αρχικά με λίγες εκατοντάδες στρατιώτες και σταδιακή αύξηση σε περίπου 20.000. Η δύναμη δεν θα εισέρχεται δυτικά της «κίτρινης γραμμής», όπου η Χαμάς ανακτά έλεγχο. Ένα άλλο σχετικό έγγραφο αναφέρει ότι ξένα στρατεύματα θα επανδρώνουν τα περάσματα κατά μήκος της γραμμής ελέγχου, «ενσωματωμένα» με ισραηλινές δυνάμεις, κάτι που έχει ήδη προκαλέσει ανησυχίες στα κράτη που θα κληθούν να στείλουν προσωπικό. Ο φόβος είναι ότι οι στρατιώτες τους μπορεί να εγκλωβιστούν σε διασταυρούμενα πυρά ή να κατηγορηθούν ότι ενισχύουν την ισραηλινή κατοχή.
Το σχέδιο προβλέπει ότι ο ισραηλινός στρατός «θα εξετάσει συνθήκες αποχώρησης» σε μεταγενέστερο στάδιο, χωρίς ωστόσο να παρέχονται χρονοδιαγράμματα.
Αμερικανοί αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι η επανένωση της Γάζας παραμένει στόχος, στο πλαίσιο μιας σταδιακής πορείας προς μεγαλύτερη σταθερότητα, ειρήνη και την επαναφορά πολιτικής διοίκησης. Παραδέχονται όμως ότι δεν υπάρχει κανένα χρονοδιάγραμμα για το πότε – ή υπό ποιες συνθήκες – θα μπορούσε να επιτευχθεί κάτι τέτοιο.
Το σχέδιο Τραμπ προβλέπει τη δημιουργία νέας παλαιστινιακής αστυνομικής δύναμης ως «μακροπρόθεσμη λύση» για την εσωτερική ασφάλεια. Ωστόσο, στα αμερικανικά έγγραφα ο ρόλος της είναι περιορισμένος: οι προβλέψεις μιλούν για αρχική δύναμη 200 ατόμων, με στόχο να φτάσει τους 3.000–4.000 μέσα σε έναν χρόνο. Αυτό αντιστοιχεί περίπου στο ένα πέμπτο της συνολικής δύναμης ασφαλείας που περιγράφει ο σχεδιασμός.
Η ανοικοδόμηση θεωρείται κρίσιμο εργαλείο για τη μελλοντική επανένωση της Γάζας. Σύμφωνα με το σχέδιο, οι πρώτες εργασίες θα ξεκινήσουν εντός της «πράσινης ζώνης», με την ελπίδα ότι η σταδιακή βελτίωση των συνθηκών θα λειτουργήσει ως κίνητρο για Παλαιστινίους να μετακινηθούν εκεί.
«Καθώς προχωρά η ανοικοδόμηση και δημιουργούνται καλύτερες συνθήκες, θα αρχίσει να μετακινείται κόσμος», ανέφερε Αμερικανός αξιωματούχος. «Οι άνθρωποι θα πουν “θέλουμε να ζήσουμε εκεί” και έτσι θα εξελιχθεί η κατάσταση. Κανείς δεν μιλά για εξαναγκασμό».
Αντιδράσεις και ιστορικοί παραλληλισμοί
Η ιδέα οριοθέτησης μιας «πράσινης ζώνης» στη Γάζα έχει προκαλέσει έντονη συζήτηση, καθώς ο όρος παραπέμπει σε αποτυχημένες αμερικανικές στρατηγικές στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν. Στη Βαγδάτη και την Καμπούλ, οι λεγόμενες green zones ήταν υπερ-οχυρωμένες περιοχές όπου δυτικές δυνάμεις και σύμμαχοί τους είχαν αποσυρθεί προκειμένου να προστατευτούν από την εκτεταμένη βία που δεν μπορούσαν να ελέγξουν.
Η ιδέα ότι η παροχή βοήθειας μπορεί να κατευθύνει τον παλαιστινιακό πληθυσμό σε μία περιοχή υπό ισραηλινό έλεγχο, ιδίως μετά από δύο χρόνια πολέμου που η Επιτροπή Διερεύνησης του ΟΗΕ έχει χαρακτηρίσει «γενοκτονικό», θυμίζει σε πολλούς άλλες αμφιλεγόμενες πρακτικές της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.
Οι συγκρίσεις με το πρόγραμμα «government in a box» στο Αφγανιστάν, το οποίο υποτίθεται ότι θα κέρδιζε τις «καρδιές και τα μυαλά» των κατοίκων της Χελμάντ αλλά τελικά κατέρρευσε, πληθαίνουν ήδη.
Η πραγματικότητα στο έδαφος: Mαζική καταστροφή και περιορισμένη βοήθεια
Η ανάγκη ανοικοδόμησης είναι τεράστια. Πάνω από το 80% των κτιρίων στη Γάζα έχει καταστραφεί ή υποστεί σοβαρές ζημιές, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, ανάμεσά τους σχεδόν όλα τα σχολεία και τα νοσοκομεία. Παρά την εκεχειρία που διατηρείται για περισσότερο από έναν μήνα, το Ισραήλ συνεχίζει να περιορίζει τις εισαγωγές ανθρωπιστικής βοήθειας, χαρακτηρίζοντας ακόμη και βασικά είδη όπως οι πόλοι σκηνών μπορούν να χρησιμοποιηθούν με στρατιωτικό τρόπο.
Σχεδόν 1,5 εκατομμύριο Παλαιστίνιοι χρειάζονται επειγόντως βασικά υλικά για να φτιάξουν καταφύγια, ενώ εκατοντάδες χιλιάδες ζουν ήδη σε σκηνές χωρίς καθαρό νερό ή πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες. Περισσότεροι από 2 εκατομμύρια άνθρωποι, δηλαδή σχεδόν ολόκληρος ο πληθυσμός, έχουν συγκεντρωθεί στην παράκτια «κόκκινη ζώνη», μια λωρίδα που καλύπτει λιγότερο από το μισό έδαφος της Γάζας.
Με πληροφορίες από Guardian
