«Το να κρατάμε ένα μυστικό είναι ό,τι πιο πολύτιμο και επικίνδυνο έχουμε»

Σερζ Τισερόν «Οικογενειακά μυστικά» Facebook Twitter
Τα οικογενειακά μυστικά και οι επιπτώσεις τους όταν μεταπηδούν από τη μια γενιά στην άλλη αποτελούν βασικό ερευνητικό αντικείμενο του Τισερόν.
0


ΑΝ ΕΞΑΙΡΕΣΟΥΜΕ τους ψυχαναλυτικούς κύκλους, στους περισσότερους ανάμεσά μας το όνομα Σερζ Τισερόν δεν σημαίνει πολλά πράγματα. Στη Γαλλία, ωστόσο, ο 77χρονος ψυχίατρος και ψυχαναλυτής, συγγραφέας της μελέτης «Οικογενειακά μυστικά» (μτφρ. Μ. Βασιλείου, Άγρα, 2014), είναι γνωστός από τα μέσα της δεκαετίας του '80, από την εποχή δηλαδή που, βάζοντας στο μικροσκόπιο τις περιπέτειες του Τεν-Τεν, έφερε στην επιφάνεια το μεγάλο και ανεπιβεβαίωτο ακόμη μυστικό του Ερζέ, του δημιουργού τους.

Χάρη στην επιστημονική του σκευή, ο Τισερόν μπόρεσε να συνδέσει τους χαρακτήρες της ομώνυμης σειράς κόμικς –από το ντετεκτιβικό δίδυμο των Ντιπόν και Ντιπόν ως την Κασταφιόρε– με τα πρόσωπα της οικογένειας του Ερζέ και ν’ αποκρυπτογραφήσει όλα τα ερωτήματα και τις υποθέσεις που βασάνιζαν τον Βέλγο σχεδιαστή από παιδάκι γύρω από το σκοτεινό αίνιγμα της καταγωγής του πατέρα του!

Τα οικογενειακά μυστικά και οι επιπτώσεις τους όταν μεταπηδούν από τη μια γενιά στην άλλη αποτελούν βασικό ερευνητικό αντικείμενο του Τισερόν. Όπως μας προειδοποιεί από την εισαγωγή του βιβλίου του, «όταν ο γονιός πάει να κρύψει ένα οδυνηρό γεγονός που τον απασχολεί –είτε κάτι που βίωσε ο ίδιος είτε κάτι που φαντάστηκε ότι βίωσαν οι πρόγονοί του– το παιδί του πάντα το διαισθάνεται».

«Τα οικογενειακά μυστικά», ισχυρίζεται ο Τισερόν, «έχουν πάντοτε δύο πύλες εισόδου: η μία οδηγεί στο τραύμα που βίωσε το άτομο κάποια στιγμή, η άλλη στον τρόπο που χειρίζεται μια κοινωνία τις καταστροφές και τα ψέματα που τη μαστίζουν».

Ό,τι δεν λέγεται με λόγια, «λέγεται πάντοτε διαφορετικά, μέσα από χειρονομίες, συμπεριφορές, εκφράσεις του προσώπου…». Για τον Γάλλο ειδικό, η δυνατότητα να έχουμε ένα μυστικό είναι «ό,τι πιο πολύτιμο και πιο επικίνδυνο συγχρόνως». Το θέμα, όμως, λέει δεν είναι να καταδικάσουμε τα μυστικά αλλά να κατανοήσουμε ποιον εξυπηρετούν και τους μηχανισμούς λειτουργίας τους.

Η μεγάλη πλειονότητα των μυστικών, εξηγεί ο Τισερόν, αφορά πάντοτε τη γέννηση και τον θάνατο: από μια κρυφή εγκυμοσύνη ή μια αδήλωτη υιοθεσία έως μια αυτοκτονία μεταμφιεσμένη σε ατύχημα. Το Μυστικό, με κεφαλαίο το μ, πηγάζει κατά κανόνα από οδυνηρά γεγονότα –μια βαριά αρρώστια, μια ντροπιαστική για την εποχή της πολιτική στάση, μια αναπάντεχη οικονομική κατάρρευση– πίσω από τα οποία ελλοχεύει μια βαθιά, αγιάτρευτη πληγή. Σύμφωνα με τον ίδιο, αυτά τα τραύματα, όταν μένουν ανείπωτα και ανεπεξέργαστα από την πρώτη γενιά, έχουν πολύ σημαντικές συνέπειες για τις επόμενες.

Τα περισσότερα παιδιά, για παράδειγμα, που γεννήθηκαν από ερωτικές σχέσεις Γαλλίδων με Γερμανούς στρατιώτες στην Κατοχή, ακριβώς εξαιτίας της σιωπής που κάλυπτε τη γέννησή τους, πίστευαν πως ήταν καρποί βιασμού, «κι αυτή η αντίληψη είχε πολύ σοβαρότερη επίπτωση στην ανάπτυξή τους απ’ όση θα μπορούσε να έχει η αλήθεια που θεωρήθηκε σκόπιμο να κρατηθεί μυστική “για το καλό τους”». Όμως και πολλά από τα εβραιόπουλα, οι γονείς των οποίων έζησαν τη φρίκη στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, βρέθηκαν επίσης αντιμέτωπα μ’ ένα τείχος σιωπής, με αντίστοιχες συνέπειες στην ψυχική τους ισορροπία.

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΜΥΣΤΙΚΑ
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ:
Serge Tisseron, Οικογενειακά Μυστικά, Μτφρ.: Μ. Βασιλείου, εκδόσεις Άγρα

Χρησιμοποιώντας βατή γλώσσα και επιστρατεύοντας παραδείγματα τόσο από την τεράστια κλινική εμπειρία του όσο και από τη μαζική κουλτούρα και την Ιστορία, ο Σερζ Τισερόν ανιχνεύει το ζήτημα της ψυχικής μετάδοσης των μυστικών, στέκεται στις αλλόκοτες συμπεριφορές –βλ. μαθησιακές διαταραχές, φοβίες, εθισμό σε ψυχοτρόπες ουσίες– και στα ασύμμετρα συναισθήματα που αυτά προκαλούν όταν από «ανείπωτα» γίνονται «ακατονόμαστα» και στη συνέχεια «αδιανόητα», και μας καλεί να συμφιλιωθούμε με την αντίληψη ότι τα μυστικά δεν είναι τόσο ασύμβατα με την ιδέα της Αλήθειας όσο με την επικοινωνία ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας. Όπως επισημαίνει, δε, η ψυχίατρος Κατερίνα Μάτσα, προλογίζοντας το βιβλίο του, από τη μεριά του δεν περιορίζεται στα ιδιωτικά μυστικά αλλά μιλά και για τα συλλογικά, για εκείνα που αφορούν μια ομάδα, μια κοινότητα, ένα έθνος.

«Τα οικογενειακά μυστικά», ισχυρίζεται ο Τισερόν, «έχουν πάντοτε δύο πύλες εισόδου: η μία οδηγεί στο τραύμα που βίωσε το άτομο κάποια στιγμή, η άλλη στον τρόπο που χειρίζεται μια κοινωνία τις καταστροφές και τα ψέματα που τη μαστίζουν». Διόλου τυχαίο, όπως σημειώνει, που οι Πολωνοί δυσκολεύτηκαν ν’ αναγνωρίσουν την πραγματικότητα της γενοκτονίας των Εβραίων που διαπράχθηκε στον τόπο τους. Ο λόγος; Επειδή επί σχεδόν τέσσερις δεκαετίες η Πολωνία βρισκόταν υπό την κατοχή μιας χώρας, της πρώην ΕΣΣΔ, η οποία δεν αναγνώριζε την ευθύνη της ως προς τη σφαγή Πολωνών αξιωματικών και πολιτών στο Κατίν, χρεώνοντας εσκεμμένα το έγκλημα στο γερμανικό στρατόπεδο. Από το 1989 κι έπειτα, όμως, όταν η ανάμνηση του Κατίν έγινε ξανά κτήμα των Πολωνών, τότε άρχισαν οι τελευταίοι ν’ αναγνωρίζουν την εξόντωση των Εβραίων.

Στη Γερμανία, αντίστοιχα, τα παιδιά που γεννήθηκαν μετά τον πόλεμο βρίσκονταν αντιμέτωπα με μια παράδοξη κατάσταση: «Από τη μια το σχολείο τούς έδειχνε ταινίες και φωτογραφίες που αποκήρυσσαν τη βαρβαρότητα του εθνικοσοσιαλισμού –ενίοτε σε βαθμό ναυτίας!–, από την άλλη, όμως, οι γονείς και οι παππούδες τους πολύ συχνά αρνούνταν να μιλήσουν γι’ αυτόν». Μ’ άλλα λόγια, βρέθηκαν παγιδευμένα ανάμεσα σε δυο υποχρεώσεις για αφοσίωση: αφοσίωση στην επίσημη μνήμη αφενός και στην οικογενειακή σιωπή αφετέρου». Έτσι εξηγείται γιατί η συγκεκριμένη γενιά αρνήθηκε την «υπερβολική ενοχοποίησή της». Με τον ίδιο τρόπο, άλλωστε, η οικογενειακή μνήμη έχασε και στη Γαλλία τον ρόλο της γέφυρας μεταξύ της ατομικής και της συλλογικής, αν αναλογιστούμε πώς επιχείρησε να κουκουλώσει το ζήτημα του δωσιλογισμού ή τις θηριωδίες του πολέμου της Αλγερίας. Σύμφωνα με τον Τισερόν, μεγαλύτερη αξία και από το να υψώνουμε μνημεία έχει «το να επανεισάγουμε την οικογενειακή μνήμη παντού!».

Το μυστικό της δικής του οικογένειας, άραγε, ποιο ήταν; Όταν τον ρώτησα σχετικά, η απάντησή του ήταν η παρακάτω: «Η μητέρα μου υπέφερε πολύ από τους γονείς της. Όποτε γινόταν λόγος για τη γιαγιά μου έκλαιγε, δυσκολευόταν να μιλήσει γι’ αυτήν. Μεγαλώνοντας, κατάλαβα ότι η γιαγιά μου ήταν καρπός αιμομιξίας. Κάποιο κοντινό συγγενικό πρόσωπο είχε αφήσει την προγιαγιά μου έγκυο στα δεκάξι της, γεγονός εξαιρετικά οδυνηρό για την ίδια, το βαρύ φορτίο του οποίου πέρασε αναπόφευκτα και στις επόμενες γενιές. Δεν ξέρω τι συνέβη ακριβώς, δεν έχω αποδείξεις, αλλά αυτή είναι η ιστορία που διηγήθηκα στον εαυτό μου κι αυτήν αφηγήθηκα στα παιδιά μου όταν με ρώτησαν».

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η παρακμή της Ελληνικής Οικογένειας στα δίσεκτα χρόνια

Βιβλίο / Η παρακμή της Ελληνικής Οικογένειας στα δίσεκτα χρόνια

Η Κάτια Χαραλαμπάκη, ψυχίατρος και οικογενειακή θεραπεύτρια, στο βιβλίο της «Οικογένειες σε δίσεκτα χρόνια - Σημειώσεις μιας ψυχιάτρου» μετρά το βάθος του πόνου που η κρίση προκάλεσε στις ελληνικές οικογένειες
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Eνηλικίωση, αυτή η αναπόφευκτη

Οπτική Γωνία / «Όταν, μεγάλος πια, χάνεις έναν γονιό, είσαι πολύ μεγάλος για να μεγαλώσεις»

Βγάζεις ταυτότητα στα 12, παίρνεις δίπλωμα οδήγησης μετά το λύκειο, έχεις δικαίωμα ψήφου στα 17. Όμως η αληθινή ενηλικίωση έρχεται όταν δεν είσαι πια το παιδί κάποιου.
ΛΙΝΑ ΙΝΤΖΕΓΙΑΝΝΗ
Η μαμά μου, ο Μπαρτ Ρέινολντς κι ένας θάνατος που παραμένει μυστηριώδης εδώ και μισό αιώνα

Οθόνες / Η μαμά μου, ο Μπαρτ Ρέινολντς κι ένας θάνατος που παραμένει μυστηριώδης εδώ και μισό αιώνα

Ο γιος της ηθοποιού Σάρα Μάιλς ήταν τεσσάρων ετών όταν βρέθηκε νεκρός ο μάνατζερ και πρώην εραστής της μητέρας του. Οι υποψίες είχαν πέσει τότε πάνω στον συμπρωταγωνιστή της Μπαρτ Ρέινολντς. 51 χρόνια αργότερα, ο Μπολτ προσπαθεί να θυμηθεί τι συνέβη.
LIFO NEWSROOM

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μπεν Γουίλσον: «Η χαοτική εικόνα της Αθήνας είναι το μυστικό της αντοχής και της επιτυχίας της»

Βιβλίο / Μπεν Γουίλσον: «Η χαοτική εικόνα της Αθήνας είναι το μυστικό της αντοχής της»

Από τη Βαβυλώνα ως την Αθήνα, ο διάσημος ιστορικός και συγγραφέας βλέπει τις πόλεις ως ζωντανούς οργανισμούς, όπου η ιστορία γράφεται από τους ανθρώπους και όχι από τα κτίρια – με δημόσιες διεκδικήσεις και αντιστάσεις στο gentrification.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
10 βιβλία που διαπνέονται από 10 ελληνικά νησιά και τόπους - από τις Σπέτσες και την Άνδρο ως την Κρήτη και τη Μύκονο

Βιβλίο / 10 βιβλία για 10 ελληνικά νησιά και τόπους - από τις Σπέτσες και την Άνδρο ως την Κρήτη και τη Μύκονο

Δεν είναι λίγα τα βιβλία που ξεδίπλωσαν και ενίοτε αποθέωσαν κρυφές ή φανερές μεριές της Ελλάδας και κατέληξαν να γίνουν συνώνυμα συγκεκριμένων τόπων. Από τις ονειρικές, σχεδόν ψυχεδελικές Σπέτσες στον Μάγο του Φόουλς μέχρι τη Μάνη του Φέρμορ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ocean Vuong: «Πίσω από τη βιτρίνα της χιπστεριάς κρύβεται ο φόβος»

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ / Ocean Vuong: «Πίσω από τη βιτρίνα της χιπστεριάς κρύβεται ο φόβος»

Ο Αυτοκράτορας της Χαράς είναι ένα λογοτεχνικό επίτευγμα. Ένα μεγάλο μυθιστόρημα με ιστορίες απλών ανθρώπων που τις σχέσεις τους ορίζουν η καλοσύνη και η αλληλεγγύη. Με αφορμή την κυκλοφορία του, ένας από τους πιο ταλαντούχους συγγραφείς της γενιάς του μιλάει για τη λογοτεχνία, τους ήρωές του, την queer ταυτότητα και την κατάσταση όπως διαμορφώνεται στην Αμερική του Τραμπ σε μια συνέντευξη-ποταμό.
M. HULOT
Η Λυδία Κονιόρδου διαβάζει τον μονόλογο της Λούλας Αναγνωστάκη «Ο oυρανός κατακόκκινος»

Lifo Videos / «Ιδού εγώ»: Η Λυδία Κονιόρδου ερμηνεύει το «Ουρανός Κατακόκκινος» της Λούλας Αναγνωστάκη στο LIFO.gr

O απολογισμός ζωής μιας γυναίκας που βλέπει γύρω της τον κόσμο να διαλύεται, η προσωπική εμπλοκή στη συλλογική μνήμη, μια ποιητική εκδοχή της δυστυχίας που γεννά η σύγχρονη πραγματικότητα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Βιβλίο / Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Με ένα πλούσιο πρόγραμμα με καλεσμένους από 16 χώρες και τιμώμενο πρόσωπο τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο, το φετινό φεστιβάλ σημείωσε τη μεγαλύτερη προσέλευση στην ιστορία του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

The Review / Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου, με αφορμή τη νέα έκδοση του έργου του Ζαν Ζενέ, εξετάζουν τους λόγους που μπορεί να μας αφορά ακόμα και σήμερα το θρυλικό βιβλίο του 1945. ― ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΤΟΛΜΗΡΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM