Η Ζυράννα Ζατέλη γράφει στη LifO για τον Κωστή Παπαγιώργη

Ζυράννα Ζατέλη Facebook Twitter
Φωτ.: Σπύρος Στάβερης / LiFO
1

Τώρα πλάκα μου κάνεις, βρε Ζυράννα, που θα γράψεις κάτι για μένα επειδή πέθανα; Για σοβαρό άνθρωπο σε είχα.

 

Αυτό με στύλωσε πρωί-πρωί με το που άνοιξα τα μάτια σαν να με δέρναν όλη νύχτα στον ύπνο μου, επαύριο της κηδείας του – αυτό το περιπαιχτικό «κούρδισμα» του Κωστή στ’ αυτιά μου.

Κι ενώ ό,τι πιο δύσκολο για μένα, και ανίερο έως, ήταν να γράψω κάτι για κείνον «κατά παραγγελία», επ’ αφορμή του θανάτου του, ενώ τον αισθάνομαι ακόμα τόσο κοντά και τόσο επίμονα παρόντα που άμα τον φωνάξω θ’ ακούσει, θα γυρίσει το κεφάλι  –φευ, ουκέτι καιρός και ποτέ ξανά, μα άσε μας να λέμε, να νομίζουμε–, ενώ τελοσπάντων είχα αποφασίσει να μη γράψω τίποτα και πουθενά αυτές τις μέρες για τον Κωστή, εκτός μόνο στα τετράδιά μου κάτι ριπές αφήνοντας έτσι το ζήτημα να ωριμάσει μόνο του για αλλού και άλλοτε, τελικά, πώς έγινε δεν ξέρω κι άλλαξα γνώμη σήμερα το πρωί· εν μέρει τουλάχιστον, γιατί το αλλού και άλλοτε ξέρει να περιμένει – έτσι δεν είναι, Κωστή; Εσύ δεν μου ’λεγες πως γράφω δέκα βιβλία μέχρι να γράψω το κανονικό; Ε, λοιπόν;...

Καμιά δραματικότητα δεν είχαν οι κουβέντες μας, ποτέ, πλάκες κάναμε όποτε βρισκόμασταν, καλαμπούρια, κι αυτό ήταν που μου άρεζε –πέραν των άλλων– στον Κωστή.

Δεν θα πω για την τέχνη σου στο δοκίμιο, στη συγγραφή εν γένει, για τη λοξή και τόσο εύστοχη ματιά σου στα πράγματα, στα ανθρώπινα πάθη, αιρετική και ακαταμάχητη ματιά, που άλλη τέτοια δεν θα ανατείλει επί των ημερών μας. Δεν το κάνω γιατί μόνο μεγάλα λόγια μπορώ να πω και δεν θα μ’ άφηνες (για σοβαρό άνθρωπο με είχες). Άλλωστε υπάρχουν τα ίδια τα βιβλία σου, ζωντανότερα από ποτέ, κι όσοι σε γνώρισαν μέσα από αυτά θα χρειαστεί να σε ξαναβρούνε, βάζω στοίχημα, όσοι πάλι δεν είχαν την τύχη μέχρι πρότινος, καιρός να την αδράξουν, να σε μάθουν.

Κωστή, πλάκα μου κάνεις ότι πέθανες, ειλικρινά, και δεν ξέρω πώς να το φέρω βόλτα. Αγράμματο παιδάκι έγινα ξανά, αναλφάβητο, τραυλίζω εδώ πέρα ζαλισμένη, «από ανάγκη»... Ήθελα να είσαι εδώ, να σε δω το βράδυ, να περάσω από τον πέμπτο όροφο επί της Μπουμπουλίνας 28, που θα άνοιγες εσύ την πόρτα, ως συνήθως, κι η Ράνια από πίσω θα χαιρετούσε πεταρίζοντας σκερτσόζικα τα σχιστά της μάτια· να καθίσουμε στην άκρη εκεί του καναπέ, να σου πω γι’ αυτό το απίστευτο και παλαβό, ότι πέθανε λέει ο Παπαγιώργης, σε σένα να το πω, όχι σε άλλον, ειδικά σε σένα, αλλιώς δεν χωνεύεται ούτε αντέχεται, πιο εύκολα να καταπιώ σπαθί παρά αυτό το «νέο» – διάολε, δεν φτάνει που πεθαίνουμε, να μην μπορούμε και να το σχολιάσουμε λιγάκι; να κουτσομπολέψουμε;... Ειδικά εσύ κι εγώ –ειδικά, επίτρεψέ μου-, δίνοντας σκουντιές αναμεταξύ μας σαν πειραχτήρια που τους έπεσε κακός λαχνός.

Όλα με πόνεσαν, Κωστή, από κείνες τις πενήντα τελευταίες ημέρες σου στο Λαϊκό Νοσοκομείο, μάτωνε κρυφά η ψυχή μου όπως εσένα τα σπλάγχνα σου – όχι και τόσο «κρυφά» και πάντα Κυριακή, πάντα την Κυριακή, φόβητρο είχαν γίνει οι Κυριακές για εμάς εκεί στους διαδρόμους, οι ματωμένες Κυριακές. Όλα με πόνεσαν με τον ξεχωριστότερο τρόπο, χαλάλι σου, και μέσα σε όλα –καθώς στένευαν πια τα περιθώρια και δούλευε αντίστροφα ο χρόνος–, μέσα σε όλα, λοιπόν, με τυραννούσε και το πιο αλλόκοτο: γιατί αυτή η εμπειρία, έλεγα, ό,τι πιο ανήκουστο και αδιανόητο, που μετά απ’ αυτό δεν έχει άλλο, γιατί να μην υπάρχει τρόπος να γίνει το μεγάλο κελεπούρι σου για ένα επόμενο βιβλίο με την υπογραφή του Παπαγιώργη; Γιατί να μην το ζήσεις ότι πέθαινες και να μας το χαρίσεις «λογοτεχνική αδεία»; Αυτό με τρέλαινε και με τρελαίνει όσο το σκέφτομαι – το πόσο θα σου πήγαινε να γράψεις για τον θάνατό σου!... Όλα γύρω απ’ αυτό δεν περιστρέφονταν σάμπως στα όσα χρόνια ανέπνεες, και δη όταν κλεινόσουν στο δωματιάκι σου κι έπιανες το μολύβι; Όλα γύρω απ’ αυτό δεν περιστρέφονται και για μένα σάμπως, την φίλη σου Ζιζί, που ορφάνεψα από ’ναν τέτοιο σύμμαχο;

Καμιά δραματικότητα δεν είχαν οι κουβέντες μας, ποτέ, πλάκες κάναμε όποτε βρισκόμασταν, καλαμπούρια, κι αυτό ήταν που μου άρεζε –πέραν των άλλων– στον Κωστή· ότι δεν παίρναμε τον εαυτό μας στα σοβαρά, ούτε για υπαρξιακά μιλούσαμε ούτε για μεταφυσικά, κι είχα μια συστολή απέναντί του γενικώς, όπως κι αυτός σε μένα, αλλά και μπόλικη αβίαστη ζεστασιά – ένοιωθα πως με συμπαθούσε ιδιαίτερα γιατί κι εγώ τον συμπαθούσα έτσι. Άκουγα επίτηδες αθλητικές ειδήσεις στο ραδιόφωνο όταν ήταν να τον δω, μάθαινα ονόματα ποδοσφαιριστών, μάθαινα για μεταγραφές, προπονητές και τέτοια, για να τον «ξεκουφαίνω» με τις γνώσεις μου! Το ’κανε χάζι και μου ήταν ευχάριστο, το χαιρόμουν. Κάτι φορές, δε, είχα τέτοια ρέντα –πέρα από τα ποδοσφαιρικά, εννοείται–, που μου έλεγε την άλλη μέρα η Ράνια στο τηλέφωνο πόσο καλά πέρασε ο Κωστής με τις ιστορίες μου και τι της έλεγε όταν έφευγα.

Και συνάμα, στα παραμέσα, άλλος ντουνιάς. Θέλω να πω, η μύχια συνεννόηση που είχαμε μέσω των γραπτών μας. Για τα βιβλία μου δεν είναι λίγοι αυτοί που γράφανε εγκωμιαστικά και τους ευχαριστώ, παράπονο δεν έχω, μα η εμβρίθεια του Παπαγιώργη (και) ως βιβλιοκριτικού, το τι έπιανε το δαιμόνιό του από τα άπιαστα και πώς το εξέπεμπε, δεν έχει το όμοιό του. Και θα μου λείψει αυτό, καλύτερα να μην πω πόσο.

Περί τα τέλη του 1987 είχα με τον Μιχάλη Γκανά μια κουβέντα για τον Κ.Π., τον οποίο ακόμη δεν γνώριζα προσωπικά. Μόλις είχα διαβάσει τα Σιαμαία και ετεροθαλή κι έλεγα στον Μιχάλη πόσο μου αρέσει αυτός ο Παπαγιώργης, πόσο η γραφή και η σκέψη του με έχουν γοητεύσει. «Αμοιβαίο», μου λέει, «και σ’ αυτόν αρέσουν πολύ τα βιβλία σου – δεν έγραψε στο «Πλανόδιο» για σένα;». (Τότε ήμουν ακόμη με τα δύο πρώτα, Αρραβωνιαστικιά και Ερημιά.) «Στο Πλανόδιο», του λέω «για μένα έγραψε κάποιος Κ. Πλάνης». «Μα Κ. Πλάνης και Κωστής Παπαγιώργης είναι το ίδιο πρόσωπο», μου λέει. Δεν θα ξεχάσω την έκπληξη, τη χαρά που πήρα.

Λίγους μήνες αργότερα τον γνώρισα κι από κοντά τον Παπαγιώργη. Ήταν ήδη με τη Ράνια, στα επεισοδιακά ξεκινήματά τους, και είχε ήδη περάσει το πρώτο μεγάλο ντράβαλο με την υγεία του, όπου τω Άδη ήγγισεν ο άνθρωπος. Στην κυριολεξία, όπως κατάλαβα, είχε βρεθεί προ των πυλών, τον πήγε και τον έφερε εκείνη η οξεία αιμορραγική παγκρεατίτιδα λόγω της διψομανίας του... Και νομίζω πως τότε ήταν, γύρω στα σαράντα του, που ο Κωστής τα είχε κάψει όλα, είχε παίξει τη ζωή του κορώνα-γράμματα, αλλά από ένα γινάτι ή ένα θαύμα επέζησε και έζησε και τελεσφόρησε μεσ’ απ’ τα λάθη και τα πάθη του. Και χάρις στη Ράνια βέβαια, που τον φρόντισε και τον λάτρεψε όσο τίποτα. Χάρις, επίσης, στη δικιά του απίστευτη πειθαρχία και συνέπεια: και το κρασί είχε κόψει, και το τσιγάρο κάποτε, είχε βάλει πρόγραμμα να περπατάει κάθε μέρα δεν ξέρω πόσα χιλιόμετρα –ήταν και το ζάκχαρο γαρ–, μόνο ένα πράσινο μήλο τού επιτρεπόταν μεσημέρι ή βράδυ, σαν «γλύκισμα» υποτίθεται, και γενικώς, ως προς αυτά, ζούσε βίον ασκητού ο πρώην θύων εις τον Βάκχον.

Κι έλεγα, ήθελα τόσο πολύ να ελπίζω, ότι από ένα γινάτι πάλι, από ένα θαύμα, θα τη γλυτώσεις και τώρα, ακριβέ μας φίλε, θα ξεπεράσεις και τη χειρότερη ζαριά που σου έλαχε με τον καρκίνο στο πάγκρεας, που είχε αρχίσει στα μουλωχτά τις γύρες του... Έλεγα πως όσο βαρύ κουπί κι αν τραβάς, είσαι γερό σκαρί κατά βάθος και θα μας αφήσεις όλους άναυδους με τη δεύτερη «επάνοδό» σου.

Πλην φευ...

Παιδί της άλλης όχθης πια, Κωστή, συνεπώς κατέχεις το αίνιγμα. Ας κάνουμε καλά εμείς.

Ζυράννα Ζατέλη

(25/26 Μαρτίου 2014)

Βιβλίο
1

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει το διήγημα «Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ» της Πατρίσια Χάισμιθ

Lifo Videos / Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει ένα διήγημα της Πατρίσια Χάισμιθ

«Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ»: Μια ιστορία έρωτα, αγάπης, αφοσίωσης, ανταγωνισμού, μίσους και φόνου μεταξύ ενός ζευγαριού και ενός σιαμέζικου γάτου, ένα μυστηριώδες διήγημα της δημιουργού των πιο σαγηνευτικών αντιηρώων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ

σχόλια

1 σχόλια