«Ελένη ή ο Κανένας»: Ο έρωτας και η μοναξιά στο βραβευμένο μυθιστόρημα της Ρέας Γαλανάκη

Ρέα Γαλανάκη Facebook Twitter
Η Ρέα Γαλανάκη αναπτύσσει την ιστορία της εξερευνώντας μια σειρά από ζεύγη αντιθέσεων: διαφωτισμός και δεισιδαιμονία, ταξίδι και εγκλεισμός, αθωότητα και ενοχή, ηδονή και πένθος.
0

Η ΑΡΧΗ ΕΓΙΝΕ με τον Ισμαήλ Φερίκ πασά: έναν Κρητικό με διχασμένη συνείδηση, ο οποίος, παιδί, εξισλαμίστηκε, έμαθε την τέχνη του πολέμου, απέκτησε δημόσια αξιώματα και στην ωριμότητά του βρέθηκε ξανά στην Κρήτη για να συμβάλει στην τουρκική καταστολή της εξέγερσης του 1866.

Ακολούθησε ο Ανδρέας Ρηγόπουλος, εκείνος που υπέγραφε ως Λουί: ο πολιτικός που πρωτοστάτησε στην αντιοθωμανική εξέγερση της Πάτρας, ο αθεράπευτα ρομαντικός επαναστάτης και ποιητής.

Κι έπειτα, πήρε σειρά η ζωγράφος Ελένη Αλταμούρα: η Σπετσιώτισσα που ντύθηκε άντρας για να σπουδάσει και αλλαξοπίστησε για να παντρευτεί, η σύζυγος που προδόθηκε, η μάνα που έθαψε δύο παιδιά και παραδόθηκε στη μαγεία και την τρέλα.

Με το τρίτο πεζό της «Ελένη ή ο Κανένας» (Άγρα 1998, Καστανιώτης 2004) που έμελλε ν’ αποσπάσει κρατικό βραβείο μυθιστορήματος, η Ρέα Γαλανάκη βυθίστηκε γι’ άλλη μια φορά στον 19ο αιώνα, εμπνεύστηκε και πάλι από τον βίο ενός υπαρκτού, επίσης διχασμένου προσώπου, ξαναείδε την Ελλάδα ως πεδίο σύγκρουσης Δύσης και Ανατολής και, οπλισμένη με τις ποιητικές καταβολές της, εξερεύνησε τα προσφιλή της θέματα: τον έρωτα, τη μοναξιά, τη δημιουργία.

Ποιητικό, πυκνό, δουλεμένο σαν δαντέλα, το μυθιστόρημα της Γαλανάκη είναι από αυτά που έτσι και του παραδοθείς, σ’ αιχμαλωτίζει και σου ανταποδίδει τα μέγιστα.

Το θρυλικό πρόσωπο της Ελένης Αλταμούρα ασκεί ιδιαίτερη έλξη στις γυναίκες καλλιτέχνες. Στην ταινία της Ελένης Αλεξανδράκη «Σταγόνα στον ωκεανό»,  η ερωτική ιστορία ανάμεσα στην Ελληνίδα ζωγράφο και τον Ιταλό δάσκαλό της ερχόταν σε αντιδιαστολή μ’ ένα σύγχρονο ερωτικό δράμα.

Αν όμως εκεί η Αλταμούρα υπήρχε ως φιγούρα, στο μυθιστόρημα της Γαλανάκη κυριαρχεί. Εναλλάσσοντας την τριτοπρόσωπη με την πρωτοπρόσωπη αφήγηση, δίνοντας φωνή σε μια ηρωίδα άλλοτε ψύχραιμη κι άλλοτε αλλοπαρμένη, η Γαλανάκη ενσωματώνει αρμονικά στο κείμενο τα ευρήματα μιας εκτεταμένης ιστορικής έρευνας και επιχειρεί να εξερευνήσει το μυστήριο αυτής της τραγικής γυναίκας.

Ελένη ή ο Κανένας
Ρέα Γαλανάκη, Ελένη ή ο Κανένας, Εκδόσεις Καστανιώτη 2004

Ποια ήταν η Ελένη Αλταμούρα; Κόρη ενός ανοιχτόμυαλου πρώην καπετάνιου και μετέπειτα θεατρώνη, γεννιέται με την Επανάσταση και μεγαλώνει επί Όθωνα. Την ώρα που η Ελλάδα παραπαίει ανάμεσα στο μυθικό της παρελθόν και το αβέβαιο μέλλον της, εκείνη παραμένει αφοσιωμένη στο πάθος της, τη ζωγραφική.

Μαθήτρια, ζωγραφίζει τη νύχτα στα κρυφά, με υπολείμματα κεριών που έχει προηγουμένως κλέψει. Κοπέλα, συνεχίζει την ανταρσία της. Με τη συμπαράσταση του πατέρα της φεύγει για την Ιταλία. Κι επειδή το φύλο της τής απαγορεύει το δώρο της γνώσης, μεταμφιέζεται σε άντρα κι από Ελένη γίνεται ο Κανένας.

Μυημένη από μικρή στη σοφία της μίμησης, χάρη στις γυναίκες ηθοποιούς της οικογενειακής επιχείρησης, κρατά γερά το μυστικό της κι αποκτά πρόσβαση στα καλύτερα εργαστήρια. Μόνο όταν ερωτευτεί τον Σαβέριο Αλταμούρα, τον ταλαντούχο ζωγράφο και θαρραλέο επαναστάτη, μόνο τότε θ’ αποκαλύψει την αληθινή της ταυτότητα. «Πρώτη φορά η εντός μου Ελένη εξεγέρθηκε εναντίον του Κανένα, όπως πάντα η ζωή εξεγείρεται εναντίον του θανάτου…»

Μια σύντομη περίοδος ευτυχίας, δύο εξώγαμα παιδιά –ο μετέπειτα φημισμένος θαλασσογράφος Ιωάννης Αλταμούρας και η Σοφία–, ένας εσπευσμένος καθολικός γάμος, ένα παιδί ακόμη, προδοσία από τον Σαβέριο, εγκατάλειψη, επιστροφή από την Φλωρεντία στην Αθήνα. Μια ακόμη ανταρσία: η Ελένη Αλταμούρα με δυο παιδιά –το μικρότερο το άφησε πίσω– και χωρίς περιουσία, παρά την κατακραυγή, συνεχίζει να εργάζεται έξω από το σπίτι. Κι όταν δεν διδάσκει, διοχετεύει στο καβαλέτο της τη δική της μελαγχολία.

Μέχρι που θα δεχτεί το επόμενο χτύπημα, το καθοριστικό, τον πρόωρο χαμό από φθίση και των δύο παιδιών της. Η Ελένη Αλταμούρα περνά στη «μετά τη ζωή, ζωή των γυναικών», αποσύρεται από τον δημόσιο βίο, φυλακίζεται οικειοθελώς στο πατρικό της στις Σπέτσες, καίει όλα της τα έργα και επί δεκαετίες προτιμά να συνομιλεί με φαντάσματα και πεθαμένους.

Η Ρέα Γαλανάκη αναπτύσσει την ιστορία της εξερευνώντας μια σειρά από ζεύγη αντιθέσεων: διαφωτισμός και δεισιδαιμονία, ταξίδι και εγκλεισμός, αθωότητα και ενοχή, ηδονή και πένθος. Στο «Ελένη ή ο Κανένας» οι συνεχείς αλλαγές οπτικής γωνίας, τα πισωγυρίσματα στο χρόνο, οι διαστολές των σημαντικών στιγμών, οι κοινωνικο-ιστορικές αναφορές και οι διεισδυτικές ψυχογραφικές παρατηρήσεις απλώνονται σε εικοσιτέσσερα κεφάλαια, ρίχνοντας όλο και περισσότερο φως στην αινιγματική προσωπικότητα της ηρωίδας. Ποιητικό, πυκνό, δουλεμένο σαν δαντέλα, το μυθιστόρημα της Γαλανάκη είναι από αυτά που έτσι και του παραδοθείς, σ’ αιχμαλωτίζει και σου ανταποδίδει τα μέγιστα.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Οι πενήντα αποχρώσεις του ροζ: ας μιλήσουμε, επιτέλους, για τη γυναικεία λογοτεχνία!

Βιβλίο / Οι πενήντα αποχρώσεις του ροζ: ας μιλήσουμε, επιτέλους, για τη γυναικεία λογοτεχνία!

Οι γυναίκες διαβάζουν για γυναίκες, αλλά όχι με τον ίδιο τρόπο. Πώς από τα βιβλία της Τζέιν Όστεν περάσαμε στα chick lit και γιατί αυτά δεν έχουν καμία σχέση με τα βιβλία γυναικείας λογοτεχνίας στην Ελλάδα, όπου θα υπερτερούν για πάντα η τραγωδία και το δράμα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ακύλλας Καραζήσης: «Μου αρέσει η λογοτεχνία του Θανάση Βαλτινού γιατί δεν ξέρεις ποτέ τι είναι αλήθεια και τι ψέμα»

The Book Lovers / Ακύλλας Καραζήσης: «Μου αρέσει η λογοτεχνία του Θανάση Βαλτινού γιατί δεν ξέρεις τι είναι αλήθεια και τι ψέμα»

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με τον ηθοποιό και σκηνοθέτη Ακύλλα Καραζήση για την αναγνωστική διαδρομή του, που ξεκινάει από τον «Τομ Σόγερ» και τη Θεσσαλονίκη, περνάει από τον ρομαντικό κόσμο της Χαϊδελβέργης και φτάνει στην Αθήνα του θεάτρου και των κειμένων.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Ιωάννα Τσιβάκου: «Δεν έχει χρόνο ο σημερινός άνθρωπος να γνωρίσει τον άλλον κι εδώ βρίσκεται η δυστυχία του»

Βιβλίο / Ιωάννα Τσιβάκου: «Δεν έχει χρόνο ο σημερινός άνθρωπος να γνωρίσει τον άλλον κι εδώ βρίσκεται η δυστυχία του»

Η συγγραφέας και ομότιμη καθηγήτρια Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου μιλά για την εποχή μας, τον χώρο της εκπαίδευσης και την ταυτότητα του νεοέλληνα.   
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Η άνοδος της δεξιάς συνδέεται με τις αποτυχίες της αριστεράς»

Βιβλίο / «Η άνοδος της δεξιάς συνδέεται με τις αποτυχίες της αριστεράς»

Ο Ντόναλντ Σασούν, ομότιμος καθηγητής Συγκριτικής Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου και άλλοτε στενός φίλος, συνεργάτης και επιμελητής των βιβλίων του Έρικ Χoμπσμπάουμ, μιλά στη LiFO.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η Κάλλας δεν ήταν τραγική φιγούρα και δεν εγκατέλειψε την καριέρα της για τον Ωνάση

Βιβλίο / Η Κάλλας δεν ήταν τραγική φιγούρα και δεν εγκατέλειψε την καριέρα της για τον Ωνάση

Η συγγραφέας του βιβλίου “Diva”, Ντέζι Γκούντγουιν, τονίζει με άρθρο της στον Guardian ότι το να χαρακτηρίζει κανείς τη ζωή της κορυφαίας τραγουδίστριας τραγική, σημαίνει ότι την αδικεί κατάφωρα.
THE LIFO TEAM
Η Θήβα που δεν ξέρουμε

Βιβλίο / Η Θήβα που δεν ξέρουμε

Ο Βρετανός ιστορικός Πολ Κάρτλετζ αποκαθιστά την ιστορική πόλη της αρχαιότητας που αντιμετώπιζαν υπεροπτικά οι Αθηναίοι. Δείχνει πώς τα θηβαϊκά θέματα επιβιώνουν στη σύγχρονη τέχνη, γράφει για τον Επαμεινώνδα που είχε έναν μόνο τραχύ μανδύα, παρουσιάζει την κοινωνία που δημιουργεί τον Ιερό Λόχο, ένα στρατιωτικό σώμα που αποτελείται αποκλειστικά από εραστές και ερώμενους.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Συζητώντας για ένα θέμα ταμπού της ελληνικής κοινωνίας, τους δωσίλογους της Κατοχής

Βιβλίο / Oι δωσίλογοι, ένα θέμα ταμπού της ελληνικής κοινωνίας

Μέσα από την έρευνά του σε αρχεία που μέχρι σήμερα παραμένουν κλειστά ο ιστορικός Μενέλαος Χαραλαμπίδης εξετάζει τα γεγονότα και τα πρόσωπα που συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς κατακτητές σε μια πολύπαθη και αιματηρή για την Αθήνα περίοδο.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το πρώτο μυθιστόρημα της Καλλιρρόης Παρούση μπήκε στα ευπώλητα από στόμα σε στόμα

Βιβλίο / Το πρώτο μυθιστόρημα της Καλλιρρόης Παρούση μπήκε στα ευπώλητα από στόμα σε στόμα

Το Λίγα Λόγια για μένα της Καλλιρρόης Παρούση είναι ένα μυθιστόρημα με ποιητικό λόγο που το νεανικό κοινό το ανακάλυψε μέσω word of mouth. Και όπως λέει και ένας φίλος της «ένα καλό βιβλίο είναι σαν μία νάρκη, δεν ξέρεις σε ποιανού την ψυχή θα σκάσει».
M. HULOT
Γκαζμέντ Καπλάνι «Με λένε Ευρώπη»

Το πίσω ράφι / «Με λένε Ευρώπη»: Το βιβλίο ενός Αλβανού μετανάστη για τις περιπέτειές του στην Ελλάδα

Ο Γκαζμέντ Καπλάνι εναλλάσσει την εμπειρία του στην Ελλάδα με τις μικρές οδύσσειες ανθρώπων που άφησαν πίσω την πατρίδα τους, σε ένα βιβλίο που κινείται διαρκώς μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας και καταπιάνεται με το ανεξάντλητο θέμα της μετανάστευσης και της ταυτότητας.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Ο Larry Gus διάβασε τον «Οδυσσέα» του Τζόις περπατώντας τους δρόμους της Αθήνας

The Book Lovers / Ο Larry Gus διάβασε τον «Οδυσσέα» του Τζόις περπατώντας τους δρόμους της Αθήνας

O Νίκος Μπακουνάκης συζητά με τον μουσικό και συνθέτη Larry Gus, aka Παναγιώτη Μελίδη, για τα βιβλία που επηρέασαν τη μουσική του. Πρόκειται για έναν εντελώς ιδιοσυγκρασιακό αναγνώστη.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
«Μέχρι τον Αύγουστο»: Το ‘χαμένο’ μυθιστόρημα του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες έπρεπε να παραμείνει χαμένο

Βιβλίο / «Μέχρι τον Αύγουστο»: Το «χαμένο» μυθιστόρημα του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες έπρεπε να παραμείνει χαμένο

Το βιβλίο προσφέρει στιγμιαίες απολαύσεις, αλλά είναι ολοφάνερα ημιτελές και πολλά σημεία του μοιάζουν τόσο κακογραμμένα που καθιστούν απολύτως κατανοητή την επιθυμία του συγγραφέα να μην εκδοθεί ποτέ.
THE LIFO TEAM
Ο σουρεαλιστικός «συντε(λο)γοτεχνικός» κόσμος του Αχιλλέα ΙΙΙ

Βιβλίο / Ο σουρεαλιστικός «συντε(λο)γοτεχνικός» κόσμος του Αχιλλέα ΙΙΙ

Ο βραβευμένος συγγραφέας που μόλις κυκλοφόρησε τη συλλογή διηγημάτων του με τον διφορούμενο τίτλο «Τέλος Πάντων» εξηγεί, μεταξύ πολλών άλλων, γιατί τον απασχολούσε συνέχεια το τέλος του κόσμου, σε σημείο που του έγινε εμμονή.
M. HULOT
Πέρα από τις Ακυβέρνητες πολιτείες: O Τσίρκας, ο Σεφέρης, ο Κοτζιάς και η Χούντα του 1967

Lifo Mini – Series / Πέρα από τις Ακυβέρνητες Πολιτείες: O Τσίρκας, ο Σεφέρης, ο Κοτζιάς και η Χούντα του '67

H Κωνσταντίνα Βούλγαρη σκιαγραφεί την προσωπικότητα του Στρατή Τσίρκα, μιλά για τη φιλία του με τον Σεφέρη, την πολιτική του δράση μέσα στη Δικτατορία, αλλά και για το πώς έπεισε τον Παύλο Ζάννα να μεταφράσει Προυστ, μέσα στη φυλακή. Στο podcast ακούγονται για πρώτη φορά αποσπάσματα από διάλεξη που είχε δώσει ο Σ. Τσίρκας μαζί με τον Α. Kοτζιά.
THE LIFO TEAM
Σέρχιο Πιτόλ «Συζυγική ζωή»

Το Πίσω Ράφι / «Η συζυγική ζωή»: Η απολαυστική σάτιρα του Σέρχιο Πιτόλ για τις δηλητηριασμένες σχέσεις

Μέσα από τις απέλπιδες προσπάθειες μιας γυναίκας ν’ απαλλαγεί οριστικά από τον άπιστο σύζυγό της, με τη λοξή και ειρωνική ματιά του, ένας από τους κορυφαίους σύγχρονους Λατινοαμερικανούς συγγραφείς μεταμορφώνει σε φάρσα αυτό που άλλοι θα έβλεπαν ως τραγωδία.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Paul Lynch

Βιβλίο / Paul Lynch: «Υπάρχουν συγγραφείς που παίζουν στο κέντρο του γηπέδου, εγώ παίζω στα άκρα»

Ο πέμπτος Ιρλανδός συγγραφέας που παίρνει το Booker εξηγεί στη Βένα Γεωργακοπούλου γιατί στην Ιρλανδία βγαίνουν τόσο σημαντικά βιβλία, περιγράφει πως σε μια λαϊκή σχολίασαν το βραβευμένο βιβλίο του ως «πολύ μαύρο» και πως αν καθόταν να γράψει κάτι για να κερδίσει, αυτό δεν θα ήταν το «Τραγούδι του προφήτη».
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ