H πόλη που έκανε τα πάντα για να μη χάσει τους Πικάσο της

H πόλη που έκανε τα πάντα για να μη χάσει τους Πικάσο της Facebook Twitter
Παρουσίαση των έργων που δώρισε ο Πικάσο, μεταξύ των οποίων είναι το Ζευγάρι και Αφροδίτη και Έρως, 1968, Kunstmuseum Basel. Φωτό : © Kurt Wyss
0

Την 20η Απριλίου 1967, μόλις μία ημέρα πριν το στρατιωτικό πραξικόπημα συντρίψει την δημοκρατία στην Ελλάδα, συνετρίβη λίγο έξω από την Λευκωσία στην Κύπρο ένα αεροσκάφος των ελβετικών αερογραμμών Globe Air. Εξαιτίας του δυστυχήματος αυτού, το οποίο θεωρείται ακόμα και σήμερα το χειρότερο και φονικότερο αεροπορικό δυστύχημα που έλαβε ποτέ χώρα στην Κύπρο, 117 επιβάτες και 9 μέλη του πληρώματος έχασαν την ζωή τους και το Kunstmuseum Basel παραλίγο να χάσει δύο από τους σπουδαιότερους πίνακες της συλλογής του.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Ο Ρούντολφ Στέχελιν ήταν ένας πλούσιος Ελβετός επιχειρηματίας και θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους συλλέκτες έργων τέχνης των αρχών του 20ού αιώνα. Γέννημα θρέμμα της Βασιλείας, αγαπούσε ιδιαίτερα τον ιμπρεσιονισμό και τον μετα-ιμπρεσιονισμό και τα έργα των σπουδαίων εκφραστών αυτών των κινημάτων αποτέλεσαν τον αρχικό πυρήνα της συλλογής του.

Μέσα στα 20 και κάτι χρόνια που έχουν κυλήσει από την προσφορά της οικογενείας στο Kunstmuseum Basel, τα δύο αυτά έργα έχουν εξυψώσει την φήμη της συλλογής του, έχουν τονώσει τον τουρισμό καθώς οι επισκέπτες συρρέουν για να δούνε τους Πικάσο, και στην συνείδηση των πολιτών έχουν πολιτογραφηθεί "Ελβετοί".


Το 1931 αποφάσισε να δημιουργήσει έναν φορέα που να ασχολείται αποκλειστικά με την ορθή διαχείριση της συλλογής, στην οποία συμπεριλαμβάνονταν έργα των Εντουάρ Μανέ, Κλωντ Μονέ, Πωλ Γκογκέν, Πωλ Σεζάν, Πιερ-Ωγκύστ Ρενουάρ, Εντγκάρ Ντεγκά, Ανρί Ματίς, Βαν Γκογκ και Πάμπλο Πικάσο, και έτσι προκύπτει το Ίδρυμα Οικογενείας Ρούντολφ Στέχελιν (Rudolf Staechelin'sche Familienstiftung). Καθώς αγαπούσε πολύ την γενέτειρα του αποφασίζει να δανείσει στο Kunstmuseum Basel και το Musée d'Art et d'Histoire της Γενεύης έργα προκειμένου να εκτίθενται μαζί με τις μόνιμες συλλογές τους.

Με τον θάνατο του πατριάρχη της εύπορης αυτής οικογένειας το 1946, οι δύο γιοι του προσφέρουν στο μουσείο της Βασιλείας δύο έργα του Πικάσο, τα "Δύο Αδέλφια" και τον "Καθιστό Αρλεκίνο" επ' αόριστον, υπό έναν και μοναδικό όρο ανάκτησης τους: να βρεθούν οι κληρονόμοι του σε δεινή οικονομική κατάσταση και να χρειάζεται να τους πουλήσουν.

H πόλη που έκανε τα πάντα για να μη χάσει τους Πικάσο της Facebook Twitter
Τα δύο αδέλφια, Πάμπλο Πικάσο, 1906.
H πόλη που έκανε τα πάντα για να μη χάσει τους Πικάσο της Facebook Twitter
Καθιστός Αρλεκίνος, Πάμπλο Πικάσο, 1923.

Και σε αυτή ακριβώς την κατάσταση βρέθηκαν όταν συνετρίβη το Bristol Britannia 313 της Globe Air, κύριος μέτοχος της οποίας ήταν ο Πήτερ Στέχελιν. Εξαιτίας του ατυχήματος η αεροπορική εταιρεία αναγκάζεται να κλείσει και ο ιδιοκτήτης της βρίσκεται χρεωμένος μέχρι το λαιμό. Η μοναδική του ελπίδα να ξεχρεώσει είναι να πουλήσει την συλλογή με έργα τέχνης του πατέρα του και μαζί και τους δύο Πικάσο, των οποίων η τιμή έχει ήδη ανέλθει στο διόλου ευκαταφρόνητο ποσό των 8,4 εκατομμυρίων ελβετικών φράγκων.

Ο Πήτερ όμως φαίνεται να λογαριάζει χωρίς τον ξενοδόχο, που στην περίπτωση αυτή είναι μεταφορικά (μερικοί και κυριολεκτικά) οι κάτοικοι της Βασιλείας. Μέσα στα 20 και κάτι χρόνια που έχουν κυλήσει από την προσφορά της οικογενείας στο Kunstmuseum Basel, τα δύο αυτά έργα έχουν εξυψώσει την φήμη της συλλογής του, έχουν τονώσει τον τουρισμό καθώς οι επισκέπτες συρρέουν για να δούνε τους Πικάσο, και στην συνείδηση των πολιτών έχουν πολιτογραφηθεί "Ελβετοί". Επειδή όμως νομικά δεν μπορούν να αποτρέψουν την πώληση τους, οι κάτοικοι της Βασιλείας δεν έχουν παρά μόνο μία επιλογή: να τους αγοράσουν. 

Ωστόσο το ποσό είναι υπέρογκο, ακόμα και για μία πλούσια ελβετική πόλη. Έπειτα από συζητήσεις επί συζητήσεων και ώρες συνελεύσεων στα όργανα της τοπικής αυτοδιοίκησης αποφασίζεται να διεξαχθεί δημοψήφισμα στο οποίο νικούν με 54% και 32.118 ψήφους εκείνοι που τάσσονται υπέρ της εξαγοράς των πινάκων.

Μέσα σε διαφωνίες και κατηγορίες περί διασπάθισης δημοσίου χρήματος από πλευράς των 27.190 που τάχθηκαν υπέρ του όχι, η δημοτική αρχή της πόλης επικυρώνει το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος και να διαθέσει το ποσό των 6 εκατομμυρίων ελβετικών φράγκων. Ωστόσο υπολείπονται ακόμα 2,4 εκατομμύρια για την απόκτηση τους. Πως είναι δυνατόν να συγκεντρωθεί αυτό το πόσο και μάλιστα σχετικά άμεσα γιατί ο ιδιοκτήτης πρέπει με την σειρά του να εξοφλήσει τις υποχρεώσεις του;

H πόλη που έκανε τα πάντα για να μη χάσει τους Πικάσο της Facebook Twitter
Άνδρας, γυναίκα και παιδί, Πάμπλο Πικάσο, 1906

Οι αποφασισμένοι "Βασιλείς" διοργανώνουν μια τεράστια γιορτή με μπαζάρ όπου πωλούνται αναπαραγωγές των "δικών τους" Πικάσο και τα χρήματα που συγκεντρώνονται πηγαίνουν στον συλλογικό κουμπαρά της πόλης. Μάλιστα κατά την διάρκεια αυτών των εκδηλώσεων υπάρχουν ενθουσιασμένοι πολίτες που κυκλοφορούν στους δρόμους κρατώντας πλακάτ όπου αναγράφονται συνθήματα όπως I like Pablo ή All you need is Pablo, παραφράζοντας το τραγούδι των Beatles "All you need is love" που μόλις είχε κυκλοφορήσει.

Ο πικασικός πυρετός μεταδίδεται και στις γειτονικές πόλεις που σπεύδουν να βάλουν επίσης το χέρι στην τσέπη και να συνεισφέρουν τον οβολό τους προς επίτευξη του καντονικού σκοπού. Σύντομα ο έρανος της πόλης ολοκληρώνεται και το ποσό των 2,4 εκατομμυρίων βελγικών φράγκων συμπληρώνει την συνεισφορά των αρχών και το μουσείο αποκτά την κυριότητα των δύο πινάκων.

Όμως η ιστορία δεν τελειώνει εδώ. Στην δύση της ζωής του, ο 86χρονος ζωγράφος έχει πληροφορηθεί για τον αγώνα της Βασιλείας να κρατήσει τα δύο αγαπημένα έργα του και συγκινημένος αποφασίζει να τους χαρίσει άλλα τέσσερα! Έτσι το 1968 βρίσκει την συλλογή του μουσείου εμπλουτισμένη με τον "Ποιητή", την "Αφροδίτη και Έρωτα", το "Ζευγάρι" και τον πίνακα "Άνδρας, Γυναίκα και Παιδί", ενώ οι Ελβετοί έχουν δικαίως πεισθεί πως η προσέγγιση "συν Αθηνά και χείρα κίνει" είναι η σωστή. Και επιβραβεύεται.

H πόλη που έκανε τα πάντα για να μη χάσει τους Πικάσο της Facebook Twitter
Το Ζευγάρι, Πάμπλο Πικάσο, 1967.
H πόλη που έκανε τα πάντα για να μη χάσει τους Πικάσο της Facebook Twitter
Αφροδίτη και Έρως, Πάμπλο Πικάσο, 1967.
Εικαστικά
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

O θησαυρός του Γκούρλιτ: Το ένοχο μυστικό ενός φιλότεχνου Ναζί

Εικαστικά / O θησαυρός του Γκούρλιτ: Το ένοχο μυστικό ενός φιλότεχνου Ναζί

Η ιστορία του θησαυρού των Γκούρλιτ έχει την στόφα αστυνομικού μυθιστορήματος εποχής: αριστουργηματικούς πίνακες, Ναζί, μεγαλοφυείς καλλιτέχνες και εμπόρους τέχνης με ύποπτες δοσοληψίες.
IRENE D'ATHENES

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ: Ο ζωγράφος των στυλάτων της εποχής του επιστρέφει

Εικαστικά / Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ: Ο ζωγράφος των στυλάτων της εποχής του επιστρέφει

H έκθεση στο Μουσείο Ορσέ συγκεντρώνει 90 έργα του Αμερικανού στυλίστα ζωγράφου, εστιάζοντας στην πιο καθοριστική περίοδο του έργου του. Aνάμεσά τους και η περίφημη «Madame X», το πιο διάσημο έργο του.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Εικαστικά / Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Η έκθεση «Beato Angelico», συγκεντρώνει στο Palazzo Strozzi και στο Mουσείο του Αγίου Μάρκου στη Φλωρεντία περισσότερα από 140 έργα με δάνεια από 70 συλλογές ιδιωτών και μουσείων και φιλοδοξεί να εδραιώσει τη φήμη του Φρα Αντζέλικο ως κορυφαίου δασκάλου της Αναγέννησης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Εικαστικά / Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Πεθαίνει σαν σήμερα το 1669 ο φλαμανδός ζωγράφος Ρέμπραντ φαν Ράιν. Αυτός ο πίνακας υπήρξε η πραγματική αιτία της οικονομικής καταστροφής του καλλιτέχνη ή πρόκειται περί θεωρίας συνωμοσίας;
THE LIFO TEAM
«Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Εικαστικά / «Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Η νέα έκθεση του Μουσείου Μπενάκη, χαρτογραφεί την πορεία έντεκα Ελλήνων και Ελληνίδων εικαστικών και θέτει ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα: «Σε μια πορεία πλούσια, γεμάτη ανατροπές αλλά και επαναλήψεις, ποιες ήταν οι πρωτόλειες αναζητήσεις τους, στις οποίες επέτρεψαν ακολούθως να εισχωρήσουν στις ώριμες αποφάσεις τους»
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Εικαστικά / Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Μια έκθεση στο Μουσείο Γουίτνεϊ ενώνει διαφορετικές φωνές και αποκαλύπτει την άγνωστη ως τώρα τάση Αμερικανών καλλιτεχνών που στράφηκαν στον σουρεαλισμό για να εκφράσουν την ταραχώδη δεκαετία του '60.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
"Η κούνια" του Φραγκονάρ: Στο φως τα ζουμερά μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Εικαστικά / «Η Κούνια» του Φραγκονάρ: Τα μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Η περίφημη «Κούνια» με τη σκηνοθεσία της συνεύρεσης των σωμάτων και των ψυχών με τρόπο ακόλαστο, πονηρό ή ανοιχτό σε μια νέα ηθική, έργο – σταρ της περίφημης συλλογής Wallace στο Λονδίνο, αποκαταστάθηκε φέρνοντας στο φως άτακτες λεπτομέρειες που ενισχύουν την αυθάδεια του έργου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ειρήνη Παναγοπούλου

Εικαστικά / Ειρήνη Παναγοπούλου: Η μεγάλη Ελληνίδα συλλέκτρια Τέχνης μιλά στη LIFO

Η γνωστή συλλέκτρια μιλά στη LiFO για το ταξίδι της στην τέχνη μέσα από τη συγκρότηση της μεγάλης και σπάνιας συλλογής της, μέρος της οποίας θα δούμε με αφορμή την έκθεση «Fernweh ή νοσταλγία για άγνωστους τόπους».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μυρτώ Ξανθοπούλου: «Έχω ψίχουλα, έχω τα περισσεύματα; Με αυτά θα δουλέψω»

Εικαστικά / Μυρτώ Ξανθοπούλου: «Έχω ψίχουλα, έχω τα περισσεύματα; Με αυτά θα δουλέψω»

Η γεννημένη στο Ελσίνκι καλλιτέχνιδα που κέρδισε το βραβείο Young Artist της φετινής Art Athina μιλάει για το έργο της που βασίζεται στην αίσθηση του κατεπείγοντος, στη χειρωνακτική εργασία και στη σχέση της με τη γλώσσα. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένα «χρονικό της αναισθησίας» με έργα υψηλής δόνησης 

Εικαστικά / Κωνσταντίνος Λαδιανός: «Πού πήγε όλη αυτή η επιδεξιότητα των χεριών που είχαν οι παλιότεροι»

Η παράδοση, η αγιολογική γραμματεία και η λαϊκή μυθολογία συνυπάρχουν στον κόσμο του ταλαντούχου καλλιτέχνη, εμπλέκοντας το προσωπικό βίωμα με καθηλωτικές αλληγορίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένας μνημειώδης φτερωτός ταύρος στο Μουσείο Ακρόπολης

Εικαστικά / Ένας μνημειώδης φτερωτός ταύρος στο Μουσείο Ακρόπολης

Με το έργο του στον εξωτερικό χώρο του μουσείου ο Michael Rakowitz συνομιλεί με τα έργα της κλασικής αρχαιότητας και υπενθυμίζει τα μάταια ταξίδια ανθρώπων και πολιτιστικών αγαθών που «ξεσπιτώνονται».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Συλλογή Λέοναρντ Λόντερ θα δώσει το φιλί της ζωής στην αγορά της τέχνης;

Εικαστικά / Η Συλλογή Λέοναρντ Λόντερ θα δώσει το φιλί της ζωής στην αγορά της τέχνης;

Με πυρήνα της συλλογής του Λόντερ ένα από τα διασημότερα έργα του Κλιμτ, που εκτιμάται ότι η πώλησή του θα ξεπεράσει τα 150 εκατομμύρια δολάρια, η βραδιά της δημοπρασίας στον οίκο Sotheby’s φιλοδοξεί να προσελκύσει ξανά τους μεγάλους συλλέκτες. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζένη Μαρκέτου

Οι Αθηναίοι / Τζένη Μαρκέτου: «Οι καλλιτέχνες δεν έχουμε ανακαλύψει τον τροχό»

Στην Αμερική έμαθε πως η τέχνη είναι κοινωνική υπόθεση, πως ο κόσμος δεν εξαντλείται στις γκαλερί. Η πρώτη της παρέμβαση σε δημόσιο χώρο, που προκάλεσε αντιδράσεις, της δίδαξε ότι ένα έργο οφείλει να μοιάζει σαν να υπήρχε πάντα εκεί. Με τη νέα της εγκατάσταση στο Μέγαρο Μουσικής μάς υπενθυμίζει ότι δεν είμαστε οι πρωταγωνιστές της φύσης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Σεπτέμβρης της Art Athina 2025

Εικαστικά / Art Athina 2025: Το τώρα και το μετά της σύγχρονης τέχνης

Ζωγραφική, γλυπτική, φωτογραφία, ψηφιακή τέχνη: Το ανάγλυφο του παγκόσμιου εικαστικού χάρτη έτσι όπως διαμορφώνεται μέσα από την ελληνική και ξένη παραγωγή, και αναδεικνύεται στην ετήσια φουάρ που πραγματοποιείται ξανά στο Ζάππειο.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης μετατρέπει το σπήλαιο του Πλάτωνα σε escape room

Εικαστικά / Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης μετατρέπει το σπήλαιο του Πλάτωνα σε escape room

Με τo «Δωμάτιο Απόδρασης», μια εγκατάσταση ερευνητική και παιγνιώδη, βασισμένη στην ιδέα της φιλοσοφίας και την παραίσθηση του ψηφιακού κόσμου, θα μας εκπροσωπήσει στην 61η Μπιενάλε Βενετίας ο καταξιωμένος εικαστικός και αρχιτέκτονας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ