H πόλη που έκανε τα πάντα για να μη χάσει τους Πικάσο της

H πόλη που έκανε τα πάντα για να μη χάσει τους Πικάσο της Facebook Twitter
Παρουσίαση των έργων που δώρισε ο Πικάσο, μεταξύ των οποίων είναι το Ζευγάρι και Αφροδίτη και Έρως, 1968, Kunstmuseum Basel. Φωτό : © Kurt Wyss
0

Την 20η Απριλίου 1967, μόλις μία ημέρα πριν το στρατιωτικό πραξικόπημα συντρίψει την δημοκρατία στην Ελλάδα, συνετρίβη λίγο έξω από την Λευκωσία στην Κύπρο ένα αεροσκάφος των ελβετικών αερογραμμών Globe Air. Εξαιτίας του δυστυχήματος αυτού, το οποίο θεωρείται ακόμα και σήμερα το χειρότερο και φονικότερο αεροπορικό δυστύχημα που έλαβε ποτέ χώρα στην Κύπρο, 117 επιβάτες και 9 μέλη του πληρώματος έχασαν την ζωή τους και το Kunstmuseum Basel παραλίγο να χάσει δύο από τους σπουδαιότερους πίνακες της συλλογής του.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Ο Ρούντολφ Στέχελιν ήταν ένας πλούσιος Ελβετός επιχειρηματίας και θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους συλλέκτες έργων τέχνης των αρχών του 20ού αιώνα. Γέννημα θρέμμα της Βασιλείας, αγαπούσε ιδιαίτερα τον ιμπρεσιονισμό και τον μετα-ιμπρεσιονισμό και τα έργα των σπουδαίων εκφραστών αυτών των κινημάτων αποτέλεσαν τον αρχικό πυρήνα της συλλογής του.

Μέσα στα 20 και κάτι χρόνια που έχουν κυλήσει από την προσφορά της οικογενείας στο Kunstmuseum Basel, τα δύο αυτά έργα έχουν εξυψώσει την φήμη της συλλογής του, έχουν τονώσει τον τουρισμό καθώς οι επισκέπτες συρρέουν για να δούνε τους Πικάσο, και στην συνείδηση των πολιτών έχουν πολιτογραφηθεί "Ελβετοί".


Το 1931 αποφάσισε να δημιουργήσει έναν φορέα που να ασχολείται αποκλειστικά με την ορθή διαχείριση της συλλογής, στην οποία συμπεριλαμβάνονταν έργα των Εντουάρ Μανέ, Κλωντ Μονέ, Πωλ Γκογκέν, Πωλ Σεζάν, Πιερ-Ωγκύστ Ρενουάρ, Εντγκάρ Ντεγκά, Ανρί Ματίς, Βαν Γκογκ και Πάμπλο Πικάσο, και έτσι προκύπτει το Ίδρυμα Οικογενείας Ρούντολφ Στέχελιν (Rudolf Staechelin'sche Familienstiftung). Καθώς αγαπούσε πολύ την γενέτειρα του αποφασίζει να δανείσει στο Kunstmuseum Basel και το Musée d'Art et d'Histoire της Γενεύης έργα προκειμένου να εκτίθενται μαζί με τις μόνιμες συλλογές τους.

Με τον θάνατο του πατριάρχη της εύπορης αυτής οικογένειας το 1946, οι δύο γιοι του προσφέρουν στο μουσείο της Βασιλείας δύο έργα του Πικάσο, τα "Δύο Αδέλφια" και τον "Καθιστό Αρλεκίνο" επ' αόριστον, υπό έναν και μοναδικό όρο ανάκτησης τους: να βρεθούν οι κληρονόμοι του σε δεινή οικονομική κατάσταση και να χρειάζεται να τους πουλήσουν.

H πόλη που έκανε τα πάντα για να μη χάσει τους Πικάσο της Facebook Twitter
Τα δύο αδέλφια, Πάμπλο Πικάσο, 1906.
H πόλη που έκανε τα πάντα για να μη χάσει τους Πικάσο της Facebook Twitter
Καθιστός Αρλεκίνος, Πάμπλο Πικάσο, 1923.

Και σε αυτή ακριβώς την κατάσταση βρέθηκαν όταν συνετρίβη το Bristol Britannia 313 της Globe Air, κύριος μέτοχος της οποίας ήταν ο Πήτερ Στέχελιν. Εξαιτίας του ατυχήματος η αεροπορική εταιρεία αναγκάζεται να κλείσει και ο ιδιοκτήτης της βρίσκεται χρεωμένος μέχρι το λαιμό. Η μοναδική του ελπίδα να ξεχρεώσει είναι να πουλήσει την συλλογή με έργα τέχνης του πατέρα του και μαζί και τους δύο Πικάσο, των οποίων η τιμή έχει ήδη ανέλθει στο διόλου ευκαταφρόνητο ποσό των 8,4 εκατομμυρίων ελβετικών φράγκων.

Ο Πήτερ όμως φαίνεται να λογαριάζει χωρίς τον ξενοδόχο, που στην περίπτωση αυτή είναι μεταφορικά (μερικοί και κυριολεκτικά) οι κάτοικοι της Βασιλείας. Μέσα στα 20 και κάτι χρόνια που έχουν κυλήσει από την προσφορά της οικογενείας στο Kunstmuseum Basel, τα δύο αυτά έργα έχουν εξυψώσει την φήμη της συλλογής του, έχουν τονώσει τον τουρισμό καθώς οι επισκέπτες συρρέουν για να δούνε τους Πικάσο, και στην συνείδηση των πολιτών έχουν πολιτογραφηθεί "Ελβετοί". Επειδή όμως νομικά δεν μπορούν να αποτρέψουν την πώληση τους, οι κάτοικοι της Βασιλείας δεν έχουν παρά μόνο μία επιλογή: να τους αγοράσουν. 

Ωστόσο το ποσό είναι υπέρογκο, ακόμα και για μία πλούσια ελβετική πόλη. Έπειτα από συζητήσεις επί συζητήσεων και ώρες συνελεύσεων στα όργανα της τοπικής αυτοδιοίκησης αποφασίζεται να διεξαχθεί δημοψήφισμα στο οποίο νικούν με 54% και 32.118 ψήφους εκείνοι που τάσσονται υπέρ της εξαγοράς των πινάκων.

Μέσα σε διαφωνίες και κατηγορίες περί διασπάθισης δημοσίου χρήματος από πλευράς των 27.190 που τάχθηκαν υπέρ του όχι, η δημοτική αρχή της πόλης επικυρώνει το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος και να διαθέσει το ποσό των 6 εκατομμυρίων ελβετικών φράγκων. Ωστόσο υπολείπονται ακόμα 2,4 εκατομμύρια για την απόκτηση τους. Πως είναι δυνατόν να συγκεντρωθεί αυτό το πόσο και μάλιστα σχετικά άμεσα γιατί ο ιδιοκτήτης πρέπει με την σειρά του να εξοφλήσει τις υποχρεώσεις του;

H πόλη που έκανε τα πάντα για να μη χάσει τους Πικάσο της Facebook Twitter
Άνδρας, γυναίκα και παιδί, Πάμπλο Πικάσο, 1906

Οι αποφασισμένοι "Βασιλείς" διοργανώνουν μια τεράστια γιορτή με μπαζάρ όπου πωλούνται αναπαραγωγές των "δικών τους" Πικάσο και τα χρήματα που συγκεντρώνονται πηγαίνουν στον συλλογικό κουμπαρά της πόλης. Μάλιστα κατά την διάρκεια αυτών των εκδηλώσεων υπάρχουν ενθουσιασμένοι πολίτες που κυκλοφορούν στους δρόμους κρατώντας πλακάτ όπου αναγράφονται συνθήματα όπως I like Pablo ή All you need is Pablo, παραφράζοντας το τραγούδι των Beatles "All you need is love" που μόλις είχε κυκλοφορήσει.

Ο πικασικός πυρετός μεταδίδεται και στις γειτονικές πόλεις που σπεύδουν να βάλουν επίσης το χέρι στην τσέπη και να συνεισφέρουν τον οβολό τους προς επίτευξη του καντονικού σκοπού. Σύντομα ο έρανος της πόλης ολοκληρώνεται και το ποσό των 2,4 εκατομμυρίων βελγικών φράγκων συμπληρώνει την συνεισφορά των αρχών και το μουσείο αποκτά την κυριότητα των δύο πινάκων.

Όμως η ιστορία δεν τελειώνει εδώ. Στην δύση της ζωής του, ο 86χρονος ζωγράφος έχει πληροφορηθεί για τον αγώνα της Βασιλείας να κρατήσει τα δύο αγαπημένα έργα του και συγκινημένος αποφασίζει να τους χαρίσει άλλα τέσσερα! Έτσι το 1968 βρίσκει την συλλογή του μουσείου εμπλουτισμένη με τον "Ποιητή", την "Αφροδίτη και Έρωτα", το "Ζευγάρι" και τον πίνακα "Άνδρας, Γυναίκα και Παιδί", ενώ οι Ελβετοί έχουν δικαίως πεισθεί πως η προσέγγιση "συν Αθηνά και χείρα κίνει" είναι η σωστή. Και επιβραβεύεται.

H πόλη που έκανε τα πάντα για να μη χάσει τους Πικάσο της Facebook Twitter
Το Ζευγάρι, Πάμπλο Πικάσο, 1967.
H πόλη που έκανε τα πάντα για να μη χάσει τους Πικάσο της Facebook Twitter
Αφροδίτη και Έρως, Πάμπλο Πικάσο, 1967.
Εικαστικά
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

O θησαυρός του Γκούρλιτ: Το ένοχο μυστικό ενός φιλότεχνου Ναζί

Εικαστικά / O θησαυρός του Γκούρλιτ: Το ένοχο μυστικό ενός φιλότεχνου Ναζί

Η ιστορία του θησαυρού των Γκούρλιτ έχει την στόφα αστυνομικού μυθιστορήματος εποχής: αριστουργηματικούς πίνακες, Ναζί, μεγαλοφυείς καλλιτέχνες και εμπόρους τέχνης με ύποπτες δοσοληψίες.
IRENE D'ATHENES

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Γύζης, Παρθένης, Τσαρούχης σε μια εξαιρετική έκθεση στα Χανιά

Εικαστικά / Γύζης, Παρθένης, Τσαρούχης σε μια εξαιρετική έκθεση στα Χανιά

Η έκθεση «Διαδρομές στην τέχνη. Έργα από τη Συλλογή της Τράπεζας της Ελλάδος» στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων ξεδιπλώνει 150 χρόνια εικαστικής δημιουργίας μέσα από 99 έργα εμβληματικών και σύγχρονων δημιουργών.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο ντετέκτιβ της Σεβίλλης και οι πλαστοί πίνακες του Ελ Γκρέκο

Ρεπορτάζ / Ο ντετέκτιβ της Σεβίλλης και οι πλαστοί πίνακες του Ελ Γκρέκο

Στο βιβλίο του «Ο πλαστογράφος του Φράνκο», ένας ντετέκτιβ από τη Σεβίλλη ισχυρίζεται πως μεγάλα μουσεία, μεταξύ των οποίων και η ελληνική Εθνική Πινακοθήκη, έχουν αγοράσει πιστά αντίγραφα έργων του Ελ Γκρέκο.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Μέσα στο εργαστήριο του Χριστόφορου Κατσαδιώτη 

Εικαστικά / Ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης αναδεικνύει το άχρηστο σε τέχνη

Το εργαστήριο του χαράκτη, όπου ξεδιπλώνεται ένα σύμπαν βγαλμένο από κάποιο σκοτεινό παραμύθι, μεταφέρεται προσωρινά σε μια σχεδόν κρυμμένη αίθουσα του μουσείου Μπενάκη, στην οδό Πειραιώς.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Άνοιξε το πολυαναμενόμενο πρώτο μουσείο μετανάστευσης

Εικαστικά / Fenix: Το πρώτο μουσείο μετανάστευσης άνοιξε στο Ρότερνταμ

Τι κοινό έχουν ένα πλοίο που κατασχέθηκε από τη Λαμπεντούζα, ένα κομμάτι του Τείχους του Βερολίνου και δύο γιγάντιες φωτεινές μπλε παντόφλες; Όλα βρίσκουν τη θέση τους στο νέο μουσείο της Ολλανδίας που επικεντρώνεται εξ ολοκλήρου στη μετανάστευση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος ξέρουν περισσότερα απ’ όσα περίμενα για την Τζένη Χειλουδάκη

Εικαστικά / O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος ξέρουν περισσότερα απ’ όσα περίμενα για την Τζένη Χειλουδάκη

O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος είναι δυο νεαροί ζωγράφοι και δυο πολύ καλοί φίλοι. Τους έφερε κοντά η αγάπη για τη μυθολογία, την τέχνη και μια ανεξήγητη εμμονή με την Τζένη Χειλουδάκη. Τα έργα τους πραγματεύονται το τραύμα με τρόπο ωμό και βαθύ. Παρά τα όσα θα πίστευαν πολλοί, διαψεύδουν τις φήμες που τους θέλουν ζευγάρι…
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Μυστήρια του σύμπαντος και σύγχρονα έργα τέχνης σε μια έκθεση στο Αστεροσκοπείο Αθηνών

Εικαστικά / Μυστήρια του σύμπαντος και σύγχρονα έργα τέχνης σε μια έκθεση στο Αστεροσκοπείο Αθηνών

Η έκθεση με τίτλο «Κοσμική Σκόνη/Άγνωστες Γαίες» αντλεί έμπνευση από την προσωπικότητα και το έργο του Γερμανού αστρονόμου Ιούλιου Σμιτ, διευθυντή του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών κατά τον 19ο αι., και μας προσκαλεί να περιηγηθούμε ανάμεσα σε μακρινούς πλανήτες και σε γήινα, απτά υλικά.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Καραβάτζιο: Κανείς δεν είχε ζωγραφίσει έτσι πριν από αυτόν

Guest Editors / Καραβάτζιο: Κανείς δεν είχε ζωγραφίσει έτσι πριν από αυτόν

Η έκθεση «Caravaggio 2025» αποτελεί μια σπάνια ευκαιρία για τους λάτρεις της τέχνης να έρθουν σε επαφή με τον ρεαλισμό και τη συναισθηματική δύναμη του ανυπέρβλητου καλλιτέχνη του μπαρόκ, ο οποίος επαναπροσδιόρισε την εικαστική αφήγηση και έθεσε τα θεμέλια της σύγχρονης ζωγραφικής.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ
Ο Άγγελος Παπαδημητρίου ανάγει το κοινό γούστο σε καλλιτεχνική χειρονομία μεγάλης δυναμικής 

Εικαστικά / Το νέο έργο του Άγγελου Παπαδημητρίου είναι ένα εικονοστάσι για τα όνειρά μας

Ο αγαπημένος καλλιτέχνης επιστρέφει με ένα νέο έργο-εγκατάσταση στην Πινακοθήκη του Μουσείου Βορρέ, έναν χαιρετισμό στην Ελλάδα της Κάλλας και του Καβάφη, του Αττίκ και της Στέλλας Γκρέκα· μιας εποχής μεγάλης ευαισθησίας που έχει πια χαθεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Γιατί να κοιτάμε τα ζώα; Δικαιοσύνη για τη μη ανθρώπινη ζωή

Εικαστικά / Η πρώτη μεγάλη έκθεση για τα δικαιώματα των ζώων στο ΕΜΣΤ

Πρόκειται για τη μεγαλύτερη έκθεση που έχει διοργανώσει το ΕΜΣΤ και για την πρώτη μεγάλη έκθεση με θέμα την ευημερία των ζώων διεθνώς, στην οποία συμμετέχουν περισσότεροι από 60 καλλιτέχνες από 25 χώρες (από Ευρώπη, Ασία, Αφρική και Αμερική) – πάνω από 200 έργα καταλαμβάνουν όλους τους ορόφους του μουσείου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Romaine Brooks: Συμφωνία σε γκρι από μια ξεχασμένη κυρία της ζωγραφικής

Εικαστικά / Romaine Brooks: Η ζωγράφος με το ανδρόγυνο στυλ που έσπασε όλα τα ταμπού της εποχής της

Μια πρωτοπόρος καλλιτέχνιδα που έζησε μια συναρπαστική και αντισυμβατική ζωή, μέσα στη δίνη των «Roaring Twenties», δημιουργώντας τέχνη πέρα από τα κυρίαρχα ρεύματα του καιρού της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Allspice» στο Μουσείο Ακρόπολης: Mια έκθεση για τις αρπαγές, τις λεηλασίες, τις διώξεις των πολιτισμών

Εικαστικά / «Allspice» στο Μουσείο Ακρόπολης: Mια έκθεση για τις αρπαγές, τις λεηλασίες, τις διώξεις των πολιτισμών

Ο Michael Rakowitz, χρησιμοποιώντας αντισυμβατικές προσεγγίσεις, ανοίγει έναν διάλογο με έργα συγκινητικά, φανερά πολιτικά, υπενθυμίζοντάς μας την επανάληψη οδυνηρών γεγονότων της Ιστορίας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Κατερίνα Βαγενά: «Δεν καταλαβαίνω γιατί φερόμαστε λες και το να μεγαλώνεις είναι αρρώστια»

Οι Αθηναίοι / «Δεν έκανα την Κιμωλία για τα λεφτά αλλά για να δείξω αυτό που είμαι»

Eίναι η ιδιοκτήτρια της Κιμωλίας, του art café που έγινε σημείο αναφοράς στην Πλάκα. Δηλώνει αυτοδίδακτη στα πάντα και πιστεύει στη δύναμη των ανθρώπων να ξαναγεννιούνται. Η Κατερίνα Βαγενά είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
CHECK ANTISOCIAL

Εικαστικά / Antisocial: Η Φρόσω Πίνη έφερε την τέχνη σε ένα θρυλικό αθηναϊκό αφτεράδικο

Στη στοά της Λεωκορίου, στου Ψυρρή, η Φρόσω με αφοσίωση δίνει ζωή σε έναν χώρο τέχνης που κάνει τους Αθηναίους να φτάνουν στην Cantina Social πιο νωρίς απ’ ό,τι είχαν συνηθίσει — και έτσι, τουλάχιστον, έχουν μαζί τους τα γυαλιά ηλίου· just in case.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ
Ximena Maldonado Sánchez: «cardón, carmín y ola»

Εικαστικά / «Τα έργα μου δεν είναι φωτογραφίες, ούτε καρτ ποστάλ»

Η 26χρονη Μεξικανή ζωγράφος Ximena Maldonado Sánchez παρουσιάζει σε μία νέα έκθεση στην γκαλερί Bernier/Eliades στην Αθήνα μια τοπιογραφία με κάκτους, υπόγεια νερά και το κόκκινο του πάθους, που θυμίζει έντονα την πατρίδα της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένας Μάιος γεμάτος τέχνη: Όλες οι εκθέσεις που δεν πρέπει να χάσεις

Εικαστικά / Ένας Μάιος γεμάτος τέχνη: 24 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Οικολογία, αποικιοκρατία, εξουσία, η σχέση μας με τα ζώα, μετανάστευση, ρατσισμός: Η εικαστική κίνηση της Αθήνας σήμερα αναδεικνύει τα φλέγοντα και επίκαιρα θέματα που απασχολούν τους σύγχρονους εικαστικούς.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μπάμπης Ρετζεπόπουλος: Ένας ανένταχτος, εκλεκτικός και ασυμβίβαστος καλλιτέχνης

Εικαστικά / Η αθώα, ανόθευτη, παιδική ματιά στο έργο του Μπάμπη Ρετζεπόπουλου

Η Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων τιμά με μία αναδρομική έκθεση τον, γνωστό και ως Babis R., ζωγράφο και χαράκτη, έναν ανένταχτο καλλιτέχνη που, πέρα από το πολύτιμο εικαστικό του έργο, μάς άφησε παρακαταθήκη την ακεραιότητά του και την απροκατάληπτη στάση του απέναντι στην τέχνη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
H εκρηκτική συνάντηση του Francis Bacon με τον Peter Beard

Σαν σήμερα / Φράνσις Μπέικον: «Σιχαίνομαι εννιά στις δέκα ζωγραφιές που βλέπω, ανάμεσά τους και τις δικές μου»

Σαν σήμερα το 1992 πεθαίνει ο σπουδαίος αιρετικός Βρετανός ζωγράφος και ανατόμος της ανθρώπινης υπαρξιακής αγωνίας. Ο Βασίλης Κιμούλης είχε μεταφράσει αποκλειστικά για τη LIFO αποσπάσματα από τις εκρηκτικές συνομιλίες του Μπέικον με τον φωτογράφο Peter Beard.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΙΜΟΥΛΗΣ