Ο ΑΛΕΞΑΝΤΕΡ ΠΕΡΛΕΦΤΕΡ ήταν ένας αστός κορφομιστής, ένας μέσος άνθρωπος της εποχής του, πρακτικός, ρεαλιστής, χωρίς απόψεις και ιδεολογικές ανησυχίες, ένας βολέμενος, ένα φοβισμένο ανθρωπάκι, θα έλεγε σήμερα η γλώσσα του συρμού, που παράλληλα ήταν ανίκανος για αισθήματα αγάπης και αλληλεγγύης για τους άλλους, πάντα πρόθυμος για συμβιβασμούς, προσαρμοστικός σε όλες τις καταστάσεις και τα καθεστώτα, καιροσκόπος.
Ο κύριος Περλέφτερ, ήρωας ενός ατελούς μυθιστορήματος* του Γιόζεφ Ροτ, έζησε στην Αυστρία τα χρόνια του Μεσοπολέμου, αρκετά μακριά από την εποχή μας. Και όταν ο συγγραφέας αναγκάστηκε να φύγει από τη χώρα του για να σωθεί από τον ναζισμό, ο κύριος Περλέφτερ δεν είχε πρόβλημα, όπως και πολλοί συμπατριώτες του, να υποστηρίξει τον Χίτλερ. Τα βιβλία του Ροτ έπεσαν στην πυρά, αλλά το ημιτελές αριστούργημα σώθηκε, για να εκδοθεί σαράντα χρόνια μετά τον θάνατό του, το 1978.
Μέσα από τις φυλακές του Δομοκού, ο άλλοτε υπαρχηγός της Χρυσής Αυγής, καταδικασμένος σε δεκατρία χρόνια και έξι μήνες φυλάκιση για διεύθυνση εγκληματικής οργάνωσης, περισσότερο από δύο χρόνια τώρα οργανώνει το δικό του κόμμα για να δώσει συνέχεια σε μία από τις πιο μαύρες σελίδες της νεότερης πολιτικής ζωής της χώρας.
Η αξία αυτής της διάσωσης έχει πολλαπλή σημασία. Οι αναγνώστες δεν απολαμβάνουν απλώς για μία ακόμα φορά τη σπουδαία σκέψη και γραφή του Ροτ, σημαντικού δημοσιογράφου και συγγραφέα ‒ αυτή αναδεικνύεται από πολλά αριστουργήματα που άφησε πίσω του. Αλλά έχει μια επιπλέον σημασία γιατί μας μεταφέρει σε μια τόσο μακρινή εποχή και καταγράφει όσα συνέβαιναν σε μια χώρα της δυτικής Ευρώπης όπου βρίσκουμε πρότυπα ανθρώπων και πορείες ζωής, συνήθειες, χαρακτήρες και πολιτικές ή α-πολίτικες συμπεριφορές που εύκολα συναντάμε και στη δική μας εποχή.
Είναι εντυπωσιακό πόσα κοινά στοιχεία υπάρχουν. Άνθρωποι φοβισμένοι, συνήθως από αόρατους ή κατασκευασμένους εχθρούς, που όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή θα αναζητήσουν την ησυχία τους επιλέγοντας το χειρότερο, όπως αυτό της φασιστικής τότε ‒νεοφασιστικής τώρα‒ επιλογής.
Τις ίδιες ημέρες που διάβαζα για τον φοβισμένο για «κάθε μορφής επανάσταση και αναρχία κύριο Περλέφτερ» (στον κόσμο των ήσυχων πολιτών, όταν «διασαλευτεί» η τάξη με οποιοδήποτε τρόπο, ακόμα και για ελάσσονα ζητήματα, βλέπουν επαναστάσεις και αναρχία), τα μέσα ενημέρωσης στη χώρα μας ασχολούνταν με κάτι σημαντικό, τις εναγώνιες αλλά καθυστερημένες προσπάθειες της κυβέρνησης ‒που στη συνέχεια έγιναν προσπάθειες και της αντιπολίτευσης‒ να βρεθεί τρόπος να αποκλειστεί η είσοδος του κόμματος Κασιδιάρη στη Βουλή στις επερχόμενες εκλογές.
Τρόμαξε το πολιτικό σύστημα από τις δημοσκοπήσεις, και δεν έχει άδικο. Οι πιθανότητες οι νεοφασίστες να μπουν στη Βουλή είναι εξαιρετικά μεγάλες (3,4% του έδωσε η τελευταία δημοσκόπηση της εταιρείας Marc).
Μέσα από τις φυλακές του Δομοκού, ο άλλοτε υπαρχηγός της Χρυσής Αυγής, καταδικασμένος σε δεκατρία χρόνια και έξι μήνες φυλάκιση για διεύθυνση εγκληματικής οργάνωσης, περισσότερο από δύο χρόνια τώρα οργανώνει το δικό του κόμμα για να δώσει μια συνέχεια σε μία από τις πιο μαύρες σελίδες της νεότερης πολιτικής ζωής της χώρας. Και όλα, οι δημοσκοπήσεις αλλά και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα (ο γείτονας που επίμονα διατηρεί την ελληνική σημαία στο μπαλκόνι, εκείνος που στο μετρό κοιτάει γεμάτος καχυποψία τον μετανάστη συνεπιβάτη, αυτός που βρίζει μέσα από τα δόντια το ζευγάρι των ομοφυλόφιλων που περνάει από δίπλα του, ο άλλος που ονειρεύεται ότι θα πάρουμε την Πόλη), δείχνουν πως με τον ένα ή τον άλλο τρόπο οι Κασιδιάρηδες θα μπουν στη νέα Βουλή.
Ας μην ξεχάσουμε και αυτό που οι εκλογολόγοι λένε συχνά: οι πιθανοί ψηφοφόροι τέτοιων κομμάτων δύσκολα λένε στους ερευνητές την κομματική τους πρόθεση. Σίγουρα είναι πολύ περισσότεροι απ’ ό,τι φανταζόμαστε.
Αν και λίγο αδόκιμη η σύγκριση των δυο εποχών, τηρουμένων των αναλογιών, οι «κύριοι Περλέφτερ» είναι οι δυνάμει ψηφοφόροι των πιο αποκρουστικών πολιτικών επιλογών κάθε εποχής. Και της δικής μας. Σε αυτούς έπρεπε να στραφεί το πολιτικό σύστημα, ιδιαίτερα η κυβέρνηση, για να τους αποδυναμώσει. Και θα έπρεπε να το είχε κάνει αρκετά χρόνια προτού δολοφονηθεί ο Παύλος Φύσσας (ενώ είχαν προηγηθεί θυματοποιήσεις μεταναστών και άλλων) και αποφασίσει να δράσει δικαστικά.
Οι αποκρουστικές αυτές πολιτικές επιλογές δεν αντιμετωπίζονται με μέτρα και απαγορεύσεις. Αυτά είναι γνωστό ότι μπορούν να έχουν τουλάχιστον δύο αρνητικές παρενέργειες: α) να συσπειρώσουν τον κόσμο αυτό γύρω από τους ηγέτες τους που εμφανίζονται διωκόμενοι β) να αποδειχτεί ατελέσφορη μια ρύθμιση της τελευταίας στιγμή ως αντισυνταγματική, όπως πολλοί συνταγματολόγοι και νομικοί επισημαίνουν με κάθε τρόπο, αλλά κανένας δεν τους ακούει.
Οι «κύριοι Περλέφτερ» της εποχής μας αντιμετωπίζονται όταν αποδυναμώσεις όλα τα επιχειρήματα που τους οδηγούν σε τέτοιες ακραίες επιλογές. Και αυτά είναι συγκεκριμένα και γνωστά. Το πιο βασικό είναι να ακυρώσει τους φόβους τους, γιατί ο κύριος Περλέφτερ ήταν, πρώτα απ’ όλα, εξαιρετικά φοβισμένος…
*Γιόζεφ Ροτ, «Η ιστορία ενός αστού», μτφρ. Άγγελος Αγγελίδης - Μαρία Αγγελίδου, εκδόσεις Άγρα
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LIFO.
