Σε «χειμερινή», από θερινή, αλλάζει σήμερα τα ξημερώματα η ώρα, καθώς στις 04:00 π.μ. οι δείκτες των ρολογιών, τόσο αυτόματα όσο και χειροκίνητα, αναμένεται να μετακινηθούν μία ώρα πίσω, δηλαδή 03:00 π.μ.
Την Κυριακή, μάλιστα, λήγει η εφαρμογή του μέτρου της θερινής ώρας, σύμφωνα με την οδηγία 2000/84/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της Ε.Ε. της 19ης Ιανουαρίου 2001, σχετικά με τις διατάξεις για τη θερινή ώρα.
Από πότε και γιατί άρχισε να θεσπίζεται η χειμερινή ώρα
Όπως ειπώθηκε, η αλλαγή στη χειμερινή ώρα θα γίνει στην Ελλάδα την Κυριακή 26 Οκτωβρίου 2025, όταν στις 04:00 τα ξημερώματα τα ρολόγια θα γυρίσουν μία ώρα πίσω. Αλλά γιατί υπάρχει αυτή η διαδικασία;
Η ιδέα μπορεί να ακούγεται αυτονόητη σήμερα, όμως ξεκίνησε ως αστείο. Τον 18ο αιώνα, ο Βενιαμίν Φραγκλίνος έγραψε σε άρθρο του ότι οι Παριζιάνοι θα μπορούσαν να γλιτώσουν κερί αν ξυπνούσαν νωρίτερα και αξιοποιούσαν το φως της ημέρας. Η πρότασή του τότε αντιμετωπίστηκε περισσότερο ως χιουμοριστικό σχόλιο παρά ως πρακτική λύση, όμως έθεσε το πρώτο θεμέλιο για μια ιδέα που θα επανερχόταν αργότερα.
Με τη Βιομηχανική Επανάσταση και την ανάπτυξη των σιδηροδρόμων τον 19ο αιώνα, ο συγχρονισμός του χρόνου απέκτησε ζωτική σημασία. Η ανάγκη για αποδοτική διαχείριση εργασίας και μεταφορών ώθησε τις κοινωνίες να σκεφτούν ξανά πώς θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν καλύτερα το φως της ημέρας.
Η πρώτη εφαρμογή ήρθε πολύ αργότερα, μέσα στη δίνη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1916 η Γερμανία υιοθέτησε τη θερινή ώρα για να εξοικονομήσει άνθρακα, καύσιμο απαραίτητο για τον στρατό και τη βιομηχανία. Το παράδειγμα ακολούθησαν γρήγορα η Βρετανία και άλλες χώρες. Από τότε, η εναλλαγή μεταξύ θερινής και χειμερινής ώρας έγινε μέρος της κοινωνικής και οικονομικής πραγματικότητας.
Στην Ελλάδα το μέτρο εισήχθη το 1975, μετά την πετρελαϊκή κρίση. Έκτοτε εφαρμόζεται σταθερά κάθε άνοιξη και φθινόπωρο. Φέτος, η επιστροφή στη χειμερινή ώρα θα γίνει την Κυριακή 26 Οκτωβρίου 2025: στις 04.00 τα ξημερώματα τα ρολόγια θα γυρίσουν μία ώρα πίσω, χαρίζοντας θεωρητικά μια ώρα ύπνου.
Ωστόσο, τα επιχειρήματα υπέρ της αλλαγής έχουν αποδυναμωθεί. Η εξοικονόμηση ενέργειας θεωρείται πλέον περιορισμένη, ενώ έρευνες δείχνουν ότι οι συνεχείς μεταβολές επηρεάζουν τον βιολογικό ρυθμό, την παραγωγικότητα και την υγεία. Δεν είναι τυχαίο ότι η ΕΕ συζητά εδώ και χρόνια την κατάργηση του μέτρου, αν και δεν έχει καταλήξει σε οριστική απόφαση.
Γιατί αυξάνονται οι καρδιακές προσβολές με την αλλαγή ώρας
Οι καρδιακές προσβολές αυξάνονται όταν αλλάζει η ώρα και σε αυτό φαίνεται πως παίζει ρόλο και η αντίληψή μας για τον χρόνο.
Κάθε άνοιξη, την επομένη της αλλαγής ώρας, παρατηρείται αύξηση στα καρδιακά επεισόδια. Την ίδια ώρα, για άλλους μια ώρα χάνεται εν ριπή οφθαλμού, για άλλους μοιάζει να διαρκεί σαν μια ζωή. Πώς μπορεί η αντίληψή μας για τον χρόνο να είναι τόσο διαφορετική και πώς μας επηρεάζει το γεγονός από την πανδημία και μετά;
Κάθε Μάρτιο, όταν αλλάζουν τα ρολόγια, ο χρόνος και η ευκαμψία του – πώς εξαρτόμαστε από αυτόν, αλλά πόσο εύκολα αλλάζει από το πώς ζούμε τη ζωή μας - βρίσκονται στο επίκεντρο. Εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι ξυπνούν μεταξύ 7 π.μ. και 8 π.μ. κάθε πρωί και πέφτει για ύπνο μεταξύ 22:00 και 23:00. Ένα εκατομμύριο άνθρωποι μεταβαίνουν και βγαίνουν από το κέντρο του Λονδίνου για δουλειά κάθε μέρα και τρία εκατομμύρια παρακολουθώντας τις βραδινές ειδήσεις στις 6 το απόγευμα.
Τα ρολόγια διατηρούν τις ρουτίνες μας σταθερές, την κίνηση του χρόνου εύρυθμη, αλλά η εξάρτησή μας από αυτά μας δημιουργεί προβλήματα: Όταν αλλάζει η ώρα και τα ρολόγια προχωρούν μια ώρα μπροστά, κάθε άνοιξη, τα καρδιακά επεισόδια αυξάνονται έως και 24% την επομένη, τη Δευτέρα, λόγω του άγχους που προέρχεται από τον διαταραγμένο ύπνο.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα που φιλοξενούν τη γνώμη επιστημόνων, η αλλαγή της ώρας, είναι πιθανό να διαταράξει τον κιρκάδιο ρυθμό, οδηγώντας σε προβλήματα ύπνου, μειωμένη συγκέντρωση και αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών συμβάντων. Ο κιρκάδιος ρυθμός είναι το βιολογικό ρολόι του σώματος, το οποίο λειτουργεί σε έναν 24ωρο κύκλο και, σύμφωνα με τους ερευνητές, παίζει ρόλο στη ρύθμιση βασικών σωματικών λειτουργιών -εκτός από τον ύπνο - στην απελευθέρωση ορμονών, τον μεταβολισμό και τη διάθεση.
Η πρακτική της αλλαγής ώρας εισήχθη το 1916 με στόχο τη βελτίωση της παραγωγικότητας, αξιοποιώντας τις ώρες της ημέρας τους καλοκαιρινούς μήνες. Σύμφωνα με το μέτρο, τα ρολόγια μετακινούνται μία ώρα μπροστά την τελευταία Κυριακή του Μαρτίου και μία ώρα πίσω την τελευταία Κυριακή του Οκτωβρίου.
Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι η απώλεια μίας ώρας ύπνου την άνοιξη μπορεί να προκαλέσει κόπωση σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού, ενώ ορισμένες μελέτες δείχνουν αύξηση των θανατηφόρων τροχαίων κατά 6% τις πρώτες ημέρες μετά την αλλαγή. Πέρα από τα καρδιακά επεισόδια που αυξάνονται, υπάρχουν ενδείξεις για αύξηση αυτοκτονικών συμπεριφορών και συνολικής αύξησης της θνησιμότητας τις επόμενες ημέρες μετά την αλλαγή της ώρας. Το ανθρώπινο σώμα εξαρτάται από το φυσικό φως του Ήλιου για τη ρύθμιση του βιολογικού του ρολογιού, και η τεχνητή αλλαγή της ώρας διαταράσσει αυτή τη διαδικασία.
