Η σύνοδος στην Αλάσκα όχι μόνο δεν οδήγησε σε μια γρήγορη κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία, όπως αρχικά είχε αφήσει να εννοηθεί ο Ντόναλντ Τραμπ, αλλά κατέληξε να φέρει βαθύ ρήγμα ανάμεσα στις ΗΠΑ, το Κίεβο και τους Ευρωπαίους συμμάχους.
Ο Αμερικανός πρόεδρος, μετά τη συνάντησή του με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, υιοθέτησε ουσιαστικά το σχέδιο του Κρεμλίνου για μια συνολική ειρηνευτική συμφωνία που θα προϋποθέτει παραχώρηση ουκρανικών εδαφών στη Ρωσία - μια θέση που το Κίεβο απορρίπτει διαχρονικά.
Μετά τη συνάντησή του με τον Ρώσο πρόεδρο, ο πρόεδρος Τραμπ είπε σε Ευρωπαίους ηγέτες ότι πλέον τάσσεται υπέρ της παραχώρησης εδαφών που ελέγχει η Ουκρανία στη Ρωσία για να τερματιστούν οι μάχες, μια παραχώρηση στην οποία η Ουκρανία αντιτίθεται εδώ και καιρό.
Ο φαίνεται ότι απομακρύνθηκε από την Ουκρανία και τους βασικούς Ευρωπαίους συμμάχους, υποστηρίζοντας το σχέδιο του Πούτιν για μια ευρείας κλίμακας ειρηνευτική συμφωνία που θα βασίζεται στην εκχώρηση εδαφών από την Ουκρανία στη Ρωσία, αντί για την επείγουσα κατάπαυση του πυρός την οποία ο Τραμπ είχε δηλώσει πως επιθυμούσε πριν από τη συνάντηση. Η παράκαμψη των συζητήσεων για εκεχειρία θα έδινε πλεονέκτημα στη Ρωσία στις διαπραγματεύσεις, οι οποίες αναμένεται να συνεχιστούν τη Δευτέρα, όταν ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι επισκεφθεί τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο.
Η κίνηση αυτή συνιστά απόκλιση από τη στρατηγική στην οποία είχαν συμφωνήσει ο Τραμπ και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί του, καθώς και ο Ζελένσκι, πριν από τη σύνοδο ΗΠΑ-Ρωσίας στην Αλάσκα.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ κάλεσε την Δευτέρα στον Λευκό Οίκο, εκτός από τον ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, και τους ηγέτες της Γερμανίας Φρίντριχ Μερτς, της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν και της Βρετανίας Κιρ Στάρμερ, όπως μετέδωσε η εφημερίδα BILD, επικαλούμενη γερμανικές κυβερνητικές πηγές. Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, ωστόσο, οι τρεις αποφάσισαν πως θα μεταβούν την Δευτέρα στην Ουάσιγκτον μόνο εφόσον υπάρξει επίσημη πρόσκληση από τον Λευκό Οίκο.
Σύμφωνα με την εφημερίδα, ο Ντόναλντ Τραμπ έχει προσφέρει στον Βολοντίμιρ Ζελένσκι την δυνατότητα να συνοδεύεται από Ευρωπαίους πολιτικούς, δεν υπάρχει ωστόσο επίσημη πρόσκληση για τους ίδιους. Οι Ευρωπαίοι, σημειώνει η BILD, «είναι αποφασισμένοι να αποφύγουν ένα καθαρό σόου».
Οι Ευρωπαίοι ανησυχούν για τη στάση Τραμπ μετά την Αλάσκα
Χωρίς δική τους στρατηγική για τον τερματισμό του πολέμου, οι ηγέτες της Ευρώπης φοβούνται ότι ο Ντόναλντ Τραμπ θα υποχρεώσει το Κίεβο να αποδεχθεί όρους υπερβολικά ευνοϊκούς για τη Ρωσία.
Μετά την πολυσυζητημένη σύνοδο στην Αλάσκα, οι Ευρωπαίοι -αλλά και οι ίδιοι οι Ουκρανοί- ανακουφίστηκαν ότι το χειρότερο δεν συνέβη. Ο πρόεδρος Τραμπ δεν συμφώνησε (τουλάχιστον ακόμη) να παραχωρηθούν τμήματα της Ουκρανίας στον Βλαντίμιρ Πούτιν, ούτε να περιοριστεί η ευρωπαϊκή βοήθεια προς το Κίεβο.
Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες αισθάνονται ασφαλείς.
Σύμφωνα με δύο Ευρωπαίους αξιωματούχους, ο Τραμπ, έπειτα από τις συζητήσεις του με τον Πούτιν και την ενημέρωση που παρείχε σε Ευρωπαίους ηγέτες, θεωρεί πλέον ότι μπορεί να υπάρξει γρήγορη ειρηνευτική συμφωνία, εφόσον η Ουκρανία αποδεχθεί να παραχωρήσει περισσότερα εδάφη στο Ντονέτσκ. Η πίεση, όπως εκτιμούν, μετατίθεται τώρα στον πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι να συμφωνήσει. Οι ίδιοι αξιωματούχοι ζήτησαν ανωνυμία λόγω του απορρήτου των συνομιλιών.
Οι δηλώσεις Τραμπ μετά τη Σύνοδο στην Αλάσκα
Σε δηλώσεις του την Παρασκευή, μετά τη συνάντηση στην Αλάσκα, ο Τραμπ εξήρε τον Πούτιν εις βάρος του Ζελένσκι. «Η Ρωσία είναι μια πολύ μεγάλη δύναμη και αυτοί (η Ουκρανία) δεν είναι», είπε στο Fox News. «Τώρα είναι στο χέρι του Ζελένσκι να ολοκληρώσει τη συμφωνία», πρόσθεσε. «Θα έλεγα επίσης ότι και τα ευρωπαϊκά κράτη πρέπει να εμπλακούν λίγο περισσότερο».
Δεν ήταν σαφές αν εννοούσε πως οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να πιέσουν την Ουκρανία σε παραχωρήσεις ή να προσφέρουν περισσότερη στήριξη στο Κίεβο.
New York Times: Οι Ευρωπαίοι χωρίς στρατηγική
Η αμερικανική εφημερίδα The New York Times, παρατηρεί πως η έκβαση της σύντομης συνάντησης στην Αλάσκα, με νέες συνομιλίες να ακολουθούν, ανέδειξε το βασικό πρόβλημα για την Ευρώπη: δεν διαθέτει δική της στρατηγική ούτε για τον τερματισμό του πολέμου ούτε, πολύ περισσότερο, για την ήττα της Μόσχας. Οι ηγέτες προσπαθούν απλώς να συμβαδίζουν με τις εναλλασσόμενες θέσεις του Τραμπ, επιχειρώντας να τον συγκρατήσουν σε ορισμένες «κόκκινες γραμμές» που προστατεύουν την ουκρανική κυριαρχία και την ευρωπαϊκή ασφάλεια.
Για τον Τραμπ, ο πόλεμος στην Ουκρανία -τον οποίο συχνά αποδίδει στον Ζελένσκι- αποτελεί εμπόδιο στη σχέση που θέλει να καλλιεργήσει με τον Πούτιν. Για την Ευρώπη, όμως, η τύχη της Ουκρανίας έχει στρατηγική σημασία. Αν η Ουκρανία καταρρεύσει, στρατιωτικοί και πολιτικοί ηγέτες προειδοποιούν ότι η Ρωσία θα επιχειρήσει μέσα στα επόμενα χρόνια να δοκιμάσει την αντοχή του ΝΑΤΟ. Αντίθετα, αν κατορθώσει να αποκρουστεί ή ακόμη και να ηττηθεί, μπορεί να τερματιστούν -ή τουλάχιστον να καθυστερήσουν- οι φιλοδοξίες του Πούτιν να ανατρέψει τη μεταψυχροπολεμική τάξη και να ανασυστήσει τη Σοβιετική Ένωση.
Δεν ήταν τυχαίο ότι ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ εμφανίστηκε στο ξενοδοχείο του στην Αλάσκα φορώντας μπλούζα με τη λέξη «CCCP» - το ακρωνύμιο της Σοβιετικής Ένωσης. Για τον Πούτιν, η σημερινή Ρωσία φαίνεται να είναι απλώς ένα ενδιάμεσο στάδιο προς την αποκατάσταση μιας αυτοκρατορίας. Οι Ευρωπαίοι το αντιλαμβάνονται, αλλά αμφιβάλλουν αν ο Τραμπ το κατανοεί ή αν τον απασχολεί ιδιαίτερα.
Αβέβαιη η δέσμευση των ΗΠΑ για την Ουκρανία
Οι Ευρωπαίοι, οι οποίοι σπεύδουν να ενισχύσουν τις άμυνές τους και δεν είναι βέβαιοι για τη δέσμευση του Τραμπ απέναντι στο ΝΑΤΟ και τη συλλογική άμυνα -πολύ περισσότερο δε απέναντι στην ουκρανική κυριαρχία- προσπαθούν να κρατήσουν τις θέσεις τους στην Ουκρανία, παρά τη σταδιακή προέλαση των ρωσικών δυνάμεων στο Ντονμπάς. Η προοπτική ήττας της Ρωσίας φαντάζει μακρινή, ενώ, όπως παραδέχονται Ευρωπαίοι διπλωμάτες, καμία χώρα δεν είναι διατεθειμένη να πολεμήσει απευθείας τη Ρωσία για λογαριασμό της Ουκρανίας.
«Δεν βλέπω οι Ευρωπαίοι να διαθέτουν κάποια ουσιαστική στρατηγική», σχολιάζει ο Ανατόλ Λίβεν από το Quincy Institute στην Ουάσινγκτον, μιλώντας στους New York Times. Μέχρι πρόσφατα, εξηγεί, απαιτούσαν στόχους που δεν ήταν ρεαλιστικοί, όπως την πλήρη αποχώρηση της Ρωσίας από όλα τα ουκρανικά εδάφη. Τώρα, ακολουθώντας τον Τραμπ, αποδέχονται ότι για το άμεσο μέλλον η Ρωσία θα κρατήσει το 20% της Ουκρανίας που έχει ήδη κατακτήσει. Στόχος τους είναι να διασφαλίσουν ότι δεν θα προχωρήσει περαιτέρω.
Σε κοινή δήλωση που εξέδωσαν το Σάββατο μετά την επικοινωνία τους με τον Τραμπ, οι Ευρωπαίοι ηγέτες επαίνεσαν τις προσπάθειές του αλλά δεν υιοθέτησαν τη θέση του ότι οι ειρηνευτικές συνομιλίες είναι προτιμότερες από μια άμεση κατάπαυση πυρός. Χαιρέτισαν, πάντως, τη διαβεβαίωση ότι οι ΗΠΑ θα συνεισφέρουν σε μελλοντικές εγγυήσεις ασφαλείας μετά από οποιαδήποτε συμφωνία, ενώ δεσμεύτηκαν να συνεχίσουν την οικονομική πίεση στη Ρωσία μέχρι να τερματιστεί ο πόλεμος.
«Οι Ευρωπαίοι γνωρίζουν ότι ο Τραμπ δεν είναι προβλέψισμος, την έλλειψη συμπάθειάς του προς την Ευρώπη και την Ουκρανία, και την “περίεργη” συμπάθειά του για τον Πούτιν», σημειώνει ο καθηγητής Ιστορίας Μάικλ Κίματζ του Catholic University στην Ουάσινγκτον. «Κι όμως, τον χρειάζονται».
Στην πραγματικότητα, όπως υποστηρίζει, η Ευρώπη καταλήγει πάντα να αντιδρά στον Τραμπ, παγιδευμένη σε κύκλους γύρω από τις κινήσεις του, κάτι που καθιστά ανέφικτη την εκπόνηση αυτόνομης στρατηγικής. Παρά ταύτα, πίσω από τον θόρυβο, εξακολουθεί να υφίσταται η παλιά στρατηγική του Ψυχρού Πολέμου: η μακροπρόθεσμη ανάσχεση, με βασικό εργαλείο την οικονομική απομόνωση της Ρωσίας.
Η σκληρή πραγματικότητα
Βραχυπρόθεσμα, ωστόσο, η ανάσχεση εξαρτάται από τη στήριξη της Ουκρανίας -χωρίς αποστολή στρατευμάτων, αλλά με φθίνουσα ηθική και υλική ισχύ- ώστε να συγκροτήσει αμυντική γραμμή που θα ανακόψει την αργή αλλά σταθερή ρωσική προέλαση. Συνδυαστικά, μόνο η οικονομική και πολιτική πίεση που μπορούν να ασκήσουν οι ΗΠΑ ίσως πείσουν τον Πούτιν ότι έχει φτάσει στα όριά του και ότι είναι καιρός να τερματίσει τον πόλεμο.
Το έργο, όμως, γίνεται δυσκολότερο, καθώς ο Τραμπ υιοθετεί σε μεγάλο βαθμό τη ρωσική αφήγηση και αποφεύγει να επιβάλει ουσιαστικό κόστος στη Μόσχα.
«Ο Τραμπ γοητεύεται από τον Πούτιν, θέλει να τα πηγαίνει καλά με έναν ακόμη “ισχυρό ηγέτη” και να κλείνει συμφωνίες», λέει η πρώην αναλύτρια των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών Αντρέα Κένταλ-Τέιλορ. «Γι’ αυτό και δεν τον έχουμε δει να επιβάλλει πραγματικά σοβαρές κυρώσεις στη Ρωσία».
Ο Πούτιν, από την πλευρά του, συνεχίζει να απαιτεί λύση για «όλες τις ρίζες της σύγκρουσης», τις οποίες αποδίδει στην επέκταση του ΝΑΤΟ μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.
Για τον Αλεξάντερ Γκαμπούεφ, διευθυντή του Carnegie Russia Eurasia Center στο Βερολίνο, η μόνη ρεαλιστική προοπτική επιτυχίας για την Ουκρανία είναι να αρχίσει η Ρωσία να εξαντλείται από ανθρώπινο δυναμικό. «Η Ουκρανία μπορεί να παραχωρεί εδάφη σταδιακά, φθείροντας τη Ρωσία, αλλά αυτό θα πάρει άλλα ένα ή δύο χρόνια», υπογραμμίζει - υπό την προϋπόθεση ότι οι ΗΠΑ συνεχίσουν να παρέχουν επιχειρησιακές πληροφορίες και το Κίεβο δεν καταρρεύσει εσωτερικά.
Ακόμη και μια παρατεταμένη εκεχειρία, όπως στην Κορέα ή την Κύπρο, θα ήταν προτιμότερη από μια κακή συμφωνία, λέει ο ίδιος. «Έτσι θα μπορούσε να υπάρξει μια κυρίαρχη, ανεξάρτητη Ουκρανία, αγκυρωμένη στη Δύση, αλλά εκτός ΝΑΤΟ και Ε.Ε., χωρίς ρωσικό βέτο».
Το διακύβευμα για την Ευρώπη
Για να συμβεί αυτό, σημειώνει ο Γκαμπούεφ, η Ευρώπη πρέπει να αυξήσει την οικονομική πίεση στη Ρωσία, να συνεχίσει την αποστολή μεγάλων ποσοτήτων όπλων στην Ουκρανία -και να διατηρήσει τον Τραμπ στο πλευρό της.
Αν, ωστόσο, οι Ευρωπαίοι πιέσουν τον Ζελένσκι να απορρίψει μια ειρηνευτική συμφωνία, όσο επώδυνη κι αν είναι, τότε θα δεσμευτούν να στηρίζουν το Κίεβο επ’ αόριστον χωρίς τη βοήθεια των ΗΠΑ, κάτι που οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι ψηφοφόροι δεν φαίνεται να θέλουν.
Η αποδυνάμωση της Ευρώπης και η διάρρηξη της διατλαντικής σχέσης είναι άλλωστε ένας ακόμη στρατηγικός στόχος της Μόσχας.
Σύμφωνα με τον Γερμανό αναλυτή Ούλριχ Σπεκ, η πολιτική του Τζο Μπάιντεν απέτυχε, καθώς, παρά τις προθέσεις να ενισχυθεί η Ουκρανία και να εξαναγκαστεί ο Πούτιν σε διαπραγματεύσεις, η βοήθεια ήρθε ανεπαρκής και καθυστερημένα. «Σήμερα η Ρωσία εμφανίζεται πρόθυμη να διαπραγματευτεί για να ικανοποιήσει τον Τραμπ, αλλά η Ουκρανία είναι αποδυναμωμένη, ενώ ο Πούτιν πιστεύει ότι κερδίζει τον πόλεμο. Αυτό είναι μια ήττα για τη Δύση», είπε.
«Πρωτίστως, όμως, είναι ήττα για την Ευρώπη. Παρά τους τεράστιους πόρους της, έκανε πολύ λίγα για να στηρίξει την Ουκρανία».
