Σίλφιο: Το θαυματουργό φυτό των αρχαίων Ελλήνων και «βιάγκρα» των Ρωμαίων ήταν «το πρώτο θύμα της κλιματικής αλλαγής»

Σίλφιο: Το θαυματουργό φυτό των αρχαίων Ελλήνων «βιάγκρα» της αρχαίας Ρώμης ήταν «το πρώτο θύμα της κλιματικής αλλαγής» Facebook Twitter
0

Οι αρχαίοι Ρωμαίοι λάτρευαν το σίλφιο (silphium), όπως ο σύγχρονος κόσμος τη σοκολάτα. Χρησιμοποιούσαν το φυτό αυτό ως άρωμα, φάρμακο, αφροδισιακό, αλλά και μπαχαρικό με το οποίο καρύκευαν σχεδόν κάθε πιάτο τους. 

Το βότανο αυτό ήταν τόσο πολύτιμο ώστε ο Ιούλιος Καίσαρας είχε αποθηκεύσει πάνω από μισό τόνο.

Ωστόσο, το πολύτιμο αυτό φυτό εξαφανίστηκε λιγότερο από έναν αιώνα μετά, κατά τα χρόνια του Νέρωνα, και για περίπου δύο χιλιετίες οι άνθρωποι αναρωτιούνταν το γιατί. 

Σήμερα οι ερευνητές εικάζουν πως το φυτό ήταν το πρώτο θύμα της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής - και προειδοποιούν πως πρέπει να λάβουμε υπ'όψιν το μάθημα του σίλφιου, ειδάλλως η ανθρωπότητα θα κινδυνεύσει να χάσει κι άλλα φυτά. 

 Όπως διαπιστώνεται στην έρευνα των Πολ Πολάρο και Πολ Ρόμπερτσον από το Πανεπιστήμιο του Νιου Χαμπσάιρ που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση Frontiers in Conservation Science, η αποψίλωση και ραγδαία αστική ανάπτυξη άλλαξαν το ντόπιο μικροκλίμα στο οποίο ενδημούσε το σίλφιο. 

«Συχνά θα ακούσετε το αφήγημα πως εξαφανίστηκε λόγω ενός συνδυασμού υπερ-συγκομιδής και υπερ-βόσκησης - τα πρόβατα το λάτρευαν και έκανε το κρέας πιο πολύτιμο» εξηγεί ο Πολάρο, προσθέτοντας: «Το επιχείρημά μας είναι πως, ανεξαρτήτως τού πόσο μεγάλη ήταν η συγκομιδή του, αν το κλίμα άλλαζε, το σίλφιο θα εξαφανιζόταν ούτως ή άλλως». 

Η ιστορία ακμής και αφανισμού του

Το σίλφιο πιστεύεται πως ήταν ένα είδους Φέρουλας ή γιγάντιου μάραθου. Επρόκειτο για θαμνώδες φυτό που φύτρωνε σε μια λωρίδα γης μήκους 200 και πλάτους 50 χλμ στην Κυρηναϊκή - τη σημερινή Λιβύη. 

Οι αρχαίοι Έλληνες που εποίκισαν το έδαφος της βόρειας Αφρικής περίπου το 630 π.Χ, προσπάθησαν για αιώνες, αλλά ανεπιτυχώς να καλλιεργήσουν το σίλφιο. «Μιλούσαν για την απογοήτευση από τις προσπάθειες μεταφύτευσης - "γιατί δε μεγαλώνει αυτό το χαζόφυτο το σίλφιο;"» σημειώνει ο Ρόμπερτσον. «Είχε αυτές τις μικροκλιματικές προϋποθέσεις που δεν μπορούσαν να καταλάβουν» προσθέτει. 

Οι διοικητές της Κυρήνης επέβαλαν όριο στις σοδειές και περιέφραξαν τις περιοχές όπου καλλιεργούνταν, εξηγεί ο Πολάρο. «Υπήρχαν ενδείξεις πως γνώριζαν πως το φυτό μειωνόταν και προσπάθησαν να το προστατεύσουν. Όμως, όλες αυτές οι τακτικές αποδείχτηκαν μάταιες, καθώς είχαν αλλάξει το μικροκλίμα».

Το σίλφιο καλλιεργείτο στο οροπέδιο Jebel al-Akhdar, μια γόνιμη, δασώδη περιοχή παράκτια, αλλά και ξηρή. Μετά τη συγκομιδή, εξαγόταν στη Ρώμη και αλλού. 

«Είναι δύσκολο να περιγραφεί πόσο σημαντικό ήταν το σίλφιο καθώς συγκεκριμένα οι Ρωμαίοι είχαν απόλυτη εμμονή μ'αυτό. Έκοβαν νομίσματα στην αρχαία Λιβύη που είχαν το σίλφιο από τη μία πλευρά και το θεό ή το πρόσωπο του αυτοκράτορα στην άλλη» λέει ο Πολάρο. 

Σίλφιο: Το θαυματουργό φυτό των αρχαίων Ελλήνων «βιάγκρα» της αρχαίας Ρώμης ήταν «το πρώτο θύμα της κλιματικής αλλαγής» Facebook Twitter
Το σίλφιο όπως αποτυπώνεται σε αρχαία νομίσματα - Φωτ.: Getty Images

Ηρόδοτος, Θεόφραστος και Πλίνιος ο Πρεσβύτερος έγραψαν εκτεταμένα για το φυτό. Ο Πλίνιος το εκθείαζε για τις θεραπευτικές του ιδιότητες στα δαγκώματα σκύλων, το δηλητήριο φιδιών και τις αιμορροΐδες. Λέγεται πως το χρησιμοποιούσαν ακόμη και ως μέσο αντισύλληψης. 

Όμως, οι εξαγωγές συνεπάγονταν πλούτο κι ο πλούτος επέκταση. Οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι που πήραν τον έλεγχο της Κυρηναϊκής περί το 90 π.Χ, αποψίλωσαν τα δάση στο οροπέδιο για να οικοδομήσουν μεγαλύτερα και καλύτερα σπίτια και να κάνουν τη γη καλλιεργήσιμη για τον αυξανόμενο πληθυσμό. 

Η αποδάσωση άλλαξε το μοτίβο βροχοπτώσεων, προκαλώντας διάβρωση του εδάφους στους λόγους όπου φύτρωνε το σίλφιο - κάτι που, σύμφωνα με τον Πολάρο, επιβεβαιώθηκε από ανασκαφές στο σπήλαιο Haua Fteah, κοντά στη Βεγγάζη. Το μικροκλίμα που ευνοούσε την ανάπτυξη του σίλφιου καταστράφηκε, προκαλώντας σύντομα και την εξαφάνιση τού είδους. 

«Με κάποιο τρόπο η αξία τού σίλφιου ήταν και η αιτία της εξαφάνισής του. Χωρίς αυτό, η κυρηναϊκή οικονομία δεν θα είχε αναπτυχθεί τόσο πολύ» λέει ο Πολάρο. 

Και η σύγχρονη κλιματική αλλαγή έχει ανάλογες επιπτώσεις. 

Όπως σημειώνει η καθηγήτρια Μονίκ Σίμοντς των Βασιλικών βοτανικών κήπων του Κιου (Kew Gardens), ο καφές, τα καρότα και το ρύζι βρίσκονται σε ανάλογο κίνδυνο. 

Με πληροφορίες από Guardian 

Περιβάλλον
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Πώς η αποψίλωση απειλεί τον καφέ - Η νέα παγκόσμια κρίση έρχεται από τη Βραζιλία

Περιβάλλον / Πώς η αποψίλωση απειλεί τον καφέ - Η νέα παγκόσμια κρίση έρχεται από τη Βραζιλία

Η αποψίλωση των δασών για την καλλιέργεια καφέ απειλεί να καταστρέψει το ίδιο το ρόφημα που αγαπά ο κόσμος - Νέα έρευνα της Coffee Watch αποκαλύπτει πώς η εξαφάνιση των δασών μειώνει τις βροχοπτώσεις και απειλεί τη βιωσιμότητα της παραγωγής καφέ παγκοσμίως
LIFO NEWSROOM
Χελώνα Καρέρα: 6.100 φωλιές στον Κυπαρισσιακό Κόλπο - Έκκληση για άμεση εφαρμογή του εθνικού σχεδίου δράσης

Περιβάλλον / Χελώνα Καρέττα: 6.100 φωλιές στον Κυπαρισσιακό Κόλπο - Έκκληση για άμεση εφαρμογή του εθνικού σχεδίου δράσης

Παρά τα εντυπωσιακά αποτελέσματα της ωοτοκίας, οι ανθρωπογενείς πιέσεις (παραβιάσεις, υποβάθμιση οικοτόπων) συνεχίζονται σε ακτή και θάλασσα
LIFO NEWSROOM
Mattias Klum: Η Γη θα επιβιώσει — το θέμα είναι αν εμείς θα παραμείνουμε άξιοι της ομορφιάς της

Περιβάλλον / Mattias Klum: Η Γη θα επιβιώσει — το θέμα είναι αν εμείς θα παραμείνουμε αντάξιοι της ομορφιάς της

Ο διακεκριμένος Σουηδός φωτογράφος και σκηνοθέτης μιλά για τη βιοποικιλότητα, την περιβαλλοντική κρίση και πώς η τέχνη μπορεί να εμπνεύσει δράση και συνείδηση.
ΦΙΛΙΩ ΡΑΓΚΟΥ
Μικροπλαστικά: Τα παπούτσια πεζοπορίας «μολύνουν» τα βουνά – Τι δείχνει νέα έρευνα

Περιβάλλον / Μικροπλαστικά: Τα παπούτσια πεζοπορίας «μολύνουν» τα βουνά – Τι δείχνει νέα έρευνα

Νέα έρευνα στις λίμνες των Adirondack αποκαλύπτει ότι τα παπούτσια και τα ρούχα πεζοπορίας είναι σημαντική πηγή μικροπλαστικών στη φύση. Οι επιστήμονες καλούν τη βιομηχανία και τους λάτρεις της πεζοπορίας να δράσουν
LIFO NEWSROOM
Κλιματική κρίση: Η ξηρασία απειλεί τη βρετανική φύση - Σκαντζόχοιροι και πουλιά πεθαίνουν από δίψα

Περιβάλλον / Κλιματική κρίση: Η ξηρασία απειλεί τη βρετανική φύση - Σκαντζόχοιροι και πουλιά πεθαίνουν από δίψα

Η Natural England προειδοποιεί ότι η ξηρασία στη Βρετανία έχει προκαλέσει σοβαρή οικολογική κρίση: σκαντζόχοιροι, πουλιά και σολομοί πεθαίνουν, οι υγρότοποι στεγνώνουν και οι πυρκαγιές καταστρέφουν προστατευόμενες περιοχές
LIFO NEWSROOM
Κλιματική κρίση: Τα δάση της Αυστραλίας άλλαξαν - Εκπέμπουν περισσότερο άνθρακα απ’ όσο απορροφούν

Περιβάλλον / Κλιματική κρίση: Τα δάση της Αυστραλίας άλλαξαν - Εκπέμπουν περισσότερο άνθρακα απ’ όσο απορροφούν

Tο φαινόμενο αυτό στα δάση της Αυστραλίας ξεκίνησε πριν από περίπου 25 χρόνια, όταν οι κορμοί και τα κλαδιά των δέντρων άρχισαν να εκπέμπουν περισσότερο διοξείδιο απ’ ό,τι απορροφούν
LIFO NEWSROOM
Οι ήρωες της φύσης: Πώς τα πουλιά προσαρμόζονται στην κλιματική κρίση

Περιβάλλον / Οι ήρωες της φύσης: Πώς τα πουλιά προσαρμόζονται στην κλιματική κρίση

Από θαλασσοπούλια που κυνηγούν τυφώνες έως αηδόνια που πετούν πάνω από τη Σαχάρα, η φύση προσαρμόζεται εντυπωσιακά στην κλιματική αλλαγή - Νέα έρευνα αποκαλύπτει τα απίστευτα ταξίδια και τις προκλήσεις των μεταναστευτικών πουλιών στον πλανήτη
LIFO NEWSROOM
Κοινωνικό Κλιματικό Ταμείο: Πραγματική στήριξη ή χαμένη ευκαιρία;

Νέα σειρά podcast: H κατάσταση των πραγμάτων / Κοινωνικό Κλιματικό Ταμείο: Πραγματική στήριξη ή χαμένη ευκαιρία;

Μπορεί το Κλιματικό Ταμείο να αποτελέσει μια δίκαιη λύση στην ακριβή ενέργεια; Ή μήπως τα €4,78 δισ. που αναλογούν στην Ελλάδα κινδυνεύουν να πάνε χαμένα; Η Ντίνα Καράτζιου μιλά με την Ιωάννα Σούκα, αναλύτρια Ενεργειακής Πολιτικής στο Green Tank.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ