Μεταξύ των περίπου 1.500 έργων τέχνης που βρέθηκαν στο θησαυροφυλάκιο του διαβόητου Κορνήλιους Γκούρλιτ, 14 αποδείχθηκε ότι είχαν λεηλατηθεί από τους Ναζί. Το τελευταίο από αυτά έχει πλέον πουληθεί σε δημοπρασία.
Πρόκειται για ένα σχέδιο με μολύβι του Carl Spitzweg που δημοπρατήθηκε στον οίκο Christie's την Τετάρτη και κανονικά δεν θα είχε τραβήξει μεγάλη προσοχή. Σε τελική ανάλυση, το σχέδιο μικρού μεγέθους δεν έσπασε κανένα ρεκόρ δημοπρασίας - παρόλο που έφτασε σε πολύ υψηλότερη τιμή από την αρχική εκτίμηση του οίκου δημοπρασιών των 1.000-1.500 ευρώ, φτάνοντας τελικά στα 18.750 ευρώ.
Είναι η προέλευση του σχεδίου που το κάνει τόσο προκλητικό: Το έργο ανήκε αρχικά στον Δρ. Henri Hinrichsen, έναν Εβραίο εκδότη μουσικής και συλλέκτη έργων τέχνης, κατασχέθηκε το 1939, ενώ ο κάτοχός του δολοφονήθηκε στο Άουσβιτς το 1942. Η εικόνα είναι ένα από περισσότερα από 1.500 έργα από τη γνωστή ως Cornelius Gurlitt Collection, που πήρε το όνομά του από τον γιο του ναζί εμπόρου τέχνης Hildebrand Gurlitt.
Σύμφωνα με τη Monika Grütters, Επίτροπο Πολιτισμού της Γερμανίας, το σχέδιο του Spitzweg είναι το τελευταίο από τα 14 έργα της συλλογής Γκούρλιτ που έχουν αναγνωριστεί ως τέχνη λεηλατημένη από τους Ναζί. Απεικονίζει ένα ζευγάρι να παίζει μουσικά όργανα, με μια ηλικιωμένη κυρία να ακούει σε έναν καναπέ.
Το έργο τέχνης του Γερμανού ζωγράφου και ποιητή αποκαταστάθηκε νωρίτερα φέτος και δόθηκε στον οίκο Christie's από τον κληρονόμο του πρώην ιδιοκτήτη. Το σχέδιο χρησίμευσε ως πρότυπο για μια ελαιογραφία σε χαρτόνι που δημιουργήθηκε γύρω στο 1840 και σήμερα είναι ιδιόκτητη. Το έργο δημοπρατήθηκε από τον οίκο Christie's μετά από αίτημα των κληρονόμων του Hinrichsen.
Όταν ανακαλύφθηκε η ύπαρξη της συλλογής τέχνης Gurlitt το 2012, τράβηξε την παγκόσμια προσοχή. Η αποκάλυψη ήρθε όταν οι τελωνειακοί πράκτορες υποψιάστηκαν τον ηλικιωμένο Γκούρλιτ που βρέθηκε να διέρχεται τα ελβετικά σύνορα με τρένο με 9.000 ευρώ σε μετρητά. Το εύρημα οδήγησε σε έρευνα που ολοκληρώθηκε με το διαμέρισμα του ηλικιωμένου να ερευνάται.
Αυτό που ακολούθησε ήταν πιθανώς το πιο εντυπωσιακό εύρημα τέχνης της μεταπολεμικής περιόδου. Στο διαμέρισμα του Γκούρλιτ - και αργότερα επίσης σε ένα σπίτι στο Σάλτσμπουργκ - οι ερευνητές ανακάλυψαν περισσότερα από 1.500 έργα, συμπεριλαμβανομένων πινάκων, χαρακτικών, από διάσημους καλλιτέχνες όπως οι Claude Monet, Pablo Picasso, Max Liebermann, Max Beckmann και Henri Matisse. Τα έργα στη συνέχεια κατασχέθηκαν με την υποψία ότι ήταν τέχνη λεηλατημένη από τους Ναζί.
Ο γιος του γνωστού ναζί εμπόρου έργων τέχνης Hildebrand Gurlitt, λάτρης της τέχνης Cornelius Gurlitt ήταν ο θεματοφύλακας της συλλογής του πατέρα του, πουλώντας κατά καιρούς έργα για να μπορέσει να ζήσει.
Για χρόνια, μια ομάδα εργασίας — από το 2016, σε συνεργασία με το Γερμανικό Ίδρυμα Χαμένης Τέχνης (DZK) στο Μαγδεμβούργο — ερευνούσε την προέλευση των έργων.
Τα αποτελέσματα ήταν αποθαρρυντικά: Μόνο 14 έργα καλλιτεχνών όπως ο Max Liebermann, ο Henri Matisse, ο Thomas Couture και ο Adolph von Menzel έχουν μέχρι στιγμής αναγνωριστεί ξεκάθαρα ως τέχνη λεηλατημένη από τους Ναζί. Δεκατρία από τα έργα έχουν επιστραφεί στους νόμιμους ιδιοκτήτες τους.
Από τα περισσότερα από 1.500 έργα, τα 300 αποδείχθηκε ότι ήταν στην κατοχή της οικογένειας Γκούρλιτ πριν από την εποχή των Ναζί. Τα υπόλοιπα κομμάτια της συλλογής εξετάστηκαν για χρόνια από μια διεθνή ομάδα ερευνητών για να προσδιοριστεί η προέλευσή τους. Όταν δημοσιοποιήθηκε η τελική έκθεση ο Gilbert Lupfer, διευθυντής του German Lost Art Foundation είπε ότι έκαναν ότι ήταν δυνατόν, εντατική δουλειά για να αποδοθεί δικαιοσύνη.
Η υπόλοιπη συλλογή ανήκει τώρα στο Kunstmuseum της Βέρνης, στο οποίο παραδόξως ο Γκούρλιτ άφησε τα έργα σε μια διαθήκη που συντάχθηκε πριν από το θάνατό του το 2014. Υπάρχουν πολλά αναπάντητα ερωτήματα που ήρθαν στο φως με αφορμή τη συλλογή Γκούρλιτ. Τα περισσότερα αφορούν τον τρόπο με τον οποίο έγιναν αγορές των γερμανικών μουσείων τέχνης ή πόσο φως έχει πέσει στις υποτιθέμενες δωρεές από την περίοδο του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου.
Η ιστορία του Κορνήλιους Γκούρλιτ έχει γίνει θέμα βιβλίων, ταινιών, ακόμη και θεατρικών έργων. Παραμένουν όμως ερωτήματα: Για παράδειγμα, γιατί η αγορά τέχνης, που γνώριζε καλά την ύπαρξη αυτής της αμφίβολης συλλογής, συνέχισε να αγοράζει και να δημοπρατεί έργα από τους Γκούρλιτ ακόμη και μετά τον πόλεμο;
σχόλια