Ο Ζακ Κωστόπουλος, γνωστός και ως Zackie Oh, υπήρξε μια από τις πιο χαρακτηριστικές φωνές της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας στην Ελλάδα. Ανοιχτά γκέι, οροθετικός και drag performer, αφιέρωσε τη ζωή του στον αγώνα κατά του κοινωνικού στίγματος, για τα δικαιώματα των ανθρώπων που ζουν με HIV και για την ελευθερία της έκφρασης.
Η βίαιη δολοφονία του στις 21 Σεπτεμβρίου 2018 στο κέντρο της Αθήνας σόκαρε την ελληνική κοινωνία και ανέδειξε τις σκοτεινές πλευρές της έμφυλης βίας, της ομοφοβίας, και του κοινωνικού ρατσισμού.
Ζακ Κωστόπουλος: Το μεσημέρι της 21ης Σεπτεμβρίου 2018
Στην οδό Γλάδστωνος, στην Ομόνοια, ο 33χρονος Ζακ βρέθηκε εγκλωβισμένος σε κοσμηματοπωλείο. Λίγα λεπτά νωρίτερα είχε ζητήσει βοήθεια για να ξεφύγει από άτομα που τον απειλούσαν. Πανικόβλητος, προσπάθησε να διαφύγει σπάζοντας την τζαμαρία.
Ο ιδιοκτήτης του κοσμηματοπωλείου και ένας περαστικός μεσίτης τον εμπόδισαν, χτυπώντας τον επανειλημμένα με κλωτσιές στο κεφάλι και στο σώμα. Οι εικόνες του δημόσιου λιντσαρίσματος καταγράφηκαν σε βίντεο, με δεκάδες περαστικούς να παρακολουθούν χωρίς να αντιδρούν. Ο Ζακ, αιμόφυρτος, κατέρρευσε λίγα μέτρα πιο πέρα.
Λίγο αργότερα, αστυνομικοί της ΔΙΑΣ έφτασαν στο σημείο. Αντί για παροχή βοήθειας, ακινητοποίησαν τον ήδη βαριά τραυματισμένο άνδρα με υπέρμετρη βία, συνεχίζοντας τα χτυπήματα καθώς του περνούσαν χειροπέδες. Ο Ζακ μεταφέρθηκε με ασθενοφόρο, αλλά άφησε την τελευταία του πνοή κατά τη διακομιδή.
Η ιατροδικαστική έκθεση και το καταρριφθέν αφήγημα
Αρχικά, παρουσιάστηκε από ορισμένα ΜΜΕ και την αστυνομία ως «ληστής υπό την επήρεια ναρκωτικών». Σύντομα, τα στοιχεία διέψευσαν πλήρως αυτήν την εκδοχή:
- Τοξικολογικές εξετάσεις: αρνητικές για ναρκωτικά και αλκοόλ.
- Μαχαίρι: το μόνο που βρέθηκε ήταν εργαλείο βιτρίνας χωρίς αποτυπώματα του Ζακ.
- Βίντεο: τον δείχνει να δέχεται τραμπουκισμό και να φωνάζει «βοήθεια» λίγο πριν εγκλωβιστεί.
Ο ιατροδικαστής απέδωσε τον θάνατό του σε ισχαιμικό επεισόδιο που προκλήθηκε από τα πολλαπλά τραύματα και το σοκ, απορρίπτοντας κάθε παθολογικό αίτιο.
Ποιος ήταν ο Ζακ Κωστόπουλος
Γεννημένος το 1985 στις ΗΠΑ, ο Ζακ μεγάλωσε μεταξύ Αμερικής και Ελλάδας. Ανοιχτά γκέι και οροθετικός, αρνήθηκε να ζήσει «στη ντουλάπα», όπως χαρακτηριστικά είχε πει: «Δεν βγήκα απλώς από την ντουλάπα. Της έβαλα φωτιά και την έκαψα».
Δραστηριοποιήθηκε στο Athens Checkpoint και στη Θετική Φωνή, στηρίζοντας ανθρώπους που ζουν με HIV.Υπήρξε πρόεδρος της ΟΛΚΕ και αρθρογραφούσε σε έντυπα. Ως Zackie Oh, υπήρξε εμβληματική φιγούρα της drag σκηνής, μετατρέποντας την τέχνη του σε πολιτική πράξη ορατότητας. Έναν χρόνο πριν τον θάνατό του, είχε δηλώσει: «Όταν βλέπεις να επιτίθενται σε κάποιον, γιατί κοιτάς από την άλλη; Μπορείς να βάλεις μια φωνή. Να κάνεις κάτι». Τα λόγια του απέκτησαν τραγική βαρύτητα.
Αντιδράσεις και κοινωνικός αντίκτυπος
Η δολοφονία του Ζακ προκάλεσε κύμα οργής. Χιλιάδες διαδήλωσαν με το σύνθημα «Justice for Zak/Zackie», απαιτώντας δικαιοσύνη και καταδίκη της κουλτούρας αυτοδικίας.
Ο τότε πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας μίλησε για «κοινωνικό κανιβαλισμό που επικροτεί την αυτοδικία και δεν ανατριχιάζει στην όψη της ωμής βίας απέναντι στον αδύναμο, τον διαφορετικό και τον άλλο».
Η «Θετική Φωνή» τόνισε πως ο Ζακ στοχοποιήθηκε όχι μόνο επειδή ήταν γκέι, ούτε μόνο επειδή ήταν οροθετικός ή drag queen, αλλά επειδή συνδύαζε πολλές ταυτότητες που δέχονται διακρίσεις.
Η δίκη ξεκίνησε το 2021. Το 2022, το Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο έκρινε ένοχους τον κοσμηματοπώλη και τον μεσίτη για θανατηφόρα σωματική βλάβη, επιβάλλοντας ποινές κάθειρξης 10 ετών. Οι τέσσερις αστυνομικοί που συμμετείχαν στην ακινητοποίηση αθωώθηκαν, προκαλώντας νέο κύμα διαδηλώσεων.
Το 2024, το Εφετείο επικύρωσε την ενοχή των δύο δραστών αλλά μείωσε τις ποινές, αναγνωρίζοντας ελαφρυντικά. Η απόφαση ξεσήκωσε αντιδράσεις, με διαδηλωτές να καταγγέλλουν εμπαιγμό στη μνήμη του θύματος.
Σήμερα, η υπόθεση του Ζακ Κωστόπουλου παραμένει σύμβολο αγώνα. Κάθε χρόνο, στις 21 Σεπτεμβρίου, πορείες μνήμης θυμίζουν ότι η δικαιοσύνη και η ισότητα δεν είναι δεδομένες.
