Η 21η Σεπτεμβρίου 2018 σηματοδότησε ένα γεγονός που συγκλόνισε την ελληνική κοινωνία: τη βίαιη δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου, γνωστού και ως drag performer “Zackie Oh”, στο κέντρο της Αθήνας. Ο 33χρονος ακτιβιστής εγκλωβίστηκε σε ένα κοσμηματοπωλείο στην Ομόνοια, όπου δέχθηκε επίθεση από τον ιδιοκτήτη και έναν περαστικό, προτού συλληφθεί αιμόφυρτος από αστυνομικούς και χάσει τη ζωή του κατά τη μεταφορά του στο νοσοκομείο.
Η εικόνα του ξυλοδαρμού και της υπέρμετρης βίας σε κοινή θέα προκάλεσε κύμα οργής. Η υπόθεση έγινε σημείο αναφοράς για τη δημόσια συζήτηση σχετικά με τα δικαιώματα και την ασφάλεια της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, όχι μόνο για την απόδοση δικαιοσύνης – καθώς οι δύο πολίτες καταδικάστηκαν για θανατηφόρα σωματική βλάβη και οι αστυνομικοί αθωώθηκαν – αλλά και για τις μελλοντικές αλλαγές σε κοινωνία, Πολιτεία και θεσμούς.
Επτά χρόνια μετά, η Ελλάδα έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο σε νομοθεσία και κοινωνική αποδοχή, αλλά παραμένουν προκλήσεις. Ακολουθεί μια αναλυτική αποτίμηση των εξελίξεων σε νομοθεσία, εγκλήματα μίσους, κοινωνική αποδοχή, πολιτικές πρωτοβουλίες και κράτος δικαίου.
Νομοθετικές εξελίξεις στα δικαιώματα ΛΟΑΤΚΙ+ (2018–2025)
- Αναδοχή παιδιών από ομόφυλα ζευγάρια (2018): Τον Μάιο του 2018, η Βουλή επέτρεψε σε ομόφυλα ζευγάρια που έχουν σύμφωνο συμβίωσης να γίνουν ανάδοχοι γονείς, ανοίγοντας τον δρόμο για θεσμική αναγνώριση των ομόφυλων οικογενειών.
- Ενίσχυση αντιρατσιστικής νομοθεσίας: Το 2019 προστέθηκε ο όρος «χαρακτηριστικά φύλου» στην ισχύουσα νομοθεσία κατά των διακρίσεων, καλύπτοντας πλήρως τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα.
- Απαγόρευση «θεραπειών μεταστροφής» (2022): Η Ελλάδα απαγόρευσε τις ψευδοθεραπείες που υποσχόταν την «αλλαγή» σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας φύλου ανηλίκων, θέτοντας ποινές φυλάκισης και πρόστιμα για παραβάτες.
- Προστασία ίντερσεξ παιδιών (2022): Ο νόμος 4958/2022 απαγόρευσε μη αναγκαίες χειρουργικές επεμβάσεις «διόρθωσης» φύλου σε βρέφη, αναγνωρίζοντας το δικαίωμα στη σωματική αυτονομία.
- Ισότητα στον γάμο – νομιμοποίηση ομόφυλων ζευγαριών (2024): Ο νόμος 5098/2024 επέκτεινε τον πολιτικό γάμο σε όλα τα ζευγάρια, ανεξαρτήτως φύλου, και άνοιξε τον δρόμο για τεκνοθεσία. Η Ελλάδα έγινε η 16η χώρα της ΕΕ που κατοχυρώνει πλήρως το δικαίωμα του γάμου σε ομόφυλα ζευγάρια.
Συνολικά, η Ελλάδα σημείωσε σημαντική πρόοδο στον νομικό τομέα, με βαθμολογία 77,8% στο Rainbow Map της ILGA-Europe το 2024, από περίπου 47% το 2021. Ωστόσο, η εφαρμογή στην πράξη παραμένει πρόκληση.
Εγκλήματα μίσους και δικαιοσύνη
Η βία κατά ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων παραμένει ανησυχητική. Το 2022 καταγράφηκαν 38 περιστατικά, ενώ ένα ποσοστό 20% προήλθε από μέλη σωμάτων ασφαλείας. Στην υπόθεση Κωστόπουλου, η απροθυμία αναγνώρισης ομοφοβικού κινήτρου προκάλεσε απογοήτευση στην κοινότητα, παρότι οι πολίτες καταδικάστηκαν για θανατηφόρα σωματική βλάβη.
Η καταγραφή και η στήριξη των θυμάτων από οργανώσεις όπως το Colour Youth και η ΟΛΚΕ ενισχύουν την ενημέρωση και την κοινωνική πίεση για δικαιοσύνη.
Κοινωνική αποδοχή
Η κοινωνία δείχνει αυξημένη αποδοχή των ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων. Η πλειοψηφία των πολιτών υποστηρίζει πλέον τον γάμο ομόφυλων (51,7% το 2022), ενώ η αποδοχή της τεκνοθεσίας ανεβαίνει (39%). Οι νεότερες γενιές εμφανίζονται πιο προοδευτικές, ενώ η ορατότητα της κοινότητας μέσω Pride και ΜΜΕ αυξάνει την κατανόηση και τον σεβασμό.
Παράλληλα, η Εκκλησία παραμένει αντίθετη σε πολλές αλλαγές, αλλά η πολιτεία δεν έχει υποχωρήσει στις πιέσεις της.
Μετά το 2018, διαφορετικές κυβερνήσεις διαμόρφωσαν την πορεία των ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ (2015–2019) έθεσε τα θεμέλια μέσω συμφώνου συμβίωσης και νόμου ταυτότητας φύλου, ενώ η ΝΔ (2019–σήμερα) ολοκλήρωσε κρίσιμες τομές, όπως ο γάμος για όλα τα ζευγάρια και η απαγόρευση θεραπειών μεταστροφής.
Η Εθνική Στρατηγική για την Ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+ (2021) έθεσε χρονοδιάγραμμα δράσεων σε έξι άξονες: νομοθεσία, παιδεία, υγεία, εργασία, αθλητισμός και δημόσιος χώρος.
Αστυνομία και κράτος δικαίου
Η εκπαίδευση και η ευαισθητοποίηση της ΕΛ.ΑΣ. έχουν βελτιωθεί, με σεμινάρια και αξιωματικούς αντιμετώπισης ρατσιστικών εγκλημάτων. Ωστόσο, η εμπιστοσύνη των θυμάτων παραμένει χαμηλή. Η αργή απονομή δικαιοσύνης και η μη αναγνώριση ρατσιστικού κινήτρου παραμένουν προβλήματα, όπως δείχνει η υπόθεση Κωστόπουλου.
Από το 2018 έως το 2025, η Ελλάδα σημείωσε σημαντική πρόοδο στη νομοθεσία και την κοινωνική αποδοχή των ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων. Ο γάμος, η τεκνοθεσία, η προστασία της σωματικής αυτονομίας και η ορατότητα της κοινότητας αποτελούν σημεία αιχμής.
Ωστόσο, η βία και οι διακρίσεις δεν έχουν εξαλειφθεί, και η πλήρης εφαρμογή των νόμων παραμένει στοίχημα. Η δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου λειτούργησε ως καταλύτης αφύπνισης – και ο αγώνας για πλήρη ισότητα συνεχίζεται, με στόχο μια κοινωνία δίκαιη, ελεύθερη και ανθρώπινη για όλους.
