Οι κίνδυνοι που συνδέονται με την υπερβολική χρήση οθονών από παιδιά και εφήβους αναγνωρίζονται πλέον όλο και περισσότερο, με αρκετές ευρωπαϊκές χώρες να προχωρούν στην επιβολή περιορισμών στη χρήση smartphone στα σχολεία.
Το ερώτημα, ωστόσο, παραμένει: εφαρμόζονται επαρκή μέτρα στην Ευρώπη για την προστασία των ανηλίκων από τον ψηφιακό εθισμό;
Ο όρος «εθισμός στις οθόνες» περιγράφει τη συστηματική και καταναγκαστική χρήση συσκευών όπως κινητά τηλέφωνα, τάμπλετ, υπολογιστές, τηλεοράσεις και παιχνιδοκονσόλες. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι έφηβοι περνούν κατά μέσο όρο 7 ώρες και 22 λεπτά καθημερινά μπροστά σε οθόνες.
Η υπερβολική έκθεση στην οθόνη μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη του εγκεφάλου
Η υπερβολική έκθεση στην οθόνη σε ηλικίες κάτω των τριών ετών ενδέχεται να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη του εγκεφάλου, ενώ πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι ο εθισμός στις οθόνες μεταξύ 9 και 11 ετών αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης αυτοκτονικών τάσεων.
Σε επίπεδο ΕΕ, από το 2024 όλες οι ψηφιακές πλατφόρμες οφείλουν να συμμορφώνονται με τον Κανονισμό για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (Digital Services Act), ένα ενιαίο ευρωπαϊκό ρυθμιστικό πλαίσιο που αποσκοπεί στη δημιουργία ενός ασφαλέστερου διαδικτυακού περιβάλλοντος.
Η Γαλλία έχει απαγορεύσει τη χρήση κινητών τηλεφώνων στα σχολεία από το 2018, ωστόσο η απαγόρευση αυτή σπανίως εφαρμόζεται στην πράξη. Κάποιες σχολικές μονάδες έχουν αρχίσει να πειραματίζονται με αυστηρότερα μέτρα.
Πώς ένα γαλλικό σχολείο αντιμετωπίζει το πρόβλημα με τις οθόνες
Στο δημόσιο σχολείο Marcel Pagnol, νοτιοδυτικά της Λυών, εφαρμόζεται από την αρχή της σχολικής χρονιάς το λεγόμενο «ψηφιακό διάλειμμα», στο πλαίσιο πιλοτικού προγράμματος που συμμετέχουν περίπου 200 γαλλικά γυμνάσια.
Στις 7:30 το πρωί, οι μαθητές της πρώτης τάξης του γυμνασίου (11–12 ετών) αφήνουν τα κινητά τους στην είσοδο. Οι μεγαλύτεροι μαθητές μπορούν να τα κρατούν, αλλά όχι να τα χρησιμοποιούν κατά τη διάρκεια του ωρολογίου προγράμματος. Ο διευθυντής του σχολείου επισημαίνει ότι η κατάσχεση των κινητών αποδείχθηκε το πιο αποτελεσματικό μέτρο για την επιβολή της απαγόρευσης.
«Η ιδέα ήταν να περιοριστεί ο εθισμός εντός του σχολικού ωραρίου όσο το δυνατόν νωρίτερα. Με τους 11χρονους, από την 1η Σεπτεμβρίου δεν έχει προκύψει ούτε ένα περιστατικό που να σχετίζεται με κινητό», δήλωσε. «Στις μεγαλύτερες τάξεις, όμως, εξακολουθούμε να έχουμε επεισόδια. Μπλέκουμε συχνά σε περίπλοκα περιστατικά με μαθητές που παρουσιάζουν σημάδια σοβαρής εξάρτησης από τις συσκευές».
Η πλειοψηφία των μαθητών φαίνεται να αποδέχεται το μέτρο. «Το σχολείο μάς κόβει λίγο από την ώρα που περνάμε στις οθόνες», είπε χαρακτηριστικά ένα 12χρονο κορίτσι.
Σύμφωνα με μια καθηγήτρια ισπανικών του ίδιου σχολείου, τα «ψηφιακά διαλείμματα» συμβάλλουν επίσης στη μείωση περιστατικών διαδικτυακού εκφοβισμού, φαινόμενο που αφορά ένα στα έξι παιδιά στην Ευρώπη, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του ΠΟΥ.
«Φέτος οργανώσαμε τον ετήσιο σχολικό χορό χωρίς κινητά και ήταν σαν να συνέβη κάτι μαγικό», είπε η καθηγήτρια Σοφί Αταλά. «Τα παιδιά χόρεψαν ελεύθερα, ήταν ο εαυτός τους. Δεν ανησυχούσαν για το πώς θα χρησιμοποιηθούν οι φωτογραφίες τους».
Την ίδια στιγμή, γονείς σε όλη την Ευρώπη αναλαμβάνουν δράση. Στη Λυών, η Μαρί-Αλίξ, μητέρα δύο παιδιών, έγραψε βιβλίο για το ζήτημα, ενώ η ομάδα που δημιούργησε στο Facebook πριν πέντε χρόνια αριθμεί σήμερα πάνω από 20.000 μέλη.
«Σε κάποιες ομιλίες που έχω δώσει σε σχολεία, παιδιά ήρθαν και μου είπαν ‘δεν μπορώ να σταματήσω’. Είναι όπως ένας αλκοολικός που ξέρει πως δεν πρέπει να πιει, αλλά πίνει έτσι κι αλλιώς», περιγράφει.
Η Ολλανδή ευρωβουλεύτρια των Πρασίνων, Κιμ φαν ντερ Σπαρεντάκ, ζητά εδώ και καιρό αυστηρότερο ρυθμιστικό πλαίσιο για τις μεγάλες τεχνολογικές πλατφόρμες. Ως εισηγήτρια της έκθεσης για τον εθιστικό σχεδιασμό ψηφιακών υπηρεσιών, υποστηρίζει ότι η Κομισιόν πρέπει να παρέμβει εντός του Digital Services Act και να απαγορεύσει τα πιο εθιστικά αλγοριθμικά μοντέλα, ιδίως εκείνα που βασίζονται σε κλικ και συνεχή αλληλεπίδραση.
«Ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν είναι φτιαγμένος για να αντέχει αυτούς τους αλγόριθμους», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Όπως αναφέρει το Euronews, η καλλιέργεια μιας υγιούς σχέσης των ανηλίκων με την τεχνολογία προϋποθέτει τη συμμετοχή πολλών φορέων, από τα σχολεία και τις οικογένειες μέχρι τους νομοθέτες και τις ίδιες τις εταιρείες. Το ζητούμενο είναι να τεθούν σαφείς κανόνες, αλλά και να εφαρμοστούν στην πράξη.
Με πληροφορίες από Euronews
