Στη σύγχρονη γεωπολιτική σκηνή, το μικρό Κατάρ με τη μοναρχική αυταρχική διακυβέρνηση αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς ο μεγάλος πλούτος μπορεί να μεταφραστεί σε διεθνή πολιτική επιρροή. Η Ντόχα εφαρμόζει μια κυνική στρατηγική, χρησιμοποιώντας το χρήμα ως βασικό εργαλείο για να χτίσει ένα διεθνές δίκτυο επιρροής. Από τη μια, η Καταριανή Αρχή Επενδύσεων διοχετεύει δισεκατομμύρια δολάρια σε στρατηγικές επενδύσεις, αθλητικούς κολοσσούς και μεγάλα πανεπιστήμια της Δύσης, δημιουργώντας οικονομικούς δεσμούς εξάρτησης. Από την άλλη, το Κατάρ επενδύει συστηματικά στο πολιτικό lobbying, προσλαμβάνοντας συνεργάτες των πολιτικών ελίτ, προκειμένου να εξασφαλίσει πολιτική εύνοια και επιρροή. Παράλληλα με το οικονομικό «hard power», το εμιράτο του Κατάρ διεκδικεί επίσης τον ρόλο του διαμεσολαβητή για μια θέση στο τραπέζι των διεθνών συνομιλιών, ακόμα και αν σχετίζεται με οργανώσεις που η Δύση απορρίπτει.
Εν αρχή ην το Qatargate
Όταν ξέσπασε το σκάνδαλο του Qatargate πριν από τρία χρόνια, έγινε γνωστό ότι το εμιράτο του Κατάρ, μέσω ενός μηχανισμού που είχε στηθεί στις Βρυξέλλες, δωροδοκούσε Ευρωπαίους πολιτικούς, ευρωβουλευτές και υπαλλήλους. Φήμες υπήρχαν πάντα, αλλά στην περίπτωση αυτή υπήρξαν χειροπιαστές –κυριολεκτικά– αποδείξεις. Παρά τις δηλώσεις της προέδρου του Ευρωκοινοβουλίου τότε για «άπλετο φως», μάλλον το αντίθετο συνέβη, προς ανακούφιση πολλών. Το γεγονός ότι το κύκλωμα του Qatargate αποκαλύφθηκε από τις βελγικές αρχές και όχι από τους εσωτερικούς μηχανισμούς του ίδιου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (Ε.Κ.) κατέδειξε τις σημαντικές αδυναμίες του θεσμικού του πλαισίου. Διότι, αν και το Ευρωκοινοβούλιο τυπικά διαθέτει μηχανισμούς ελέγχου, αυτοί αποδείχτηκαν αναποτελεσματικοί τόσο ως προς την πρόληψη όσο και ως προς τον εντοπισμό της διαφθοράς.
Το Qatargate ήταν ένα σκάνδαλο χρηματισμού για αθέμιτη άσκηση επιρροής από το Κατάρ σε μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και στελέχη των ευρωπαϊκών θεσμών, το οποίο σήμερα εξακολουθεί να ερευνάται παρά τα μεγάλα εμπόδια που έχει συναντήσει.
Το Μητρώο Διαφάνειας του Ευρωκοινοβουλίου υποτίθεται ότι καταγράφει όλους τους λομπίστες που έχουν πρόσβαση στο Ε.Κ. Ωστόσο, ορισμένες ΜΚΟ, όπως η Fight Impunity (με την ειρωνική αυτή ονομασία) του Ιταλού πρώην ευρωβουλευτή και φερόμενου ως εγκεφάλου, Αντόνιο Παντσέρι, η οποία δήλωνε ότι δημιουργήθηκε για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την καταπολέμηση της ατιμωρησίας, δρούσαν ως λόμπι, εκμεταλλευόμενες το χαλαρό πλαίσιο εποπτείας που αφορά τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις. Έτσι, όπως αποκάλυψαν οι βελγικές αρχές, οι οργανώσεις που συνδέονταν με το κύκλωμα χρησιμοποιούνταν για να διακινηθούν χρήματα και να παρακαμφθούν οι κανονισμοί διαφάνειας.
Το Qatargate, που αναστάτωσε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στα τέλη του 2022, ήταν ένα σκάνδαλο χρηματισμού για αθέμιτη άσκηση επιρροής από το Κατάρ σε μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και στελέχη των ευρωπαϊκών θεσμών, το οποίο σήμερα εξακολουθεί να ερευνάται παρά τα μεγάλα εμπόδια που έχει συναντήσει. Οι έρευνες που διεξήγαγε η βελγική ομοσπονδιακή αστυνομία οδήγησαν τότε σε συλλήψεις υπόπτων και στην κατάσχεση 1,5 εκατομμυρίου ευρώ σε μετρητά.
Στη ΜΚΟ του Παντσέρι συμμετείχε, μεταξύ άλλων, η Φεντερίκα Μογκερίνι, η πρώην εκπρόσωπος της Ε.Ε. για την εξωτερική πολιτική, που ενεπλάκη πρόσφατα σε άλλο σκάνδαλο, αλλά υπήρχε και ελληνική συμμετοχή, του πρώην Επιτρόπου Δημήτρη Αβραμόπουλου, ο οποίος μετά το ξέσπασμα του σκανδάλου παραιτήθηκε, δηλώνοντας ότι ο ίδιος δεν είχε εκτελεστικές αρμοδιότητες αλλά ήταν επίτιμο μέλος και ότι είχε ζητήσει την έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη συμμετοχή του, η οποία του δόθηκε γραπτώς από την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
Παρ’ όλα αυτά, πληρωνόταν με 5.000 ευρώ τον μήνα από τη ΜΚΟ, όπως αποκαλύφθηκε. Στη ΜΚΟ του Παντσέρι συμμετείχαν επίσης ο Μπερνάρ Καζνέβ, πρώην πρωθυπουργός της Γαλλίας, η Έμα Μπονίνο, πρώην Ευρωπαία Επίτροπος και υπουργός Εξωτερικών της Ιταλίας, και η Σουηδέζα Σεσίλια Βίκστρεμ, πρώην ευρωβουλευτής των Φιλελευθέρων.
Το Κατάρ αρνήθηκε, φυσικά, τότε ότι δωροδοκούσε Ευρωπαίους αξιωματούχους και, μέσα από διαρροές διπλωματών του σε δυτικά ΜΜΕ, είχε απειλήσει ότι η αναστολή της πρόσβασής του σε θεσμικά όργανα της Ε.Ε. πιθανόν να επηρέαζε αρνητικά την παροχή φυσικού αερίου στην Ευρώπη, σε μια περίοδο που αυτή αναζητούσε εναλλακτικές πηγές ενέργειας.
Ο Παντσέρι, ωστόσο, ο φερόμενος ως εγκέφαλος του σκανδάλου διαφθοράς του Qatargate, είχε ομολογήσει ότι διεξήγε δραστηριότητες παράνομου lobbying για λογαριασμό του Κατάρ με σκοπό την άσκηση επιρροής στις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Η έρευνα των βελγικών αρχών αποκάλυψε ότι ο Παντσέρι και οι συνεργάτες του, όπως ο σύντροφος της Εύας Καϊλή, Φραντσέσκο Τζιόρτζι, λάμβαναν μετρητά για να προωθούν φιλικές προς το Κατάρ αποφάσεις και θέσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ειδικά σε θέματα που αφορούσαν τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα εργασιακά. Γι’ αυτό και στόχευαν κυρίως σε Πράσινους Ευρωβουλευτές, καθώς και σε Σοσιαλιστές και Δημοκράτες.
Η Εύα Καϊλή ήταν μία από τους ευρωβουλευτές που είχαν τοποθετηθεί δημόσια υπέρ του Κατάρ, με ομιλία της στο Ευρωκοινοβούλιο, σε μια εποχή που το Κατάρ κατηγορούνταν για τη μεταχείριση των μεταναστών εργατών.
Οι βελγικές αρχές ήταν εκείνες που ανακάλυψαν ότι υπήρχε μια ομάδα ατόμων που φέρονταν να έχουν δεχτεί χρήματα και δώρα από ξένες χώρες –κυρίως από το Κατάρ και το Μαρόκο– προκειμένου να επηρεάσουν τις πολιτικές του Ευρωκοινοβουλίου προς όφελός τους. Αν η αναφορά στο Μαρόκο προκαλεί έκπληξη, έχει ίσως σημασία να αναφερθεί ότι το Μαρόκο και το Κατάρ διατηρούν ισχυρή στρατηγική σχέση, και το Κατάρ αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους ξένους επενδυτές στο Μαρόκο, με κοινά επενδυτικά ταμεία δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Το τεράστιο πορτοφόλι του εμιράτου
Το Εμιράτο του Κατάρ είναι μια συνταγματική μοναρχία που κυβερνιέται από τον Οίκο των Αλ Θάνι, οι οποίοι βρίσκονται στην εξουσία από τον 19ο αιώνα. Ο εμίρης είναι ο αρχηγός του κράτους και συγκεντρώνει στα χέρια του όλη την εξουσία. Πριν από το Qatargate, το εμιράτο αντιμετώπιζε διεθνή κατακραυγή για την κακομεταχείριση των μεταναστών που εργάζονταν στη χώρα. Όπως αναφέρει στη LiFO ευρωβουλευτής, «το Ε.Κ. είχε ζητήσει εκείνη την περίοδο τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και την πλήρη διερεύνηση του μεγάλου αριθμού θανάτων ξένων εργατών». Το Ε.Κ. είχε επίσης επικρίνει τον περιορισμό της ελευθερίας έκφρασης στο Κατάρ, όπως και τον περιορισμό της ελευθερίας του Τύπου και του συνέρχεσθαι, ενώ εξέφραζε και τις ανησυχίες του για τις διακρίσεις σε βάρος των γυναικών και των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων.
Το Κατάρ, όμως, είναι και ένα τεράστιο πορτοφόλι που εξαγοράζει ό,τι πουλιέται στη Δύση. Τα τελευταία χρόνια έχει διαθέσει εκατοντάδες εκατομμύρια σε δυτικές χώρες, επενδύοντάς τα σε ακίνητα, τράπεζες, ενεργειακά έργα και ποδοσφαιρικές ομάδες. Μεγάλα ποσά έχει διαθέσει και στην επενδυτική εταιρεία του Τζάρεντ Κούσνερ, γαμπρού του Ντόναλντ Τραμπ, γεγονός που προκαλεί δημόσιες συζητήσεις σχετικά με την άσκηση επιρροής – αλλά οι επενδύσεις και το lobbying από μόνα τους δεν συνιστούν παράνομη δραστηριότητα στις δυτικές χώρες.
Καλός γνώστης του lobbying των Βρυξελλών αναφέρει στη LiFO ότι είναι απολύτως νόμιμο ο εκπρόσωπος μιας τρίτης χώρας να απευθύνεται σε κάποιον με διασυνδέσεις που κάνει αυτήν τη δουλειά έναντι αδρής αμοιβής, προκειμένου να ακουστεί θετικά ένα αίτημά του. Στις ΗΠΑ και στην Ε.Ε. το Κατάρ χρησιμοποιεί, εκτός από τις διπλωματικές αποστολές του, γνωστές υπηρεσίες δημοσίων σχέσεων και εγγεγραμμένες εταιρείες lobbying.
Το Κατάρ, με διάφορες μεθόδους και άφθονο χρήμα, ασκεί πιέσεις σε κρατικούς αξιωματούχους και think tanks, χρησιμοποιώντας εταιρείες επικοινωνίας, νομικές εταιρείες αλλά και δίκτυα επενδύσεων που λειτουργούν ως οχήματα «ήπιας δύναμης». Στις Βρυξέλλες και στο Λονδίνο το Κατάρ συνεργάζεται με δεξαμενές σκέψης, πανεπιστήμια, συμβουλευτικές εταιρείες και ομίλους πολιτικής ανάλυσης.
Σχολιάζοντας πρόσφατα τον ρόλο του Ηνωμένου Βασιλείου, που επιχειρεί να συνεργαστεί πιο στενά με τη Γαλλία και τη Γερμανία προκειμένου να αντιμετωπίσουν μαζί τις γεωπολιτικές προκλήσεις, ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Κωνσταντίνος Λάβδας ανέφερε στη LiFO: «Η Βρετανία είναι εκτός Ε.Ε., αλλά είναι τόσο στενή η σχέση της με τη Γαλλία και τη Γερμανία και τόσο λίγο ρόλο παίζει πλέον η Ε.Ε. ως θεσμικό συγκρότημα στις καταιγιστικές εξελίξεις, που οφείλει να λαμβάνει κανείς υπόψη και το Λονδίνο. Το Λονδίνο όμως έχει δύο θέματα και το πρώτο από αυτά είναι ότι έχει εξαγοραστεί από το Κατάρ. Η διείσδυση του καταριανού χρήματος στην επικοινωνία, στον αθλητισμό, στις τράπεζες, στην καθημερινότητα και στη χρηματοδότηση πολιτικών είναι τέτοια, που μπορεί να εξηγήσει κανείς πολλά πράγματα σε σχέση με τις αποφάσεις της νέας Εργατικής κυβέρνησης».
Μεγάλος θόρυβος στη Βρετανία είχε γίνει για πολλούς πολιτικούς που δέχτηκαν ταξίδια και φιλοξενία από το Κατάρ για να ασκήσουν πίεση υπέρ της διοργάνωσης του FIFA World Cup στο Κατάρ το 2022. Σύμφωνα με ρεπορτάζ της «Guardian», 34 Βρετανοί κοινοβουλευτικοί δήλωσαν στο μητρώο τους (register of interests) συνολικά 40 δωρεές και φιλοξενίες από το Κατάρ μέσα σε έναν χρόνο. Η αξία των ταξιδιών που προσέφερε το Κατάρ σε Βρετανούς βουλευτές την περίοδο πριν από το Παγκόσμιο Κύπελλο, όπως υπολογίστηκε από ρεπορτάζ της «Guardian», ήταν περίπου 250-260.000 λίρες.
Τα δώρα του Κατάρ προς τους Βρετανούς βουλευτές περιλάμβαναν συνήθως πτήσεις business class, διαμονή σε πολυτελή ξενοδοχεία, εισιτήρια για ιπποδρομίες και δείπνα με αξιωματούχους. Αρκετοί βουλευτές που δέχτηκαν αυτά τα δώρα υπερασπίστηκαν αργότερα το Κατάρ στο Κοινοβούλιο, υποβαθμίζοντας τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η Transparency International είχε δηλώσει τότε πως ήταν «εξαιρετικά ανησυχητικό» ότι οι βουλευτές δέχονταν «φιλοξενία αξίας χιλιάδων λιρών από ξένες κυβερνήσεις που είχαν ιστορικό καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων» και ότι αυτό θα μπορούσε να «αφήσει την πόρτα ανοιχτή για αθέμιτη επιρροή».
Οι σχέσεις των Τόνι και Τσέρι Μπλερ με το Κατάρ
Μετά την αποχώρησή του από την πρωθυπουργία το 2007, ο Τόνι Μπλερ διατήρησε επαφή με τον εμίρη του Κατάρ. Άλλωστε, μέσα από τον οργανισμό που έφτιαξε, παρείχε επαγγελματικά συμβουλευτικές υπηρεσίες και σε άλλους ηγέτες της Ασίας και της Αφρικής. Διεθνή μέσα, όπως οι «Financial Times» και η «Guardian», έχουν γράψει ότι ο Μπλερ παρείχε στο εμιράτο στρατηγικές συμβουλές στο πλαίσιο της διεθνούς δραστηριότητάς του.
Η σύζυγος του πρώην Βρετανού πρωθυπουργού, Τσέρι Μπλερ, γνωστή δικηγόρος με εμπειρία στα θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, έχει κι εκείνη επαγγελματική συνεργασία με το Κατάρ. Η εταιρεία της έχει προσφέρει νομικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες σε φορείς του εμιράτου, ενώ η ίδια συμμετείχε σε συνέδρια και εκδηλώσεις στο Κατάρ.
Πριν από καιρό, όταν διέρρευσαν emails της Χίλαρι Κλίντον το 2010, αποκαλύφθηκε ότι είχε μεσολαβήσει για συνάντηση της τότε Αμερικανίδας ΥΠ.ΕΞ. με τον τότε διάδοχο, σεΐχη Ταμίμ, ώστε να συζητηθούν πιθανές συνεργασίες.
Οι σχέσεις του ζεύγους Μπλερ με το Κατάρ εντάσσονται στο ευρύτερο πλέγμα των διεθνών συνεργασιών που διατήρησαν μετά την αποχώρησή τους από την εξουσία και έκτοτε τις αξιοποιούν επαγγελματικά, προσφέροντας τις ακριβές υπηρεσίες τους σε όσους έχουν να τις πληρώσουν.
Lobbying μέσω επενδύσεων
Ένα από τα πιο ισχυρά μέσα επιρροής του Κατάρ είναι και οι τεράστιες επενδύσεις του. Μέσω του Qatar Investment Authority (QIA) και άλλων κρατικών funds, το εμιράτο έχει αποκτήσει σημαντικά μερίδια σε κορυφαίες ευρωπαϊκές τράπεζες, ενεργειακούς κολοσσούς, αθλητικές ομάδες και εμβληματικά ακίνητα. Οι επενδύσεις για το Κατάρ δεν είναι μόνο περιουσιακά στοιχεία αλλά και μέσα προσέγγισης κυβερνήσεων και οικονομικών κέντρων εξουσίας.
Το εμιράτο έχει ισχυρή επενδυτική παρουσία στο Ηνωμένο Βασίλειο, στη Γερμανία και στη Γαλλία, ενώ η μεγαλύτερη γεωπολιτική-οικονομική επιρροή του καταγράφεται στην Τουρκία.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο το Κατάρ έχει ένα από τα μεγαλύτερα χαρτοφυλάκια επενδύσεων στη χώρα, το οποίο περιλαμβάνει την Barclays Bank, τα Harrods, στρατηγικό ποσοστό στον κορυφαίο βρετανικό όμιλο λιανικής Sainsbury’s, πλειοψηφικό μερίδιο στον ψηλότερο ουρανοξύστη της Ευρώπης (The Shard), σημαντικά ποσοστά ιδιοκτησίας στο London Olympic Village & Canary Wharf Group και πολλά ακόμα. Στη Γαλλία έχει αλυσίδες ξενοδοχείων, ακίνητα, μεγάλες επενδύσεις στον τομέα ενέργειας, αλλά και την Paris Saint-Germain. Στη Γερμανία κατέχει σημαντικά ποσοστά στη Volkswagen, στην Deutsche Bank και στη Siemens, καθώς και σε πολλά ενεργειακά πρότζεκτ. Στην Τουρκία διαθέτει ένα υψηλό ποσοστό του Χρηματιστηρίου της Κωνσταντινούπολης, τη Finansbank και συμμετοχή στην Türk Telekom, ενώ έχει αμέτρητες επενδύσεις στη βιομηχανία, στα μεγάλα έργα και στο real estate.
Ο εμίρης του Κατάρ και η αρπαγή των Ορεινών της Ζακύνθου
Σημαντική είναι η παρουσία του Κατάρ και στα Βαλκάνια, ενώ στην Ελλάδα έχει κάνει μεγάλη προσπάθεια για να αποκτήσει νησιά και έχει εμπλακεί στο μεγάλο σκάνδαλο του Ναυαγίου στη Ζάκυνθο, για το οποίο η LiFO έχει κάνει εκτενή ρεπορτάζ στο παρελθόν. Τον Μάιο του 2022 γράφαμε γι' αυτό: «Δήμος, Εκκλησία και κάτοικοι καταγγέλλουν εδώ και οκτώ χρόνια τον ιδιώτη που μεταβίβασε σε επιχείρηση συμφερόντων του Κατάρ μια ολόκληρη περιοχή στα Ορεινά της Ζακύνθου, πάνω από τη διάσημη παραλία του Ναυαγίου, που τους ανήκει. Η Δικαιοσύνη προχωράει αργά, αλλά τους δικαιώνει, ενώ οι πολιτικοί όλα αυτά τα χρόνια έχουν ναρκοθετήσει πολλές φορές τον αγώνα των κατοίκων στο παρασκήνιο».
Δύο μήνες νωρίτερα, τον Μάρτιο του 2022, ο εισαγγελέας Πρωτοδικών Κ. Πολυκράτης, με πρότασή του δικαίωνε τους κατοίκους των ορεινών κοινοτήτων της Ζακύνθου και τις μονές που προσέφυγαν στη Δικαιοσύνη, όταν μια μέρα διαπίστωσαν ότι οι πατρικές τους περιουσίες και τα βυζαντινά μοναστήρια της περιοχής είχαν περάσει εν αγνοία τους στα χέρια του εμίρη του Κατάρ, και αυτό που εκείνοι βίωναν ως αρπαγή κάποιοι το διαφήμιζαν ως επένδυση. Στην υπόθεση αυτή ενεπλάκησαν και Έλληνες πολιτικοί, μυστικές υπηρεσίες, δικηγορικά γραφεία με διασυνδέσεις και καλοπληρωμένοι μεσάζοντες. Η ιστορία αυτή έχει απασχολήσει και την ΕΥΠ, με αρκετούς αποκαλυπτικούς διαλόγους να έχουν βγει στη δημοσιότητα κατά το πρόσφατο παρελθόν.
Ο ρόλος του αθλητισμού και το sportswashing
Η διεθνής παρουσία του Κατάρ στον αθλητισμό, από την εξαγορά της Paris Saint-Germain έως τη διοργάνωση του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 2022, αποτελεί επίσης μέρος της ευρύτερης στρατηγικής του. Οι αθλητικές ομάδες και οι χορηγίες λειτουργούν ως μέσα επιρροής και ως εργαλεία βελτίωσης της εικόνας του Κατάρ στη Δύση. Η Qatar Airways, ο εθνικός αερομεταφορέας του Κατάρ, έχει υπάρξει χορηγός πολλών μεγάλων ομάδων σε όλο τον κόσμο, όπως η ιταλική Roma, η Μπάγερν Μονάχου, η Boca Juniors στην Αργεντινή και παλαιότερα η Barcelona.
Οι επικριτές του Κατάρ περιγράφουν τις προσπάθειες της Ντόχα να ξεπλύνει τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσω του αθλητισμού ως ενέργειες sportswashing. Η φιλοξενία του Παγκοσμίου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου του 2022 είχε ξεσηκώσει πολλές αντιδράσεις διεθνώς, από το 2010 που την πέτυχε. Αλλά και αργότερα το Κατάρ δέχτηκε πλήθος καταγγελιών για τις συνθήκες εργασίας των μεταναστών που εργάζονταν για την κατασκευή των εγκαταστάσεων. Μια δημοσιογραφική έρευνα της «Guardian» το 2021 διαπίστωνε ότι 6.500 εργαζόμενοι είχαν πεθάνει την προηγούμενη δεκαετία και το Κατάρ απαντούσε ότι η κριτική ήταν αβάσιμη.
Το Κατάρ και το Ισλάμ
Το Κατάρ, όπως και άλλα κράτη του Κόλπου (Σαουδική Αραβία, ΗΑΕ, Κουβέιτ), χρηματοδοτεί επί δεκαετίες ισλαμικά κέντρα, τζαμιά και εκπαιδευτικά ιδρύματα σε διάφορες χώρες της Δύσης. Συνήθως πρόκειται για δωρεές που γίνονται μέσω της κυβέρνησης, του Qatar Charity, του Qatar Foundation και άλλων κρατικών ή ημικρατικών καταριανών φορέων. Σε αρκετές χώρες της Ευρώπης έχουν υπάρξει επίσημες χρηματοδοτήσεις για την ανέγερση ή ανακαίνιση τεμενών. Στη Γαλλία, την Ιταλία, την Ελβετία και την Ισπανία έχουν γίνει δωρεές προς ισλαμικά πολιτιστικά κέντρα, σε συνεργασία και με τις εκεί ισλαμικές κοινότητες. Το Κατάρ χρηματοδοτεί επίσης εκπαιδευτικά προγράμματα και θρησκευτικούς λειτουργούς.
Το εμιράτο του Κατάρ έχει κατηγορηθεί από γειτονικές χώρες (Σαουδική Αραβία, ΗΑΕ, Αίγυπτος, Μπαχρέιν) ότι στηρίζει οικονομικά, και όχι μόνο, τη Μουσουλμανική Αδελφότητα και άλλα ισλαμιστικά κινήματα. Είναι γεγονός ότι, κατά την Αραβική Άνοιξη (2011), το Κατάρ στήριξε πολιτικά και επικοινωνιακά, ειδικά μέσω του Al Jazeera, αρκετά ισλαμιστικά κόμματα. Κάποιες φορές οι κατηγορίες προς το Κατάρ έφταναν να αναφέρονται ακόμα και σε υποστήριξη της ισλαμιστικής τρομοκρατίας. Το Κατάρ απαντά πάντα ότι δεν χρηματοδοτεί τρομοκρατικές οργανώσεις, αλλά στηρίζει μόνο νόμιμα πολιτικά κινήματα και φιλανθρωπικά έργα στον μουσουλμανικό κόσμο. Το γεγονός ότι φιλοξενεί στελέχη της Χαμάς για το Κατάρ δεν είναι στήριξη στην τρομοκρατία αλλά προσπάθεια για διαμεσολάβηση.
Χρηματοδότηση αμερικανικών πανεπιστημίων
Σύμφωνα με αμερικανικά δημοσιεύματα, από το 2001 έως το 2021 το Κατάρ δώρισε 4,7 δισεκατομμύρια δολάρια σε αμερικανικά πανεπιστήμια. Τα ίδια δημοσιεύματα αναφέρουν ότι το Κατάρ είναι ο κορυφαίος ξένος δωρητής σε αμερικανικά πανεπιστήμια, πολλά εκ των οποίων δεν έχουν αναφέρει την πηγή αυτών των δωρεών, όπως ήταν υποχρεωμένα. Οι ΗΠΑ ενέτειναν τις έρευνες μετά το 2018, διαπιστώνοντας ότι πολλά πανεπιστήμια δεν είχαν συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις του Νόμου Ανώτατης Εκπαίδευσης για τη δήλωση ξένων δωρεών άνω των 250.000 δολαρίων.
Το Al Jazeera και η διεθνής επιρροή
Όταν ο σεΐχης Χαμάντ ανέλαβε την εξουσία στο Κατάρ το 1996, στόχος του ήταν η αύξηση της διεθνούς επιρροής του, και το τηλεοπτικό δίκτυο του Al Jazeera ήταν βασικό εργαλείο αυτής της στρατηγικής. Η επιρροή που πράγματι απέκτησε σύντομα φάνηκε καθαρά στην Αραβική Άνοιξη, αλλά και αργότερα στη Συρία. Το Al Jazeera τυπικά δεν είναι κρατικός φορέας αλλά ανήκει και ελέγχεται πλήρως από τη μοναρχία του Κατάρ. Ο πολύ έμπειρος σε θέματα Μέσης Ανατολής Βρετανός δημοσιογράφος Ρόμπερτ Φισκ της εφημερίδας «Independent» ήταν έντονος επικριτής της στάσης του Al Jazeera στον πόλεμο της Συρίας. Είχε γράψει ότι ήταν το αγαπημένο κανάλι του Μπιν Λάντεν και ότι έδωσε τηλεοπτικό βήμα σε παρακλάδια της Αλ Κάιντα στη Συρία, παρουσιάζοντάς τα πιο «μετριοπαθή» απ’ ό,τι ήταν στην πραγματικότητα.
Το Κατάρ ως διεθνής μεσολαβητής και οι στρατηγικοί του σύμμαχοι
Η σχέση του Κατάρ με τις ΗΠΑ είναι θεμελιώδης για την ασφάλειά του. Η αμερικανική βάση Al Udeid, η μεγαλύτερη στη Μέση Ανατολή και χτισμένη με τα λεφτά του εμιράτου, λειτουργεί ως κομβικό κέντρο επιχειρήσεων των ΗΠΑ στην ευρύτερη περιοχή. Ο Ρόμπερτ Φισκ είχε αφηγηθεί πως «όταν ρώτησε κάποτε τον πατέρα του προηγούμενου εμίρη, τον σεΐχη Χαμάντ (ο οποίος αργότερα καθαιρέθηκε άδοξα από τον Ταμίμ), γιατί δεν έδιωξε τους Αμερικανούς από το Κατάρ, του απάντησε: “Γιατί αν το έκανα, οι Άραβες αδελφοί μου θα εισέβαλαν σε μένα”».
Το εμιράτο διατηρεί εξαιρετικά στενές σχέσεις με την Τουρκία, η οποία τού παρέχει στρατιωτική υποστήριξη, και συνεργάζεται επίσης με τη Γερμανία και τη Γαλλία στον τομέα της άμυνας.
Είναι αξιοσημείωτο ότι το Κατάρ έχει καταφέρει να ισορροπεί ανάμεσα σε αντίπαλες δυνάμεις. Ενώ είναι σύμμαχος των ΗΠΑ, διατηρεί ανοιχτή γραμμή με το Ιράν. Οι σχέσεις του με τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν αποκατασταθεί, ενώ, επικαλούμενο τον ρόλο του διαμεσολαβητή, διατηρεί επαφές με οργανώσεις με τις οποίες η Δύση δεν συνομιλεί, όπως η Χαμάς και οι Ταλιμπάν. Τελευταία, ωστόσο, έχει καταφέρει να αυξήσει πραγματικά τη γεωπολιτική του προβολή, αναλαμβάνοντας ρόλο διαμεσολαβητή μεταξύ Χαμάς και Δύσης.
Στενές σχέσεις συνεργατών του Τραμπ με το Κατάρ
Το Κατάρ έχει αναπτύξει στενές σχέσεις με σημαντικά πολιτικά πρόσωπα και δίκτυα επιρροής στη Δύση, ειδικά στις ΗΠΑ. Μια πρόσφατη υπόθεση που απασχόλησε τη δημοσιότητα αφορά την προσφορά ενός πολυτελούς αεροσκάφους από τον εμίρη του Κατάρ στην αμερικανική κυβέρνηση και τον Ντόναλντ Τραμπ. Η Ντόχα υποστήριξε ότι αυτό ήταν «μια φυσιολογική χειρονομία μεταξύ συμμάχων», όμως το θέμα προκάλεσε έντονη πολιτική αντιπαράθεση στις ΗΠΑ, με γερουσιαστές να εκφράζουν ανησυχίες για πιθανή παραβίαση της συνταγματικής απαγόρευσης δωροδοκίας από ξένη δύναμη. Η Freedom of the Press Foundation υπέβαλε αίτημα για να δημοσιοποιηθεί η νομική μελέτη που επέτρεψε την αποδοχή ενός τέτοιου δώρου.
Το Κατάρ έχει επενδύσει συστηματικά τα τελευταία χρόνια στη δημιουργία δεσμών με πρόσωπα της αμερικανικής πολιτικής ελίτ και διοίκησης. Πριν από μερικά χρόνια είχε προσλάβει στενούς συνεργάτες του Ντόναλντ Τραμπ, όπως η Παμ Μπόντι (που εργάστηκε ως λομπίστρια εκπροσωπώντας την πρεσβεία του Κατάρ, καταχωρισμένη, σύμφωνα με τον Νόμο FARA-Foreign Agents Registration Act, μέχρι το 2021) και ο Κας Πατέλ, νυν διευθυντή του FBI (που παρείχε συμβουλευτικές υπηρεσίες στην πρεσβεία του Κατάρ στις ΗΠΑ μέσω της εταιρείας του προτού αναλάβει υψηλόβαθμες θέσεις στην κυβέρνηση Τραμπ).
Η καταριανή Αρχή Επενδύσεων έχει επενδύσει εκατοντάδες εκατομμύρια στην εταιρεία του γαμπρού του Τραμπ, Τζάρεντ Κούσνερ, ενώ το 2023 το Κατάρ έδωσε περισσότερα από 600 εκατομμύρια δολάρια για την εξαγορά μιας επένδυσης του Στιβ Γουίτκοφ, ο οποίος είναι ο απεσταλμένος του Τραμπ στη Μέση Ανατολή.
Το Κατάρ, ένα πολύ μικρό σε μέγεθος, αλλά πλούσιο εδώ και μερικές δεκαετίες κράτος, χρησιμοποιεί τον τεράστιο πλούτο που διαθέτει με κυνικό τρόπο, για να διευρύνει την επιρροή του, καταφέρνοντας να εξαγοράζει πολιτική εύνοια και να μετατρέπει την οικονομική του δύναμη σε διπλωματικό πλεονέκτημα, καθιστώντας την Ντόχα έναν υπολογίσιμο, αν και αμφιλεγόμενο παίκτη στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα.
