Τι πραγματικά σημαίνει να είσαι «πλούσιος»; Και μάλιστα πλούσιος στη Βρετανία; Ίσως αυτό το ερώτημα να στοιχειώνει περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο τη βρετανική κοινωνία.
Σε κάθε περίπτωση δεν είναι μόνο θέμα ατζέντας των Εργατικών που ζητούν φόρο επί των αρχοντικών για ακίνητα αξίας άνω των 2 εκ. λιρών το 2015 ή στην πρότασή τους για φορολογικό συντελεστή που δεν ξεπερνά τις 45 πένες για εισοδήματα άνω των 80.000 λιρών το 2019. Αμφότερες οι προτάσεις αντιμετωπίστηκαν με επανάσταση των «ευγενών» και ευπόρων πλην όμως πιεστικών και επίμονων Βρετανών (και φυσικά μια εκλογική νίκη των Συντηρητικών δεν άργησε να την ακολουθήσει).
Και φυσικά, αυτά τα πράγματα στη βρετανική κοινωνία δουλεύουν σαν ελβετικό ρολόι. Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, περισσότεροι από 70.000 γονείς μαθητών ιδιωτικών σχολείων έχουν υπογράψει μια αίτηση για να σταματήσει το σχέδιο του Keir Starmer να επιβάλει στα ιδιωτικά σχολεία ΦΠΑ.
Ο Tony Perry, ένας αναλυτής δεδομένων του NHS με μισθό 60 χιλιάδων λιρών και επικεφαλής της οργάνωσης Education Not Taxation: Parents Against School Fee VAT -ο οποίος στέλνει τον 10χρονο γιο του σε ένα σχολείο στο Berkshire που κοστίζει 21.000 λίρες το χρόνο- περιγράφει τον εαυτό του ως «μη πλούσιο γονέα». Το καλύτερο; Δεν είναι ο μόνος. Πολλοί γονείς του ιδίου βαλαντίου συμφωνούν μαζί του, ότι δηλαδή δεν είναι πλούσιοι.
Στην πραγματικότητα, ο μέσος μισθός στο Ηνωμένο Βασίλειο πριν από τη φορολογία είναι 34.963 λίρες. Και από την άποψη απλώς των σχολικών τελών, πέρα από τις θέσεις για ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες (τις οποίες η επιβάρυνση των Εργατικών με ΦΠΑ θα απέκλειε), δεν υπάρχει καμία ανάγκη για κανέναν στο Ηνωμένο Βασίλειο να στείλει το παιδί του σε ιδιωτικό σχολείο. Αν οι γονείς αισθάνονται τόσο στερημένοι σε μετρητά, θα πρέπει απλώς να χρησιμοποιούν το κρατικό εκπαιδευτικό σύστημα, όπου εκπαιδεύεται το 93% των μαθητών της χώρας.
Αλλά το γεγονός παραμένει: πολλοί από το κορυφαίο 10% των εισοδηματιών -όσοι έχουν 59.200 λίρες και πάνω - δεν αισθάνονται πλούσιοι, και αυτό έχει σημαντικές κοινωνικές συνέπειες.
Πρώτη και κυρία είναι ότι οι «συναισθηματικές» πιέσεις που ασκεί αυτή η ομάδα ανθρώπων έχουν σημασία, ακριβώς του τρόπου με τον οποίο ψηφίζουν, επηρεάζουν τους νόμους και τους θεσμούς, όπως άλλωστρε διαπίστωσαν οι ακαδημαϊκοί Gerry Mitchell και Marcos González Hernando στο βιβλίο τους για το κορυφαίο 10%, Uncomfortably Off, που κυκλοφόρησε το 2023.
Δεύτερον, οι αποχρώσεις στη στάση της κοινής γνώμης απέναντι στον πλούτο, τον μισθό και την τάξη πρέπει να γίνουν κατανοητές από τους πολιτικούς μας, επειδή καθιστούν πολύ δύσκολο για τα κόμματα να προωθήσουν φόρους πλούτου, να αυξήσουν τους φόρους στα υψηλότερα εισοδήματα ή να αποτρέψουν ακόμα και επιθέσεις εναντίον πλούσιων ανθρώπων στη δημόσια ζωή – και αυτό είναι ακόμα ένα κλειδί για να κατανοήσει κανείς κάτι βαθύ για τη βρετανική ψυχοσύνθεση.
Γενικότερα, όμως, έχει διαπιστωθεί ότι, ανεξάρτητα από το πού βρίσκεται κάποιος στην κοινωνική και οικονομική κλίμακα, έχει γενικά την τάση να υποτιμά το πόσο κερδίζει σε σύγκριση με τον μέσο όρο και είναι πιο πιθανό να αισθάνεται ότι ο κοινωνικός του κύκλος «είναι σε καλύτερη θέση», ενώ ο ίδιος παλεύει για να τα... καταφέρει.
Αυτό είναι ιδιαίτερα λογικό στην περίπτωση του κορυφαίου 10%, το οποίο συχνά εργάζεται σε δουλειές - ως δικηγόροι, σύμβουλοι, υπεύθυνοι προσλήψεων και χρηματοδότες - που πολύ πιθανό να συναλλάσσονται με ανθρώπους πολύ πλουσιότερους από τους ίδιους. Στο σύστημα των εχόντων, των μη εχόντων και των «εχόντων γιοτ», βλέπουν τους εαυτούς τους ως «μη εχόντων γιοτ». Ο Perry εκφράζει αυτή ακριβώς την προκατάληψη στη συνέντευξή του στην Telegraph: «Η επιβολή ΦΠΑ δεν θα βλάψει τους πλούσιους μαθητές που φοιτούν σε δημόσια σχολεία όπως το Winchester, όπου σπούδασε ο κ. [Rishi] Sunak. Θα βλάψει, ωστόσο, πολλούς άλλους».
Ωστόσο, η αντίληψη δεν είναι το μόνο πράγμα που παίζει ρόλο. Υπάρχει πραγματική ανισότητα στα υψηλά στρώματα της εισοδηματικής κλίμακας. Αν και σίγουρα δεν είναι το πιο εξωφρενικό οικονομικό χάσμα στη Βρετανία, το κορυφαίο 1% απομακρύνεται από το κορυφαίο 10% με δραστικό ρυθμό.
Οι συγγραφείς του Uncomfortably Off αποκαλύπτουν ότι ακόμα και όσοι ανήκουν στο κορυφαίο 5% (κερδίζουν 82.200 λίρες και πάνω) είναι πολύ πιο κοντά στην εθνική διάμεσο παρά στο κορυφαίο 1% (183.000 λίρες και πάνω) - όπου ο πλούτος συσσωρεύεται με ταχείς ρυθμούς. Το νέο βιβλίο του βουλευτή των Εργατικών Liam Byrne, The Inequality of Wealth, περιγράφει λεπτομερώς πώς ο μέσος πλούτος ενός ατόμου που ανήκει στο κορυφαίο 1% των πλουσιότερων της Βρετανίας αυξήθηκε 31 φορές περισσότερο από ό,τι εκείνου που ανήκει στο κατώτερο 99% μεταξύ 2010 και 2021. Ο συνολικός πλούτος στο Ηνωμένο Βασίλειο αυξήθηκε κατά £4tn την ίδια περίοδο.
Αυτό, όμως, προφανώς δεν αφορά τους απλούς ανθρώπους με τα χαμηλά εισοδήματα. Που όσο βλέπουν την πληθωριστική κρίση να αδειάζει τα πορτοφόλια τους και να γεμίζει τις ζωές τους με εργατοώρες (πολύ συχνά κακοπληρωμένες ή και απλήρωτες) συσσωρεύει θυμό, αντί πλούτου. Και σίγουρα αυτό δεν είναι βήμα προς την εξάλειψη των ανισοτήτων που διαχρονικά αντιμετωπίζει η Βρετανία, ειδικά στην μετά Brexit περίοδο.
Με στοιχεία από Guardian
