Βαμπίρ ή ερωμένη; Τι βλέπετε στο (άλλο) αριστούργημα του Μουνκ;

Βαμπίρ ή ερωμένη; Τι βλέπετε στο (άλλο) αριστούργημα του Μουνκ; Facebook Twitter
Ο Μουνκ ήταν 30 ετών όταν ζωγράφισε για πρώτη φορά τη σύνθεση, ένα από τα περίπου 15 μοτίβα στα οποία θα επέστρεφε σχεδόν ψυχαναγκαστικά.
0

ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΒΡΙΚΟΛΑΚΕΣ; Όταν ο Έντβαρτ Μουνκ ζωγράφισε το 1893 τη σκηνή που αποτυπώνεται στον πίνακα που σήμερα αποκαλούμε «Βαμπίρ», ο συσχετισμός της με τα δαιμονικά, αιμοβόρα πλάσματα της λαϊκής παράδοσης δεν του είχε περάσει καν από το μυαλό.

Ο Μουνκ ονόμασε το έργο «Αγάπη και Πόνος», ένας λιγότερο βίαιος, πιο τρυφερός τίτλος για την εικόνα μιας γυμνής γυναίκας που σκύβει να φιλήσει τον αυχένα ενός απελπισμένου άνδρα. Κρατάει το κεφάλι του στην αγκαλιά της, με τις φλεγόμενες τούφες των μαλλιών της να τρέχουν στο πρόσωπό του, σαν φλέβες.

Μόλις όμως ο Νορβηγός καλλιτέχνης παρουσίασε τον πίνακα στο Βερολίνο της δεκαετίας του 1890, ο φίλος του, κριτικός και λάτρης του αποκρυφισμού Στάνισλαβ Πριμπισέβσκι, είδε κάτι πιο δυσοίωνο: μια γυναίκα που ρουφάει τη ζωή από τον εραστή της. Εκείνος ήταν, και όχι ο Μουνκ, που έδωσε στον πίνακα τον τίτλο που έμεινε μέχρι σήμερα.

Ο Μπραμ Στόκερ δεν είχε ακόμη δημοσιεύσει τον «Δράκουλα» (1897). Όμως οι αιμοβόροι και απέθαντοι ήταν ευρέως διαδεδομένοι στη λαϊκή ευρωπαϊκή παράδοση. Ακόμα και ο Μουνκ έπιασε την αναλογία.

«Ένας συντετριμμένος άνδρας και το πρόσωπο ενός βαμπίρ που τον δαγκώνει στο λαιμό... Υπάρχει κάτι τρομερά ήρεμο και απαθές σ’ αυτή την εικόνα: μια απροσμέτρητη, μοιραία παραίτηση», είχε γράψει ο Πριμπισέβσκι. «... Η γυναίκα θα βρίσκεται πάντα εκεί, δαγκώνοντας αιωνίως με χίλιες γλώσσες οχιάς, με χίλιους δηλητηριώδεις κυνόδοντες».

Τον επόμενο μήνα, μία από τις πρώτες και πιο αναγνωρίσιμες εκδοχές του πίνακα θα επιστρέψει στο Μουσείο Μουνκ στο Όσλο, μετά από την αποκατάστασή του έργου από τους συντηρητές του μουσείου. Όπως πάντα, θα φέρει την ετικέτα «Βαμπίρ».

Βαμπίρ ή ερωμένη; Τι βλέπετε στο (άλλο) αριστούργημα του Μουνκ; Facebook Twitter
Προσχέδιο του έργου.

«Ήταν η χρονιά που αναδυόταν στο Βερολίνο η νέα γυναίκα», λέει η Sue Prideaux, συγγραφέας της βιογραφίας “Edvard Munch: Behind the Scream”. «Ο Ίψεν είχε γράψει την "Έντα Γκάμπλερ" [το 1890]. Ο Στρίντμπεργκ είχε έρθει στο Βερολίνο για να ανεβάσει τη "Δεσποινίδα Τζούλια". Η ιδέα της θανάσιμης γυναίκας στροβιλιζόταν στον αέρα».

Το ίδιο και η ιδέα των βαμπίρ. Σε μια παλαιότερη επιστολή του, λέει η Prideaux, έγραφε για την αγάπη του για τη Milly Thaulow, την (παντρεμένη) ερωμένη του, περιγράφοντάς την ως γυναίκα-βαμπίρ που υιοθετούσε τον ελεύθερο έρωτα. Ο Μπραμ Στόκερ δεν είχε ακόμη δημοσιεύσει τον «Δράκουλα» (1897). Όμως οι αιμοβόροι και απέθαντοι ήταν ευρέως διαδεδομένοι στη λαϊκή ευρωπαϊκή παράδοση. Ακόμα και ο Μουνκ έπιασε την αναλογία. 

Ο Μουνκ ήταν 30 ετών όταν ζωγράφισε για πρώτη φορά τη σύνθεση, ένα από τα περίπου 15 μοτίβα στα οποία θα επέστρεφε σχεδόν ψυχαναγκαστικά (ένα άλλο είναι η διάσημη «Κραυγή», που ζωγραφίστηκε την ίδια χρονιά).

Πριν από αυτό, η πρώιμη ζωή του ως γιου στρατιωτικού γιατρού στο Όσλο (τότε Κριστιάνια) είχε στιγματιστεί από τον θάνατο, τη θλίψη και την απελπισία. Η μητέρα του πέθανε από φυματίωση λίγες εβδομάδες μετά τα πέμπτα γενέθλιά του. Το 1877, η μεγαλύτερη, αγαπημένη του αδελφή Σόφι υπέστη την ίδια μοίρα – ο Μουνκ ήταν 14 ετών.

Ο καταθλιπτικός πατέρας του Μουνκ δεν υποστήριζε τις καλλιτεχνικές φιλοδοξίες του και η εκπαίδευσή του υπήρξε κυρίως άτυπη. Ο νεαρός Έντβαρντ δραπέτευσε στο Παρίσι το 1889, όπου γνώρισε τον μετα-ιμπρεσιονισμό: τη γλαφυρή ενέργεια του Τουλούζ-Λωτρέκ, τη συναισθηματική πινελιά του Βαν Γκογκ – επιρροές που εμπλούτισε με σκανδιναβική μελαγχολία, αναπτύσσοντας ένα ύφος εκφραστικό της εσωτερικής ζωής, απομακρυνόμενος από την απλή, άμεση αναπαράσταση.

Θα αναπτύξει περαιτέρω τις ιδέες του στο μποέμ Βερολίνο, ως μέλος μιας κοινωνικής ομάδας όπου κατάφερε να βρει κάποια αποδοχή. (Ο άνδρας στο «Βαμπίρ» είχε ως πρότυπο τον φίλο του Μουνκ στο Βερολίνο, Σουηδό συγγραφέα Άντολφ – η ταυτότητα του γυναικείου μοντέλου παραμένει άγνωστη).

Το έργο, που γνώρισε αμέτρητες επεξεργασίες, ήταν μέρος μιας ομάδας 21 πινάκων που θα γινόταν αργότερα γνωστή ως «Η ζωφόρος της ζωής», μια αλληλουχία σκηνών που παρακολουθούν τη συναισθηματική εξέλιξη του ανθρώπου: άνθιση, πάθος, αγωνία και θάνατος (μια εκδοχή της Ζωφόρου, συμπεριλαμβανομένης της διάσημης «Κραυγής», κρέμεται σε δική της αίθουσα στο Εθνικό Μουσείο της Νορβηγίας).

Βαμπίρ ή ερωμένη; Τι βλέπετε στο (άλλο) αριστούργημα του Μουνκ; Facebook Twitter
Ο Έντβαρντ Μουνκ το 1889.

Το 2008 μια έκδοση του έργου πωλήθηκε στη Νέα Υόρκη για 38,1 εκατομμύρια δολάρια. Το 1988 ο πίνακας κλάπηκε από τον Πολ Ένγκερ, πρώην επαγγελματία ποδοσφαιριστή και μέλος συμμορίας. Αργότερα, το 1994, ο ίδιος έκλεψε την «Κραυγή» από την Εθνική Πινακοθήκη της Νορβηγίας. Ο Ένγκερ ήταν ένας αδέξιος, σχεδόν ερασιτέχνης κλέφτης. Και τις δύο φορές συνελήφθη και οι πίνακες επιστράφηκαν, αλλά το «Βαμπίρ» έμεινε με αρκετές γρατζουνιές.

Ο Μουνκ μπορεί να μην είχε αρχικά την πρόθεση η φλογερή γυναίκα του να θυμίζει βαμπίρ – τουλάχιστον όχι συνειδητά. «Αργότερα, περίπου το 1933, ο Μουνκ θα έλεγε ότι επρόκειτο απλώς για μια γυναίκα που φιλάει έναν άνδρα στο λαιμό», λέει η Prideaux. «Οι τίτλοι δεν είχαν πραγματικά σημασία γι' αυτόν, οπότε μερικές φορές άλλαζαν με την πάροδο των χρόνων».

Οι άνθρωποι γύρω του την έβλεπαν ως βαμπίρ, οπότε έγινε βαμπίρ. Οι πίνακές του συνδέουν το σεξ με τον θάνατο και την απελπισία, οπότε είναι ένας ταιριαστός τίτλος. Αλλά το παράδοξο είναι πάντα παρόν στο έργο του Μουνκ.

Σε μια ομιλία της στον οίκο Sotheby's φέτος, η φανατική θαυμάστρια του Μουνκ, Τρέισι Έμιν είπε ότι βλέπει τη γυναίκα όχι ως δαιμονική, αλλά αντιθέτως σα «να λικνίζεται και να προστατεύει – δεν βλέπω κάποιον να μπαίνει στον λαιμό κάποιου». «Ο πίνακας είναι ταυτόχρονα δυσοίωνος και τρυφερός», λέει η Prideaux. «Εξαρτάται από το πότε τον κοιτάς».

Με στοιχεία από The Telegraph

Εικαστικά
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Εικαστικά / Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Μια έκθεση στο Μουσείο Γουίτνεϊ ενώνει διαφορετικές φωνές και αποκαλύπτει την άγνωστη ως τώρα τάση Αμερικανών καλλιτεχνών που στράφηκαν στον σουρεαλισμό για να εκφράσουν την ταραχώδη δεκαετία του '60.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
"Η κούνια" του Φραγκονάρ: Στο φως τα ζουμερά μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Εικαστικά / «Η Κούνια» του Φραγκονάρ: Τα μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Η περίφημη «Κούνια» με τη σκηνοθεσία της συνεύρεσης των σωμάτων και των ψυχών με τρόπο ακόλαστο, πονηρό ή ανοιχτό σε μια νέα ηθική, έργο – σταρ της περίφημης συλλογής Wallace στο Λονδίνο, αποκαταστάθηκε φέρνοντας στο φως άτακτες λεπτομέρειες που ενισχύουν την αυθάδεια του έργου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ειρήνη Παναγοπούλου

Εικαστικά / Ειρήνη Παναγοπούλου: Η μεγάλη Ελληνίδα συλλέκτρια Τέχνης μιλά στη LIFO

Η γνωστή συλλέκτρια μιλά στη LiFO για το ταξίδι της στην τέχνη μέσα από τη συγκρότηση της μεγάλης και σπάνιας συλλογής της, μέρος της οποίας θα δούμε με αφορμή την έκθεση «Fernweh ή νοσταλγία για άγνωστους τόπους».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μυρτώ Ξανθοπούλου: «Έχω ψίχουλα, έχω τα περισσεύματα; Με αυτά θα δουλέψω»

Εικαστικά / Μυρτώ Ξανθοπούλου: «Έχω ψίχουλα, έχω τα περισσεύματα; Με αυτά θα δουλέψω»

Η γεννημένη στο Ελσίνκι καλλιτέχνιδα που κέρδισε το βραβείο Young Artist της φετινής Art Athina μιλάει για το έργο της που βασίζεται στην αίσθηση του κατεπείγοντος, στη χειρωνακτική εργασία και στη σχέση της με τη γλώσσα. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένα «χρονικό της αναισθησίας» με έργα υψηλής δόνησης 

Εικαστικά / Κωνσταντίνος Λαδιανός: «Πού πήγε όλη αυτή η επιδεξιότητα των χεριών που είχαν οι παλιότεροι»

Η παράδοση, η αγιολογική γραμματεία και η λαϊκή μυθολογία συνυπάρχουν στον κόσμο του ταλαντούχου καλλιτέχνη, εμπλέκοντας το προσωπικό βίωμα με καθηλωτικές αλληγορίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένας μνημειώδης φτερωτός ταύρος στο Μουσείο Ακρόπολης

Εικαστικά / Ένας μνημειώδης φτερωτός ταύρος στο Μουσείο Ακρόπολης

Με το έργο του στον εξωτερικό χώρο του μουσείου ο Michael Rakowitz συνομιλεί με τα έργα της κλασικής αρχαιότητας και υπενθυμίζει τα μάταια ταξίδια ανθρώπων και πολιτιστικών αγαθών που «ξεσπιτώνονται».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Συλλογή Λέοναρντ Λόντερ θα δώσει το φιλί της ζωής στην αγορά της τέχνης;

Εικαστικά / Η Συλλογή Λέοναρντ Λόντερ θα δώσει το φιλί της ζωής στην αγορά της τέχνης;

Με πυρήνα της συλλογής του Λόντερ ένα από τα διασημότερα έργα του Κλιμτ, που εκτιμάται ότι η πώλησή του θα ξεπεράσει τα 150 εκατομμύρια δολάρια, η βραδιά της δημοπρασίας στον οίκο Sotheby’s φιλοδοξεί να προσελκύσει ξανά τους μεγάλους συλλέκτες. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζένη Μαρκέτου

Οι Αθηναίοι / Τζένη Μαρκέτου: «Οι καλλιτέχνες δεν έχουμε ανακαλύψει τον τροχό»

Στην Αμερική έμαθε πως η τέχνη είναι κοινωνική υπόθεση, πως ο κόσμος δεν εξαντλείται στις γκαλερί. Η πρώτη της παρέμβαση σε δημόσιο χώρο, που προκάλεσε αντιδράσεις, της δίδαξε ότι ένα έργο οφείλει να μοιάζει σαν να υπήρχε πάντα εκεί. Με τη νέα της εγκατάσταση στο Μέγαρο Μουσικής μάς υπενθυμίζει ότι δεν είμαστε οι πρωταγωνιστές της φύσης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Σεπτέμβρης της Art Athina 2025

Εικαστικά / Art Athina 2025: Το τώρα και το μετά της σύγχρονης τέχνης

Ζωγραφική, γλυπτική, φωτογραφία, ψηφιακή τέχνη: Το ανάγλυφο του παγκόσμιου εικαστικού χάρτη έτσι όπως διαμορφώνεται μέσα από την ελληνική και ξένη παραγωγή, και αναδεικνύεται στην ετήσια φουάρ που πραγματοποιείται ξανά στο Ζάππειο.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης πέταξε τον Πλάτωνα σε ένα escape room για την Μπιενάλε

Εικαστικά / Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης μετατρέπει το σπήλαιο του Πλάτωνα σε escape room

Με τo «Δωμάτιο Απόδρασης», μια εγκατάσταση ερευνητική και παιγνιώδη, βασισμένη στην ιδέα της φιλοσοφίας και την παραίσθηση του ψηφιακού κόσμου, θα μας εκπροσωπήσει στην 61η Μπιενάλε Βενετίας ο καταξιωμένος εικαστικός και αρχιτέκτονας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο συναρπαστικός εξπρεσιονισμός του Ζορζ Ρουό 

Εικαστικά / Ζορζ Ρουό: Ο μεγάλος λησμονημένος του εξπρεσιονισμού

Ο Γάλλος ζωγράφος και χαράκτης συνδέθηκε με τα κινήματα της μοντέρνας τέχνης στις αρχές του 20ού αιώνα αλλά ξεχάστηκε μετά τον θάνατό του. Μια έκθεση με σημαντικά του έργα τον επαναφέρει στο προσκήνιο.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ