Ο καιρός του Εμίρ. Απο τον Κωστή Παπαγιώργη

Ο καιρός του Εμίρ. Απο τον Κωστή Παπαγιώργη Facebook Twitter
Χωρίς να χρειάζονται ιδιαίτερες συστάσεις περί του ατόμου του, ο Σέρβος Εμίρ Κουστουρίτσα έχει πάμπολλους φίλους στη χώρα μας και οι ταινίες του -παρότι κέρδισαν το παγκόσμιο κοινό- παραμένουν στη μνήμη του θεατή κυρίως ως βαλκανικό προϊόν.
0


Σ’ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΠΟΥ ΔΙΑΒΑΖΕΤΑΙ
σαν το μυθιστόρημα των Βαλκανίων του εικοστού πρώτου αιώνα, ο μεγάλος Σέρβος κινηματογραφιστής αφηγείται, για πρώτη και μοναδική ίσως φορά, τη ζωή του, και στήνει ολοζώντανο μπροστά στα μάτια μας, με μια δύναμη που απηχεί και συναγωνίζεται τη δύναμη της κινηματογραφικήςτου ματιάς, έναν ολόκληρο κόσμο, σημαδεμένο από τον πόλεμο και την ιστορία.

Χωρίς να χρειάζονται ιδιαίτερες συστάσεις περί του ατόμου του, ο Σέρβος Εμίρ Κουστουρίτσα έχει πάμπολλους φίλους στη χώρα μας και οι ταινίες του -παρότι κέρδισαν το παγκόσμιο κοινό- παραμένουν στη μνήμη του θεατή κυρίως ως βαλκανικό προϊόν, με ντόπια πνοή και ιδιάζουσα θυμική διασάλευση. Αν τα Βαλκάνια αποτελούν φυλετική, θρησκευτική, ιστορική και πολιτική σαλάτα, η Γιουγκοσλαβία (Νοτιοσλαβία για την ακρίβεια), η πατρίδα του σκηνοθέτη, προσφέρει άπειρο και πρωτογενές υλικό για έναν άνδρα που θέλει ν’ αναπλεύσει τον χρόνο αφήνοντας την κάμερα και πιάνοντας το μολύβι.

«Ο άνθρωπος είναι επιρρεπής στη λήθη, και η ασκησή της, στο πέρασμα του χρόνου, έγινε θεμελιώδης τέχνη του ανθρώπινου είδους. Αν η λήθη, αυτή η πριγκίπισσα, δεν απάλυνε τις σκέψεις που βρίσκονται υπό την κυριαρχία του πάθους, για να τις μεταβιβάσει στον νου και να τις βάλει σε σωστή σειρά, ο εγκέφαλός μας δεν θα ήταν παρά ένα απλό κοντέινερ. Χωρίς τη λήθη θα μπορούσαμε ν’ αντικρίσουμε την επόμενη μέρα;».

Ο Εμίρ θα πάει στην Αμερική, θα διδάξει κινηματογράφο, θα δεχτεί την επιρροή της χαοτικής πρωτεύουσας του κόσμου, ωστόσο το σέρβικο ήθος δεν θα τον εγκαταλείψει ποτέ. Ουσιαστικά, σε κάθε ταινία του κοιτάζει προς τα Βαλκάνια, εκεί βρίσκει τον εαυτό του και την υπερφορτωμένη φαντασία του.

Θυμόμαστε το παρελθόν επειδή το ξεχνάμε. Εντούτοις, η προσπάθεια ν’ αναβιώσει την οικογένειά του (μάνα και πατέρα κυρίως) και την πατρίδα του κάνει τον Κουστουρίτσα επιτήδειο νοσταλγό και το βιβλίο του ιερά παρακαταθήκη.

Οι ενότητες της αφήγησης είναι διακριτές: οικογένεια, πατρίδα, σοβιετικό καθεστώς - Τίτο - παιδικά χρόνια, ποτό – αλητεία νταϊλίκια, έρωτας, γάμος και παιδιά - κινηματογράφος - παγκόσμια φήμη – διάλυση της Γιουγκοσλαβίας - ξενιτεμός. Ο Τίτο ήταν Κροάτης, το ’48 ήρθε σε ρήξη με τον Στάλιν κι επεβλήθη ως ένας από τους ηγέτες των αδέσμευτων χωρών. Ήταν ο άνθρωπος που έγραψε κάποτε στον Στάλιν: «Πάψε να στέλνεις φονιάδες για να με σκοτώσουν. Θα στείλω έναν μόνο και θα σε ξεπαστρέψει...».

Επίσης, είχε κι αυτός τα δικά του στρατόπεδα ανεπιθύμητων. Το Γκόλι Ότοκ (γυμνό νησί) είναι νησάκι της Αδριατικής όπου ο Τίτο ξαπόστειλε 15.000 συμπαθούντες της Κομινφόρμ μετά τη ρήξη με τη Σοβιετία, όπου υπέστησαν βαριά βασανιστήρια. Παραταύτα, όταν ένα αγόρι επαινούσε την ομορφιά ενός κοριτσιού, έλεγε: «Είναι ωραία σαν τον Τίτο!». Τα ίδια στα γήπεδα. Όταν έμπαινε ένα έξοχο γκολ, έλεγαν: «Τι γκολ! Αληθινός Τίτο!».

Ο καιρός του Εμίρ. Απο τον Κωστή Παπαγιώργη Facebook Twitter
Οι ενότητες της αφήγησης είναι διακριτές: οικογένεια, πατρίδα, σοβιετικό καθεστώς - Τίτο - παιδικά χρόνια, ποτό – αλητεία νταϊλίκια, έρωτας, γάμος και παιδιά - κινηματογράφος - παγκόσμια φήμη – διάλυση της Γιουγκοσλαβίας - ξενιτεμός.

Οι Σέρβοι πλακώνονται στο ξύλο. Πρόκειται για ένα αντριλίκι που ταιριάζει με το μπόι τους και τις συνήθειές τους. Ποτό και ξύλο, ξύλο και ποτό. Όταν έπαιζε ποδόσφαιρο, ο Εμίρ άκουγε να τους φωνάζουν από την κερκίδα: «Ε, πούστηδες, μην πλησιάζετε στο τέρμα μας, αν δεν θέλετε να σας κάνουμε κιμά!». Κατά τη διάρκεια του ματς, φορώντας το 10, άκουγε να τον απειλούν: « Δέκα θα σε γαμήσουμε! Δέκα θα γαμήσουμε τηναδερφή σου ο ένας μετά τον άλλον!». Αλλά και η παρέα του δεν πήγαινε πίσω. «Η παρέα στην οποία ανήκα έβλεπε με περιφρόνηση τον ελεύθερο χρόνο. Μοιάζαμε με μια ομάδα νεαρών λύκων που ήθελε να δείξει με τη συμπεριφορά της ότι δεν ανήκε στον συνηθισμένο κόσμο και ότι αρνιόταν να παραδοθεί στις συμβατικές μορφές διασκέδασης. Μια ένταση πολεμιστή. Βαλκάνιου πατριώτη».

Εχοντας την προσωπική του ιστορία με το φελινικό Άμαρκορντ, ο Εμίρ το παρομοιάζει με το μπιγκ μπανγκ. Ένιωσε το φως που βοηθά τον νέο να βρει τον εαυτό του. «Οι εικόνες και οι προθέσεις του έγιναν οι πηγές που πότισαν όλα μου τα κινηματογραφικά ποτάμια. Στη συνέχεια, ό,τι συνέβη στη σκηνοθετική μου ζωή μετριόταν με τον πήχη της ταινίας αυτής. Τα σημαντικά γεγονότα της ζωής μου έκαναν ένα πραγματικό άλμα στην κλίμακα της ύπαρξής μου! Η μητέρα, ο πατέρας, το σπίτι, οι φίλοι μου και μαζί ό,τι με έναν μη προσχεδιασμένο τρόπο μου ήταν αγαπητό: τα δάση, τα βουνά, οι γλουτοί των γυναικών, τα ποδήλατα, οι κορυφές των ναών, οι γέφυρες, τα τρένα, τα λεωφορεία... Όλα όσα απεχθανόμουν: γραβάτες, ουρανοξύστες, φούρνοι της κουζίνας, σχολεία, νοσοκομεία. Τέλος, ό,τι είχε αξία στα μάτια μου: η ευγένεια, το θάρρος, η ιστορία, η μουσική. Τα έβλεπα όλα με άλλο μάτι».

Ανάλογες επιφοιτήσεις πάθαινε ο Εμίρ ακούγοντας, για παράδειγμα, τον Έντο Χαφίζαντιτς: - «Βλέπω το Σεράγεβο, Μουράτ, και διαπιστώνω ότι εσείς οι κομμουνιστές τα καταστρέψατε όλα. Μεταφυτέψατε τον αγρότη στην πόλη, του είπατε ότι δεν υπάρχει Θεός και να το αποτέλεσμα!».

Ο Εμίρ θα πάει στην Αμερική, θα διδάξει κινηματογράφο, θα δεχτεί την επιρροή της χαοτικής πρωτεύουσας του κόσμου, ωστόσο το σέρβικο ήθος δεν θα τον εγκαταλείψει ποτέ. Ουσιαστικά, σε κάθε ταινία του κοιτάζει προς τα Βαλκάνια, εκεί βρίσκει τον εαυτό του και την υπερφορτωμένη φαντασία του. Η ταινία Ο μπαμπάς λείπει σε ταξίδι για δουλειές μπορεί για πολλούς να ήταν Σόδομα και Γόμορρα, αλλά για τον ίδιο συμβόλιζε το υποχρεωτικό πέρασμα προς την ελευθερία.

«Το πολιτικό Σεράγεβο θεωρούσε το Βελιγράδι γεννήτορα του αναρχοιλελευθερισμού -σύμφωνα με τον Τίτο, που έβλεπε εκεί έναν πολύ έκδηλο προσανατολισμό προς τη Δύση και αντικομμουνισμού, δηλαδή εθνικισμού και ιδεολογίας τσέτνικ».

Βιβλίο
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει το διήγημα «Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ» της Πατρίσια Χάισμιθ

Lifo Videos / Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει ένα διήγημα της Πατρίσια Χάισμιθ

«Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ»: Μια ιστορία έρωτα, αγάπης, αφοσίωσης, ανταγωνισμού, μίσους και φόνου μεταξύ ενός ζευγαριού και ενός σιαμέζικου γάτου, ένα μυστηριώδες διήγημα της δημιουργού των πιο σαγηνευτικών αντιηρώων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ