Το εκδοτικό γεγονός της άνοιξης είναι σίγουρα το Περί Φύσεως του Λουκρητίου από τις εκδόσεις Gutenberg, το οποίο ουσιαστικά σήμανε την άνοιξη της Αναγέννησης, με τον πανεπιστημιακό, ακαδημαϊκό και βαθύ γνώστη του ελληνιστικού κόσμου Θεόδωρο Δ. Παπαγγελή να υπογράφει τα προλεγόμενα, τη μετάφραση και τις σημειώσεις. Η περίφημη αυτή ποιητική σύνθεση των 7.415 στίχων, δηλαδή το μεγαλύτερο φιλοσοφικό ποίημα της ανθρωπότητας, γνωστή και ως De Rerum Natura, είναι ένα έργο των μέσων του πρώτου προχριστιανικού αιώνα, που απηχεί πλήρως τις οντολογικές και ηθικές αντιλήψεις της ελληνιστικής εποχής. Η φυσιοκρατία του προϋποθέτει τον υλισμό και την ενότητα των όντων, των φαινομένων και του κόσμου, αλλά και την εξήγηση όλων των ανθρώπινων αντιδράσεων, όπως ο πόνος ή η χαρά, σύμφωνα με τα διδάγματα των θιασωτών του Κήπου. Δεδομένου ότι τα περισσότερα πειστήρια της επικούρειας φιλοσοφίας καταστράφηκαν τον Μεσαίωνα ως επικίνδυνα –σώζονται μόνο μέσω του Διογένη του Λαέρτιου οι Κύριαι Δόξαι και κάποιες επιστολές του Επίκουρου–, το Περί Φύσεως του Ρωμαίου φιλοσόφου Τίτου Λουκρητίου Κάρου συνιστά πολύτιμο θησαυρό, αποκαλυπτικό της φιλοσοφίας μιας ολόκληρης σχολής, και όχι μόνο. Μυθιστορηματικός είναι ο τρόπος που διασώθηκε το εν λόγω χειρόγραφο από την καταστροφική λαίλαπα, όπως μας αποκάλυψε και η Παρέγκλισις του Στίβεν Γκρίνμπλατ από το MIET, όπου ουσιαστικά ξεδιπλώνεται το χρονικό της διάσωσης από τον θηρευτή χειρογράφων Πότζο Μπρατσολίνι, ο οποίος το ανακάλυψε στο ράφι μιας μοναστηριακής βιβλιοθήκης, κατάλαβε τη σπουδαιότητά του και έβαλε να το αντιγράψουν. Η αντιγραφή, η μετάφραση και η διάδοση αυτού του χειρογράφου είναι που δημιούργησαν ουσιαστικά την Αναγέννηση, εμπνέοντας καλλιτέχνες σαν τον Μποτιτσέλι και φιλοσόφους σαν τον επίσης υλιστή Τζορντάνο Μπρούνο.

Όλο αυτό το χρονικό μάς το εξηγεί αναλυτικά στον κατατοπιστικότατο και εκτενέστατο πρόλογο-«οδοιπορικό», όπως χαρακτηριστικά το αποκαλεί ο Παπαγγελής με βαθιά γνώση της εποχής και του έργου αλλά και γενναίες δόσεις επικούρειου χιούμορ, καταγράφοντας, για παράδειγμα, τις διαφορές επικούρειας και στωικής φιλοσοφίας, αναλύοντας τι ακριβώς εννοεί ο Επίκουρος με τη θεωρία του περί ηδονής και τι με το «λάθε βιώσας» (το οποίο αποδίδει ως «ζήσε τη ζωή σου απαρατήρητος»). Εξηγώντας αναλυτικά πώς οι θεωρίες αυτές ενσωματώθηκαν στο ποίημα του Λουκρητίου, φτάνει στον τρόπο που το έργο επέδρασε στις διαφορετικές φιλοσοφίες, ακόμα και στη σύγχρονη επιστημονική αθεΐα του Ρίτσαρντ Ντόκινς ή στον φλεγματικό σκεπτικισμό του Μπέρτραντ Ράσελ. Ανάμεσα στις επιρροές καταγράφονται ποιητές, ανθρωπολόγοι κ.λπ., ενώ αναλύεται διεξοδικά γιατί το έργο, λόγω και της άμεσης σύνδεσής του με τις μετέπειτα θεωρίες του Δαρβίνου, θεωρήθηκε επικίνδυνο για τους πιστούς του δέκατου ένατου αιώνα. Γνωρίζοντας αδιανόητες λεπτομέρειες της επίδρασης του Περί Φύσεως σε φιλοσόφους, θεωρητικούς, ακόμα και σε κριτικούς λογοτεχνίας, όπως ο Χάρολντ Μπλουμ, ο Παπαγγελής αναλύει την επιρροή ανά τους αιώνες, ακόμα και στους μεταμοντέρνους του εικοστού αιώνα. Ο ίδιος υπογράφει, φυσικά, τη μετάφραση του έργου που ακολουθεί τα έξι βιβλία, όπως είναι γνωστά τα μέρη του ποιήματος του Λουκρητίου, και συνοδεύεται από εξίσου κατατοπιστικές σημειώσεις. Αξίζει να σημειωθεί πως το Περί Φύσεως είχε εκδοθεί στα ελληνικά στην ιστορική μετάφραση του Κωνσταντίνου Θεοτόκη χάρη στην πρωτοβουλία του αξέχαστου ανθρώπου των γραμμάτων Φίλιππου Βλάχου και κατέστη έτσι κοινό κτήμα. Είναι ευχής έργο που κυκλοφορεί εκ νέου σε μια άκρως φροντισμένη έκδοση, την οποία σίγουρα ο τυπογράφος Φίλιππος Βλάχος πολύ θα χαιρόταν.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ!

Γνωστή για τις οικολογικές της ευαισθησίες, η Νορβηγίδα Μάγια Λούντε δεν άργησε να γίνει γνωστή στους απανταχού ακτιβιστές, με το μυθιστόρημά της Η ιστορία των μελισσών να μεταφράζεται σε τριάντα πέντε γλώσσες και να κερδίζει το βραβείο των Νορβηγών βιβλιοπωλών και το βραβείο Fabel. Το συγκεκριμένο βιβλίο, η Ιστορία του νερού, είναι το δεύτερο από την Τετραλογία του Κλίματος και ήδη έχει μεταφραστεί σε είκοσι χώρες. Μεταφέροντας αντίστοιχες οικολογικές ανησυχίες, το βιβλίο μιλάει για το νερό και την ιστορία του, για το πόσο απαραίτητο μας είναι και πόσο κρίσιμη είναι η έλλειψή του για το μέλλον του πλανήτη. Η πρώτη πτυχή της ιστορίας εκτυλίσσεται στη Νορβηγία του 2017, όπου η εβδομηντάχρονη ακτιβίστρια Σίνε αποφασίζει να φύγει για τη Γαλλία, αναζητώντας το παρελθόν της, τότε που το περιβαλλοντικό κίνημα ήταν στα σπάργανα και οι κινητοποιήσεις για το περιβάλλον ήταν άμεσα συνυφασμένες με συγκεκριμένα πολιτικά κινήματα και τους χίπηδες. Ωστόσο, η απληστία και η ανάγκη για περισσότερο κέρδος προκάλεσαν ανυπολόγιστες καταστροφές, επιβεβαιώνοντας όλους όσοι αντιδρούσαν τότε. Η κλιματική αλλαγή δείχνει καταφανώς ότι η απειλή του περιβάλλοντος δεν συνιστά κάτι θεωρητικό, αλλά πρακτικό και απτό, που επιβάλλει την κινητοποίηση και την εγρήγορση. Γι’ αυτό, το δεύτερο μέρος του βιβλίου, που μετατοπίζεται χρονικά σε μία εικοσαετία ακριβώς από τώρα, δηλαδή στο 2041, δείχνει τι μπορεί να συμβεί στην ηπειρωτική Ευρώπη του μέλλοντος, που πλέον θα μαστίζεται από την ανομβρία και την ξηρασία. Σε έναν κόσμο όπου το νερό θα μοιάζει με σπάνιο αγαθό και η έλλειψή του θα έχει ως αποτέλεσμα αμέτρητες πυρκαγιές και κάθε λογής αρρώστιες, όλοι θα νοσταλγούν το παρελθόν, δηλαδή τη σημερινή εποχή, στην οποία αναφέρεται, κοιτώντας εκ των υστέρων, το βιβλίο. Πολλοί, άλλωστε, ισχυρίζονται ότι οι σημερινές πανδημίες είναι η αρχή ενός φαύλου κύκλου που έχει στο κέντρο του το περιβάλλον και την καταστροφή του, κάτι που επιβεβαιώνει τις μυθιστορηματικές προφητείες της Λούντε.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ!

Δεν θα ήταν άδικος κάποιος αν περιέγραφε το βιβλίο ως ένα «σκοτεινό παραμύθι» για την ωμή, ασύδοτη και κοντόφθαλμη απληστία του ανθρώπου και για τη χειρότερη από τις συνέπειές της, τη διαιωνιζόμενη τραγωδία που προκαλεί η αλόγιστη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων – ειδικότερα εδώ των δασών. Πρόκειται για την ιστορία δύο Γάλλων μεταναστών στον Καναδά τον δέκατο έβδομο αιώνα, του Σαρλ Ντικέ και του Ρενέ Σελ. Δεν είναι πολύ καλά παιδιά (ο καθένας με τον τρόπο του βέβαια). Το μυθιστόρημα παρακολουθεί, ωστόσο, και όλους τους απογόνους τους σε διάστημα περίπου τριών αιώνων. Ο Ντικέ, πατώντας επί πτωμάτων και επί αφανισμένων δασών, καταφέρνει να δημιουργήσει αυτό που σήμερα θα θεωρούνταν μια δυναστεία μεγιστάνων που γέννησε μια πολυεθνική εταιρεία. Ο Σελ, αντίθετα, που παντρεύεται μια ιθαγενή Mi’kmaq (όπως συλλήβδην αναφέρονταν όλες οι φυλές Ινδιάνων που κατοικούσαν στα πυκνά δάση των ανατολικών επαρχιών του Καναδά), δημιουργεί μια γενιά η οποία βρίσκεται συνεχώς αντιμέτωπη με όλες τις πιθανές φυλετικές διακρίσεις, που με τον δικό τους ασύγκριτο τρόπο δηλητηριάζουν τη ζωή εκείθεν του Ατλαντικού.

Η συγγραφέας αποδεικνύεται μετρ στην ανάδειξη της κληροδότησης του κακού (και της ηθικής του) από τη μια γενιά στην άλλη. Συγχρόνως, το βιβλίο της είναι ένα περιβαλλοντικό έπος σχετικά με την καταστροφή των δασών της γης, καθώς οι επιχειρήσεις του Ντικέ προοδευτικά εξαπλώνονται και σε άλλες ηπείρους.

Η Πρου ακολουθεί μια σοφιστικέ στρατηγική αφήγησης πολλαπλής εστίασης. Παραθέτει, επίσης, πολύ ακριβείς και για τον λόγο αυτόν αξιομνημόνευτες περιγραφές δασικών τοπίων του δέκατου όγδοου αιώνα. Οι φρικαλεότητες που συμβαίνουν ενάντια στη φύση και ενάντια στους ιθαγενείς πολύ συχνά προκύπτει ότι «υποστηρίζονται» από το χριστιανικό κήρυγμα, το οποίο καθαγίασε, έτσι κι αλλιώς, ολόκληρη την αποικιοκρατική ιστορία της Δύσης. Αξίζει ακόμα να θυμάται ο αναγνώστης ότι ο Καναδάς –που στο μυαλό των περισσοτέρων είναι μια ευνομούμενη χώρα με οικολογική συνείδηση– είναι τόσο απέραντος, αραιοκατοικημένος και «απάτητος», ώστε εξακολουθούν να συμβαίνουν εκεί τεράστιες οικολογικές καταστροφές (ίσως όχι πια στα φυσικά δάση αλλά σε υδροφόρους ορίζοντες και σε ακτογραμμές τόσο υπερβόρειες, ώστε να μην παραπονούνται λουόμενοι ή οποιοσδήποτε θα μπορούσε να ευαισθητοποιηθεί εναντίον μιας τέτοιας κατάστασης προσβολής του φυσικού περιβάλλοντος).

Πολλά μικρά επεισόδια ανεκδοτολογικού χαρακτήρα, τα οποία περιέχουν κάτι το φαινομενικά παράλογο ή μαγικό, παρεισφρέουν στις κύριες ιστορίες, που ωστόσο εξελίσσονται αμετάπτωτα σε σοβαρές και ζοφερές. Παραμένουν, επίσης, φορτωμένες με πραγματολογικά στοιχεία και πληροφορίες για τεχνικά και εμπορικά θέματα σχετικά με τις πρακτικές της υλοτομίας. Γι’ αυτό και δεν ήταν λίγοι εκείνοι που ειρωνεύτηκαν την Άννυ Πρου, ότι, με τις 828 σελίδες της, έβαλε κι εκείνη το λιθαράκι της στην καταστροφή των δασών. Η ίδια επ’ αυτού επαναλαμβάνει μόνο πόσο λυπάται για τις 150 σελίδες που ο εκδότης της την ανάγκασε να αφαιρέσει από το αρχικό της κείμενο.

Ένα άλλο εντυπωσιακό στοιχείο του μυθιστορήματός της είναι πόσο εύκολα και γρήγορα πεθαίνουν οι πολυάριθμοι χαρακτήρες του, κάτι που υπογραμμίζει πόσο άχρηστοι και αδύναμοι είναι και οι άνθρωποι στο πλαίσιο της αλόγιστης καταστροφής και θνητότητας στο οποίο εγγράφεται η αφήγηση και το οποίο ρουφά και «αλωνίζει» κάθε μορφή ζωής και αξιοπρεπούς έμβιας υπόστασης.

Ο αναγνώστης που θα γοητευόταν από μια ιστορία στην οποία θα κυριαρχούσε το κτηνώδες επιβεβαιωτικό ένστικτο του ανθρώπου, το οποίο παραμένει απαράλλακτο ανά τους αιώνες, όταν τάσσεται στην υπηρεσία του εαυτού, ίσως κουραστεί με την εμμονή της Πρου να επανέρχεται στη θεωρία περί προστασίας της φύσης. Η Πρου, όμως, είναι ένας άνθρωπος που στέκεται στην ακρίβεια των όσων γράφει και στην «ολιστική» τους λειτουργία, με τρόπο ώστε ακόμα και ο θεωρητικός της λόγος να αναβλύζει συναισθήματα και πάθη που συνδέονται με τη φρικτή βουλιμία του ανθρώπου να υποτάξει πλήρως τη φύση, σαν να πρόκειται για έναν προσωπικό πόλεμο του καθενός εναντίον της, από την έκβαση του οποίου κρίνεται η προσωπική καταξίωση του εαυτού από τον εαυτό.

«Μου φαίνεται αδύνατον να γράψω μυθοπλασία χωρίς να λαμβάνω υπόψη μου τη μη μυθοπλασία της ζωής, η οποία είναι τεραστίων διαστάσεων και λειτουργεί ως υπόβαθρο του οτιδήποτε συμβαίνει στη γη. Τα ζητήματα που σχετίζονται με τις κλιματικές αλλαγές είναι πολύ μεγάλης κλίμακας και σκληρότητας κι εμείς αντιλαμβανόμαστε το ελάχιστο απ’ όλα αυτά. Και είναι πάρα πολύ δύσκολο ένας συγγραφέας να διαχειριστεί και να αφομοιώσει τη δυσάρεστη αλήθεια. Γι’ αυτό οφείλει να ασχολείται αδιάλειπτα με αυτήν» έχει πει σε συνέντευξή της σε γαλλικό έντυπο.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ!

Γνώριζε ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου τον Αμερικανό naturalist Χένρι Ντέιβιντ Θορό; Είχε διαβάσει το βιβλίο του Walden ή Η ζωή στo δάσος, που είχε κυκλοφορήσει το 1854 και θεωρείται ύμνος της ζωής και της επιβίωσης μέσα στη φύση, η αποθέωση ενός φυσικού κοινοτικού βίου; Δεν το ξέρουμε, αν και δεν θα ήταν απίθανο, αφού ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου (1877-1940) ήταν κοσμοπολίτης συγγραφέας, δημοσιογράφος και κριτικός τέχνης. Το σίγουρο είναι ότι το θρυλικό πλέον μυθιστόρημά του Τα ψηλά βουνά, που εκδόθηκε το 1918, είναι πρωτοποριακό αφήγημα για τη ζωή στη φύση που έχει εμπνεύσει χιλιάδες ελληνόπουλα. Εκδόθηκε στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης Βενιζέλου (1917), γραμμένο στη δημοτική φυσικά, μπήκε στην εκπαίδευση ως αναγνωστικό, αλλά γρήγορα αυτονομήθηκε από την εκπαιδευτική διαδικασία και έγινε από τα πιο δημοφιλή αναγνώσματα για εφήβους, επιβιώνοντας στον χρόνο. Είναι από τα λεγόμενα long-sellers, με συνεχείς επανεκδόσεις.

Είκοσι έξι παιδιά, που μόλις έχουν τελειώσει το Ελληνικό, δηλαδή το τριετούς φοίτησης σχολείο που ακολουθούσε το τετραετές Δημοτικό, κατασκηνώνουν, με την άδεια των γονιών τους, κάπου στα βουνά της Ευρυτανίας (ο Παπαντωνίου ήταν Ευρυτάνας). Περνούν στο βουνό δύο ολόκληρους μήνες, βιώνοντας τη χαρά μιας διαφορετικής ζωής, που τη ρύθμιζε ο ήχος του νερού, το θρόισμα από τα πεύκα και τα έλατα, το κουδούνισμα των κοπαδιών. Στο μυθιστόρημα δεν υπάρχουν κεντρικοί ήρωες. Υπάρχουν, όμως, τρεις βασικοί αφηγηματικοί άξονες, γύρω από τους οποίους ο Παπαντωνίου «στήνει» ένα πλήθος επεισοδίων. Πρώτος άξονας είναι η ατομική επιβίωση. Δεύτερος άξονας είναι η συμβίωση μέσα στην κοινότητα. Και τρίτος άξονας είναι η αλληλεγγύη με τους κατοίκους του κοντινού χωριού, τους βοσκούς και τους άλλους ανθρώπους του δάσους.

Ο Παπαντωνίου δημιουργεί, ίσως για πρώτη φορά στην ελληνική λογοτεχνία για παιδιά, μια γοητευτική και πειστική αφήγηση της ζωής στη φύση, ένα οικολογικό παραμύθι, φυσικά πριν από την οικολογία, και μια ελεγεία κοινοτικής ζωής. Το μένος εναντίον του βιβλίου κατά την αντιμεταρρύθμιση (1921), που ακολούθησε τη μεταρρύθμιση Βενιζέλου, αφορούσε προφανώς τη δημοτική γλώσσα στην οποία ήταν γραμμένο το μυθιστόρημα αλλά και την ιδέα της κοινοτικής ζωής μέσα στη φύση. Επικίνδυνη για τους πάσης φύσεως (γλωσσ)αμύντορες.

Ως ενήλικας αναγνώστης έχω πάντα μέσα μου τη γλύκα των Ψηλών Βουνών και, φυσικά, τους στίχους από τα τραγούδια των παιδιών της κατασκήνωσης, που με γυρίζουν πίσω στη δική μου παιδική ηλικία: «Σε μια ρόγα από σταφύλι / έπεσαν οχτώ σπουργίτες / και τρωγόπιναν οι φίλοι / τσίρι-τσίρι τσιριτρό, τσιριτρί, τσιριτρό».

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ!

«Τω εξάκις χιλιοστώ οκτακοσιωστώ τε / και προς τους εβδομήκοντα και άλλω τρίτω έτει,/ μηνός του Σεπτεμβρίου τε της πεντεκαιδεκάτης,/ ομού πάντα συνήχθησαν τα τετράποδα ζώα/ τα καθαρά και εύχρηστα ομού εις ένα τόπον,/ αιμοβόρα και βδελυκτά εις άλλη πεδιάδα./ Εκάθισε ο βασιλεύς πάντων των τετραπόδων,/ λέων ο αγριόφθαλμος και γκαγκλαδουραδάτος,/ είχε δε και συγκάθεδρον ελέφαντα τον μέγαν,/ τον μήτε αρμούς, μη γόνατα μηδέ ’στραγγάλους έχων».

Γραμμένα πιθανότατα στην Κωνσταντινούπολη τον δέκατο τέταρτο αιώνα, η Διήγησις των Τετραπόδων Ζώων και ο Πουλολόγος περιέχουν έμμετρες δημώδεις ιστορίες με ζώα και πτηνά από ανώνυμους ποιητές. Η Διήγησις των Τετραπόδων Ζώων, που έχει χαρακτήρα ψυχαγωγικό, ευτράπελο αλλά και διδακτικό, αποτελείται από 1.082 ανομοιοκατάληκτους δεκαπεντασύλλαβους στίχους και παρουσιάζει τη σύναξη όλων των φυτοφάγων και σαρκοφάγων ζώων ύστερα από το κάλεσμα-προτροπή του βασιλιά Λέοντα, η οποία καταλήγει σε σύρραξη. Οι προσπάθειες του βασιλιά Λέοντα να επιτύχει συμφωνία ειρήνης αποτυγχάνουν παταγωδώς, επειδή αντιβαίνουν στους φυσικούς νόμους που διέπουν την κοινωνία. Ακολουθεί άγριο μακελειό και όλα παραμένουν όπως ήταν πάντα και θα είναι εις τους αιώνες των αιώνων! Οι διάλογοι που ξεδιπλώνονται είναι εντονότατοι και αθυρόστομοι, οι έριδες παρουσιάζονται με καταπληκτική μαεστρία, ενώ δεν λείπουν η ειρωνεία και το τραχύ χιούμορ. Στον Πουλολόγο, καβγάδες, ψόγοι και ύβρεις εκτοξεύονται μεταξύ άγριων και ήμερων πουλιών κατά τη διάρκεια της γαμήλιας δεξίωσης που έχει οργανώσει ο βασιλιάς Αετός για τον γιο του.

Ο ίδιος θα επέμβει και θα βάλει τέλος στις λογομαχίες, συμφιλιώνοντας τους υπηκόους του βασιλείου του. Η κριτική έκδοση των ΠΕΚ ακολουθεί τον εικονογραφημένο ελληνικό κώδικα της Βιβλιοθήκης του Σεραγίου Κωνσταντινουπόλεως, ο οποίος παραδίδει την καλύτερη μορφή των δύο έργων. Η εκτενής εισαγωγή και τα σχόλια που συνοδεύουν την έκδοση δίνουν λεπτομερείς πληροφορίες και αναλύσεις για το λογοτεχνικό είδος στο οποίο εντάσσονται τα κείμενα, τη μεσαιωνική δημώδη ψυχωφελή γραμματεία, ενώ οι πενήντα δύο έγχρωμες εικόνες που περιλαμβάνονται στο χειρόγραφο-οδηγό αναπαράγονται εδώ και ζωντανεύουν τον λόγο των κειμένων.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ!

«Περισσότερη λογική έχουν τα πέντε μέτρα του πέτρινου τοίχου που φράσσουν το χωράφι ενός τίμιου ανθρώπου παρά οι Θήβες της αρχαίας Αιγύπτου με τις εκατό πύλες, μνημείο που έχει ξεστρατίσει από το αληθινό νόημα της ζωής». Σε αυτό το μικρό απόφθεγμα από το Walden ή Η ζωή στο δάσος είναι σαν να συνοψίζεται όλη η ηθική θεώρηση για τη ζωή και τον κόσμο του νατουραλιστή φιλοσόφου, ποιητή και συγγραφέα Χένρι Ντέιβιντ Θορώ. Πρόκειται για ένα βιβλίο που έγραψε και ξαναέγραψε οκτώ φορές πριν εκδοθεί το 1854, περίπου δέκα χρόνια αφότου ο ίδιος είχε ζήσει για μια περίοδο δύο ετών σε μια καλύβα που έχτισε δίπλα στη λίμνη Ουόλντεν της Μασαχουσέτης, έχοντας αφήσει πίσω του λαμπρές σπουδές στο Χάρβαρντ, τη διδασκαλία στην Ακαδημία του Κόνκορντ, τον «πολιτισμό» και τους ανθρώπους της πόλης, επιλέγοντας στην ηλικία των 28 μια ζωή ταπεινή, λιτή, κοπιώδη, τίμια, φυσική, με έναν τρόπο ποιητική. Πάνω απ’ όλα συνεπής σε μια πολιτική σκέψη που ήθελε τον άνθρωπο να πιστεύει στον εαυτό του και στη φύση, η οποία μπορεί να του προσφέρει όσα πραγματικά έχει ανάγκη, τίποτα περιττό και παράταιρο – μια ουσιαστική προσαρμογή στους οργανικούς νόμους που τη διέπουν. Ένα «πείραμα» κατά το οποίο έθεσε τον εαυτό του παρατηρητή της βιολογικής ροής του χρόνου, καταγράφοντας τις εμπειρίες του σε σημειώσεις που αργότερα μετέγραψε σε βιβλίο. Ένα αυτοβιογραφικό κείμενο όπου ο μόχθος της επιβίωσης και η μοναξιά αποζημιώνονται από το μεγαλείο του ουρανού, της λίμνης, του δάσους, των εποχών, αποδομώντας συνεχώς τη φαιδρότητα του αστικού πολιτισμού μέσα από τη δριμεία κριτική στις κοινωνικές παραδοχές και συμβάσεις της εποχής του. Είχε επιλέξει συνειδητά να επιβιώσει μέσω της χειρωνακτικής εργασίας, μέσα σε ένα σπίτι που ο ίδιος έφτιαξε και ήταν ανοιχτό για όλους, θεωρώντας ότι έτσι αποτελούσε και ο ίδιος κομμάτι της φύσης. Λέει χαρακτηριστικά: «Μακάρι να αφεθούν όλα τα λιβάδια της γης σε άγρια κατάσταση, μακάρι να μη γίνουν ποτέ καλλιεργήσιμα χωράφια, αν είναι αυτό το αντάλλαγμα για να αρχίσουν οι άνθρωποι να εξιλεώνονται».

Κάθε κεφάλαιο και μια σύνοψη εμπειριών στο δάσος, στη λίμνη, στο χωράφι με τις φασολιές, με ξένους, με φίλους, με παρακατιανούς, με τα ζώα, με κρύο ή ζέστη, χειμώνα ή άνοιξη. Σύντομα δοκίμια με διαπιστώσεις για τη ζωή, τους ανθρώπους, την οικονομία, την πολιτική, την Αμερική, την Ιστορία. Ένα πολιτικό οικολογικό μανιφέστο του προπερασμένου αιώνα, θεμελιώδες της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ!

Γραμμένο το 1851, δηλαδή μια δεκαετία κατά την οποία ανθούσε το φαλαινοθηρικό μένος των κατοίκων της Νέας Αγγλίας στα πέρατα του κόσμου, δίχως κανόνες και όρια, το αριστούργημα του Χέρμαν Μέλβιλ Μόμπι-Ντικ θέτει εξαρχής επί τάπητος την αλαζονική εκμετάλλευση κάθε ελάχιστου στοιχείου της φύσης από τον άνθρωπο. Ήταν η εποχή που οι άνθρωποι της Δύσης είχαν επιδοθεί ήδη στην εξόντωση των Ινδιάνων και στην κατάκτηση των ωκεανών και σε αυτούς αναφέρεται ο Μέλβιλ, υψώνοντας το δικό του βιβλικό μυθιστόρημα εν είδει προφητικής αποκάλυψης. Εν προκειμένω, πραγματικός εχθρός δεν είναι ο δολοφονικός «Μόμπι-Ντικ» αλλά ο εκάστοτε άπληστος κυνηγός που σκοπό έχει να καταστρέψει τον πλούτο της φύσης, περιφρονώντας τους κανόνες της. Ένας αδαής φαλαινοθήρας, σαν αυτούς που είχε γνωρίσει ο Μέλβιλ γυρίζοντας τον κόσμο σε καράβι αντίστοιχο του Πίκουοντ, που καθορίζεται από το μένος της εξόντωσης της φάλαινας, είναι απλώς ένας καταστροφέας που επιπλέον αγνοεί τη φιλοσοφική διάσταση των φυσικών πραγμάτων και τη σοφία τους. Και σε αυτούς ακριβώς απευθύνεται με το μεταφορικό αυτό ταξίδι στην ουσία της γνώσης, της φύσης και του νοήματος της ζωής.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ!

Πόσοι μπορεί να έχουν εκτενή και βαθιά γνώση ακόμα και των πιο σπάνιων φυτών της μεσογειακής και όχι μόνο χλωρίδας όσο ο Ορέστης Δαβίας; Μάλλον ελάχιστοι. Και μάλλον είναι ο μόνος στην ελληνική επικράτεια που κάποτε είχε χαρακτηριστεί «κυνηγός φυτών» –ένας παλιός όρος της Αναγέννησης– από γνωστή εταιρεία κοσμετολογίας. Συγχρόνως, με την ιδιότητα του συγγραφέα συγκέντρωσε όλη αυτή την καθόλου επιφανειακή ή χομπίστικη, όπως θα έλεγε κανείς, πληροφόρηση που είχε συλλέξει με τα χρόνια και έγραψε εκατόν είκοσι κείμενα για βότανα, καρπούς, άνθη, αναρριχητικά και εποχικά, όλα όσα κάποτε οι άνθρωποι καλλιεργούσαν για να τους θεραπεύσουν ή να τους θρέψουν, περιλαμβάνοντας τα ονόματά τους και την ιστορία του καθενός σε έναν βαρύτιμο τόμο με τίτλο Θαύματα Χλωρά. Ένα θαυμαστό λεύκωμα με εικονογράφηση του Διαμαντή Αϊδίνη και πρόλογο του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη. Με αναφορές σε θρύλους, μύθους και αφηγήσεις περιηγητών αλλοτινών εποχών, αλλά και στους ταξινόμους της Ινδίας των αρχαίων χρόνων και της αυτοκρατορικής Κίνας, περνώντας από τον δικό μας αρχαίο κόσμο, τον Θεόφραστο και τον Διοσκουρίδη, φτάνοντας μέσα από τους Πέρσες και Άραβες βοτανολόγους στη δυτική βοτανολογία και φαρμακολογία, το βιβλίο αποτελεί μια εμπνευσμένη και πνευματώδη, με χιούμορ, αφήγηση της ιστορίας των φυτών πάνω σε αυτόν τον πλανήτη, αποδεικνύοντας τη μυστική ευφυΐα της φύσης και τη συμβολή των επιστημών που ασχολήθηκαν από την αρχαιότητα έως σήμερα μαζί της. Ένα πολύτιμο ευρετήριο υψηλής αισθητικής και διαχρονικής επιστημονικής αξίας, ένας φόρος τιμής στη Γη, στο χρέος όλων μας να προστατεύσουμε τον φυσικό πλούτο που με άπειρους τρόπους συμβάλλει στην ευζωία μας και στη συνέχιση του ανθρώπινου πολιτισμού.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ!

Αυτό που συνειδητοποιείς ξεκινώντας να διαβάζεις τη Μυστική ζωή των δέντρων είναι ότι δεν σου περνάει με τίποτα από το μυαλό πόσο αρμονικά συμβιώνουν τα δέντρα σε έναν βιότοπο και πόσο πολύ εξαρτώνται το ένα από το άλλο. Από τα πιο μικρά, νεαρά φυτά που μόλις έχουν αρχίσει να φυτρώνουν μέχρι τα αιωνόβια δέντρα που κυριαρχούν σε ένα δάσος, οι δεσμοί που αναπτύσσονται μεταξύ τους είναι τόσο ισχυροί, που αν ξεριζώσεις ένα, διαταράσσεις μια ισορροπία εκατομμυρίων ετών. Τα δέντρα είναι ένα μυστηριώδες σύμπαν και ο διακεκριμένος δασολόγος Peter Wohlleben εξηγεί όλα αυτά τα εκπληκτικά πράγματα που συμβαίνουν γύρω μας με έναν τρόπο που κάνει την ανάγνωση του βιβλίου απολαυστική. Τα δέντρα επικοινωνούν μεταξύ τους. Δεν μεγαλώνουν μόνο στοργικά τα μικρά τους αλλά επίσης φροντίζουν τους ηλικιωμένους και άρρωστους γείτονές τους. Τα δέντρα έχουν μνήμη, ανταλλάσσουν μηνύματα, αισθάνονται πόνο, παθαίνουν εγκαύματα από τον ήλιο και κάνουν ρυτίδες. Κάποια δέντρα, όπως οι βελανιδιές, επικοινωνούν μεταξύ τους με χημικές αρωματικές ουσίες. Για παράδειγμα, όταν ένα δέντρο δεχτεί επίθεση από έντομα, εκπέμπει αρωματικές ουσίες και όλα τα δέντρα της ευρύτερης περιοχής που λαμβάνουν το μήνυμα αυτό οπλίζονται κατάλληλα. Τα δέντρα συμβιώνουν με μύκητες, πουλιά και έντομα και επωφελούνται όλοι, προσαρμόζονται σε νέες συνθήκες και βοηθούν να επανέλθει στην προηγούμενη μορφή του το περιβάλλον μετά από μια φυσική καταστροφή. Τα δέντρα αισθάνονται, αντιδρούν, υποφέρουν και χαίρονται. Η Μυστική ζωή των δέντρων έγινε παγκόσμιο μπεστ-σέλερ και πούλησε εκατομμύρια αντίτυπα σε ολόκληρο τον κόσμο. Το ίδιο και το επόμενο βιβλίο του, η Μυστική ζωή των ζώων, που περιγράφει με εξίσου συναρπαστικό τρόπο όλα αυτά τα αξιοθαύμαστα που συμβαίνουν στον κόσμο των ζώων, που μοιάζει απίστευτα με τον ανθρώπινο. Τους κόκορες που λένε ψέματα στις κότες τους, ελαφίνες που πενθούν, άλογα που ντρέπονται, που έχουν συναισθήματα, και μάλιστα έντονα, που έχουν τρόπους συμπεριφοράς περίπλοκους και συνειδητή ζωή. Θυσιάζονται για τα παιδιά τους, αισθάνονται ευγνωμοσύνη, αγάπη, αλτρουισμό και συμπόνια. Ο τρόπος συμπεριφοράς τους και η πολύπλευρη συναισθηματική τους ζωή δείχνουν ότι είναι πολύ πιο κοντά στους ανθρώπους απ’ ό,τι θα περίμενε κανείς. Και ότι είναι ένας κόσμος που δεν έχει ακόμα ερευνηθεί, αλλά αξίζει να τον παρατηρήσεις. Αυτό κάνει η Μυστική ζωή των ζώων, ένα σπουδαίο δοκίμιο.

Η Μυστική Ζωή των Ζώων - ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ!

Η Μυστικη Ζωη των Δεντρων - ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ!

Σπάνια θα βρει κανείς φυσιοδίφες που να κατέχουν όχι μόνο επιστημονική γνώση αλλά και να έχουν μια συνολική επoπτεία των πολλαπλών παραγόντων που σχετίζονται με το παρελθόν και το μέλλον του πλανήτη, όπως ο Μακφάρλαν. Με γνώσεις Φυσικής, Γεωλογίας, Ανθρωπολογίας και Ιστορίας, αλλά κυρίως με αδηφάγο και ειλικρινές ερευνητικό και δημοσιογραφικό ενδιαφέρον, που τον κάνει να επισκέπτεται ο ίδιος τις περιοχές που πλήττονται από την οικολογική καταστροφή, ο Μακφάρλαν έχει αναλάβει να αποκαλύψει όλα τα μυστικά της Υπογαίας: τόσο αυτού που κρύβεται κάτω από τη γη όσο και αυτού που δεν φανερώνεται στο γυμνό μάτι, ακριβώς επειδή εγκυμονεί μια γνώση που μας θέτει ενώπιον της πιο σκληρής αλήθειας, αυτής της ανεπανόρθωτης καταστροφής. Επειδή όμως προτεραιότητα έχει πάντα η γνώση, ο Μακφάρλαν αναλαμβάνει να μας εξηγήσει όχι μόνο πώς ακριβώς επικοινωνούν μέσα από τις ρίζες τους τα δέντρα αλλά και τι κρύβεται κάτω από τους λιωμένους πάγους στη Γροιλανδία και τι μπορεί να βρίσκεται στο βάθος των πιο ανήλιαγων σπηλαίων. Φτάνει μέχρι τα προϊστορικά χρόνια, στις πρώτες ανθρώπινες επιγραφές, αναζητά τα μυστικά του πλανήτη σε διαφορετικές περιοχές, διαπερνά τον Αχέροντα για να δει τι ακριβώς εννοούσαν οι αρχαίοι όταν μιλούσαν για το ταξίδι στον κάτω κόσμο και μπαίνει στην κάψουλα του χρόνου για να προβλέψει τι θα συμβεί με τα πυρηνικά απόβλητα στο μέλλον. Όλα αυτά όμως τα κάνει για να μπορέσουμε να δούμε τις μεταβολές που επήλθαν ανά τους αιώνες και έχουν ως αποτέλεσμα την καταστροφή της φύσης και την αλλοίωσή της. Λόγω της υπερθέρμανσης αποκαλύπτονται, για παράδειγμα, κόσμοι που έμεναν επί αιώνες αόρατοι, ενώ ο πάγος που λιώνει σε ανησυχητικό βαθμό φέρνει στο φως νέα στοιχεία για την Υπογαία, η οποία τελικά λειτουργεί διττά, ως αποκάλυψη του παλιού αλλά και ως οιωνός της επερχόμενης καταστροφής: «Η φύση δεν είναι πλέον μια απόμακρη κορυφή που λάμπει στον ήλιο ή ένα αρπακτικό που κυνηγά πάνω από δάση σημύδας – είναι επίσης γραμμές στην ακτή, εκεί όπου φτάνει η θάλασσα, γεμάτες ξεβρασμένο πλαστικό ή ενώσεις εγκλεισμού από το μόνιμο στρώμα πάγου, του οποίου η θερμοκρασία αυξάνεται. Αυτή η νέα φύση μάς εμπλέκει με τρόπους που μόλις τώρα έχουμε αρχίσει να τους αντιλαμβανόμαστε» γράφει ο Μακφάρλαν, εξαγγέλλοντας ουσιαστικά τη νέα, κρίσιμη εποχή του Ανθρωπόκαινου, στην οποία έχουμε εισέλθει ήδη και πρέπει να μας κάνει να προβληματιζόμαστε σοβαρά για το επικείμενο, πιο άμεσο απ’ ό,τι περιμέναμε, τέλος του πλανήτη. Γι’ αυτή την πανανθρώπινη, όπως είπαν, συμβολή του στην αποκάλυψη χαμένων στοιχείων και άλλων κόσμων ο Μακφάρλαν βραβεύτηκε με την ύψιστη τιμή της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Γραμμάτων, ενώ το βιβλίο του παραμένει παγκόσμιο μπεστ-σέλερ.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ!