ΟΤΑΝ Ο ΣΥΛΛΟΓΟΣ Γονέων, Κηδεμόνων και Φίλων Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες «Η Αμαρυλλίς» λέει πως «280 τ.μ. αγάπης δεν απειλούν 4 στρέμματα πρασίνου», δύσκολα μπορεί κανείς να διαφωνήσει.
Ας αναρωτηθούμε, λοιπόν: μπορεί μια Στέγη Υποστηριζόμενης Διαβίωσης (ΣΥΔ) που πρόκειται να δημιουργηθεί στο Μαρούσι και έχει προκαλέσει αντιδράσεις να συνιστά πράγματι κίνδυνο για το περιβάλλον; Να στερεί από τη γειτονιά ζωτικό χώρο πρασίνου; Ή μήπως η μόνη πραγματική απειλή είναι προς εκείνη τη νοοτροπία που προτιμά να διατηρεί τα στερεότυπά της και τις αποστάσεις της από τα ΑμεΑ, αντί να τα προσεγγίσει με κατανόηση, αποδοχή και σεβασμό;
Το πιο βαθύ και διαρκές άγχος που έχουν οι γονείς παιδιών με αναπηρία είναι πώς θα εξασφαλίσουν για τα παιδιά τους, όταν οι ίδιοι δεν θα είναι πια εδώ, μια ζωή με αξιοπρέπεια, ασφάλεια και ανεξαρτησία. Αυτό που θέλουν είναι απλό και βαθιά ανθρώπινο: να μη ζήσουν τα παιδιά τους σε ιδρύματα, να μη βρεθούν στην απομόνωση, να συνεχίσουν να ζουν με αξιοπρέπεια, μέσα σε μια κοινότητα που τα αποδέχεται.
Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι η απώλεια ενός χώρου πρασίνου είναι αμελητέα υπόθεση. Ειδικά στο Μαρούσι, μια πόλη ήδη επιβαρυμένη από υπερτοπικές χρήσεις, μεγάλους οδικούς άξονες, εμπορικά κέντρα και υπηρεσίες που εξυπηρετούν ολόκληρο το Λεκανοπέδιο, το πράσινο και οι ελεύθεροι χώροι είναι πολύτιμοι.
Αυτήν ακριβώς τη ζωτική ανάγκη των οικογενειών εξυπηρετούν οι ΣΥΔ. «Οι Στέγες Υποστηριζόμενης Διαβίωσης δεν είναι ιδρύματα ούτε χώροι περίθαλψης. Δεν είναι απειλή για καμία γειτονιά· είναι σύμβολο πολιτισμού, ανθρωπιάς και συλλογικής ευθύνης. Είναι κατοικίες μέσα στον κοινωνικό ιστό, που εξασφαλίζουν στα άτομα με αναπηρία το θεμελιώδες δικαίωμα στην ανεξάρτητη και αξιοπρεπή διαβίωση, όπως ρητά ορίζει η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες. Αποτελούν, ταυτόχρονα, πυρήνες κοινωνικής συνοχή, δομές που υπενθυμίζουν στην πράξη τι σημαίνει κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς», ξεκαθαρίζει η Πανελλήνια Ομοσπονδία Σωματείων Γονέων και Κηδεμόνων Ατόμων με Αναπηρία.
Η δημιουργία ΣΥΔ στο Μαρούσι και οι αντιδράσεις
Ο Σύλλογος «Αμαρυλλίς», που διαθέτει ήδη μία ΣΥΔ, σχεδίαζε να επαναλάβει το επιτυχημένο εγχείρημα με μια δεύτερη στο Μαρούσι. Το οικόπεδο στο οποίο θα κατασκευαστεί παραχωρήθηκε στον σύλλογο με δωρεά του Βασίλη Παϊολόπουλου, κατοίκου της περιοχής στην οποία σχεδιάζεται να δημιουργηθεί η ΣΥΔ, μέλους του συλλόγου και πατέρα ενός ατόμου με αναπηρία.
Το οικόπεδο, έκτασης 280 τ.μ., βρίσκεται σε ένα οικοδομικό τετράγωνο στη συμβολή των οδών Ηρώδου Αττικού, Δεμέστιχα και Κωνσταντινουπόλεως, που αποτελεί μια έκταση περίπου 4,5 στρεμμάτων. Το 1983, με τροποποίηση του ρυμοτομικού σχεδίου, δεσμεύτηκε για να γίνει χώρος πρασίνου. Κάτι τέτοιο όμως θα προϋπέθετε να αποζημιωθούν οι ιδιοκτήτες για την απαλλοτρίωση των ιδιοκτησιών τους. Αυτό δεν συνέβη και έτσι η έκταση επέστρεψε στους δικαιούχους και μέχρι στιγμής ο χώρος παραμένει αδόμητος.
Οι σφοδρές αντιδράσεις ξεκίνησαν όταν έγινε γνωστή η πρόθεση του συλλόγου για την ανέγερση της ΣΥΔ. Μια ομάδα κατοίκων ζητά την επανεπιβολή της απαλλοτρίωσης της έκτασης από τον δήμο και την αποζημίωση του ιδιοκτήτη που παραχωρεί το οικόπεδό του, καθώς υποστηρίζουν ότι με την ανέγερση της ΣΥΔ ανοίγει ο δρόμος για την οικοδόμηση όλου του οικοδομικού τετραγώνου, που επί 42 χρόνια, όπως λένε, είναι κοινόχρηστος χώρος πρασίνου. Είναι όμως έτσι τα πράγματα;
Η Παναγιώτα Μαγιάκη, πρόεδρος του Συλλόγου «Αμαρυλλίς», μας λέει ότι η ΣΥΔ που θα ανεγερθεί «διασφαλίζει το πάρκο και δεν το καταργεί. Το οικόπεδο αυτό (Ο.Τ. 30Α) είχε δεσμευτεί για να γίνει πάρκο, αλλά η απαλλοτρίωση έχει αρθεί, καθώς ο δήμος δεν αποζημίωσε τους ιδιοκτήτες επί 42 χρόνια. Η δωρεά αυτού του μικρού τμήματος στο σωματείο μας είναι η ευκαιρία και η αφετηρία για να ενεργοποιηθεί ο δήμος ώστε να αποκτήσει το υπόλοιπο 97,5% και να δημιουργήσει το μεγάλο πάρκο των 4 στρεμμάτων και την παιδική χαρά που και εμείς θέλουμε». Υποστηρίζει ακόμη ότι «κάποιες εικόνες που κυκλοφορούν», κάνοντας προφανώς μια υποτιθέμενη προβολή της κατάστασης που θα ακολουθήσει και δείχνοντας όλο το τετράγωνο των 4.336 τ.μ. γεμάτο πολυκατοικίες, δεν ανταποκρίνεται στην αλήθεια. «Το σπίτι των κοριτσιών μας θα καλύψει μόλις το 2,58% του οικοδομικού τετραγώνου», αναφέρει. Και εξηγεί ότι η απόδειξη της μηδενικής όχλησης και της οποιασδήποτε κυκλοφοριακής ή άλλης επιβάρυνσης είναι η ήδη λειτουργούσα ΣΥΔ: «Λειτουργούμε με επιτυχία από το 2018 μια αδειοδοτημένη στέγη δίπλα στο δημαρχείο, σε περιοχή αμιγούς κατοικίας, χωρίς ποτέ να έχει δημιουργηθεί το παραμικρό πρόβλημα. Οι ΣΥΔ είναι απλώς ήσυχα σπίτια που σέβονται τη γειτονιά».
Μια ξεχασμένη δικαστική απόφαση
Γιατί όμως η οικοδόμηση της έκτασης στην οποία θα γίνει η στέγη δεν επηρεάζει το 97,5% της υπόλοιπης έκτασης; Το οικόπεδο των 280 τ.μ. που παραχωρήθηκε μέσω δωρεάς στον Σύλλογο «Αμαρυλλίς» αποτελεί ξεχωριστή ιδιωτική ιδιοκτησία, πλήρως ανεξάρτητη από το υπόλοιπο οικοδομικό τετράγωνο. Διαθέτει δικό του ΚΑΕΚ, δηλαδή δικό του μοναδικό κωδικό στο Κτηματολόγιο, που αντιστοιχεί σε ένα συγκεκριμένο και αυτοτελές ακίνητο. Δεν υπάρχει καμία πολεοδομική, νομική ή ιδιοκτησιακή σύνδεση που να επιτρέπει το επιχείρημα ότι η ανέγερση μιας ΣΥΔ σε ένα ανεξάρτητο οικόπεδο μπορεί να «ανοίξει τον δρόμο» για οικοδόμηση της υπόλοιπης έκτασης. Αντιθέτως, το υπόλοιπο 97,5% της έκτασης αποτελεί εξ αδιαιρέτου συνιδιοκτησία πολλών προσώπων και έχει έναν ενιαίο, κοινό ΚΑΕΚ.
Η πραγματικότητα για το Ο.Τ. 30Α έχει κριθεί οριστικά από το 2017. Με την υπ’ αριθ. 9483/2017 απόφασή του, το Διοικητικό Πρωτοδικείο Αθηνών έβαλε τέλος σε μια απαλλοτρίωση που είχε μείνει «παγωμένη» για δεκαετίες. Το δικαστήριο έκανε δεκτή την προσφυγή δύο συγκυρίων, οι οποίοι κατείχαν εξ αδιαιρέτου το 28,895% της έκτασης του οικοδομικού τετραγώνου – καταγεγραμμένου, όπως όλες οι εξ αδιαιρέτου ιδιοκτησίες, με ένα ενιαίο ΚΑΕΚ στο Κτηματολόγιο, κοινό για όλους τους συνιδιοκτήτες. Σύμφωνα με την κρίση του δικαστηρίου, όταν το Δημόσιο δεσμεύει μια έκταση για λόγους δημόσιας ωφέλειας, οφείλει να πληρώσει αποζημίωση και να υλοποιήσει τον σκοπό της δέσμευσης. Αν δεν το κάνει, η απαλλοτρίωση αίρεται. Στην περίπτωση του Ο.Τ. 30Α, από το 1983 έως το 2017 δεν καταβλήθηκε ούτε ένα ευρώ. Ο χώρος παρέμεινε δεσμευμένος επί σχεδόν σαράντα χρόνια χωρίς καμία ενέργεια. Η συγκεκριμένη δικαστική απόφαση ακύρωσε την αρνητική πράξη της Περιφέρειας Αττικής, που είχε απορρίψει την αίτηση των ιδιοκτητών για άρση της απαλλοτρίωσης, και διέταξε ρητά την κατάργηση της απαλλοτρίωσης. Από εκείνη τη στιγμή, το Ο.Τ. 30Α δεν είναι κοινόχρηστος χώρος πρασίνου στην πραγματικότητα. Είναι ιδιωτική έκταση, με πολλούς συνιδιοκτήτες.
Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι η απώλεια ενός χώρου πρασίνου είναι αμελητέα υπόθεση. Ειδικά στο Μαρούσι, μια πόλη ήδη επιβαρυμένη από υπερτοπικές χρήσεις, μεγάλους οδικούς άξονες, εμπορικά κέντρα και υπηρεσίες που εξυπηρετούν ολόκληρο το Λεκανοπέδιο, το πράσινο και οι ελεύθεροι χώροι είναι πολύτιμοι. Είναι όμως απορίας άξιο γιατί το 2017 δεν υπήρξαν αντιδράσεις. Η αντίδραση εμφανίστηκε όχι όταν κρίθηκε το ιδιοκτησιακό καθεστώς του χώρου, αλλά όταν έγινε γνωστό ότι σε ένα μικρό τμήμα του θα ανεγερθεί η ΣΥΔ. Και αυτή η χρονοκαθυστέρηση δύσκολα μπορεί να περάσει απαρατήρητη.
Η Παναγιώτα Μαγιάκη αναφέρει ότι ο σύλλογος βρίσκεται σε ανοιχτή επικοινωνία με τη δημοτική αρχή, εξετάζοντας από κοινού τρεις εναλλακτικές λύσεις. Για τρεις επιλογές έκανε λόγο και ο δήμαρχος Αμαρουσίου, Θεόδωρος Αμπατζόγλου, επισημαίνοντας ότι θα τεθούν προς συζήτηση στην επόμενη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου. Όπως ανέφερε ο κ. Αμπατζόγλου, οι υπηρεσίες του δήμου, η Διεύθυνση Περιουσίας, η Νομική Υπηρεσία και η Πολεοδομία εργάζονται ήδη ώστε να κατατεθεί μια πλήρης και τυπικά τεκμηριωμένη εισήγηση. «Θέλω να καταλήξουμε σε μια λύση που να ικανοποιεί και τις δύο πλευρές και να είναι αποδεκτή από όλους» τονίζει, προσθέτοντας ότι το θέμα θα εισαχθεί στο επόμενο δημοτικό συμβούλιο, στο οποίο καλεί τους κατοίκους να παρευρεθούν, «γιατί είμαι βέβαιος ότι θα βρούμε λύση που θα τους ικανοποιεί όλους και συγχρόνως θα δείχνει το πραγματικό πρόσωπο της ανθρωπιάς και της αλληλεγγύης που πρέπει να έχουμε απέναντι στα προβλήματα των ΑμεΑ».
Η Παναγιώτα Μαγιάκη, εκπρόσωπος της «Αμαρυλλίδας», τοποθετήθηκε δημόσια στο τελευταίο δημοτικό συμβούλιο, προσπαθώντας να βάλει τέλος στις παρεξηγήσεις και τις λανθασμένες εντυπώσεις: «Εμείς βρεθήκαμε εκεί με ηρεμία και σεβασμό, για να εξηγήσουμε ότι ο σκοπός μας δεν είναι να αφαιρέσουμε πράσινο αλλά να δημιουργήσουμε έναν χώρο ζωής μέσα στη φύση, που θα τη σέβεται και θα τη φροντίζει. Οι κάτοικοι ισχυρίζονται ότι θα χαθεί το πράσινο, κάτι που δεν αληθεύει και το γνωρίζουν, γιατί η έκταση όπου θα ανεγερθεί η στέγη είναι μια ξεχωριστή ιδιοκτησία». Και προσθέτει: «Θεωρώ περισσότερο ότι οι κάτοικοι δεν θέλουν τα παιδιά. Είναι αυτό που λέμε: τα αγαπάμε μεν, τα θέλουμε, αλλά όχι κοντά μας».
Η κυβέρνηση έχει επίσης τοποθετηθεί με σαφήνεια ως προς τη σημασία των ΣΥΔ, τονίζοντας ότι αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της σύγχρονης πολιτικής για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία. Στο πλαίσιο αυτό, η υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Δόμνα Μιχαηλίδου, έχει πει ότι «δεν θα επιτρέψουμε σε κανέναν να μπλοκάρει την ανέγερση των Στεγών Υποστηριζόμενης Διαβίωσης, ούτε στο Μαρούσι ούτε πουθενά. Το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρία να ζουν μέσα στην κοινωνία, όχι στο περιθώριο, είναι αδιαπραγμάτευτο».
«Οι ΣΥΔ αποτελούν την καρδιά της πολιτικής αποϊδρυματοποίησης», όπως τονίζει η Πανελλήνια Ομοσπονδία Σωματείων Γονέων και Κηδεμόνων Ατόμων με Αναπηρία. Και προσθέτει: «Οι ΣΥΔ δεν είναι ιδρύματα, ούτε χώροι περίθαλψης. Είναι κανονικές κατοικίες μέσα στις γειτονιές των πόλεων. Εξασφαλίζουν στα ωφελούμενα άτομα με αναπηρία (έως 4 άτομα ανά στέγη), το θεμελιώδες δικαίωμα στην ανεξάρτητη και αξιοπρεπή διαβίωση. Οι ΣΥΔ δεν αφαιρούν τίποτα από κανέναν. Δεν στερούν χώρους, δεν επιβαρύνουν γειτονιές, δεν διαταράσσουν ισορροπίες. Αντιθέτως, προσθέτουν αξία, καλλιεργούν ενσυναίσθηση και ενισχύουν την κοινωνική συνοχή. Είναι κατοικίες ζωής, ένας άλλος τρόπος να νοηθεί η κοινωνία: ανοιχτή, δίκαιη, συμπεριληπτική. Οι ΣΥΔ είναι δικαίωμα, όχι παραχώρηση. Και κάθε προσπάθεια υπονόμευσης του θεσμού αυτού δεν στρέφεται απέναντι σε ένα έργο, αλλά απέναντι στην ίδια την αρχή της συμπερίληψης που οφείλει να διαπερνά κάθε σύγχρονη δημοκρατία».
Η πορεία της υπόθεσης παραμένει ανοιχτή. Στο επόμενο δημοτικό συμβούλιο, την ερχόμενη εβδομάδα, ο δήμος αναμένεται να παρουσιάσει τις προτάσεις του για τη διαχείριση του θέματος.
