Ένα νέο βιβλίο του Μίκη Θεοδωράκη επιστεγάζει τη ζωή και το έργο του

Ένα νέο βιβλίο του Μίκη Θεοδωράκη επιστεγάζει τη ζωή και το έργο του Facebook Twitter
Ο Μίκης Θεοδωράκης είναι κομμάτι της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Κατάφερε να ζήσει στον «υπερθετικό» όπως λέει κι ο ίδιος.
0

Το τελευταίο βιβλίο του Μίκη Θεοδωράκη με τίτλο «Μονόλογοι στο Λυκαυγές» (IANOS 2017) συνδέεται με το αμέσως προηγούμενό του «Διάλογοι στο Λυκόφως» (IANOS 2016) – και οι δύο εκδόσεις προσδιορίζονται από τον συγγραφέα ως «το Τέλος και η Αρχή μιας νέας Ουτοπίας», ως επιστέγασμα της ζωής και του έργου του. Οι «Μονόλογοι» περιλαμβάνουν κείμενα του δημιουργού της χρονικής περιόδου 1996-2016, όπως ανασύρθηκαν από το αρχείο του, επιλεγμένα και καταχωρημένα από τον ίδιο. Διαβάζοντας τις «Ιδέες-Σκέψεις-Προτάσεις» στο Α' Μέρος των «Μονολόγων», ο αναγνώστης αποκομίζει τα ιδιαίτερα στοιχεία που στήριξαν την προσωπική φιλοσοφία του μεγάλου συνθέτη, όπως η θεωρία του για τη «Συμπαντική Αρμονία» και η αγάπη του για τον απελευθερωμένο άνθρωπο, κυρίως από τα δεσμά μιας «κρυφής παιδείας» που κατασκευάζει «πειθαρχημένους, καταπτοημένους και ανασφαλείς στρατιώτες της παραγωγής» («Αντιμανιφέστο», σελ. 46-74). Μέσα από έναν χειμαρρώδη λόγο που χαρακτηρίζεται από σαφήνεια και οξυδερκή προβληματισμό, στο Β' Μέρος παρακολουθούμε τις «Ομιλίες-Δηλώσεις-Άρθρα-Κείμενα» με χρονολογική σειρά, καθώς και τα στοιχεία της ανασκόπησης των σημαντικότερων γεγονότων αλλά και της καλλιτεχνικής δραστηριότητας του συνθέτη ανά χρονιά. Για παράδειγμα, στην ανασκόπηση της χρονολογικής ενότητας 2001-2005 ξαναθυμόμαστε ότι το 2003 πραγματοποιήθηκε η ιστορική συναυλία του Θεοδωράκη στη μαρτυρική Μακρόνησο ή ότι το 2004 έφυγαν από τη ζωή οι Χ. Φλωράκης, Μ. Αναγνωστάκης, Μ. Σαχτούρης, Γ. Μπιθικώτσης, Σ. Κουγιουμτζής, Γ. Ζωγράφος και Β. Μοσχολιού.

Δηλώνει ότι ποτέ δεν λύθηκε το πρόβλημα της ενότητας του ελληνικού λαού που είχε «θανάσιμα τραυματιστεί» από το «μέγα εθνικό έγκλημα» του Εμφυλίου, διότι οι υπεύθυνοι όχι μόνο δεν λογοδότησαν αλλά συνωμότησαν όλοι μαζί ώστε να διαιωνίζεται μια καταστροφική παραμόρφωση της ιστορικής αλήθειας, μια «φτιαχτή» διαίρεση του λαού για να επιβιώνουν πολιτικά κάποιοι.


Η προσπάθεια του Μίκη Θεοδωράκη να εξιστορήσει στο ευρύ κοινό την κινητήριο δύναμη της αέναης δημιουργικότητας και εντατικής δραστηριοποίησής του στη μουσική σύνθεση τον μεταφέρει στις αναμνήσεις των παιδικών του χρόνων. Μιλά για την εντύπωση που του έκανε ο έναστρος ουρανός όταν κοιμόταν στο ύπαιθρο και για το πώς καθρεφτίστηκε στον μετέπειτα «Γαλαξία» του μουσικού του έργου. Οδηγούμενος μέσα από μια σειρά «συνεργασιών» ψυχής, αισθήσεων, μυαλού, λόγου και γνώσεων, ο Θεοδωράκης κατανόησε εμπειρικά την έννοια των Πυθαγόρειων, οι οποίοι 2.500 χρόνια πριν είχαν αναπτύξει τη θεωρία της μουσικής αρμονίας των ουράνιων σωμάτων: «Είχα την αίσθηση ότι η πρωτογενής μουσική ύλη που κατέγραφα ήταν το αποτέλεσμα μιας ουσιαστικής ένωσης ανάμεσα σ' εμένα και τη συμπαντική αρμονία που με περιβάλλει». Περιγράφει αυτό το βίωμα ως ένα παραλήρημα όπου οι ήχοι των πλανητών προέβαλλαν μέσα του ευκρινώς και τον γέμιζαν «με ακαθόριστη, σχεδόν νεφελώδη ευτυχία και πληρότητα». Κύριος σκοπός της ύπαρξής του ήταν οι συνθέσεις του να έχουν πάντα τη δυνατότητα επικοινωνίας «με κάποιο αρχέτυπο αρμονίας και μουσικής που μας περιβάλλει χωρίς να το γνωρίζουμε», αυτό που αποκαλεί ο ίδιος «Συμπαντική Αρμονία» (σελ. 75-77).

Ένα νέο βιβλίο του Μίκη Θεοδωράκη επιστεγάζει τη ζωή και το έργο του Facebook Twitter


Στο κείμενο «Εκ βαθέων Ι» (σελ. 153-168) εντυπωσιάζει η συνείδηση του συνθέτη που αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως έναν δημιουργό με θρησκευτικό «πιστεύω» στο ιδεατό «Κέντρο» του Νόμου της Συμπαντικής Αρμονίας, όπου ισορροπούν οι αντιθέσεις Σκότους (χάους)-Φωτός (ενέργειας). Αυτό το αίσθημα τον ανύψωνε από την τραγικότητα των συνθηκών του απολύτου Χάους – βιώματα των χρόνων του κατατρεγμού, των φυλακών, των εξοριών και της Μακρονήσου. Πάντοτε υπήρχε ένα απόθεμα ενέργειας που του έδινε τη δύναμη να γράφει μουσική, βρίσκοντας την αναγκαία ψυχική γαλήνη, υπερβαίνοντας τα γεγονότα και την αθλιότητα γύρω του. Η μουσική του κατέγραψε την πιο δραματική σελίδα της νεότερης ελληνικής Ιστορίας που ξεκινά με τον Εμφύλιο, το «Μέγα Ψέμα», όπως τον αποκαλεί. Δίνοντας τη δική του μαρτυρία και κατ' επέκταση τη δική του οπτική, δηλώνει ότι ποτέ δεν λύθηκε το πρόβλημα της ενότητας του ελληνικού λαού που είχε «θανάσιμα τραυματιστεί» από το «μέγα εθνικό έγκλημα» του Εμφυλίου, διότι οι υπεύθυνοι όχι μόνο δεν λογοδότησαν αλλά συνωμότησαν όλοι μαζί ώστε να διαιωνίζεται μια καταστροφική παραμόρφωση της ιστορικής αλήθειας, μια «φτιαχτή» διαίρεση του λαού για να επιβιώνουν πολιτικά κάποιοι.


Πολύ ενδιαφέρον, εμβριθές και με λογική ακεραιότητα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το κείμενο «Για το πρόβλημα της Ελληνικότητας» (σελ. 213-238), το οποίο αναλύει την προσωπική εμπειρία και στάση του Θεοδωράκη για το τι εστί «ελληνικότητα» σε συνδυασμό με τις βασικές απόψεις του συγγραφέα Γιώργου Κοντογιώργη στην Ελληνική Ιστορία. Το 1953 το ΚΚΕ διατυπώνει και επιβάλλει ως επίσημη θέση του κόμματος ότι οι νεοέλληνες ουδεμία σχέση έχουν με την αρχαία Ελλάδα. Ο Μίκης Θεοδωράκης διαφωνεί κάθετα με τη θέση αυτή. Το 1954 βρίσκεται στο Παρίσι για σπουδές πάνω στη συμφωνική μουσική και εκεί συνειδητά διατηρεί την ελληνικότητα στο ύφος της τέχνης του, παρόλο που πυρπολείται από ισχυρά ευρωπαϊκά «ηχητικά υλικά». Κατά τον Κοντογιώργη, ο ελληνισμός, ως το πρώτο ανθρωποκεντρικό «κοσμοσύστημα», είχε διανύσει στο παρελθόν μια ολοκληρωμένη διαδρομή, ενώ τώρα διέρχεται τη φάση της «μεταφεουδαλικής οικοδόμησης». Το έθνος προϋπάρχει του Κράτους και δεν κατασκευάζεται από αυτό. Ο ελληνισμός συγκροτείται εδώ και αιώνες με γνώμονα το άστυ, όπου ο άνθρωπος ναι μεν ανήκει σε ένα σύνολο, αλλά ταυτόχρονα είναι ελεύθερος. Αυτή «η βαθιά ανθρωποκεντρική ιδιοσυστασία» χάνεται πλέον διότι έχει συντελεστεί μια «συστηματική καλλιέργεια του συνδρόμου κατωτερότητας του σύγχρονου Έλληνα». Κι αυτό γιατί ποτέ δεν ολοκληρώθηκε το πρόταγμα της «ελληνικής παλιγγενεσίας», η οποία προϋπήρχε της Επανάστασης του 1821. Η συνέχεια του ελληνισμού επιβιώνει μέσα στην ελληνική γλώσσα, στις πολιτισμικές και εθνικές ιδιαιτερότητες, μέσα από τις μεταμορφώσεις του ελληνισμού ανά τους αιώνες που γίνονται το χωνευτήρι των εθνοτήτων, χωρίς όμως να τις καταργούν.


Στους «Μονόλογούς» του, ο μεγάλος εθνικός μας συνθέτης επανέρχεται ξανά και ξανά στην ιδέα μιας ειρηνικής, ουδέτερης ζώνης που θα έπρεπε να αντιπροσωπεύει η Ελλάδα μέσα από τον πολιτισμό της ως σταυροδρόμι των ιστορικο-κοινωνικών και πολιτικών εξελίξεων μεταξύ Δύσης και Ανατολής. Ο Μίκης Θεοδωράκης είναι κομμάτι της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας. Κατάφερε να ζήσει στον «υπερθετικό», όπως λέει κι ο ίδιος. Το ογκώδες, πολύπλευρο μουσικό του έργο θα εμπνέει πάντα την ολοκλήρωσή μας μέσα από την υπερβατικότητα και τη μαγεία της αρμονίας των ουράνιων σφαιρών που φέρει μέσα του.

Ένα νέο βιβλίο του Μίκη Θεοδωράκη επιστεγάζει τη ζωή και το έργο του Facebook Twitter
Βιβλίο
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Καρολίνα Μέρμηγκα: «Οι συγγραφείς προχωράμε με αναμμένη δάδα στη σκοτεινή σπηλιά της λογοτεχνίας»

Βιβλίο / Καρολίνα Μέρμηγκα: «Όταν γράφουμε για αληθινούς ανθρώπους, πρέπει να σεβόμαστε τη μνήμη τους»

Η καταξιωμένη συγγραφέας ιστορικών μυθιστορημάτων Καρολίνα Μέρμηγκα μάς μιλάει για τη δύναμη της τέχνης, για το λογοτεχνικό της εργαστήρι αλλά και για τη χαρά της να μεταφράζει Χίλαρι Μαντέλ, τα βιβλία της οποίας επανακυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ψυχογιός.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πόσο διαβάζεται σήμερα ο Νίκος Καζαντζάκης;

Βιβλία και Συγγραφείς / Πόσο διαβάζεται σήμερα ο Νίκος Καζαντζάκης;

Πεθαίνει σαν σήμερα ο συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης. Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με την Έρη Σταυροπούλου, ομότιμη καθηγήτρια Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, για τον συγγραφέα του «Αλέξη Ζορμπά» και την αντοχή του έργου του.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Στέφαν Τσβάιχ

Το πίσω ράφι / Σε πείσμα όσων περιφρόνησαν τα έργα του Τσβάιχ, η απήχησή τους ακόμα να κοπάσει

Οι ήρωες του Αυστριακού συγγραφέα ταλανίζονται συνήθως από μια αβάσταχτη εσωτερική πίεση, αντικατοπτρίζοντας τη δική του πεισιθάνατη διάθεση. Αυτήν ακριβώς την αίσθηση αποπνέει η συλλογή διηγημάτων του «Αμόκ».
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ