Ένα από τα πλέον αγαπημένα μουσεία των Αθηναίων επί της Νεοφύτου Δούκα στο Κολωνάκι προσφέρει, εκτός από εξαιρετικές περιοδικές θεματικές εκθέσεις με σπάνια εκθέματα από μουσεία της Ελλάδας και του εξωτερικού, και τη σημαντική μόνιμη συλλογή του. Αν για κάτι είναι πασίγνωστο το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, είναι τα περίφημα κυκλαδικά ειδώλια, η βάση της συλλογής του Νικόλαου και της Ντόλλης Γουλανδρή που είχαν στόχο τους να προλάβουν να τα σώσουν από τη λαίλαπα των λαθρανασκαφών της δεκαετίας του '60 – μαζί με άλλες αρχαιότητες ελληνικής τέχνης. Τα «κουκλάκια», όπως αποκαλούσαν οι νησιώτες τα υπέροχα αγαλματίδια που έβρισκαν θαμμένα στα χωράφια τους, αναπαριστούν κάποια άγνωστη αρχαία γυναικεία θεότητα και ξεκινάνε κάπως ακατέργαστα, ως βιολόσωμα, σε μια πρώιμη εκδοχή γύρω στο 3200 π.Χ., και εξελίσσονται σε μια αισθητική αρτιότητα μεταξύ 2800 και 2500 π.Χ., έως ότου σταδιακά εξαφανίζονται γύρω στο 2000 π.Χ. Αναμφισβήτητα είναι τα εκθέματα στα οποία οι ξένοι επισκέπτες επικεντρώνουν την προσοχή τους περισσότερο απ' οτιδήποτε άλλο.
Αν όμως κάτι το κάνει να ξεχωρίζει ως μουσείο, ιδίως για τον Έλληνα επισκέπτη, είναι ότι αποτελεί χώρο εκπαίδευσης και γνώσης, έτσι όπως είναι διαμορφωμένο κάθε τμήμα, με τις προθήκες να συνοδεύονται από σύγχρονα διαδραστικά μέσα και εικονική αναπαράσταση των πληροφοριών. Με αυτό τον τρόπο γίνεται κατανοητή η χρήση των εκθεμάτων, τα οποία στην πλειονότητά τους υπήρξαν όχι καλλιτεχνήματα αλλά χρηστικά αντικείμενα. Έτσι, η ζωή της αρχαίας Αθήνας γίνεται παιχνίδι για παιδιά και ενηλίκους χάρη σε βίντεο και κόμικς που παρουσιάζουν τη ζωή ενός άντρα από τη γέννηση μέχρι τον θάνατό του με σημαντικούς ενδιάμεσους σταθμούς, όπως τα παιδικά του χρόνια, η εκπαίδευση και η ενηλικίωσή του, η γαμήλια τελετή, η συμμετοχή του σε πόλεμο, η κηδεία του. Επίσης, υπάρχουν ψηφιακοί χάρτες της Μεσογείου όπου βλέπει κανείς τις διαδρομές που έκαναν οι έμποροι της εποχής, ενώ τα ναυάγια έχουν ταυτότητα προέλευσης, ιδιοκτήτες, αγαθά, συχνά ακόμα και προορισμό. Αναπαράσταση σε βίντεο από σύγχρονους τεχνίτες του γυαλιού και του μετάλλου δείχνει πώς οι αρχαίοι επιδίδονταν στις τεχνικές τους, όπως η κοκκίδωση στη χρυσοχοΐα, ενώ είναι δυνατή και η μετατροπή σύγχρονων ονομάτων σε αρχαίες γραφές μέσω κομπιούτερ.
Περιφερόμενος κανείς στους τέσσερις ορόφους, είναι συγκινητικό να ανακαλύπτει αντικείμενα μεγάλης σπανιότητας και μοναδικότητας, ιδίως όταν συνδέονται και με ιστορικές στιγμές. Τέτοια περίπτωση είναι τα όστρακα με τα οποία οι Αθηναίοι εξοστράκιζαν πολιτικές προσωπικότητες, όπως ο Θεμιστοκλής και ο Κίμωνας – τα ονόματά τους αναγράφονται σε όστρακα της συλλογής του μουσείου. Παράλληλα, τρομερά ενημερωμένοι ξεναγοί-αρχαιολόγοι βοηθάνε στην περιήγηση στον χώρο. Ένας από αυτούς, ο Γιώργος Παπαμιχελάκης, μου έδειξε ένα-ένα όλα τα εκθέματα και τους «κρυφούς» θησαυρούς κάθε τμήματος. Ανάμεσα σε αυτά που μπορεί να δει κανείς συμπεριλαμβάνεται μια λήκυθος στην οποία αναπαριστάται η αρχαιότερη σκηνή «σεξουαλικής παρενόχλησης», όπου ένας νεαρός άντρας ενοχλεί μια γυναίκα με υδρία, καλώντας την κοντά του με το χέρι του, σφενδόνες, τα βλήματα της εποχής, επάνω στα οποία αναγράφονται άλλοτε το όνομα της πόλης όπου κατασκευάστηκαν και άλλοτε μηνύματα ανάλογα με των δικών μας ημερών, όπως «ρούφα το» και «λουκουμάκι», ή μια μοναδική χάλκινη ασπίδα της περιόδου 830-730 π.Χ. από την Ελεύθερνα.
Eίναι η πληρέστερη συλλογή κυπριακών αρχαιοτήτων στην Ελλάδα. Με περισσότερα από 500 αντικείμενα, καλύπτει την περίοδο από την 4η π.Χ. χιλιετία έως και τον 18ο αι. μ.Χ., συμπεριλαμβανομένου του συνόλου της Εποχής του Χαλκού
Κυπριακή Συλλογή
Η συλλογή Θάνου Ζιντίλη, που γενναιόδωρα έχει παραχωρηθεί στο Κυκλαδικό για απροσδιόριστο διάστημα, είναι η πληρέστερη συλλογή κυπριακών αρχαιοτήτων στην Ελλάδα. Με περισσότερα από 500 αντικείμενα, καλύπτει την περίοδο από την 4η π.Χ. χιλιετία έως και τον 18ο αι. μ.Χ., συμπεριλαμβανομένου του συνόλου της Εποχής του Χαλκού. Τα κοιτάσματα χαλκού της Κύπρου είναι από τα πλουσιότερα στον κόσμο – χάλκινα αντικείμενα γραφής, νομίσματα, σφραγίδες το αποδεικνύουν αυτό περίτρανα. Συνολικά η συλλογή αποτελεί μια εκπληκτική αναδρομή στην ιστορία της εξέλιξης και του εξελληνισμού της Μεγαλονήσου, από τα προϊστορικά χρόνια και την εποχή των πόλεων-βασιλείων μέχρι τη ρωμαϊκή εποχή και το Βυζάντιο.
Ενδεικτικά, μπορεί να δει κανείς σκεύη του καθημερινού βίου της αρχαιότητας όπως αγγεία, οινοχόες, λύχνοι, σπονδικά ρυτά, ειδώλια από τη Γεωμετρική μέχρι την Αρχαϊκή Περίοδο, αντικείμενα υφαντικής τέχνης, ταφικές πρακτικές, μεταλλοτεχνία, αγγεία για τη φύλαξη αρωματικών ελαίων και οπίου, σημαντικού θεραπευτικού παυσίπονου το οποίο η Κύπρος ως παραγωγός εξήγε σε όλη την ανατολική Μεσόγειο.
Σε άλλες ενότητες παρουσιάζονται γυάλινα σκεύη και λίθινα, αργυρά και χρυσά περίαπτα κοσμήματα, βραχιόλια, περόνες, δαχτυλίδια, όλων των σημαντικών περιόδων, της Υστερο-κυπριακής, Κυπρο-κλασικής, Ελληνιστικής και Ρωμαϊκής Περιόδου. Εκπληκτικής ομορφιάς γυναικείες και αντρικές μορφές από πηλό με σωληνωτό και κωδωνόσχημο σώμα, ηνίοχοι και κρανιοφόροι πολεμιστές συμπληρώνουν τη σημαντική συλλογή. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν τα περίφημα σταυρόσχημα ειδώλια, αναπαράσταση των οποίων κοσμεί τα κυπριακά τετράδραχμα και δίδραχμα, το μοναδικό παγκοσμίως «ειδώλιο Ζιντίλη» και ένα εκπληκτικό χρυσό περιδέραιο με διάτρητα χρυσά εξαρτήματα και πολύτιμους λίθους του 4ου μ.Χ. αι. Το πανόραμα αυτό της Ιστορίας, της οικονομίας και του πολιτισμού της πολύπαθου νήσου και της συροπαλαιστινιακής ακτής συμπληρώνεται με τη συνδρομή των οθονών αφής, τις επιγραφές και τις εικόνες.
Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Βασ. Σοφίας & Ηροδότου 1
www.cycladic.gr
