Κυριακή απόγευμα, διασχίζω με το αμάξι τη Σοφοκλέους με κατεύθυνση την Πειραιώς. Μια κοριτσίστικη παρέα πηγαίνει βιαστικά προς τη Βαρβάκειο που είναι γεμάτη κόσμο, νέον φώτα και δυνατή house μουσική. Αν δεν είχα αργήσει στο ραντεβού μου, θα σταματούσα κι εγώ για να συμμετάσχω σε αυτό το ξέφρενο πάρτι, το οποίο τελικά δεν ήταν πάρτι, όπως νόμισα αρχικά, αλλά το Symposio Festival που διοργανώνεται μία φορά τον μήνα, από τον προηγούμενο Οκτώβριο, στην Κεντρική Αγορά της Αθήνας.
Το συγκεκριμένο φεστιβάλ προσφέρει έναν νέο τύπο διασκέδασης που συνδυάζει φαγητό και ποτό με DJ sets και live περφόρμανς σε λογικές ώρες –ξεκινάει από τη μία το μεσημέρι και διαρκεί μέχρι τις εντεκάμισι–, προσελκύντας κοινό κάθε ηλικίας που αλλάζει ανάλογα με την ώρα: νωρίς οικογένειες και τις βραδινές ώρες, που η ένταση της μουσικής ανεβαίνει, πιο νεανικό κοινό.
Τι συμβαίνει, όμως, γενικότερα στην αθηναϊκή νύχτα; Η πόλη φαίνεται να έχει γεμίσει με νέα μπαρ και χώρους που ολοένα αυξάνονται, σε κάποιες περιοχές με ταχύτητα φρενήρη. Με μια μικρή έρευνα ανάμεσα σε γνωστούς και συναδέλφους, το φαγητό φαίνεται να έχει αντικαταστήσει κατά κάποιον τρόπο την παλιά κλασική έξοδο για ποτό, clubbing ή και συναυλίες, και η μουσική, απ’ ό,τι φαίνεται, έρχεται κάπως σε δεύτερη μοίρα.
Τι συμβαίνει, όμως, γενικότερα στην αθηναϊκή νύχτα; Η πόλη φαίνεται να έχει γεμίσει με νέα μπαρ και χώρους που ολοένα αυξάνονται, σε κάποιες περιοχές με ταχύτητα φρενήρη.
Τελευταία, η τάση είναι να συνυπάρχουν όλα αυτά με ποικίλους τρόπους. To βλέπουμε να γίνεται ολοένα και πιο συχνά, π.χ. στο Nomads Athens, τον νέο πολυχώρο στην Ερμού που το υπόγειό του λειτουργεί ως χώρος για συναυλίες και παρουσιάσεις δίσκων, ή στο wine bar Τανίνη αγάπη μου στην Ιπποκράτους, κι αυτό με υπόγειο για ειδικές βραδιές με DJs και live με τζαζ, και στο νεοσύστατο Modluv στην πλατεία Αργεντινής Δημοκρατίας που συνδυάζει και ελαφρύ φαγητό, εκθέσεις, stand-up comedy και χορό. Τέλος, να μην ξεχνάμε τα Brown Sugar Parties που συνδυάζουν την πίτσα με το χιπ-χοπ.
Το Nomads είναι από τα πρώτα μαγαζιά όπου παρατήρησα αυτή την αλλαγή, ειδικά όσον αφορά τις συναυλίες. Ο Άρης Πιπεράκης μου εξηγεί ότι «η ιδέα ήταν να δημιουργηθεί ένας πολυεπίπεδος διαδραστικός χώρος που θα μπορεί να φιλοξενεί πολλά και διαφορετικά πράγματα, οπότε και διαφορετικό κοινό.
Ο κόσμος το προσεγγίζει πολύ ευχάριστα, καθώς είναι κάτι διαφορετικό που συνδυάζει πολλούς τρόπους διασκέδασης με τη φιλοσοφία του bar in a bar στα πρότυπα που δουλεύουν αρκετοί χώροι εστίασης στο εξωτερικό τα τελευταία χρόνια. Κάποιος μπορεί να έρθει επειδή θέλει να απολαύσει ένα πιο ποιοτικό φαγητό ή απλώς για μια μπίρα (σ.σ. ειδικεύονται στην μπίρα με μια μεγάλη συλλογή από ελληνικές και ξένες ετικέτες).
Αυτός ο εναλλακτικός τρόπος διασκέδασης λειτουργεί, οπότε ο κόσμος πολύ συχνά κατεβαίνει για να παρακολουθήσει και τα events που γίνονται στο υπόγειο μετά το φαγητό ή το ποτό του. Σίγουρα, το να έχεις ένα είδος μουσικής δημιουργεί πιο εύκολα την επιθυμία στο κοινό να το επιλέξει ως στέκι, καθώς ξέρει ότι όποια μέρα και να έρθει θα ακούσει και τη μουσική που του αρέσει.
Θεωρώ ότι η διασκέδαση αλλάζει ανάλογα με την ηλικία, παρ' όλα αυτά υπάρχει στο DNA του Έλληνα. Άλλου είδους διασκέδαση θα προτιμήσει σε πιο νεαρή ηλικία και διαφορετική μεγαλώνοντας. Σίγουρα έχει επηρεαστεί μετά την καραντίνα και ειδικά τελευταία, με την ακρίβεια. Ο κόσμος έχει γίνει πολύ πιο επιλεκτικός και πιο προσεκτικός ως προς το πού θα πάει και πόσα λεφτά θα χαλάσει σε μια έξοδό του.
Και πλέον νομίζω ότι εξαρτάται από το κοινό. Υπάρχει αυτός που θα βγει για το φαγητό του χαλαρά, καθώς και το κοινό που θα επιλέξει να βγει για τη μουσική. Νομίζω ότι ανάλογα με το πού προσανατολίζεται κάθε κοινό ή τη διάθεσή του επιλέγει ένα μέρος, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι υπάρχει μια γενική τάση προς έναν μόνο τρόπο διασκέδαση. Όσον αφορά τα μαγαζιά, με οτιδήποτε διαλέξεις να ασχοληθείς χρειάζεται υπομονή, επιμονή, να έχεις διαρκώς νέες ιδέες που θα ιντριγκάρουν τον κόσμο να έρθει, καθώς και πολλή αγάπη γι' αυτό που κάνεις. Επίσης, χρειάζεται να έχεις και τύχη».
Τι γίνεται με τα πιο γνωστά βραδινά στέκια;
Ένα άλλο υπόγειο έγινε το talk of the town τον τελευταίο μήνα, χωρίς να συμπεριλαμβάνει φαγητό: το Boiler στο Μοναστηράκι, που έχει ξαναπάρει τα πάνω του. Πλέον κάθε Παρασκευή και Σάββατο ξεκινάει το πρόγραμμά του από τις 12 το βράδυ και φτάνει μέχρι τις 6 το πρωί με special dance βραδιές, συνεχίζοντας, παράλληλα, να φιλοξενεί μικρά live. H Angie, που το τρέχει, αναφέρει ότι το κέντρο έχει αλλάξει αρκετά την τελευταία περίοδο.
«Έχει γεμίσει τουρίστες που δεν αισθάνονται ότι διασκεδάζουν, οπότε το αποφεύγουν, ενώ οι νέοι προτιμούν τα συνοικιακά μπαρ τις καθημερινές, αν και οι πιο μικρές ηλικίες, που κάποτε στήριζαν τη νυχτερινή ζωή, είναι χωρίς δουλειά και πλέον βρίσκονται σε μια πλατεία με μια μπίρα στο χέρι, μια συνήθεια που έμεινε από την περίοδο της πανδημίας. Επίσης, με δυσκολία βρίσκεις πάρκινγκ, εφόσον έχει μόνο ξενοδοχεία. Οπότε, ναι, συνολικά έχει αλλάξει αρκετά η διασκέδαση».
Και η Cantina Social έχει μετατρέψει τις βραδιές της σε αυστηρά ηλεκτρονικές με χορευτικό χαρακτήρα. Πάντως, η αλήθεια είναι ότι πέρα από αυτές τις περιπτώσεις, αν κατέβεις στο κέντρο καθημερινή, φαντάζει έρημο από κόσμο, ενώ δύσκολα θα βρεις ανοιχτό μαγαζί μέχρι αργά, κάτι που δεν συνέβαινε σε παλιότερες εποχές.
Σε αυτό συμφωνεί πάνω κάτω ο Νίκος Θάνος που μαζί με τον Mάνο Δουβίκα λειτουργούν το Μπη Σάιντ στον πεζόδρομο της Μαυροκορδάτου από το 2018 ως μια προέκταση του Cannibal Radio, ενός online ραδιοφωνικού σταθμού.
«Παλιά η διασκέδαση ήταν 7/7, άντε να μην έβγαινες μια μέρα. Τώρα είναι κυρίως από Πέμπτη έως Κυριακή. Έχει αλλάξει, αλλά δεν νομίζω ότι έχει πάει προς το χειρότερο κι αυτό έχει να κάνει και με τις οικονομικές συνθήκες. Μίκρυναν οι χώροι, άρα αναγκαστικά μειώθηκαν τα budgets, χωρίς αυτό να είναι κακό, καθώς δόθηκε η ευκαιρία να παιχτεί χορευτική μουσική και σε μικρότερα μέρη. Αν και βέβαια, μέχρι σήμερα, υπάρχουν πιάτσες όπου μπορεί ο κόσμος να ακούει μουσική και να διασκεδάζει όπου και να πάει».
Πώς όμως βιώνει την κατάσταση ένα μπαρ που άνοιξε πρόσφατα; Στο Smoking Barrels, ένα από τα πιο όμορφα μέρη που έχουν ανοίξει τελευταία στην Αθήνα με επίκεντρο τη μουσική, είχαν την ατυχία, όπως μου λένε ο Γιάννης Βαγενάς και Χρήστος Καλυβωκάς, να πάρουν την άδεια λειτουργίας στην πρώτη καραντίνα, άρα άνοιξαν τον Μάιο του '20 με όλους τους περιορισμούς και τα μέτρα.
«Ήταν μια αρκετά δύσκολη περίοδος για όλη την εστίαση, άρα επηρέασε άμεσα και τη λειτουργία και τους στόχους που έχουμε ως μαγαζί, αν αναλογιστείς ότι θέλαμε να φτιάξουμε ένα μπαρ για early drinking με μουσική από αναλογικά μέσα και θα μπορείς να πιεις καθαρά ποτά ακούγοντας "βρόμικα" τραγούδια από ρέγκε, χιπ-χοπ, electro και τζαζ μέχρι ρεμπέτικα. Είναι μια τάση το απογευματινό ποτό που εμείς δεν το έχουμε καταφέρει 100% .Το προσπαθούμε βέβαια, αλλά, καλώς ή κακώς, κυρίως δουλεύουμε τη νύχτα. Τώρα, όσον αφορά τη διασκέδαση, εναλλάσσεται συνεχώς, όπως αλλάζουν όλα στον κόσμο, και κάθε νέα γενιά έχει άλλες ανάγκες και "θέλω". Η θαλπωρή όμως μια μπάρας είναι ένα κομμάτι που δεν θα αλλάξει, κατά τη γνώμη μας».
Το κεφάλαιο queer διασκέδαση
Τέλος, δεν θα μπορούσε να μη γίνει αναφορά στα queer μαγαζιά που είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τη χορευτική και κλαμπ διασκέδαση. Ζητάμε την άποψη της Ειρήνης Καραγκούνη που έχει εμπειρία 23 χρόνων σε ένα από τα πιο αγαπημένα queer κλαμπ, το Sodade. Με τις παρατηρήσεις της σκιαγραφεί γενικότερα το τοπίο της νυχτερινής διασκέδασης του κέντρου και πώς έχει διαμορφωθεί το τελευταίο διάστημα.
«Η queer διασκέδαση έχει εξελιχθεί μέσα στα χρόνια. Ο κόσμος δεν έχει πια να επιλέξει μόνο ανάμεσα σε queer μαγαζιά αλλά και ανάμεσα σε queer mobile parties ή queer βραδιές που διοργανώνονται σε διάφορα μπαρ και κλαμπ. Επίσης, τα τελευταία χρόνια η προσέλκυση του queer κοινού έχει γίνει must για επιχειρηματίες και διοργανωτές, αφού ανακάλυψαν (ξαφνικά) τη δυναμική του και προσπαθούν να το προσεγγίσουν με δυναμικό και ενίοτε pinkwashing τρόπο. Τα LGBTQI+ μαγαζιά της Αθήνας παραμένουν με ουσιαστικό τρόπο η ραχοκοκαλιά της queer διασκέδασης, κάθε βδομάδα, όλο τον χρόνο. Αποτελούν ένα safe place και παρέχουν χώρο για έκφραση, συνύπαρξη, απενοχοποίηση.
Αυτό που θα μπορούσα να πω πως έχει αλλάξει είναι η ανεμελιά, που δεν υπάρχει πια, όμως αυτό δεν αφορά μόνο τα queer μαγαζιά αλλά όλη τη νυχτερινή διασκέδαση. Η διασκέδαση στα κλαμπ κορυφώνεται πλέον μόνο τα Σαββατοκύριακα με μικρές εκπλήξεις μέσα στην εβδομάδα, ειδικά αν τρέχει κάποιο συγκεκριμένο πάρτι ή event. Ο κόσμος ξοδεύει σαφέστατα λιγότερο, αφού η οικονομική κρίση επηρέασε την εστίαση και τη νυχτερινή διασκέδαση με σχεδόν καταστροφικό τρόπο. Υπήρξε μια μικρή έξαρση κατανάλωσης στα διαλείμματα ανάμεσα στις καραντίνες και αμέσως μετά την άρση των μέτρων, αλλά επανήλθαμε στα "φυσιολογικά" μας.
Σίγουρα τα κόνσεπτ κάνουν έναν χώρο πιο ελκυστικό και δημοφιλή, ειδικά από σκοπιά marketing και επικοινωνίας. Ο κόσμος, όμως, δεν είναι αφελής. Αν αυτό το κόνσεπτ δεν συνοδεύεται από σωστές παροχές για τον πελάτη και σεβασμό, αν είναι κάτι που σταματά μόνο στην εικόνα και αδιαφορεί για την ουσία, σύντομα η δημοφιλία του χάνεται.
Επίσης, είναι καμιά φορά λίγο βαρετό το ότι όταν σκάει κάποιο κόνσεπτ που πουλάει στη συνέχεια βγαίνουν πολλά ίδια ή απομιμήσεις ακόμα και στο ίδιο οικοδομικό τετράγωνο, προσπαθώντας να πάρουν μερίδιο. Ωραία η κατσίκα του γείτονα, αλλά καλό είναι να την εξελίσσουμε έστω λίγο και να μην αγοράζουμε μια κάπως ίδια, με σκοπό να τη δέσουμε απλώς στο διπλανό μαντρί.
Και, φυσικά, έχει νόημα να υπάρχει ένα συγκεκριμένο είδος μουσικής. Η πολυφωνία είναι απαραίτητη και πασχίζουμε γι' αυτή. Στο Sodade έχουμε δύο χώρους, τον Main και το Backstage, που παίζουν τελείως διαφορετική μουσική. Ξεκινάς μπροστά με ποπ και μπορείς να χορέψεις μέχρι techno στον πίσω. Είναι βαρετό να ακούς τα ίδια παντού και να αλλάζουν μόνο ο χώρος και η διακόσμηση. Υπάρχει τεράστια μουσική γκάμα, ναι, είναι πολύ εύκολο να εγκλωβιστείς στα "θέλω" του πελάτη, αλλά είναι επιτακτική η ανάγκη για περισσότερες και ευρύτερες μουσικές επιλογές.
Η πρόκληση για ένα κλασικό μαγαζί είναι να διατηρήσει την παλιά του αίγλη, αλλά να παραμένει relevant και ελκυστικό, χωρίς να χάσει την ταυτότητά του. Να εξελίσσεται συνεχώς και με πολλούς τρόπους, από τη διακόσμηση, τα φώτα και τον ήχο μέχρι κάποιες μικρές λεπτομέρειες ή προσθήκες, που είναι ικανές να κάνουν τη διαφορά.
Η πρόκληση για τα παλιά μαγαζιά είναι ατέρμονη και αμείωτη και πιστεύω πως το μεγαλύτερο μέρος της δικής μας επιτυχίας είναι το προσωπικό μας. Είμαστε ένα κατεξοχήν προσωποπαγές μαγαζί και αυτό μας κάνει περήφανους. Στο τέλος της ημέρας, και όταν ξεφτίσει το hype, τα μαγαζιά που έλκουν το κοινό είναι αυτά που σέβονται και εκτιμούν τον πελάτη».
Αυτήν τη στιγμή η Αθήνα έχει κάτι για όλους:
Πού να βγεις χαλαρά καθημερινή:
Galaxy στη Σταδίου, Au Revoir στην Πατησίων, Ela na sou po στο Μεταξουργείο, Barrett στου Ψυρή, Μπρίκι στην πλατεία Μαβίλη, Hollywood Pub στο Σύνταγμα, Apoteka στη Δεριγνύ, Smoking Barrels στην Ηρακλειδών, Μodluv στην πλατεία Αργεντινής, Σκληρές Ινδίες στην Κυψέλη, The Mule and The Pig στα Εξάρχεια.
Πού να χορέψεις:
Λάτιν στο Blue Fox στην Ασκληπιού, ντίσκο στη Boom Boom στην Καλλιθέα.
Πού να ξημερωθείς:
Το after hours πλέον δεν σημαίνει απαραίτητα αυτό που γνωρίζαμε παλιότερα. Αν και βρίσκεις μπαρ όπως το 37 και το Closer στα Εξάρχεια, που μπορεί να το πάνε μετά τις 4 καθημερινή – το Closer, Σαββατοκύριακα, το ξημερώνει. Ελάχιστα στέκια παραμένουν αυθεντικά αφτεράδικα, όπως το MG στην πλατεία Μαβίλη, το Τ5 στο Κολωνάκι, που λειτουργεί 24 ώρες(!), το Skull Bar στη Λάμπρου Κατσώνη, που ανοίγει μόνο Σάββατο και Κυριακή από τις 5 το πρωί(!) και ο Μπάτμαν του Νέου Κόσμου, που πλέον η χάρη του έχει φτάσει μέχρι και στους τουρίστες.
Πού να ακούσεις ελληνικά:
Στο Ίμερος στη λεωφόρος Αλεξάνδρας, στο Μπάτμαν στον Νέο Κόσμο, στο Ποντίκι στην Κυψέλη, στον Άγγελο στα Εξάρχεια.
Πού να κάνεις περατζάδα (bar hopping):
Στην Ασκληπιού, από το Knave, τη Φάλαινα, το Nabokov και το Vedder μέχρι το Santarosa, και όπου βγάλει ο δρόμος.
Πού να δεις συναυλίες (μικρές, κρυφές ή μεγάλες):
Πέρα απ' όλους τους προφανείς συναυλιακούς χώρους, όπως τα Gagarin205, Κύτταρο, Αn Club, Fuzz Live Music Club, six dogs και Ρομάντσο, πρόσφατα έκανε την εμφάνισή του το Πλύφα στον Βοτανικό, υπάρχει το Communitism στον Κεραμεικό για μικρότερες συναυλίες –και μπορεί να τσεκάρει κανείς και το πρόγραμμα του Κέντρου Ελέγχου Τηλεοράσεων (ΚΕΤ) στην Κυψέλη για τον ίδιο λόγο–, το Ίλιον στην Πατησίων, ενώ της μόδας είναι και οι συναυλίες σε κρυφά μέρη που ανακοινώνονται στα σόσιαλ, όπως αυτές που διοργανώνουν στο Patari Records και το Περιοδικό Δηλητήριο.
Τα πάρτι που η νεολαία (μεταφερόμενα πάρτι):
Τα Qreclaim, redroom_nights στο Blast Rnb & Hip Hop, Time Out για after party με afro beats, τα πάρτι του Enteka, του society3000_, Gazoza Techno, και το club amane.
Πού να διασκεδάσεις υπογείως:
Στα Τανίνι αγάπη μου στα Εξάρχεια, Nomads στην Ερμού, Boiler στο Μοναστηράκι, The Speakeasy στη Λέκκα και στο Crust στην Πρωτογένους.
Πού να χαζέψεις δίσκους και να πιεις μπίρα:
Στα Super Van Records και Homcore στην Ασκληπιού, Black Hole στην Κυψέλης, Mother’s Ruin στο Παγκράτι.
Πού να αράξεις σε πεζόδρομο ή πεζοδρόμιο ή πλατεία:
Στην Αγία Ζώνης στην Κυψέλη (Έπρεπε, Bateau Ivre, Café Montreal), στο Handlebar και στο Juan Rodriguez στου Ψυρρή, στο Lulu στην Ιπποκράτους, στο Μουσικό Καφενείο στη Φειδίου, στο Smoking Barrels στην Ηρακλειδών, στο It’s a Βιλατζ στην πλατεία Αγίου Γεωργίου.
Πού να πας για techno και ηλεκτρονική μουσική:
Στα Temple στο Γκάζι, Άστρον και Cantina Social στου Ψυρρή, Ρομάντσο στην Ομόνοια, six d.o.g.s και Boiler στο Μοναστηράκι, Μπη Σάιντ στη Μαυροκορδάτου, Oddity Club.
Πού να πας για queer καταστάσεις:
Στα Sodade και BEqueer στο Γκάζι, στο Hollywood Pub στο Σύνταγμα, στις Κούκλες στο Κουκάκι, στο Qreclaim και Communitism στον Κεραμεικό.
Πού να πας για new wave, synthpop και electro:
Σε Death Disco και Teddy Boy στου Ψυρρή, στο Σελοφάν στην Κωνσταντινουπόλεως και στο Dark Sun στο Περιστέρι.
Πού να ακούσεις τζαζ:
Στον Αλογόκριτο στη Βαρνάβα, στον Ορφέα στη Φωκίωνος Νέγρη, στο Αλλοτινό στην πλατεία Αγίου Γεωργίου, στο Jazz in Jazz στο Κολωνάκι.
Πού να παίξεις μπιλιάρδο ή bowling μετά μουσικής:
Στα Koukaki Billiards στην Ορλώφ, Metropolitan Bowling Center στην Πατησίων και Oldschool στη Σολωμού.
