Ο ΤΖΟΡΤΖ ΟΡΓΟΥΕΛ δεν πρόλαβε να δει το επίθετό του – κι ας μην ήταν το πραγματικό – να γίνεται όρος και προσδιορισμός («οργουελικό») συνώνυμος με την δυστοπία και τον ολοκληρωτισμό, εξαιτίας του τελευταίου του βιβλίου που είχε τον φουτουριστικό τίτλο «1984» αλλά στοιχειώνει την ανθρωπότητα πολλές δεκαετίες μετά και από την χρονολογία αυτή. Είναι τόσο πολύ κατοχυρωμένη η ορολογία (“Big Brother,” “doublethink”, κλπ) και η προφητική του διάσταση στο σύγχρονο πολιτισμικό λεξικό και στη κοινή συνείδηση, ακόμα και σε όσους δεν το έχουν διαβάσει, που μοιάζει με κλισέ πλέον η συνεχής επίκλησή του ως ένα ανατριχιαστικά ακριβές προμήνυμα για το τρέχον πολιτικό τοπίο και το καθεστώς παρακολούθησης, ελέγχου και αυταρχισμού στο οποίο διαβιούμε.
Δυστυχώς όμως, το όραμα του βιβλίου φαίνεται να είναι πραγματικά πιο επίκαιρο από ποτέ, όπως επιχειρεί να δείξει με τον πιο φιλόδοξο και διεγερτικό τρόπο η ταινία ‘Orwell: 2+2=5’ η οποία βρίσκεται πλέον διαθέσιμη στο Apple TV και σε άλλες πλατφόρμες.
Η Γάζα, η Ουκρανία, η Μιανμάρ, ο Τραμπ, ο Πούτιν, η τρέχουσα εξιλέωση του φασισμού, υπογραμμίζουν με τον πιο συνταρακτικό τρόπο την απόκοσμη ισχύ της μυθοπλασίας του Όργουελ.
Μια δεκαετία σχεδόν μετά από το συγκλονιστικό (και υποψήφιο για Όσκαρ ντοκιμαντέρ) “I Am Not Your Negro” («Δεν είμαι ο νέγρος σου»), το οποίο χρησιμοποιούσε το ημιτελές χειρόγραφο «Θυμήσου αυτό το σπίτι» του συγγραφέα Τζέιμς Μπόλντουιν ως άξονα για την πορεία του κινήματος πολιτικών δικαιωμάτων των ΗΠΑ, ο Ραούλ Πεκ, ο «πολυγραφότατος» σκηνοθέτης από την Αϊτή, ο οποίος έχει διατελέσει και υπουργός πολιτισμού στην πατρίδα του, κατέθεσε φέτος μια αντιστοίχως υβριδική και επικών διαστάσεων, δοκιμιακή ταινία τεκμηρίωσης.
Σ’ εκείνη την ταινία, αφηγητής ήταν ο ηθοποιός Σάμιουελ Τζάκσον ενώ στο ‘Orwell: 2+2=5’ (ο τίτλος προέρχεται από το «1984» και την επιβολή της καθεστωτικής άποψης στους πολίτες, ακόμα κι αν αντιβαίνει ακόμα και την κοινή λογική), ο Όργουελ ζωντανεύει και διαβάζει αποσπάσματα από τα κείμενά του μέσω της φωνής του Ντέμιαν Λούις.
Ο σκηνοθέτης είχε την πλήρη στήριξη των κληρονόμων του συγγραφέα και ένα τεράστιο υλικό στη διάθεσή του, σε συνδυασμό με ένα ολόκληρο οπτικοακουστικό οπλοστάσιο που περιλαμβάνει σκηνές από διάφορες κινηματογραφικές και τηλεοπτικές προσαρμογές του βιβλίου, καθώς και αποσπάσματα από ένα σωρό άλλες ταινίες.
Το ντοκιμαντέρ ξεκινάει από την εποχή που ο Όργουελ λεγόταν ακόμα Έρικ Άρθουρ Μπλερ και 19 μόλις ετών βρέθηκε να υπηρετεί στην Ινδική Αυτοκρατορική Αστυνομία, στην τότε Βιρμανία (νυν Μιανμάρ), μια εμπειρία καθοριστική για την κοσμοθεωρία του καθώς βίωσε από πρώτο χέρι τους «πραγματικούς μηχανισμούς της δεσποτικής εξουσίας», όπως θα έγραφε αργότερα.
Αυτό που ενδιαφέρει όμως τον δημιουργό της ταινίας δεν είναι μια συμβατική βιογραφία του Βρετανού συγγραφέα, αλλά ο τρόπος που το πυρετώδες όραμά του στο «1984» πραγματώθηκε απολύτως στις μέρες μας. Η ταινία, που είναι δομημένη γύρω από το τρίπτυχο σλόγκαν του καθεστώτος που δεσπόζει στο βιβλίο («Ο πόλεμος είναι ειρήνη», «Η ελευθερία είναι σκλαβιά», «Η άγνοια είναι δύναμη»), είναι πλημμυρισμένη από σύγχρονες εικόνες – η Γάζα, η Ουκρανία, η Μιανμάρ, ο Τραμπ, ο Πούτιν, η τρέχουσα εξιλέωση του φασισμού – που υπογραμμίζουν με τον πιο συνταρακτικό τρόπο την απόκοσμη ισχύ της μυθοπλασίας του Όργουελ.
«Η ίδια η έννοια της αντικειμενικής αλήθειας αργοσβήνει σ’ αυτόν τον κόσμο», παρατηρούσε μελαγχολικά στο δοκίμιό του «Γιατί γράφω» το 1946, λίγο πριν ξεκινήσει το «1984», το οποίο κυκλοφόρησε τρία χρόνια αργότερα, μερικούς μήνες πριν από τον θάνατό του. Η φράση ακούγεται στην ταινία με την φωνή του Άγγλου ηθοποιού, όπως και άλλα «τσιτάτα» από το ίδιο δοκίμιο. Ένα από αυτά: «Η άποψη ότι η τέχνη δεν πρέπει να έχει καμία σχέση με την πολιτική αποτελεί από μόνη της μια πολιτική στάση». Το πρόβλημα είναι ότι ο Όργουελ έγραφε για το μέλλον ενώ η ταινία του Πεκ μας δείχνει ότι αυτό το μέλλον έχει ήδη συμβεί. Επιτρέπει πάντως μια χαραμάδα ελπίδας προς το τέλος, όταν ακούμε τον Ντέμιαν Λούις να μας λέει, ανακαλώντας το πνεύμα του Τζορτζ Όργουελ: «Η κύρια ελπίδα μου για το μέλλον είναι ότι οι απλοί άνθρωποι δεν θα έχουν αμετάκλητα απομακρυνθεί από τον ηθικό τους κώδικα».
Orwell 2+2=5 - Official Trailer (2025)
