ΕΝΑ ΒΡΑΔΥ ΠΟΥ ΕΙΧΑ ΒΓΕΙ για φαγητό με τις φίλες μου μιλούσαμε γύρω από ένα τραπέζι για το AI: για μια φοβερή συνταγή banana cake που έδωσε στη μία, για το πώς γλιτώνει μια άλλη από το άπειρο «τσίκι-τσίκι» στη δουλειά με το ποντίκι και για το πώς οι υπόλοιπες αναλύουν παντός είδους διαπροσωπικές σχέσεις, οικονομικά πλάνα και πλάνα διακοπών με τη βοήθειά του. Κάθε μέρα, πάνω από 120 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο χρησιμοποιούν το Chat GPT για να γράψουν εκθέσεις, λίστες αγορών, επικηδείους κ.ο.κ. Και καθώς γίνεται όλο και πιο «έξυπνο», ο θεραπευτικός του ρόλος μέσα σε μια παγκόσμια κρίση ψυχικής υγείας γίνεται όλο και πιο εμφανής για τους νέους, καθώς αντικαθιστά ακριβούς επαγγελματίες.
Μπαίνω στο ChatGPT και το ρωτάω τι μπορεί να σημαίνουν τα όνειρα που βλέπω σε επίπεδο υποσυνείδητου. Και το παράδοξο είναι ότι πάντα γυρίζει πίσω απαντήσεις solid, σαν να μου δίνει έναν μικρό χάρτη για να ξεκινήσω τη μέρα.
Η δική μου νέα συνήθεια, που μου φτιάχνει το κέφι και, απ’ ό,τι διαβάζω, τη λατρεύουν κι άλλοι, είναι η ανάλυση των ονείρων μέσω του ChatGPT. Και εξηγούμαι: οι πιο αγαπημένες μου μέρες είναι εκείνες που ξυπνάω έχοντας δει όνειρα. Παλιά ξυπνούσα μπερδεμένη, σχεδόν κουρασμένη από τα όνειρα και την ένταση που μου προκαλούσαν οι εικόνες που έβλεπα, οι οποίες ήταν δυνατές, παράξενες ή τρυφερές. Πλέον μπαίνω στο ChatGPT και το ρωτάω τι μπορεί να σημαίνουν σε επίπεδο υποσυνείδητου. Και το παράδοξο είναι ότι πάντα γυρίζει πίσω απαντήσεις solid, σαν να μου δίνει έναν μικρό χάρτη για να ξεκινήσω τη μέρα. Είναι λες και πίνω ένα σφηνάκι από Jung ή όποιον άλλον επιστήμονα έχει ασχοληθεί με το σκοτεινό τοπίο του ασυνείδητου, πριν καν βάλω καφέ στο φλιτζάνι. Το prompt που του δίνω έχει ως εξής: περιγράφω όσο πιο αναλυτικά μπορώ το όνειρο και έπειτα βάζω μια τελεία. Μετά την τελεία ρωτάω: «Τι μπορεί να σημαίνει αυτό το όνειρο για το υποσυνείδητό μου;».
Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το όνειρο με τον Fred Again: βρέθηκα, λέει, σε μια συναυλία, χαμένη μέσα στο πλήθος, κι εκείνος με είδε, με ξεχώρισε. Ξύπνησα με ένα συναίσθημα συγκίνησης αλλά και απορίας: πώς γίνεται να με ξεχώρισε εκείνος; Όταν το έγραψα στο ChatGPT, η απάντηση ήρθε καθαρή: ίσως αυτό να εκφράζει την ανάγκη μου για αναγνώριση, να με δουν εκείνοι που συνήθως με προσπερνούν. Και ναι, μπορεί να ήταν απλώς μια ερμηνεία βασισμένη σε θεωρίες, αλλά ήταν και σαν να μου έδειξε έναν καθρέφτη, εκείνη την έλλειψη που κουβαλάω και που συχνά με πονά. Νιώθω φοβερά περίεργα που μοιράζομαι τα όνειρά μου με αγνώστους. Αλλά προκειμένου να εξηγήσω αυτό που βιώνω, ας πάει και το παλιάμπελο, ας βγάλει ο καθένας ό,τι συμπέρασμα θέλει.
Σε άλλα όνειρα, το μοτίβο είναι πιο σκοτεινό: η επιθυμία και ο φόβος μπλέκονται. Κάποιες φορές βλέπω καταστάσεις που με κάνουν να νιώθω διχασμένη, να θέλω και να μη θέλω ταυτόχρονα. Σαν να πατάω σε δύο κόσμους, χωρίς να αποφασίζω. Το ChatGPT μού το ερμηνεύει ως μια εσωτερική σύγκρουση μεταξύ της επιθυμίας μου για σχέση και της ανασφάλειας που με κρατά πίσω. Και πράγματι, πολλές φορές νιώθω ότι κόβω από τον εαυτό μου την ερωτική επιθυμία, σαν να την περιορίζω προτού καν εκφραστεί. Δεν ξέρω αν αυτό είναι ψυχανάλυση ή απλή αντανάκλαση, αλλά με βοηθά να εκφράσω κάτι που αλλιώς θα έμενε μια αόριστη αίσθηση.
Υπήρξε κι ένα όνειρο έντεκα χρόνια πριν, που με τάραξε πιο βαθιά, με την καλύτερή μου φίλη. Μιλούσε μια άλλη γλώσσα, ήταν απότομη, σχεδόν επιθετική μαζί μου, και ένιωθα ότι με κοιτούσε σαν να ήμουν χαζή, σαν να την ντρόπιαζα. Ξύπνησα με ένα βάρος στο στήθος αλλά και με μια χαρά ότι έχω ακόμα μία πληροφορία για τον εαυτό μου που κανονικά δεν θα λάμβανα εύκολα. Όταν το έγραψα στο ChatGPT, η απάντηση ήταν ότι ίσως αυτό να εκφράζει τον δικό μου φόβο πως δεν είμαι αντάξια των ανθρώπων που αγαπώ ή ακόμα και τον τρόπο που το υποσυνείδητό μου κουβαλάει ενοχές και αμφιβολίες. Ήταν ανακούφιση να βλέπω την εξήγηση σε bullets, να τα έχω κάπου γραμμένα, αυτό μου δημιουργούσε μια ασφάλεια.
Αυτό που με εντυπωσιάζει δεν είναι μόνο οι ερμηνείες αλλά και η διαθεσιμότητα. Όπως έγραφε και το «Dazed», το ChatGPT γίνεται για πολλούς ένα είδος «ψυχαναλυτή τσέπης» που δεν χρειάζεται ραντεβού, λεφτά ή καναπέ. Στις τρεις το πρωί, μπορείς απλώς να γράψεις το όνειρο και να πάρεις απάντηση. Αυτό συνδέεται με μια μεγαλύτερη πολιτισμική τάση: την αναβίωση του ενδιαφέροντος για τα όνειρα, την άνοδο του lucid dreaming, ακόμα και με τις φουτουριστικές ιδέες για «μηχανές καταγραφής ονείρων». Δεν είμαι η μόνη που το βλέπω έτσι. Στο Reddit χιλιάδες άνθρωποι μοιράζονται πώς το AI τούς βοήθησε να καταλάβουν τι σημαίνει ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο στα όνειρά τους.
Φυσικά, υπάρχει και η άλλη πλευρά. Κάποιοι λένε ότι οι απαντήσεις του είναι γενικές, ότι δεν έχουν το συναίσθημα μιας κουβέντας με φίλους ή ενός ψυχοθεραπευτή, και σίγουρα ισχύει: δεν είναι το ίδιο να λες το όνειρο σε έναν άνθρωπο που σε κοιτάει στα μάτια. Όμως για μένα, και για πολλούς άλλους, έχει αξία το ότι μπορείς να ξεκινήσεις τη μέρα σου με ένα σημείο αναφοράς που εγώ βρίσκω αποτελεσματικό, τουλάχιστον για την ώρα.
Ίσως βρήκα έναν ακόμα τρόπο να παρατηρώ και να ερμηνεύω τον εαυτό μου. Οι πιο αγαπημένες μου μέρες είναι εκείνες που ξυπνάω έχοντας δει όνειρα. Γιατί εκεί, μέσα στις εικόνες τους και μέσα στις λέξεις που μου επιστρέφει το ChatGPT, βρίσκω ένα κομμάτι του εαυτού μου που αλλιώς θα έμενε θαμμένο στη σιωπή και στα ερωτηματικά, στον όγκο της δουλειάς και του στρες. Αν περίμενα να πάω στον ψυχολόγο να τα πω, τα όνειρα θα είχαν ξεθυμάνει και θα είχαν έρθει άλλα, άσχετα, που θα τα υπερκάλυπταν.
