Ζώντας στη δίνη των κρίσεων και στη σκιά των διαγενεακών συγκρούσεων

Ζώντας στη δίνη των κρίσεων και στη σκιά των διαγενεακών συγκρούσεων Facebook Twitter
Παρότι οι κρίσεις είναι μια αναπότρεπτη πραγματικότητα την οποία έχουμε μάθει να βιώνουμε, η εμπειρία του να ζούμε μέσα σε κρίσεις ασταμάτητα αποτελεί μια δοκιμασία με απρόβλεπτο κοινωνικό και ψυχολογικό βάρος.
0

ΟΙ ΚΡΙΣΕΙΣ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ένα συνοδευτικό στοιχείο της ζωής μας. Είναι συνθήκες που διασπούν την ομαλότητα, τη ρουτίνα και ό,τι προσλαμβάνεται ως κανονικότητα. Στη λογική των κρίσεων ανήκει το ότι αποτελούν «καταστάσεις εξαίρεσης», γι’ αυτό και λογίζονται ως εμπειρίες που έρχονται και παρέρχονται. Παρότι κάθε κρίση δημιουργεί μια νέα πραγματικότητα και η μετά την κρίση συγκυρία θα διαφέρει από αυτήν που υπήρχε πριν, ως τέτοιες οι κρίσεις θεωρούνται διαχειρίσιμες και γίνονται αντιληπτές ως ένα είδος «daily business». Τα νεωτερικά υποκείμενα έχουμε, τρόπον τινά, εκπαιδευτεί στο να αντιμετωπίζουμε ρίσκα και κινδύνους που εκβάλλουν σε κρίσεις, ενώ τα συστήματα ασφάλειας με τα οποία είναι ως ένα σημείο θωρακισμένες οι σύγχρονες νεωτερικές κοινωνίες συμβάλλουν στην πρόληψη και στην αντιμετώπιση των κρίσεων.

Παρότι οι κρίσεις είναι μια αναπότρεπτη πραγματικότητα την οποία έχουμε μάθει να βιώνουμε, η εμπειρία του να ζούμε μέσα σε κρίσεις ασταμάτητα αποτελεί μια δοκιμασία με απρόβλεπτο κοινωνικό και ψυχολογικό βάρος. Η αλληλοεπικάλυψη των κρίσεων, το να ερχόμαστε αντιμέτωποι με νέες εμπειρίες κρίσεις χωρίς να έχουμε ξεπεράσει τις παλιότερες, περιορίζει τη δυνατότητα επεξεργασίας του και υπερφορτώνει τα μέρη που τις αντιμετωπίζουν.

Η μετά την πανδημία περίοδος, σε συνδυασμό με τις τεχνολογικές αλλαγές και τις ψηφιακές καινοτομίες που έχουν συντελεστεί, διαμορφώνει συνθήκες που μπορεί να βαθύνουν το διαγενεακό χάσμα, για την αντιστροφή του οποίου χρειάζονται πρωτοβουλίες διαγενεακής αλληλεγγύης και αμοιβαίας υπευθυνότητας μεταξύ των διαφορετικών γενεών.

Το σερί των κρίσεων της τελευταίας δεκαπενταετίας και η μακριά αλυσίδα της οικονομικής κρίσης, της πανδημίας, του πολέμου στην Ουκρανία, της ενεργειακής και της κλιματικής κρίσης, καθώς και η αλληλεξάρτησή τους, το γεγονός δηλαδή ότι μια κρίση τροφοδοτεί κι άλλες –η πανδημία εξελίχθηκε σε οικονομική κρίση και ο πόλεμος στην Ουκρανία σε ενεργειακή κρίση και όλες μαζί σε μια ισχυρή ψυχολογική επιβάρυνση–, τείνει να αναδειχθεί σε μια «νέα κανονικότητα». Ωστόσο μια τέτοια διάσταση ανατρέπει ό,τι γνωρίζαμε και κατανοούσαμε ως καταστάσεις και φαινόμενα κρίσης. Με άλλα λόγια, είτε η κατανόηση των κρίσεων εδράζεται σε μια λογική «περιοδικότητας» και «κυκλικότητάς» τους είτε πρόκειται για μια λογική πρόσληψής τους ως «εξωγενών» πραγματικοτήτων, οι καταστάσεις κρίσης θεωρούνται διαλεκτικά υπερβάσιμες. Παρότι η έλευση μιας κρίσης συνοδεύεται από αμφισβήτηση των σχέσεων κυριαρχίας που μπορεί να επηρεάσει τις μορφές διακυβέρνησης, οι κρίσεις δεν είναι απαραίτητο να εξελιχθούν σε διαρθρωτικές και ένα μπλοκ εξουσίας μπορεί να κλυδωνιστεί αλλά να επιβιώσει από αυτή. Τι συμβαίνει όταν οι κρίσεις γίνονται μια «νέα κανονικότητα» και το σερί των κρίσεων ένα διαρκές σοκ χωρίς σαφή απόδοση υπαιτιότητας (blame attribution);

Ζώντας μέσα στη «νέα κανονικότητα» επάλληλων κρίσεων, το εκτόπισμα των οποίων υπερβαίνει εθνικά σύνορα και έχει μεγάλη –αν όχι παγκόσμια– διάχυση, οι διαχειριστές τους δοκιμάζονται ως προς την ικανότητα όχι της υπέρβασης της κρίσης συνολικά αλλά της διασφάλισης της λειτουργικότητας και ανθεκτικότητας επιμέρους περιοχών/πτυχών που επλήγησαν από αυτή. Μέσα στην έξαρση της κρίσης της πανδημίας είδαμε, επί παραδείγματι, να αυξάνεται η εμπιστοσύνη στους κυβερνώντες και στους ειδικούς, ιδίως στην πρώτη φάση της εξάπλωσης του Covid-19, όταν ακόμη δεν υπήρχαν τα εμβόλια και οι κυβερνώντες αυτοσχεδίαζαν με την επιβολή μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης και καραντίνας. Το ίδιο συνέβαινε με τις επιχειρήσεις, τους χώρους εργασίας σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα και το πεδίο της εκπαίδευσης επίσης, όταν κλήθηκαν να επιδείξουν συνέχεια στη δράση τους μέσα στην πανδημία, κουβαλώντας συγχρόνως αρκετό επιπλέον φορτίο από την οικονομική κρίση που προηγήθηκε, δοκιμάζοντας την ανθεκτικότητα και την ικανότητα προσαρμογής τους στις νέες συνθήκες.

Διαφορετικά διατυπωμένο, ενώ η αλυσίδα των κρίσεων επιβαρύνει θεσμούς, πεδία δράσης και συστήματα παραγωγής και διακυβέρνησης, καθιστά πιο θολή την υπαιτιότητα· ενώ τα παράπονα (grievances) πολλαπλασιάζονται μέσα σε αυτήν τη «νέα κανονικότητα» των αλλεπάλληλων κρίσεων, η απόδοση ευθυνών γίνεται πιο ασαφής. Τούτο έχει ως αποτέλεσμα οι εμπλεκόμενοι στη διαχείριση να τιμωρούνται, να βολεύονται ή και να ανταμείβονται από τους φορείς των παραπόνων με τρόπο που ανταποκρίνεται στις ευρύτερες διαθέσεις και προτιμήσεις των τελευταίων. Πώς αυτές αναδιατάσσονται μέσα στη «νέα κανονικότητα» των συνεχών κρίσεων;

Kάτι που παρατηρείται εν μέσω κρίσεων είναι η αστάθεια των προτιμήσεων και η ρευστότητα, που επιτείνεται όσο μεγαλύτερη γίνεται η έκθεση στα media. Ιδίως στη διάρκεια της κρίσης της πανδημίας, όσο πιο ενημερωμένος ήταν κάποιος τόσο πιο μεταβαλλόμενες εμφανίζονταν oι προτιμήσεις του (D. Boutin, L. Petifour & H. Megzari 2022). Όσον αφορά τις διαφορετικές γενιές, αυτές τοποθετούνται διαφορετικά εν μέσω κρίσεων. Ιδίως στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης οι millennials έχασαν ευκαιρίες που είχαν οι δύο προηγούμενες γενιές, γεγονός που πιθανώς να επιβεβαιώσει την εικασία ότι σε μια δεκαετία οι millennials θα αποτελούν μια «Gereration Rent» και θα είναι τρεις φορές πιο πιθανό να νοικιάζουν σπίτι σε σύγκριση με τους boomers, οι οποίοι επωφελήθηκαν από τις προσιτές τιμές κατοικίας προηγούμενων δεκαετιών (M. Kiefel 2019).

Οι millennials αισθάνονταν ριγμένοι μεσούσης της οικονομικής κρίσης, ιδίως σε σχέση με τους boomers, που έκαναν τα πάντα για να διατηρήσουν τα ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά τους προνόμια σε βάρος των νέων. Στην Ελλάδα υπήρξε ένα αίσθημα εγκατάλειψης των νέων που στο ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης θεωρούσαν ότι έχουν χειρότερες προοπτικές ζωής από εκείνες των γονέων τους και των μεγαλύτερων ηλικιών (Metron Analysis 2012). Ένα αίσθημα διαγενεακής αδικίας και καθήλωσης των προοπτικών ζωής τροφοδοτεί τη δυσπιστία και τη δυσαρέσκεια για την καθιερωμένη πολιτική και τους πολιτικούς θεσμούς (V. Georgiadou & L. Rori 2013). Αυτό το αίσθημα διαγενεακής αδικίας εξακολουθεί με την ίδια αλλά και με την αντίστροφη φορά μέσα στην πανδημία: στους millennials έχει προσαφθεί ότι δεν πήραν στα σοβαρά την πανδημία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη διαχείριση της ευαλωτότητας των μεγαλύτερων γενεών, όμως και οι ίδιοι νιώθουν να έχουν παραμεριστεί ή και «θυσιαστεί» για χάρη της κρατικής και δημόσιας φροντίδας των ηλικιωμένων («The Guardian», 2/6/2021).

Υπάρχουν επιστήμονες που θεωρούν ότι μια νέα ένταση σιγοκαίει από αυτήν τον παρατεταμένο παραγκωνισμό των νέων, η οποία μπορεί να φουντώσει εν μέσω του πολέμου και των μέτρων εναντίον της Ρωσίας, κάτι που αποτελεί άλλη μια αφορμή για να μπει σε δεύτερη μοίρα η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, των εναλλακτικών πηγών ενέργειας και των προβλημάτων που περιβάλλοντος στα οποία δίνει μεγάλη έμφαση η λεγόμενη «Γενιά Γκρέτα» (Τούνμπεργκ), όπως εξηγεί ο Klaus Hurrelmann, ειδικός σε θέματα κοινωνικοποίησης και ανάλυσης συγκρούσεων ατόμου - κοινωνίας. Η μετά την πανδημία περίοδος, σε συνδυασμό με τις τεχνολογικές αλλαγές και τις ψηφιακές καινοτομίες που έχουν συντελεστεί, διαμορφώνει συνθήκες που μπορεί να βαθύνουν το διαγενεακό χάσμα, για την αντιστροφή του οποίου χρειάζονται πρωτοβουλίες διαγενεακής αλληλεγγύης και αμοιβαίας υπευθυνότητας μεταξύ των διαφορετικών γενεών.

To άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ Πώς τα σκάνδαλα επηρεάζουν την εκλογική συμπεριφορά

Οπτική Γωνία / Πώς τα σκάνδαλα επηρεάζουν την εκλογική συμπεριφορά

Η άποψη ότι υπάρχουν άλλα πιο σημαντικά διακυβεύματα που κυριαρχούν στην πολιτική ατζέντα, δείχνει να υποτιμά τον δυναμικό τρόπο με τον οποίο διαμορφώνονται οι πολιτικές και εκλογικές γνώμες.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Δημήτρης Παρασκευής: «Φέτος, έπειτα από καιρό, ο κορωνοϊός παρουσιάζει έξαρση»

Οπτική Γωνία / «Φέτος, έπειτα από καιρό, ο κορωνοϊός παρουσιάζει έξαρση»

Ο καθηγητής Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ, Δημήτρης Παρασκευής, εξηγεί γιατί κάθε φθινόπωρο αυξάνονται οι ιώσεις του αναπνευστικού, ποια είναι η εικόνα του Covid-19 στην Ελλάδα και ποια μέτρα πρέπει να πάρουμε εν όψει του χειμώνα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Στέλιος Νέστωρ: «Ό,τι έκανα, δεν το έκανα για να ρίξω τη δικτατορία αλλά γιατί ντρεπόμουνα» 

Θεσσαλονίκη / Στέλιος Νέστωρ: «Δεν ήμουν από αυτούς που κάθονται σπίτι τους, βγάζουν λεφτά, τρώνε και πίνουνε» 

Μια πολιτική φυσιογνωμία που έδινε πάντα ηχηρό «παρών» στα πολιτικά και πολιτιστικά πράγματα της Θεσσαλονίκης. Μιλώντας στη LiFO, ζωντανεύει ένα μεγάλο κομμάτι της ιστορίας της πόλης, από την Κατοχή και τη χούντα μέχρι την ίδρυση του Μεγάρου.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Κοινωνική κατοικία: Μπορεί το παράδειγμα της La Borda να εφαρμοστεί στην Αθήνα;

Συνεταιριστική κατοικία / Μπορούμε να αντιγράψουμε τη Βαρκελώνη και να λύσουμε το στεγαστικό;

Ενώ στην Ευρώπη παρατηρείται αναζωπύρωση των συνεταιριστικών στεγαστικών κινημάτων, στην Ελλάδα, ειδικά στην Αθήνα, η στεγαστική κρίση οξύνεται. Το παράδειγμα της La Borda στη Βαρκελώνη θα μπορούσε να δώσει τη λύση, χρειάζεται όμως πολιτική βούληση.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Ο Άγνωστος Στρατιώτης στη μάχη της πολιτικής εικόνας»

Βασιλική Σιούτη / Ο Άγνωστος Στρατιώτης στη μάχη της πολιτικής εικόνας

Η κυβέρνηση αξιοποίησε τη ρύθμιση για τη φύλαξη του Μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη για να αλλάξει την πολιτική ατζέντα και να ενισχύσει την απήχησή της στο συντηρητικό κοινό, παρά τις διαφοροποιήσεις ακόμη και μέσα στην κυβερνητική παράταξη.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λίγες λέξεις για τον Διονύση Σαββόπουλο

Οπτική Γωνία / Λίγες λέξεις για τον Διονύση Σαββόπουλο

«Ό,τι όμως και αν υπήρξε ο Διονύσης Σαββόπουλος, είχε τη δόνηση, τον λοξό τόνο, μια διάθεση μεταμόρφωσης και γιορτής. Επέστρεφε σε μια πάμφωτη αυλή, περιμένοντας τους φίλους, το νόημα της συνάθροισης».
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
ΕΠΕΞ Στην εποχή του Οφθαλμού

Ιλεκτρίσιτυ / Στην εποχή του Οφθαλμού

Οι κρίσεις ευνοούν την εξουσία, διατηρώντας ένα επίπεδο φόβου μες στην κοινωνία, νομιμοποιώντας μέτρα που ανακουφίζουν τον φόβο αυξάνοντας τον έλεγχο, και δημιουργώντας ευκαιρίες για τη διοχέτευση του κεφαλαίου.
ΧΑΡΗΣ ΚΑΛΑΪΤΖΙΔΗΣ
Μετά τα ερείπια της Γάζας: ποιος μπορεί να χτίσει ξανά την ελπίδα;;

Οπτική Γωνία / Η Γάζα μετά τον πόλεμο: Υπάρχει ελπίδα;

Η καθηγήτρια της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ και μέλος του Κέντρου Ερευνών για το Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο, Μαρία Γαβουνέλη, αναλύει τις προκλήσεις της ανοικοδόμησης, τον ρόλο της Ευρώπης και της Ελλάδας και το αβέβαιο μέλλον μιας λύσης δύο κρατών.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πόσοι ηλικιωμένοι ζουν μόνοι και κανείς δεν τους αναζητά;

Ακροβατώντας / Πόσοι ηλικιωμένοι ζουν μόνοι και κανείς δεν τους αναζητά;

Οι μοναχικοί θάνατοι ηλικιωμένων ανθρώπων είναι ένα φαινόμενο που ολοένα εντείνεται και στη χώρα μας, όπως και σε ολόκληρο τον κόσμο. Ας μπει στον δημόσιο διάλογο, μήπως πειστούν οι αρμόδιοι ότι πρόκειται για ένα σοβαρό θέμα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Πελοπόννησος: Σιδηρόδρομος ή ποδηλατόδρομος;

Ρεπορτάζ / Πελοπόννησος: Σιδηρόδρομος ή ποδηλατόδρομος;

Η προκήρυξη διαγωνισμών για την εκπόνηση μελετών που αφορούν τη χρήση της ιστορικής σιδηροδρομικής γραμμής Πελοποννήσου ως ποδηλατοδρόμου έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις. Διατυπώνονται σοβαρές επιφυλάξεις για την οριστική απώλεια μιας εμβληματικής υποδομής με υψηλή ιστορική, τουριστική και συγκοινωνιακή αξία.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Πολιτική κινητικότητα που δεν αλλάζει τίποτα 

Οπτική Γωνία / Πολιτική κινητικότητα που δεν αλλάζει τίποτα 

Οι δημοσκοπήσεις αποτυπώνουν ξανά τη φθορά εμπιστοσύνης προς το πολιτικό σύστημα, με κυβέρνηση και αντιπολίτευση να δείχνουν ανήμπορες να ανατρέψουν το κλίμα απαξίωσης, όπως και οι νέοι παίκτες – που είναι παλιοί. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
«Ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζ. κάνει επίθεση στη δημόσια υγεία»

Υγεία / «Ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζ. κάνει επίθεση στη δημόσια υγεία»

Δημήτρης Δασκαλάκης: Ο διακεκριμένος ελληνικής καταγωγής λοιμωξιολόγος, που παραιτήθηκε πρόσφατα από επιτελική θέση  καταγγέλλοντας το υπουργείο Υγείας των ΗΠΑ για εξωθεσμικές πιέσεις και αντιεπιστημονικές πρακτικές, μιλά για την απόφασή του, τη δημόσια υγεία στην Αμερική, τον Covid, τον HIV αλλά και την αφύπνιση του επικίνδυνου «ιού» του φασισμού.   
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τη «φέτα ΠΟΠ»;

Ρεπορτάζ / Γιατί η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τη «φέτα ΠΟΠ»;

Πάνω από 312.000 θανατώσεις ζώων, φόβοι για lockdown και απειλή για μείωση των εξαγωγών του εθνικού προϊόντος μας εξαιτίας της ευλογιάς των προβάτων. Εμβολιασμός ή εκρίζωση του ιού; Ειδικοί μιλούν στη LiFO για το τι διακυβεύεται πραγματικά.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ