Φαντάσματα από το παρελθόν, θρίλερ από το μέλλον

Φαντάσματα από το παρελθόν, θρίλερ από το μέλλον Facebook Twitter
Η ιστορική στιγμή που διανύουμε διαθέτει το παράδοξο της συνύπαρξης φαντασμάτων από το βαθύ παρελθόν και προφητειών από το απροσδιόριστο μέλλον.
0

Δυο τεράστιες τεκτονικές πλάκες προκαλούν σημαντικά πολιτικά γεγονότα στον πλανήτη. Καθεμία φαίνεται να εξοφλεί λογαριασμούς με διαφορετικούς χρόνους. Η πρώτη με το παρελθόν, ιδίως με τις ακρότητες του εικοστού αιώνα. Η άλλη με το παρόν, ιδίως με τις μελλοντικές, απίστευτες αλλαγές στη ζωή και στην οργάνωση των κοινωνιών μας.

Στη μία τεκτονική πλάκα συναντούμε αγώνες και σκιρτήματα εναντίον των ολοκληρωτισμών, την επίμονη διάρκεια που έχουν κλασικά προβλήματα της ανθρωπότητας: πείνα, ακραία φτώχεια, πόλεμοι γύρω από το έθνος, τη θρησκεία ή τη φυλή. Στη δεύτερη τεκτονική πλάκα, η οποία κινείται, προκαλώντας, προς το παρόν, ασθενέστερους κραδασμούς, βλέπουμε κυρίως το υπαρξιακό άγχος της Δύσης και την ανάδυση λεπτών ζητημάτων γύρω από τις τεχνολογίες, την ποιότητα της ζωής και της δημοκρατίας.

Με δεδομένη όμως την αμοιβαία εξάρτηση χωρών και συστημάτων, η μία πλάκα συναντά και παρεισφρέει στην άλλη. Το πρόβλημα του αυταρχισμού και της υλικής μιζέριας, αυτά που λέμε συνήθως πως τα κληρονομούμε από το παρελθόν, πέφτει επάνω στα κενά νοήματος και στις αγωνίες ταυτότητας που απασχολούν πολλούς συγχρόνους.

Ξέρουμε, ας πούμε, πως η μεγάλη φτώχεια συνδέεται με τη σχετική αδιαφορία αν όχι με την αποδοχή του αυταρχισμού. Οι υλικές στερήσεις κάνουν αόρατο για όσους υποφέρουν το θέμα επιβίωσης του πλανήτη.

Υπάρχουν πολλοί που ακόμα και σήμερα αντιμετωπίζουν λ.χ. τα σημαντικά θέματα ψυχικής υγείας ή την υπαρξιακή απορρύθμιση ως πολυτέλειες πλουσίων και αργόσχολων. Το ίδιο – και περισσότερο‒ ισχύει και για τη στάση απέναντι στα ζώα ή για άλλες σύγχρονες ευαισθησίες που στα μάτια εκατομμυρίων φαντάζουν ως ματαιόδοξοι φόβοι των Δυτικών σχετικά με τη σωτηρία της ψυχής τους.

Ο δυο γιγαντιαίες τεκτονικές πλάκες συγκρούονται συνεχώς, συχνά όμως οι κόσμοι τους δεν αναγνωρίζει ο ένας το τραύμα του άλλου. Στη Δύση τείνουμε να ξεχνάμε τη στρατοπεδική βία, το τι σημαίνει μονοκομματισμός, το τι σημαίνει για τη ζωή ένα θεοκρατικό ή εθνικιστικό καθεστώς σε παραλήρημα.

Ο δυο γιγαντιαίες τεκτονικές πλάκες συγκρούονται συνεχώς, συχνά όμως οι κόσμοι τους δεν αναγνωρίζει ο ένας το τραύμα του άλλου. Στη Δύση τείνουμε να ξεχνάμε τη στρατοπεδική βία, το τι σημαίνει μονοκομματισμός, το τι σημαίνει για τη ζωή ένα θεοκρατικό ή εθνικιστικό καθεστώς σε παραλήρημα.

Ο βαρύς και ανελέητος πόλεμος στην Ουκρανία έκανε ορατές εικόνες απωθημένες ή λησμονημένες. Η παραμικρή απειλή όμως στο επίπεδο ζωής και στην αγοραστική μας δύναμη μας σπρώχνει σε στάσεις ηθικής μικρότητας: να λογαριάζουμε, ας πούμε, τα προβλήματά μας «σαν να είναι» περίπου όπως των άλλων, όσων έχουν την ατυχία να κατοικούν σε κοινωνίες πραγματικής καταστολής και βίας.

Κάθε αμυχή φαντάζει αγιάτρευτη πληγή, έλεγε ο Νίτσε, μιλώντας ειρωνικά για τους ανθρώπους των δημοκρατικών εποχών. Ναι. Οι πιο ειρηνικές κοινωνίες συνήθως υπερβάλλουν για το αίμα που χύνεται μέσα τους, ενίοτε δίχως να έχουν συνείδηση πως αυτό μπορεί να προσβάλλει τα θύματα των ολοκληρωτισμών.

Αν υπάρχει έτσι ένα στοίχημα προσωπικό και πολιτικό, είναι το να έχουμε επίγνωση πως καθεμία από τις τεκτονικές πλάκες έχει τη δική της σημασία, το δικό της πλαίσιο. Τα κομμάτια του κόσμου μπορεί να συνδέονται μεταξύ τους με χίλια δύο νήματα, με ροές εμπορευμάτων, πληροφορία, τραγούδια, αφηγήσεις.

Κάθε πρόβλημα όμως έχει τη δική του, ιδιαίτερη ταυτότητα και μια διακριτή περίμετρο. Δεν είναι όλα τα δεινά ποσοτικές διαβαθμίσεις μιας ενιαίας κλίμακας. Αυτήν τη στιγμή στο θεοκρατικό Ιράν ή στην κομμουνιστική (καπιταλο-κομμουνιστική) Κίνα το μείζον πρόβλημα είναι η ελευθερία στις πιο συμβατικές, «δυτικές», αστικές της διαστάσεις: στις ιδέες, στα γούστα, στη σεξουαλικότητα, σε νομικές και συνταγματικές προστασίες.

Εδώ μπαίνει μια τελεία. Ταυτοχρόνως, σε πολλές χώρες, πιο οικείες σε μας, το κυρίαρχο πρόβλημα είναι το νόημα της κοινωνικής ελευθερίας και των δημοκρατικών τους θεσμών. Και από κοντά, φυσικά, όλα τα θέματα της αξιοπρεπούς διαβίωσης, της μείωσης των ανισοτήτων και του ελέγχου της οικονομικής και πολιτικής διαφθοράς.

Αρκετά από τα ζητήματα της μίας τεκτονικής πλάκας εμφανίζονται και στην άλλη. Η διαφθορά στο κράτος ή, προφανώς, οι περιβαλλοντικές κρίσεις που δεν γνωρίζουν σύνορα. Όμως πρέπει να έχουμε κατά νου την τέχνη τού να κάνουμε διακρίσεις: να μην μπερδεύουμε τον θάνατο με το κρυολόγημα, την αστυνομία του Ιράν με τη δική μας αστυνομία, το κινέζικο Κ.Κ. με το οποιοδήποτε κυβερνών κόμμα στις δικές μας ευρωπαϊκές κοινωνίες.

Η ιστορική στιγμή που διανύουμε διαθέτει το παράδοξο της συνύπαρξης φαντασμάτων από το βαθύ παρελθόν και προφητειών από το απροσδιόριστο μέλλον. Αρχαϊκά φαινόμενα εισχωρούν στην αιχμή της τεχνολογικής καινοτομίας. Η ιδεολογία ενός γκουρού της ψηφιακής μεταμόρφωσης μπορεί να φέρει μέσα της ιδέες ενός καπιταλισμού που αντιστοιχούσε σε μια κοινωνία μικρών ιδιοκτητών και ανεξάρτητων εμπόρων. Μια μαφία με τελετουργικά που ανατρέχουν στην αγροτική κοινωνία μπορεί να διευθύνει διηπειρωτικά δίκτυα λαθρεμπορίου συνθετικών ναρκωτικών.

Κάμποσα δυτικά κράτη που ιδεολογικά αγανακτούν με τον ολοκληρωτισμό μπορεί να διατηρούν καλές σχέσεις με πολλά από τα καθεστώτα της χειρότερης ανελευθερίας, προσφέροντας τεχνολογίες και μέσα για την ενίσχυσή τους. Είπαμε: οι τεκτονικές πλάκες τρίβονται μεταξύ τους και ανταλλάσσουν ιδέες, μόδες, λογισμικά παρακολούθησης αντιπάλων, νόμιμα και παράνομα κέρδη.

Όμως όλη αυτή η τριβή κρατών και συστημάτων δεν πρέπει να μας οδηγεί σε συμψηφισμούς και ατυχείς συγκρίσεις. Στη Κίνα ή στο Ιράν οι πολίτες έχουν να αντιπαλέψουν απολυταρχικές δομές και πρακτικές. Στη Δύση, οι πολίτες έχουν κυρίως να βρουν τον τρόπο να αντισταθμίσουν τις βλαβερές συνέπειες του ατομικισμού, τις αδικαιολόγητες ανισότητες ή τη μετριότητα κυβερνήσεων και αντιπολιτεύσεων.

Δεν λέω πως το ένα είναι σοβαρό και το άλλο όχι, ή μικρό πράγμα. Υπάρχουν όμως ακόμα ζητήματα ζωής και θανάτου. Το βλέπουμε. Ζωής και θανάτου, στην κυριολεξία. Και αυτό δεν μπορεί να γίνεται εύκολη και επιπόλαιη κουβέντα, δίχως συναίσθηση της διαφοράς. Η αληθινή αλληλεγγύη με τα θύματα προϋποθέτει τελικά πως δεν τα μειώνουμε, βάζοντας σε πρώτο πλάνο ή φουσκώνοντας τα δικά μας παθήματα.

Είναι μια πράξη στοιχειώδους δικαιοσύνης να αφήσεις την κοπέλα από το Ιράν να δείξει εκείνη τον εχθρό της ή τον Κινέζο διαδηλωτή να ονοματίσει το δικό του πρόβλημα προτού αρχίσεις (ως παντογνώστης) να διορθώνεις τους πάντες, βεβαιώνοντάς τους πως ζεις κι εσύ σε μια Κίνα ή σε ένα Ιράν.  

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Guest Editors / Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Η πατριαρχία είναι παντού: στην οικονομία, στην κοινωνία, στην ψυχολογία, στην αισθητική, στον πολιτισμό, σε ολόκληρη την ανθρώπινη κατάσταση. Όταν σκεφτόμαστε το πολιτικό, δεν γίνεται να μη σκεφτόμαστε το φεμινιστικό.
ΝΙΚΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
«Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οπτική Γωνία / «Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οι παγκόσμιες και περιφερειακές επιπτώσεις της σύγκρουσης στη Γάζα και τα αδιέξοδα του Παλαιστινιακού. Μιλά στη LiFO ο δρ. Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και κύριος ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Τριαντάφυλλος Καρατράντος.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια ομάδα μαθητών κατασκεύασε ρομπότ που καθαρίζει τις θάλασσες

Περιβάλλον / Πώς μια ομάδα μαθητών από τον Άλιμο έφτιαξε ρομπότ που καθαρίζει τον βυθό;

Το Greek Seabot είναι το υποβρύχιο ρομπότ που δημιούργησε μια μαθητική ομάδα από το ΕΠΑΛ Αλίμου για να βοηθήσει στον καθαρισμό των βυθών από πλαστικά και απορρίμματα. Μιλούν στη LIFO οι μαθητές για τα κίνητρά τους και το όραμά τους για ένα πιο καθαρό περιβάλλον.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Οι αλλαγές που φέρνουν στο μεταναστευτικό η πρόσφατη απόφαση της Λειψίας και η νέα πολιτική του Μερτς/ Μεταναστευτικό: Από τη Μέρκελ στον Μερτς και η αλλαγή που φέρνει η απόφαση της Λειψίας

Βασιλική Σιούτη / Μεταναστευτικό: Πώς επηρεάζει την Ελλάδα η αλλαγή πολιτικής της Γερμανίας;

Μετά την εκλογή του Φρίντριχ Μερτς, η Γερμανία αυστηροποιεί τη μεταναστευτική πολιτική της και αναζητά τρόπους για να εξαιρεθεί από την υποχρέωση εφαρμογής της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, ώστε να μην κάνει δεκτά νέα αιτήματα ασύλου.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες; 

Οπτική Γωνία / Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες ενώ δεν έχουμε να φάμε;

Αν νομίζετε ότι η επίδειξη πλούτου προκαλεί σήμερα κοινωνική κατακραυγή, πλανάστε. Άνθρωποι που δυσκολεύονται οικονομικά, αντί να βιώσουν ταξική αφύπνιση, βλέποντας πώς ζει η δισεκατομμυριούχος σταρ του TikTok, θέλουν να μάθουν τα πάντα γι' αυτήν.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανήλικοι στην πρώτη γραμμή: Το νέο πρόσωπο της ακροδεξιάς στη Θεσσαλονίκη

Ελλάδα / 13χρονα παιδιά σε νεοναζιστικές συμμορίες: Πώς φτάσαμε εδώ;

Όλο και περισσότεροι έφηβοι και νέοι φαίνεται να γοητεύονται από ακροδεξιές ιδεολογίες. Τι σηματοδοτεί η έκρηξη αυτού του επικίνδυνου φαινομένου; Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, Άρης Στυλιανού.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
« Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Οπτική Γωνία / «Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Ο επίκουρος καθηγητής Φιλοσοφίας της Θρησκείας της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ και διδάκτορας των πανεπιστημίων Βοστώνης και Λουβέν Χαράλαμπος Βέντης μιλά για την εκλογή του νέου Πάπα, την «επιστροφή» της θρησκείας και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα η Καθολική και η Ορθόδοξη Εκκλησία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει…

Οπτική Γωνία / Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει

Την τελευταία δεκαετία, όλα σχεδόν έχουν αλλάξει στην ελληνική κοινωνία, ιδιαίτερα σε εκείνο το κομμάτι της που βρισκόταν παραδοσιακά και ιστορικά απέναντι στη συντηρητική παράταξη.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πως θα το ξοδέψεις

Ρεπορτάζ / Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πώς θα το ξοδέψεις

Η απόφαση της κυβέρνησης να καταβάλλεται το επίδομα ανεργίας και άλλες κοινωνικές παροχές σε προπληρωμένη κάρτα, με πλαφόν 50% στην ανάληψη μετρητών, προκαλεί την αγανάκτηση των δικαιούχων. Σχολιάζουν στη LIFO άνεργοι πολίτες, ο γενικός γραμματέας της ΓΣΕΕ και εκπρόσωποι κλάδων που πλήττονται.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Empty the Tanks»: Σώστε τα δελφίνια!

Ρεπορτάζ / «Empty the Tanks»: Πότε θα σταματήσει η αιχμαλωσία των δελφινιών;

Η παγκόσμια καμπάνια «Empty the Tanks» εναντιώνεται στην αιχμαλωσία και την εκμετάλλευση των δελφινιών. Πώς εκφράζεται η κινητοποίηση στην Ελλάδα και ποια η τύχη των δελφινιών του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου; Μιλούν στη LIFO εκπρόσωποι οργανώσεων, αλλά και ο ιδρυτής του Αττικού Πάρκου.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Οπτική Γωνία / Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Τα Τέμπη συνεχίζουν να πυροδοτούν εντάσεις μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, αντιθέτως στα ελληνοτουρκικά και στο θέμα της πώλησης των Eurofighter στην Τουρκία που απασχόλησε την επικαιρότητα, η κριτική για τη στάση της κυβέρνησης από το ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΡΙΖΑ είναι σε χαμηλούς τόνους.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Aθήνα / Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Τα πεζοδρόμια στην καρδιά της πόλης έχουν παραδοθεί στα τουριστικά καταστήματα, αποκλείοντας τους πιο ευάλωτους πολίτες, ενώ η Αθήνα χάνει τον βασικό λόγο ύπαρξής της: να είναι μια πόλη για ανθρώπους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Έχετε «επιστροφή φόρου»: Οι συχνότερες περιπτώσεις phishing

Οπτική Γωνία / «Έχετε επιστροφή φόρου, πατήστε εδώ»: Πώς να γλιτώσεις από το phishing

Παραπλανητικά μηνύματα, αποκάλυψη προσωπικών δεδομένων, χακάρισμα τραπεζικών λογαριασμών. Το phishing είναι πιο συχνό και πολύ πιο επικίνδυνο πιο επικίνδυνο απ' ό,τι νομίζουμε. Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Κυβερνοασφάλειας στο Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Πειραιώς και επικεφαλής της Εθνικής Ομάδας Κυβερνοασφάλειας, Χρήστος Ξενάκης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Το χρονικό των χαμένων βίντεο των Τεμπών

Οπτική Γωνία / Το χρονικό των χαμένων βίντεο των Τεμπών

Η υπόθεση των χαμένων βίντεο των Τεμπών αναδεικνύει, για ακόμη μία φορά, λανθασμένους χειρισμούς που έγιναν σε κρίσιμες φάσεις της ανακριτικής διαδικασίας, αφήνοντας πλήθος αναπάντητων ερωτημάτων.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ