Είναι (ξανά) ο λαϊκισμός το πρόβλημα;

Είναι (ξανά) ο λαϊκισμός το πρόβλημα; Facebook Twitter
Οι πρόχειρες υποσχέσεις, η απατηλή διαφήμιση, οι ευκολίες που σκεπάζονται με προγραμματική αοριστία, είναι συμπτώματα με πολλούς αποδέκτες. Εικονογράφηση: bianka/LIFO
0

ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΚΑΙΡΟ συναντάμε άρθρα και αναρτήσεις που μιλούν για έναν κίνδυνο λαϊκισμού στην Ελλάδα του 2024 και της πορείας προς τις ευρωεκλογές. Στέκονται κυρίως στο παράδειγμα των μεταλλάξεων στον ΣΥΡΙΖΑ του Κασσελάκη και στη δυναμική που ανιχνεύεται δεξιότερα της Νέας Δημοκρατίας, κυρίως στο κόμμα του Κυριάκου Βελόπουλου και στις επιρροές του.

Είναι όμως ο λαϊκισμός το πρόβλημα της χώρας; Προφανώς, η δημοσιογραφική και πολιτική χρήση του όρου δεν είναι υποχρεωμένη να ξέρει πως στην πολιτική θεωρία και στις διεθνείς συζητήσεις για τη δημοκρατία ο λαϊκισμός είναι σύνθετο και απαιτητικό πεδίο. Και ας υπάρχουν στη χώρα μας ερευνητές στο πανεπιστήμιο που μελετούν τους λαϊκισμούς εδώ και χρόνια. Κυκλοφορούν εξάλλου πολλές έρευνες και κείμενα που δεν είναι όλα τους «δυσνόητα» ή «θεωρητικούρες», όπως τα βαφτίζουν διάφοροι στην πολιτική και δημοσιογραφική αγορά όταν δεν κάνουν τον κόπο να ενημερωθούν στα στοιχειώδη.

Οι πρόχειρες υποσχέσεις, η απατηλή διαφήμιση, οι ευκολίες που σκεπάζονται με προγραμματική αοριστία, είναι συμπτώματα με πολλούς αποδέκτες. Αφορούν και «λαϊκιστές» και «αντι-λαϊκιστές», τμήματα της αριστεράς και της κεντροδεξιάς

Δεν ανήκω σε αυτούς που χρησιμοποιούν κάποια συγκεκριμένη θεωρία λαϊκισμού για την αποκρυπτογράφηση των δημόσιων προβλημάτων ή των πολιτικών ιδεών. Έχω όμως την αίσθηση πως η αυτόματη καταφυγή σε μια κουβέντα περί λαϊκισμού, κάθε φορά που έχουμε ανορθόδοξους παίκτες στην πολιτική σκηνή ή άνοδο της πόλωσης, δεν προσφέρει πολλά. Τι ονομάζουν, ας πούμε, λαϊκισμό πολλοί από τους σχολιαστές; Απαντούν, αν κρίνει κανείς από τα άρθρα τους: την πολιτική επένδυση στο συναίσθημα, ιδίως με αφορμή το δυστύχημα στα Τέμπη. Η αλήθεια είναι, όμως, πως δεν υπάρχει καμία στιγμή πολιτικής έντασης που να μη συντονίζεται με επώδυνα κοινωνικά συναισθήματα. Αν ανατρέξουμε στη δημόσια κριτική για τους χειρισμούς των Αρχών στην πυρκαγιά στο Μάτι, θα δούμε ότι συνοδευόταν από μεγάλο κύμα θυμού και συχνά ακραίων δημόσιων κατηγοριών. Σε εκείνο το κύμα μετείχαμε διαφορετικοί σχολιαστές με κριτική στάση για την τότε διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Το ότι στις δημοκρατίες –περισσότερο απ’ όσο σε αυταρχικά καθεστώτα– μετρούν τα δημόσια συναισθήματα και οι διαφορετικές πολιτικές δυνάμεις προσπαθούν να συντονιστούν ή έστω να επικοινωνήσουν με αυτά δεν είναι κάτι παράξενο ούτε μεμπτό.

Ούτε συνιστά υποχρεωτικά δείγμα λαϊκισμού η ευαισθησία για τις τιμές βασικών αγαθών, ο θυμός για κάποιες μορφές ατιμωρησίας ισχυρών παικτών ή η απαίτηση για διαφάνεια σε αυθαίρετα συστήματα μεταξύ μυστικών υπηρεσιών και κυβερνητικών κέντρων. Αν, βέβαια, κάποιος ισχυριστεί ότι όλες οι τιμές μπορεί να υποχωρήσουν αυτόματα μετά από συνοπτικές πολιτικές εντολές, τότε δεν θα πούμε ότι είναι λαϊκιστής αλλά ότι δεν έχει ιδέα από τους μηχανισμούς λειτουργίας μιας καπιταλιστικής οικονομίας και των νομικών της εργαλείων. Αυτό όμως είναι μια άλλη υπόθεση.

Θα ήταν καλύτερα, τελικά, στη θέση του λαϊκισμού να δούμε τις πολλές και διαφορετικές εστίες πολιτικών και κοινωνικών δεινών. Θέματα που τα συσχετίζουν πολλοί με τον λαϊκισμό, όπως η συστηματική χρήση μιας μαύρης πολιτικής επικοινωνίας, η συναισθηματική «πορνογραφία» ή μια γενική και δραματοποιημένη ρητορική κατά των ελίτ, έχουν μεγαλύτερη σχέση με το στυλ δημοσιότητας σε όλες τις σύγχρονες κοινωνίες – με λογικές που ακμάζουν στα social media και στις πλατφόρμες. Ψάχνοντας να βρούμε αυθεντική δημαγωγία, θα ήταν προτιμότερο να πάμε στις καμπάνιες των μεγάλων εταιρειών (που καταφεύγουν πάντα σε πλήθος παραπλανητικών υποσχέσεων) ή στο γνωστό μοτίβο για «πιο αυστηρές ποινές» που σπεύδει να κολακεύσει το «δημόσιο αίσθημα». Με άλλα λόγια, σε όλο το μήκος και πλάτος των αγορών και της πολιτικής εξουσίας βλέπεις πρόχειρες υποσχέσεις, απατηλή διαφήμιση και ευκολίες που συσκοτίζουν την αναπόφευκτη μεροληψία των πολιτικών αποφάσεων (ότι δεν ωφελούν ούτε ενδυναμώνουν τους πάντες).

Οι πρόχειρες υποσχέσεις, η απατηλή διαφήμιση, οι ευκολίες που σκεπάζονται με προγραμματική αοριστία, είναι συμπτώματα με πολλούς αποδέκτες. Αφορούν και «λαϊκιστές» και «αντι-λαϊκιστές», τμήματα της αριστεράς και της κεντροδεξιάς, πρόσωπα που εντάσσονται σε διαφορετικά κόμματα. Μπορούμε, όμως, να πούμε ότι σε αυτήν τη συγκυρία τα περισσότερα δεινά προέρχονται απ’ όσους ονομάζουν σταθερότητα τις προοπτικές των κερδών και των προνομίων τους. Και το να έχει κανείς βάσιμες αντιρρήσεις γι’ αυτό είναι μάλλον δείγμα σύνεσης παρά απόδειξη ανορθολογισμού. Το κοινωνικό συναίσθημα που κατανοεί με τον τρόπο του ότι τα πράγματα είναι χειρότερα από τις επίσημες διαβεβαιώσεις για την κατάσταση μπορεί να είναι ένα ρεαλιστικά καίριο συναίσθημα. Επειδή, όπως ξέρουμε, η ανησυχία και τα ερωτήματα είναι ο φυσικός σύμμαχος των δημοκρατικών πνευμάτων. Και ίσως μόνο μέσα από την κριτική ανησυχία μπορεί κανείς να παραμερίσει και να απογυμνώσει τους λαοπλάνους και τους πονηρούς πολιτευτές κι αυτής της εποχής.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Xορηγοί του κοινωνικού συντηρητισμού

Οπτική Γωνία / Xορηγοί του κοινωνικού συντηρητισμού

Από τη στιγμή που άνθρωποι της ποπ δημοσιότητας αγορεύουν περί αξιών, οικογένειας, φυσιολογικής ζωής ή κοινωνικών προτύπων, δεν θα καταδικάζονται για την τυχόν ευλάβειά τους αλλά για τις δημόσιες αντιλήψεις τους και το δηλητηριώδες κοινωνικό τους μήνυμα.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Ευρωεκλογές 2024: Τι «αντισώματα» έχει ο ευρωπαϊκός Νότος στην Ακροδεξιά;

Guest Editors / Ευρωεκλογές 2024: Τι «αντισώματα» έχει ο ευρωπαϊκός Νότος στην Ακροδεξιά;

Δύο μήνες πριν ανοίξουν οι κάλπες των Ευρωεκλογών, στο σημερινό έβδομο σημείωμα του Παρατηρητηρίου για την Ακροδεξιά, το Σημείο διερευνά γιατί οι χώρες της Νότιας Ευρώπης δεν αποτελούν πια εξαίρεση στην πανευρωπαϊκή τάση ενίσχυσης του δεξιού άκρου.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ-ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Ρεπορτάζ / Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Τα πρόσφατα ατυχήματα με αστικά λεωφορεία φέρνουν στο προσκήνιο το θέμα της εκχώρησης συγκοινωνιακού έργου στα ΚΤΕΛ και καταγγελίες για θεσμικές αστοχίες. Οι εμπλεκόμενες πλευρές μιλάνε στη LiFO.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Ένα ελληνο-αλβανικό ανήκειν εν τη γενέσει;

Guest Editors / Μεταξύ ελληνικότητας και αλβανικότητας 

Μια έρευνα επιβεβαιώνει ότι η αλβανική μετανάστευση στην Ελλάδα αναδιαμορφώνει ριζικά τις έννοιες της ταυτότητας και του ανήκειν, αποκαλύπτοντας τις προκλήσεις και τις προοπτικές αυτής της νέας πραγματικότητας.
ΙΛΙΡΙΝΤΑ ΜΟΥΣΑΡΑΙ
ΕΠΕΞ Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Περιβάλλον / Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο για τη θαλάσσια ζωή και μπλόκαρε, έστω προσωρινά, τα σχέδια για εξορύξεις στον ανεξερεύνητο βυθό. Ο Andrew Sweetman μιλά στη LiFO για την έρευνα που έγινε απροσδόκητα viral και συγκρούστηκε με κολοσσούς, πολιτικές αποφάσεις και… το TikTok.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Ακροβατώντας / Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Τι σημασία έχουν τα μεγάλα σκάνδαλα, όταν η απειλή είναι μπροστά μας, όπως οι καραβιές Λίβυων και Σουδανών μεταναστών και πολιτικών προσφύγων που καταφθάνουν στη νότια Κρήτη και εισβάλλουν ανεξέλεγκτα στην πατρίδα;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Ο δημοσιογράφος της «Εφημερίδας των Συντακτών» και του e-tetRadio μιλά για την εφημερίδα, επιβεβαιώνοντας τις τελικές συζητήσεις με τον Δημήτρη Μελισσανίδη, για την κρίση της αριστεράς, την επιστροφή του Αλέξη Τσίπρα και το μέλλον του Τύπου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Οπτική Γωνία / «Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Ο θεατρικός σκηνοθέτης Guy Ben-Aharon, που βρέθηκε πρόσφατα στην Αθήνα, γράφει στη LiFO για την απόρριψη που βιώνει τόσο στην πατρίδα του όσο και στο εξωτερικό ως Ισραηλινός που υποστηρίζει την ελευθερία της Παλαιστίνης. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
«Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Οπτική Γωνία / «ΟΠΕΚΕΠΕ: Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έστειλε πριν από λίγο καιρό στη Βουλή τη δικογραφία για Αυγενάκη και Βορίδη, αλλά η ΝΔ δεν βλέπει ποινικές ευθύνες υπουργών στο σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ και επιμένει ότι πρόκειται για «διαχρονικές παθογένειες». 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Γιατί κανείς δεν μας προστατεύει από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Οπτική Γωνία / Γιατί δεν μας προστατεύει κανείς από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Η Κομισιόν στέλνει τη χώρα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επειδή δεν έχει υιοθετήσει τα απαραίτητα σχέδια δράσης για την ηχορρύπανση. Τι σημαίνει αυτό για την καθημερινότητά μας; Μιλά στη LiFO ο ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ, Γεώργιος Παπανικολάου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ένας κανονικός αφελληνισμός

Οπτική Γωνία / Ένας κανονικός αφελληνισμός

Στη θέση εκείνων των ξένων που καλλιεργούσαν μια αληθινή σχέση με την Ελλάδα, πολλαπλασιάζονται τα φιμέ τζάμια των υπερπολυτελών τζιπ, αόρατοι και αδιάφοροι μεσάζοντες, αγοραστές επαύλεων που υπενοικιάζονται ή έχουν γίνει φρούρια με μικρούς ιδιωτικούς στρατούς τραμπούκων.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Δημήτρης Νανόπουλος: «Ζούμε το τέλος του ανθρώπου και τη γέννηση ενός νέου τύπου ύπαρξης»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Νανόπουλος: «Ζούμε το τέλος του ανθρώπου και τη γέννηση ενός νέου τύπου ύπαρξης»

Ο διακεκριμένος ακαδημαϊκός και θεωρητικός φυσικός μιλά για την προέλευση της συνείδησης, τoν εγκέφαλο ως κβαντική μηχανή και το μέλλον του ανθρώπου ως υβριδίου τεχνολογίας και βιολογίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Η ομοφοβία δεν είναι ιδεολογική τοποθέτηση αλλά μια μορφή βίας»

Οπτική Γωνία / «Η ομοφοβία δεν είναι ιδεολογική τοποθέτηση αλλά μια μορφή βίας»

Ένα 13χρονο παιδί δεν άντεξε την ομοφοβία και έδωσε τέλος στη ζωή του. Ο ψυχίατρος-ψυχαναλυτής Σάββας Σαββόπουλος εξηγεί πώς μπορούν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί να εντοπίσουν έγκαιρα τα σημάδια της αυτοκτονικής διάθεσης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ