Xορηγοί του κοινωνικού συντηρητισμού

Xορηγοί του κοινωνικού συντηρητισμού Facebook Twitter
Τα τελευταία χρόνια, το ρεύμα με τους «πνευματικούς» και τον αγιορειτισμό έχει πάρει και άλλες διαστάσεις. Εικονογράφηση: bianka/LiFO
0

ΗΘΟΠΟΙΟΙ, ΤΡΑΓΟΥΔΙΣΤΕΣ, ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΑ ή και ανώτερα μεγέθη της show biz εμφανίζονται στη σκηνή ως ευλαβείς πιστοί. Αποκαλύπτουν τη σχέση τους με τον πνευματικό τους και, εσχάτως, ανησυχούν για την τύχη της ελληνικής οικογένειας που απειλείται με «κατεδάφιση». Κάτω από τις αναρτήσεις με τα βαθυστόχαστα λόγια τους, χιλιάδες επευφημίες από μεγάλο κοινό. Είμαι βέβαιος, αν και κάποια πράγματα δεν τεκμηριώνονται εύκολα, πως αυτός ο κόσμος που φωνάζει «μπράβο» και δείχνει ενθουσιασμό με τους νεο-ευσεβείς της δημοφιλούς κουλτούρας είναι πιο λαϊκός από το κοινό των άλλων καλλιτεχνών, εκείνων με αναρχικές ή αριστερές ιδέες.

Νομίζω ότι μπορούμε να μιλήσουμε για έναν δεξιό λαϊκισμό στον ευρύ καλλιτεχνικό χώρο, στάση που έχει το δικό της παρελθόν στη χώρα μας. Για παράδειγμα, μεγάλο μέρος της ελαφρολαϊκής και ποπ σκηνής του ’60 και του ’70 είχε καλλιεργήσει εξαιρετικές σχέσεις με τους ιθύνοντες της δικτατορίας, λειτουργώντας συχνά σαν τη μοντέρνα, ευρωπαϊκή πτέρυγα της εθνικοφροσύνης (η άλλη πτέρυγα εκπροσωπήθηκε από τα τσάμικα και τη φουστανέλα). Στις μεταπολιτευτικές δεκαετίες αυτός ο δεξιός λαϊκισμός είχε τις εμμονές του, όπως μια δουλική λατρεία για τους μεγιστάνες του πλούτου, τον συνδυασμό της Θεομήτορος με Ferrari και γιοτ, το πέρασμα από το τάμα στον Άγιο στις πριβέ βραδιές για εμίρηδες ή Ρώσους ολιγάρχες. Στον χώρο του θεάτρου, αυτές οι στάσεις καταπιέστηκαν για δεκαετίες από τον ισχυρότερο αριστερό προοδευτισμό, αν και υπήρχε πάντα η επιθεώρηση και άλλες εκδοχές που φιλοξένησαν ένα λαϊκο-δεξιό χιούμορ (με ομοφυλόφιλους, μετανάστες κ.λπ).

Οι πολιτισμικοί ινφλουένσερ αναπαράγουν ερμηνείες τις οποίες όταν τις ακούει κάποιος από φθαρμένα πολιτικά στελέχη της άκρας δεξιάς είτε απωθούν είτε μοιάζουν γραφικές. Ο καλλιτεχνικός χαριεντισμός με τις αντιδραστικές ιδέες τις παρουσιάζει ως αυτονόητη ελληνική σοφία και λαϊκή πεποίθηση. Το θυμόσοφο, το γραφικό και το παλαιοσυντηρητικό ενοποιούνται πάνω στους κροκί και ροζ καναπέδες της ψυχαγωγικής τηλεόρασης, σε ποσταρίσματα και συνεντεύξεις.

Τα τελευταία χρόνια, το ρεύμα με τους «πνευματικούς» και τον αγιορειτισμό έχει πάρει και άλλες διαστάσεις. Συχνά τα μίντια το ωραιοποίησαν και ως αναζήτηση πνευματικότητας από καλλιτέχνες που έκαναν κάποια στροφή λέγοντας ότι επανορθώνουν την προηγούμενη, «άστατη» και ζοφερή ζωή τους. Για κάποιους, το να δηλώνουν ένθερμοι πιστοί έγινε σημαντικό κομμάτι της δημοσιότητας. Εκείνη η περιλάλητη «ανώτερη δύναμη», την οποία επικαλούνταν συνήθως οι αδιάφοροι περί τη θρησκεία, έχει δώσει τη θέση της σε πιο απενοχοποιημένες χριστιανο-ορθόδοξες αναφορές. Η σχετική τάση βρήκε εύφορο έδαφος στον χώρο των κοσμικών και των διασημοτήτων αλλά και σε μεμονωμένους καλλιτέχνες που αποκηρύσσουν τα πανηγύρια της ματαιοδοξίας, υιοθετώντας την ορθοδοξία ως εναλλακτικό τρόπο ζωής (περίπου όπως άλλοι τη σαϊεντολογία ή τον βουδισμό).

Με διαφόρους τρόπους, ωστόσο, αυτή η σκηνή των θαυμάτων επανέρχεται και επικυρώνει τις πιο παραδοσιακές συντηρητικές και αντιδραστικές θέσεις: ότι βάλλεται η οικογένεια, ότι τα παιδιά μας κινδυνεύουν, ότι το έθνος είναι η κιβωτός της ψυχής μας και οι αξίες μας εκποιούνται. Απόψεις που με τον δοκησίσοφο χρυσαυγιτισμό του καθιέρωσε πριν από χρόνια ο Νότης Σφακιανάκης εξαπολύονται από χίλιους παράδρομους στη δημοσιότητα.  

Ξανασυναντούμε ιδίως το μοτίβο του «ανθρώπου της αμαρτίας» που ανακαλύπτει το φως στην εκδοχή του μετανοημένου κοσμικού που κάποια στιγμή βρίσκει τον εξομολόγο του και νιώθει ότι πρέπει πια να μεταγγίσει την αλήθεια του στον λαό. Με εξαιρέσεις, κάθε αναγεννημένος χριστιανός της καλλιτεχνίας εμφανίζεται ως κήρυκας των παραδοσιακών αξιών, εκπέμποντας απόψεις που τις χειρίζονται πολιτικά ο Βελόπουλος, ο Νατσιός και οι άλλοι του γνωστού χώρου. Η αναφορά, ας πούμε, σε μια εξιδανικευμένη ελληνική οικογένεια αποκτά άλλο βάρος στο στόμα δημοφιλών τραγουδιστών και ηθοποιών απ’ ό,τι σε κλασικούς ακροδεξιούς πολιτικούς και παραεκκλησιαστικούς παράγοντες. Οι πολιτισμικοί ινφλουένσερ αναπαράγουν ερμηνείες τις οποίες όταν τις ακούει κάποιος από φθαρμένα πολιτικά στελέχη της άκρας δεξιάς είτε απωθούν είτε μοιάζουν γραφικές. Ο καλλιτεχνικός χαριεντισμός με τις αντιδραστικές ιδέες τις παρουσιάζει ως αυτονόητη ελληνική σοφία και λαϊκή πεποίθηση. Το θυμόσοφο, το γραφικό και το παλαιοσυντηρητικό ενοποιούνται πάνω στους κροκί και ροζ καναπέδες της ψυχαγωγικής τηλεόρασης, σε ποσταρίσματα και συνεντεύξεις.

Πώς στέκεται κανείς μπροστά σε αυτό το φαινόμενο; Για κάποιους προέχουν η διακωμώδηση και η περιφρόνηση, για άλλους μια επιθετική απάντηση με βάση τις προοδευτικές αξίες της χειραφέτησης. Όποια όμως και αν είναι η απάντηση, χρειάζεται, νομίζω, να διακρίνουμε ανάμεσα στις αντιδραστικές ιδέες και στη θρησκευτική πίστη κάποιων προσώπων. Ο καθένας μπορεί να διεκδικεί και να απολαμβάνει την επιστροφή του στον δρόμο του Θεού. Θα κρίνεται όμως πολύ αυστηρά όταν πάει να γίνει πωλητής ηθικολογικών εξορκισμών και ιδιοκτήτης της εθνικής αυθεντικότητας. Από τη στιγμή που άνθρωποι της ποπ δημοσιότητας αγορεύουν περί αξιών, οικογένειας, φυσιολογικής ζωής ή κοινωνικών προτύπων, δεν θα καταδικάζονται για την τυχόν ευλάβειά τους αλλά για τις δημόσιες αντιλήψεις τους και το δηλητηριώδες κοινωνικό τους μήνυμα.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO. 

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η Εύα Ιλούζ, η Γάζα και μια εκδοτική επιλογή

Οπτική Γωνία / Η Εύα Ιλούζ, η Γάζα και μια εκδοτική επιλογή

Σκέψεις πάνω στην απόφαση του Oposito, ενός μικρού εκδοτικού οίκου που έχει δώσει ενδιαφέροντα δείγματα ανήσυχης κοινωνικής και πολιτισμικής σκέψης, για την «αποδέσμευσή» του σε σχέση με το βιβλίο της κοινωνιολόγου Eύα Ιλούζ «Ψυχρή τρυφερότητα. Η άνοδος του συναισθηματικού καπιταλισμού».
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες

Ακροβατώντας / Ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες

Ένα εντυπωσιακά μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας είναι διατεθειμένο να δώσει «συγχωροχάρτι» για ένα μεγάλο οικονομικό σκάνδαλο, αρκεί οι εμπλεκόμενοι να τηρήσουν ακροδεξιά και ρατσιστική στάση στο μεταναστευτικό.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Πέντε ιδρύματα πρώην πρωθυπουργών και ένα ινστιτούτο. Ποιος είναι ο ρόλος τους και πώς χρηματοδοτούνται

Ρεπορτάζ / Τα ιδρύματα των πρώην πρωθυπουργών: Ποιος είναι ο ρόλος τους και πώς χρηματοδοτούνται

Τυπικά, σκοπός τους είναι η διατήρηση των αρχείων και η προβολή του έργου πρώην πρωθυπουργών. Στην πράξη, όμως, λειτουργούν και ως think tanks και πολιτικά εργαλεία επιρροής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Ρεπορτάζ / Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Τα πρόσφατα ατυχήματα με αστικά λεωφορεία φέρνουν στο προσκήνιο το θέμα της εκχώρησης συγκοινωνιακού έργου στα ΚΤΕΛ και καταγγελίες για θεσμικές αστοχίες. Οι εμπλεκόμενες πλευρές μιλάνε στη LiFO.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Ένα ελληνο-αλβανικό ανήκειν εν τη γενέσει;

Guest Editors / Μεταξύ ελληνικότητας και αλβανικότητας 

Μια έρευνα επιβεβαιώνει ότι η αλβανική μετανάστευση στην Ελλάδα αναδιαμορφώνει ριζικά τις έννοιες της ταυτότητας και του ανήκειν, αποκαλύπτοντας τις προκλήσεις και τις προοπτικές αυτής της νέας πραγματικότητας.
ΙΛΙΡΙΝΤΑ ΜΟΥΣΑΡΑΙ
ΕΠΕΞ Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Περιβάλλον / Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο για τη θαλάσσια ζωή και μπλόκαρε, έστω προσωρινά, τα σχέδια για εξορύξεις στον ανεξερεύνητο βυθό. Ο Andrew Sweetman μιλά στη LiFO για την έρευνα που έγινε απροσδόκητα viral και συγκρούστηκε με κολοσσούς, πολιτικές αποφάσεις και… το TikTok.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Ακροβατώντας / Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Τι σημασία έχουν τα μεγάλα σκάνδαλα, όταν η απειλή είναι μπροστά μας, όπως οι καραβιές Λίβυων και Σουδανών μεταναστών και πολιτικών προσφύγων που καταφθάνουν στη νότια Κρήτη και εισβάλλουν ανεξέλεγκτα στην πατρίδα;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Ο δημοσιογράφος της «Εφημερίδας των Συντακτών» και του e-tetRadio μιλά για την εφημερίδα, επιβεβαιώνοντας τις τελικές συζητήσεις με τον Δημήτρη Μελισσανίδη, για την κρίση της αριστεράς, την επιστροφή του Αλέξη Τσίπρα και το μέλλον του Τύπου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Οπτική Γωνία / «Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Ο θεατρικός σκηνοθέτης Guy Ben-Aharon, που βρέθηκε πρόσφατα στην Αθήνα, γράφει στη LiFO για την απόρριψη που βιώνει τόσο στην πατρίδα του όσο και στο εξωτερικό ως Ισραηλινός που υποστηρίζει την ελευθερία της Παλαιστίνης. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ