Ένας ολοκληρωτικός πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και Ιράν θα αποτελούσε σημαντικό πλήγμα για την παγκόσμια οικονομία, κυρίως μέσω των αγορών ενέργειας, του πληθωρισμού και των διαταραχών στο εμπόριο.
Καθώς Ισραήλ και Ιράν ανταλλάσσουν φονικές επιθέσεις για τέταρτη συνεχόμενη ημέρα, εντείνονται οι ανησυχίες ότι η σύγκρουση θα εξαπλωθεί σε μία από τις σημαντικότερες περιοχές παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου παγκοσμίως. Οι αγορές μετοχών υπέστησαν αρχικά κραδασμούς μετά την αιφνιδιαστική επίθεση του Ισραήλ την Παρασκευή (13/6), όμως έκτοτε έχουν σταθεροποιηθεί.
Μία ημέρα αφότου το Ισραήλ σκότωσε αρκετούς από τους κορυφαίους στρατιωτικούς διοικητές και πυρηνικούς επιστήμονες του Ιράν και προκάλεσε ζημιές σε ορισμένες από τις πυρηνικές εγκαταστάσεις της χώρας, έπληξε και τον τομέα των ορυκτών καυσίμων. Σύμφωνα με τα ιρανικά κρατικά μέσα, ξέσπασε πυρκαγιά στο κοίτασμα φυσικού αερίου South Pars. Πάνω από 220 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί από τις ισραηλινές επιθέσεις, ανάμεσά τους τουλάχιστον 70 γυναίκες και παιδιά, σύμφωνα με τις επίσημες ιρανικές αρχές, ενώ ανεξάρτητοι οργανισμοί κάνουν λόγο για περισσότερους από 400 νεκρούς.
Το Ιράν απάντησε με καταιγισμό βαλλιστικών πυραύλων και επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη (drones), ένα μικρό ποσοστό των οποίων κατάφερε να διαπεράσει την ισραηλινή αεράμυνα, σκοτώνοντας τουλάχιστον 24 ανθρώπους.
Μέσω της πλατφόρμας του Truth Social, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, προειδοποίησε την Τεχεράνη ότι οι «επόμενες επιθέσεις, οι οποίες είναι ήδη προγραμματισμένες, θα είναι ακόμη πιο σφοδρές», προσθέτοντας: «Το Ιράν πρέπει να συνάψει συμφωνία (σ.σ. για το πυρηνικό του πρόγραμμα) πριν να μην έχει απομείνει τίποτα».
Καθώς η σύγκρουση μεταξύ των δύο ισχυρότερων στρατιωτικών δυνάμεων της Μέσης Ανατολής κλιμακώνεται προς έναν πλήρη πόλεμο, οι χρηματοπιστωτικές αγορές και ο τομέας των αερομεταφορών πλήττονται. Οι αναλυτές παρακολουθούν στενά τις τιμές του πετρελαίου, ενώ οι επενδυτές στρέφονται σε «ασφαλή καταφύγια» όπως ο χρυσός.
Ένας ολοκληρωτικός πόλεμος, προειδοποιούν οι ειδικοί, θα μπορούσε να επιδεινώσει περαιτέρω την κατάσταση δραματικά.
Τι έχει συμβεί με τις τιμές του πετρελαίου;
Το μπρεντ, το διεθνές σημείο αναφοράς για τις τιμές πετρελαίου, εκτινάχθηκε στα 74,60 δολάρια το βαρέλι νωρίς σήμερα, Δευτέρα 16 Ιουνίου. Αυτό συνιστά σχεδόν 7% αύξηση από την Πέμπτη (12/6), μία ημέρα πριν από την αιφνιδιαστική επίθεση του Ισραήλ.
Ένα μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πετρελαίου και άλλων βασικών εμπορευμάτων, όπως το φυσικό αέριο, μεταφέρεται μέσω πολυσύχναστων θαλάσσιων οδών της Μέσης Ανατολής, μεταξύ των οποίων και τα Στενά του Ορμούζ. Ο στενός αυτός θαλάσσιος δίαυλος που χωρίζει το Ιράν από τα κράτη του Κόλπου, συνδέει τη Θάλασσα της Αραβίας με τον Ινδικό Ωκεανό. Από εκεί διέρχεται το ένα τρίτο του θαλάσσιου εμπορίου πετρελαίου παγκοσμίως, δηλαδή περίπου 21 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα.
Στο στενότερο σημείο τους, τα Στενά του Ορμούζ έχουν πλάτος μόλις 33 χιλιόμετρα. Οι λωρίδες ναυσιπλοΐας είναι ακόμη πιο στενές, γεγονός που τις καθιστά ευάλωτες σε επιθέσεις.
Η σύγκρουση μεταξύ Ιράν και Ισραήλ έχει αναζωπυρώσει το παλιό ερώτημα για το αν η Τεχεράνη θα προχωρήσει στο κλείσιμο αυτού του κρίσιμου θαλάσσιου διαύλου, προκαλώντας νέο ράλι στις τιμές του πετρελαίου. Σύμφωνα με το ιρανικό ειδησεογραφικό πρακτορείο IRINN, το οποίο επικαλείται τον συντηρητικό βουλευτή Εσμαΐλ Κοσαρί, η Τεχεράνη εξετάζει το ενδεχόμενο να κλείσει το τα Στενά του Ορμούζ καθώς η σύγκρουση με το Ισραήλ κλιμακώνεται.
Η Goldman Sachs προειδοποίησε ότι σε ένα σενάριο μπλοκαρίσματος των Στενών, η τιμή του πετρελαίου θα μπορούσε να ξεπεράσει τα 100 δολάρια το βαρέλι. Ωστόσο, ακόμη και κατά τη διάρκεια του πολέμου μεταξύ Ιράν και Ιράκ (1980–1988), όταν και οι δύο πλευρές στόχευαν εμπορικά πλοία στον Κόλπο, τα Στενά δεν έκλεισαν ποτέ εντελώς.
Επιπλέον, μια τέτοια ενέργεια θα έπληττε και τις εξαγωγές του ίδιου του Ιράν, ιδιαίτερα προς την Κίνα, στερώντας του πολύτιμα έσοδα.
Έχουν επηρεαστεί αγορές και πληθωρισμός παγκοσμίως από τη σύγκρουση Ισραήλ - Ιράν;
Όταν ανεβαίνουν οι τιμές του πετρελαίου, αυξάνεται το κόστος παραγωγής και αυτό τελικά μετακυλίεται στους καταναλωτές, ιδίως σε αγαθά όπως τα τρόφιμα, τα ρούχα και τα χημικά προϊόντα. Οι χώρες που εισάγουν πετρέλαιο θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν αύξηση του πληθωρισμού και επιβράδυνση της οικονομικής τους ανάπτυξης αν η σύγκρουση συνεχιστεί.
Οι αναλυτές προειδοποιούν ότι οι κεντρικές τράπεζες θα έχουν περιορισμένα περιθώρια άσκησης νομισματικής πολιτικής για να συγκρατήσουν τις τιμές.
Η Τράπεζα της Αγγλίας έχει πρόσφατα μειώσει το βασικό επιτόκιο του Ηνωμένου Βασιλείου στο 4,25%, ενώ η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ έχει αναστείλει τις μειώσεις λόγω των δασμών που έχει επιβάλει ο Τραμπ σχεδόν σε όλες τις χώρες από την επιστροφή του στην εξουσία τον Ιανουάριο.
Η Γουόλ Στριτ δέχθηκε πλήγμα. Την Παρασκευή (13/6), οι δείκτες S&P 500 και Nasdaq υποχώρησαν κατά 1,1% και 1,3% αντίστοιχα. Στη Μέση Ανατολή, ο βασικός δείκτης EGX 30 της Αιγύπτου κατέγραψε πτώση 7,7% την Κυριακή, ενώ ο δείκτης TA-35 του Χρηματιστηρίου του Τελ Αβίβ υποχώρησε κατά 1,5%. Οι ευρωπαϊκές αγορές επίσης κινήθηκαν πτωτικά μετά τις ισραηλινές επιθέσεις. Ο δείκτης DAX της Γερμανίας και ο CAC 40 της Γαλλίας έκλεισαν με απώλειες λίγο πάνω από 1,1%, ενώ ο βρετανικός FTSE 100 σημείωσε πτώση 0,5%.
Ωστόσο, κάποιες βρετανικές εταιρείες κατέγραψαν άνοδο. Η BAE Systems, εργολάβος αμυντικών συστημάτων, ενισχύθηκε σχεδόν κατά 3%, αντανακλώντας τους φόβους για περαιτέρω κλιμάκωση.
Στις ΗΠΑ, οι μετοχές αμυντικών προμηθευτών όπως η Lockheed Martin, η Northrop Grumman και η RTX αυξήθηκαν. Αλλού, οι ενεργειακές εταιρείες BP και Shell σημείωσαν κέρδη, με την πρώτη να κλείνει σχεδόν 2% υψηλότερα και τη δεύτερη πάνω από 1%. Η τιμή του χρυσού διαπραγματευόταν περίπου 1% υψηλότερα την Παρασκευή (13/6), στα 3.426 δολάρια η ουγγιά, κοντά στο ιστορικό υψηλό των 3.500 δολαρίων που είχε καταγράψει τον Απρίλιο.
Σήμερα, οι επενδυτές μείωσαν κάπως τις τοποθετήσεις τους σε «ασφαλή καταφύγια», καθώς οι τιμές του πετρελαίου και του χρυσού υποχώρησαν και οι μετοχές ανέκαμψαν.
Με πληροφορίες από Al Jazeera
