Επίθεση κατά του Ιράν
Το Ισραήλ βυθίζει τη Μέση Ανατολή στο χάος
Editorial του Orient XXI, της αναντικατάστατης online εφημερίδας για τον αραβικό κόσμο, τον μουσουλμανικό κόσμο και τη Μέση Ανατολή
Editorial
Orient XXI - 16 Ιουνίου 2025
Όπως και ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους, ο οποίος επιτέθηκε με το στρατό του στο Ιράκ το 2003, έτσι και ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου, ο οποίος έχει παραπεμφθεί σε δίκη από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ), στοχεύει να "επανασχεδιάσει τον χάρτη της Μέσης Ανατολής" πολύ πέρα από το Ιράν. Ενώ οι νεοσυντηρητικοί πίστευαν ότι η κατάληψη της Βαγδάτης θα εγκαινίαζε μια δημοκρατική εποχή σε όλη την περιοχή, οι ηγέτες στο Τελ Αβίβ βλέπουν τον εαυτό τους ως σταυροφόρους κατά του "Κακού", χρησιμοποιώντας ως άλλοθι για την Αποκάλυψη που πυροδότησαν την υπεράσπιση του λεγόμενου "ιουδαιοχριστιανικού πολιτισμού". Αλλά αυτή η νέα ισραηλινή επιθετικότητα τροφοδοτεί τις φλόγες των συγκρούσεων που θα καταστήσουν τη ζωή στην περιοχή και τις χώρες της αφόρητη. Το Ισραήλ καυχιέται ότι διεξάγει πόλεμο σε "επτά μέτωπα": Γάζα, Λίβανος, Δυτική Όχθη, Ιράκ, Ιράν, Υεμένη και Συρία· θα μπορούσε να είχε προσθέσει και την Ανατολική Ιερουσαλήμ, όπου εντείνεται η επέκταση των εποικισμών και η δήμευση των παλαιστινιακών περιουσιών.
Το Ιράν είναι ο κύριος στόχος των πρόσφατων επιθέσεων, με το ψευδο-πρόσχημα της πυρηνικής απειλής, τόσο ψευδές όσο και τα όπλα μαζικής καταστροφής που υποτίθετα ότι έκρυβε ο Σαντάμ Χουσεΐν. Οι ισραηλινοί βομβαρδισμοί έγιναν εξάλλου την ώρα που οι διαπραγματεύσεις για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και την άρση των οικονομικών κυρώσεων συνεχίζονταν μεταξύ Ουάσιγκτον και Τεχεράνης, με τη διαμεσολάβηση του Ομάν. Έτσι, για δεύτερη φορά, το Ισραήλ σαμποτάρει μα διπλωματική έκβαση.
'Ηδη τον Μάιο του 2018, ενθαρρυνόμενος από τον Νετανιάχου, ο Ντόναλντ Τραμπ απέσυρε την υπογραφή των Ηνωμένων Πολιτειών από την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν που είχε υπογραφεί τρία χρόνια νωρίτερα, η οποία είχε εγκριθεί με δύο ψηφίσματα από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Ταυτόχρονα, ο Αμερικανός πρόεδρος αύξησε τις κυρώσεις κατά του Ιράν, οι οποίες ήταν πολύ αυστηρότερες από εκείνες που ίσχυαν πριν από το 2015, πλήττοντας κάθε εταιρεία που θα συνεργαζόταν με τη χώρα, αμερικανική ή μη, και απαγορεύοντας εκ των πραγμάτων στην Τεχεράνη να πουλάει το πετρέλαιο και τα πετροχημικά της προϊόντα. Επρόκειτο για έναν προοδευτικό στραγγαλισμό μιας χώρας μέλος των Ηνωμένων Εθνών, για παράνομα μέτρα που προκάλεσαν ελάχιστη αντίδραση από τη "διεθνή κοινότητα". Όσον αφορά την ιδέα ότι το Ιράν βρισκόταν στα πρόθυρα κατοχής πυρηνικών όπλων, θα αρκούσε να αναπαράγουμε μερικές δηλώσεις που επαναλαμβάνονται αυτάρεσκα από τα μέσα ενημέρωσης για να αντιληφθούμε ότι το σκιάχτρο δεν είναι πρωτόγνωρο.
Αντιστροφή της ενοχής
Για αρκετές δεκαετίες, η Τεχεράνη παρουσιάζεται σταθερά ως η κύρια απειλή για τη σταθερότητα στη Μέση Ανατολή, τόσο για τις πυρηνικές της φιλοδοξίες όσο και λόγω της ισλαμικής φύσης του καθεστώτος της. 'Εχουμε ακούσει άπειρες φορές τον Μπενιαμίν Νετανιάχου να προβάλει αυτόν τον ισχυρισμό, ακόμη και ενώπιον της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, την ώρα που πραγματοποιούσε μια επιχείρηση εθνοκάθαρσης στη Γάζα και βομβάρδιζε πόλεις και χωριά στο νότιο Λίβανο και ολόκληρες συνοικίες της Βηρυτού. Ενώ αυτή η ρητορική υποστηρίζεται εδώ και καιρό από τη Σαουδική Αραβία, η αντίδραση του Ριάντ - της πρώτης πρωτεύουσας που κατήγγειλε την ισραηλινή επίθεση - και στη συνέχεια των άλλων κρατών του Κόλπου, υπογραμμίζει την επιθυμία των χωρών της περιοχής για σταθερότητα. Ποιος θα ήταν αρκετά αφελής -για να μην πούμε αρκετά κακόπιστος- για να πιστέψει ότι αυτόν τον ρόλο της περιφερειακής απειλής τον παίζει οποιοδήποτε άλλο κράτος στην περιοχή εκτός από το Ισραήλ; Αυτή η ισραηλινή απειλή είναι ακόμη πιο ανεξέλεγκτη από τη στιγμή που υποστηρίζεται - τι έκπληξη! - χωρίς την παραμικρή παραλλαγή από τις δυτικές διπλωματικές αρχές. Κλείνει η παρένθεση, που μόλις είχε ανοίξει, της κριτικής προς το Τελ Αβίβ για τη γενοκτονία που επιτελεί στη Γάζα εδώ και 20 μήνες· εξαφανίζεται η πρόθεση να τραβήξουν μια οποιαδήποτε κόκκινη γραμμή για τους Ισραηλινούς ηγέτες, έστω και αν συχνά έπαιρνε τη μορφή της ενοχοποίησης του Μπενιαμίν Νετανιάχου και μόνο, προκειμένου να διαφυλάξουν την αθωότητα του Ισραήλ, παρόλο που οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας και ένα μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης υποστήριζαν την πολιτική του στη Γάζα. Η ιερή ένωση της Δύσης επέστρεψε, επικαλούμενη για άλλη μια φορά το περίφημο "δικαίωμα του Ισραήλ να υπερασπιστεί τον εαυτό του", κατά πλήρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου.
Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ισραήλ ή η κατηγορηματική άρνηση του Τελ Αβίβ να επιτρέψει την παρακολούθησή του από τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) δεν συγκίνησαν εξάλλου ποτέ τους δυτικούς ηγέτες. Στη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε την Παρασκευή 13 Ιουνίου, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν δεν είπε τίποτα για τα 130 μέχρι στιγμής θύματα μεταξύ των Ιρανών πολιτών, υπονοώντας ότι το Ισραήλ είχε στοχεύσει μόνο στρατιωτικές και πυρηνικές εγκαταστάσεις. Σε μία ακόμη κραυγαλέα προσπάθεια αντιστροφής της ενοχής, επέρριψε "βαριά ευθύνη για την αποσταθεροποίηση ολόκληρης της περιοχής" στο Ιράν. Σαν να ακούμε την πρώην πρωθυπουργό του Ισραήλ Γκόλντα Μέιρ να κατηγορεί τους "Άραβες" ότι αναγκάζουν τους Ισραηλινούς να "σκοτώνουν τα παιδιά τους".
Μια πολύ μεγαλύτερη απειλή πλανάται πάνω από τον ιρανικό πληθυσμό και τις χώρες της περιοχής για όσο διάστημα συνεχίζονται οι ισραηλινοί βομβαρδισμοί: η απειλή μιας πυρηνικής και οικολογικής καταστροφής. Η εγκατάσταση εμπλουτισμού ουρανίου στη Νατάνζ, που βρίσκεται μεταξύ των πόλεων Κασάν και Ισφαχάν, επλήγη από ισραηλινό βομβαρδισμό την Παρασκευή 13 Ιουνίου. Ο διευθυντής της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ), Rafael Grossi, χαρακτήρισε την κατάσταση "εξαιρετικά ανησυχητική". Ενώ ο οργανωμένος λιμός στη Γάζα ελάχιστα συγκινεί τους δυτικούς ηγέτες, θα παρακινηθούν σε αντίδραση από τον κίνδυνο της ραδιενεργούς ακτινοβολίας για τους πληθυσμούς της Μέσης Ανατολής;
Για να ξεχαστεί η Γάζα
Ανοίγοντας αυτό το νέο μέτωπο, το Ισραήλ επιβεβαίωσε τη ρήξη με το στρατηγικό στρατιωτικό του δόγμα, το οποίο υποστήριζε σύντομους πολέμους εναντίον περιορισμένου αριθμού αντιπάλων. Σήμερα, δεν επιδιώκει τον τερματισμό των εχθροπραξιών αλλά την παράτασή τους, παραβιάζοντας συν τοις άλλοις και τις συμφωνίες που έχει επικυρώσει. Για παράδειγμα, το Τελ Αβίβ υπέγραψε συμφωνία κατάπαυσης του πυρός με τον Λίβανο, η οποία τέθηκε σε ισχύ στις 27 Νοεμβρίου 2024. Παρά ταύτα, συνεχίζει να κατέχει μέρος του εδάφους του διαπράττοντας 1.500 παραβιάσεις της εκεχειρίας μεταξύ της ημερομηνίας αυτής και της 3ης Απριλίου 2025, χωρίς η Γαλλία, η οποία συμμετέχει στην εποπτεία της συμφωνίας, να βρεί κάτι το μεμπτό.
Στη Γάζα, η εκεχειρία τέθηκε σε ισχύ στις 19 Ιανουαρίου και οδήγησε στην απελευθέρωση πολλών ομήρων και εκατοντάδων Παλαιστινίων πολιτικών κρατουμένων. Αλλά το Ισραήλ την παραβίασε και επανέλαβε μονομερώς τους βομβαρδισμούς του στις 18 Μαρτίου, δείχνοντας πόσο λίγο υπολογίζει ακόμη και τους ομήρους. Και εδώ, ούτε οι Ηνωμένες Πολιτείες ούτε η Δύση διαμαρτυρήθηκαν, αλλά κατηγόρησαν τη Χαμάς. Είναι αξιοσημείωτο ότι η επίθεση στο Ιράν εξαπολύθηκε 48 ώρες μετά από ένα πλήρες μπλακ άουτ στη Γάζα - μια διακοπή όλων των μέσων τηλεπικοινωνίας μετά τη στόχευση από το Ισραήλ ενός καλωδίου οπτικών ινών. Αποκομμένη από τον κόσμο, η Γάζα, η οποία μόλις είχε αρχίσει να παίρνει τη θέση που της αναλογεί στην μιντιακή κάλυψη, μπορούσε πλέον να εξαφανιστεί από τα πρωτοσέλιδα και η γενοκτονία να συνεχιστεί μακριά από τα μάτια του κόσμου. Κατά τη διάρκεια των τριών ημερών που διήρκεσε αυτή η πλήρης συσκότιση, άνδρες, συχνά νέοι, σκοτώθηκαν από τον ισραηλινό στρατό καθώς πήγαιναν να λάβουν την ανθρωπιστική βοήθεια από το διάδρομο Netzarim για να ταΐσουν τις οικογένειές τους που ήταν θύματα της οργανωμένης πείνας. Το αίμα τους αναμείχθηκε με τη ζωτική λευκή πούδρα που έβγαινε από τα σακιά με το αλεύρι. Ανάμεσά τους ήταν και ο Obeida, ανιψιός του ανταποκριτή μας Rami Abou Jamous. Ήταν 18 ετών.
Αν υπάρχει μια προσωπική διάσταση στην επιδίωξη του Νετανιάχου να εμπλακεί σε έναν ατελείωτο πόλεμο - ο φόβος της κρίσης για τις δίκες του για διαφθορά και η προσπάθεια αποφυγής της σύστασης μιας επιτροπής έρευνας για τις προσωπικές του ευθύνες στην αποτυχία της 7ης Οκτωβρίου 2023 - θα ήταν λάθος να περιοριστούμε σε αυτή την ερμηνεία. Στόχος του δεν είναι να αναδυθεί μια δημοκρατική Μέση Ανατολή, όπως ονειρεύονταν οι Αμερικανοί νεοσυντηρητικοί, αλλά να σπείρει το χάος προκειμένου να αποτρέψει την εμφάνιση οποιουδήποτε κράτους ή δομημένης δύναμης που θα μπορούσε να αντισταθεί στο περιβάλλον του Ισραήλ.
Η συμπεριφορά του στη Συρία είναι χαρακτηριστική. Το Τελ Αβίβ εκμεταλλεύτηκε την πτώση του καθεστώτος του Μπασάρ Αλ Άσαντ όχι μόνο για να επεκτείνει το έδαφος που ήδη κατέχει παράνομα στα Υψίπεδα του Γκολάν, αλλά και για να πυροδοτήσει τις εσωτερικές εντάσεις, βομβαρδίζοντας τακτικά την περιοχή και προσπαθώντας να δημιουργήσει σχέσεις με "μειονότητες", είτε πρόκειται για Δρούζους είτε για Αλαουίτες, προκειμένου να αποτρέψει την ανασύσταση ενός σταθερού συριακού κράτους. Με τον τρόπο αυτό, αναβιώνει μια παλιά στρατηγική συμμαχιών με "μειονότητες", η οποία ανέκαθεν υπαγόρευε, τουλάχιστον εν μέρει, την ισραηλινή πολιτική, ιδίως στον Λίβανο κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου (1975-1989), μέσω συμμαχιών με μαρωνιτικές ομάδες. Έχει έναν σαφή στόχο, τον οποίο εξηγεί ο Michael Young, αρχισυντάκτης του ιστολογίου Diwan, σε άρθρο του που δημοσιεύθηκε στην L'Orient-Le-Jour στις 16 Ιανουαρίου 2025:
"Για τους Ισραηλινούς, ο κατακερματισμός της Συρίας και των γύρω αραβικών χωρών θα ήταν θεόσταλτος. Αυτό το αποτέλεσμα όχι μόνο θα εξασφάλιζε την αδυναμία των γειτόνων του Ισραήλ, αλλά θα σήμαινε επίσης, στην περίπτωση της Συρίας, ότι δεν θα υπήρχε αξιόπιστη κυβέρνηση που θα μπορούσε να αμφισβητήσει την παράνομη προσάρτηση των Υψιπέδων του Γκολάν. Τα αποδυναμωμένα αραβικά κράτη ανοίγουν και άλλες πόρτες, κυρίως αυτή που επιτρέπει στο Ισραήλ να καθαρίσει εθνοτικά τον παλαιστινιακό πληθυσμό, σπρώχνοντάς τον σε γειτονικές χώρες, χωρίς να συναντήσει μεγάλη αντίσταση. Τέτοια θα ήταν τα πλεονεκτήματα της διχοτόμησης της χώρας σύμφωνα με εθνικο-θρησκευτικές γραμμές, επιτρέποντας στους Ισραηλινούς να δημιουργήσουν ζώνες ασφαλείας κοντά στα δικά τους σύνορα ή ζώνες επιρροής αλλού".
Μια χαοτική και διαιρεμένη Μέση Ανατολή όπου θα κυριαρχεί ένα κράτος που παραβιάζει ανοιχτά το διεθνές δίκαιο: αυτή είναι η υπόσχεση του Ισραήλ που οι δυτικοί σύμμαχοί του φροντίζουν να του παρέχουν τα μέσα για να την εκπληρώσει.
