Κοινή έρευνα της Washington Post και του PBS Frontline αποκαλύπτει νέες λεπτομέρειες σχετικά με την «Operation Narnia», την επιχείρηση του Ισραήλ για τη δολοφονία πυρηνικών επιστημόνων του Ιράν, που προηγήθηκε της δωδεκαήμερης σύγκρουσης των δύο χωρών.
Οι προετοιμασίες για πόλεμο είχαν σχεδόν ολοκληρωθεί. Δεκάδες εκπαιδευμένοι πράκτορες που εργάζονταν για το Ισραήλ βρίσκονταν ήδη στο ιρανικό έδαφος, εξοπλισμένοι με νέα, εξελιγμένα όπλα, την ώρα που πιλότοι της ισραηλινής πολεμικής αεροπορίας περίμεναν εντολές για να επιτεθούν στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, στους εκτοξευτές βαλλιστικών πυραύλων και στα αντιαεροπορικά του συστήματα.
Το Ισραήλ και οι Ηνωμένες Πολιτείες, ο βασικός του σύμμαχος, είχαν καταλήξει -μετά από έντονες διαβουλεύσεις- σε μια κατ’ αρχήν συμφωνία για το πόσο κοντά βρισκόταν η Τεχεράνη στην απόκτηση πυρηνικού όπλου. Παράλληλα, διπλωματικοί αντιπερισπασμοί βρίσκονταν σε εξέλιξη για να αποπροσανατολίσουν το Ιράν από την επικείμενη επίθεση.
Israel had assassinated Iranian scientists before, but always with deniability.
— The Washington Post (@washingtonpost) December 18, 2025
In June, Israel’s hand came out of the shadows. It had become emboldened as it openly decimated Iranian proxies in the Gaza Strip, Lebanon and Syria. https://t.co/XUStUBfr83 pic.twitter.com/7A8UsSUKsX
Ισραήλ: Στοχεύοντας στο «μυαλό» του Ιράν
Ωστόσο, οι ισραηλινές υπηρεσίες ασφαλείας γνώριζαν ότι, για να προκαλέσουν κάτι περισσότερο από προσωρινή ζημιά στο εκτεταμένο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, έπρεπε να εξοντώσουν και το «μυαλό» του: μια ολόκληρη γενιά Ιρανών μηχανικών και φυσικών, τους οποίους Αμερικανοί και Ισραηλινοί αξιωματούχοι των μυστικών υπηρεσιών θεωρούσαν ότι εργάζονταν πάνω στη μετατροπή σχάσιμου υλικού σε ατομική βόμβα.
Στις 3:21 τα ξημερώματα της 13ης Ιουνίου, στα πρώτα λεπτά του 12ήμερου πολέμου Ισραήλ - Ιράν, ισραηλινά όπλα άρχισαν να πλήττουν πολυκατοικίες και κατοικίες στην ιρανική πρωτεύουσα. Η «Operation Narnia», η εκστρατεία κατά των κορυφαίων πυρηνικών επιστημόνων του Ιράν, είχε ξεκινήσει.
Ο Μοχάμαντ Μεχντί Τεχράντσι, θεωρητικός φυσικός και ειδικός στα εκρηκτικά, ο οποίος τελούσε υπό αμερικανικές κυρώσεις για τη συμμετοχή του στο πρόγραμμα πυρηνικών όπλων, σκοτώθηκε στο διαμέρισμά του στον έκτο όροφο στην Τεχεράνη, σε ένα κτίριο γνωστό ως «Συγκρότημα των Καθηγητών». Ο Φερεϊντούν Αμπάσι, πυρηνικός φυσικός και πρώην επικεφαλής του Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας του Ιράν, που επίσης βρισκόταν υπό αμερικανικές και διεθνείς κυρώσεις, σκοτώθηκε σε άλλο πλήγμα στην Τεχεράνη δύο ώρες αργότερα. Συνολικά, σύμφωνα με το Ισραήλ, 11 ανώτεροι Ιρανοί πυρηνικοί επιστήμονες δολοφονήθηκαν στις 13 Ιουνίου και τις ημέρες που ακολούθησαν.
Οι εκτεταμένες, πολυεπίπεδες επιθέσεις του Ισραήλ και των ΗΠΑ στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν συγκλόνισαν τη Μέση Ανατολή, προκάλεσαν απειλές για ιρανικά αντίποινα και, προς το παρόν, ακύρωσαν κάθε προοπτική διπλωματικής συμφωνίας για τον περιορισμό του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης και την υπαγωγή του σε αυστηρό διεθνή έλεγχο.
Οι νέες λεπτομέρειες της WP για την επιχείρηση του Ισραήλ
Η Washington Post, σε συνεργασία με το PBS Frontline, αποκάλυψε νέες λεπτομέρειες για τις επιθέσεις, τον σχεδιασμό τους και τον αντίκτυπό τους στο εσωτερικό του Ιράν. Το ρεπορτάζ βασίζεται σε συνεντεύξεις με νυν και πρώην Ισραηλινούς, Ιρανούς, Άραβες και Αμερικανούς αξιωματούχους, πολλοί από τους οποίους μίλησαν για πρώτη φορά και υπό τον όρο της ανωνυμίας, προκειμένου να περιγράψουν απόρρητες επιχειρήσεις και αξιολογήσεις.
Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν πιθανότατα έχει καθυστερήσει για χρόνια, σύμφωνα με αξιωματούχους του Ισραήλ, των ΗΠΑ και της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (IAEA). Ωστόσο, αυτό απέχει πολύ από τον ισχυρισμό του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ ότι το πρόγραμμα «καταστράφηκε πλήρως και ολοκληρωτικά».
Το Ιράν, το οποίο επιμένει ότι το πυρηνικό του πρόγραμμα έχει αποκλειστικά ειρηνικούς σκοπούς, παραμένει ανυποχώρητο. Ο Αμίρ Τεχράντσι δήλωσε στο Frontline ότι το έργο του αδελφού του Μοχάμαντ θα συνεχιστεί. «Με τη δολοφονία αυτών των καθηγητών μπορεί να χάθηκαν άνθρωποι, αλλά η γνώση τους δεν χάνεται για τη χώρα μας», είπε.
Το Ισραήλ είχε -και- στο παρελθόν δολοφονήσει Ιρανούς επιστήμονες, αλλά πάντα με τρόπο που του επέτρεπε να αρνείται επίσημα την εμπλοκή του. Πράκτορες σε μοτοσικλέτες κολλούσαν μαγνητικές βόμβες στα αυτοκίνητα επιστημόνων στους δρόμους της Τεχεράνης. Ο Αμπάσι είχε γλιτώσει οριακά από μια τέτοια απόπειρα το 2010. Ο Μοχσέν Φαχριζαντέχ, εξέχων πυρηνικός επιστήμονας, σκοτώθηκε το 2020 από τηλεχειριζόμενο πολυβόλο σε ενέδρα έξω από την ιρανική πρωτεύουσα.
Τον Ιούνιο, όμως, το Ισραήλ έδρασε ανοιχτά. Είχε αποθρασυνθεί μετά τις ανοιχτές επιθέσεις του κατά ιρανικών συμμάχων στη Γάζα, τον Λίβανο και τη Συρία. «Επιτέλους είχαμε μια επιχειρησιακή ευκαιρία να το κάνουμε», δήλωσε Ισραηλινός στρατηγός της πολεμικής αεροπορίας που συμμετείχε στον σχεδιασμό της επίθεσης.
Για την «Operation Narnia», αναλυτές των ισραηλινών υπηρεσιών πληροφοριών κατάρτισαν μια λίστα με τους 100 σημαντικότερους πυρηνικούς επιστήμονες του Ιράν, την οποία στη συνέχεια περιόρισαν σε περίπου δώδεκα στόχους. Δημιούργησαν λεπτομερείς φακέλους για την εργασία τους, τις μετακινήσεις τους και τις κατοικίες τους, βασισμένοι σε δεκαετίες κατασκοπείας.
Ισραήλ: 71 νεκροί άμαχοι από την επιχείρηση στο Ιράν
Η επιχείρηση δεν ήταν άψογη. Η Washington Post και το ερευνητικό δίκτυο Bellingcat επιβεβαίωσαν ανεξάρτητα τον θάνατο 71 αμάχων σε πέντε επιθέσεις που στόχευαν πυρηνικούς επιστήμονες, χρησιμοποιώντας δορυφορικές εικόνες, βίντεο, πιστοποιητικά θανάτου, αρχεία νεκροταφείων και κάλυψη κηδειών από ιρανικά μέσα ενημέρωσης. Σε πλήγμα στο «Συγκρότημα των Καθηγητών» στη συνοικία Σααντάτ Αμπάντ της Τεχεράνης, σκοτώθηκαν 10 άμαχοι, ανάμεσά τους και ένα βρέφος δύο μηνών. Οι μαρτυρίες αυτοπτών και το υλικό από την έκρηξη δείχνουν ότι η ισχύς του πλήγματος αντιστοιχούσε περίπου σε βόμβα 500 λιβρών.
Το Ισραήλ στόχευσε και τον επιστήμονα Μοχάμαντ Ρεζά Σεντίγκι Σαμπέρ στο σπίτι του στην Τεχεράνη κατά το πρώτο κύμα επιθέσεων. Ο ίδιος απουσίαζε, αλλά σκοτώθηκε ο 17χρονος γιος του.
Την τελευταία ημέρα της σύγκρουσης, στις 24 Ιουνίου, ο Σεντίγκι Σαμπέρ σκοτώθηκε στο σπίτι συγγενών του, περίπου 320 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα. Σύμφωνα με κάτοικο της περιοχής, που μίλησε ανώνυμα, είχε επιστρέψει για το μνημόσυνο του γιου του. Η Post επιβεβαίωσε 15 θανάτους αμάχων, ανάμεσά τους τέσσερα ανήλικα παιδιά.
Ισραηλινοί αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι κατέβαλαν κάθε δυνατή προσπάθεια για να περιορίσουν τις απώλειες αμάχων. Από την πλευρά του, το Ιράν αναφέρει ότι από τις ισραηλινές επιθέσεις σκοτώθηκαν συνολικά 1.062 άνθρωποι, εκ των οποίων 276 άμαχοι.
Στο πλαίσιο της ευρύτερης επιχείρησης με την κωδική ονομασία «Rising Lion», ισραηλινά μαχητικά αεροσκάφη και drones, σε συνδυασμό με πράκτορες που δρούσαν εντός του Ιράν, κατέστρεψαν περισσότερους από τους μισούς εκτοξευτές βαλλιστικών πυραύλων της χώρας και εξουδετέρωσαν σχεδόν πλήρως τα εναπομείναντα αντιαεροπορικά της συστήματα. Τα πλήγματα αποκεφάλισαν την ηγεσία των ιρανικών ενόπλων δυνάμεων και των Φρουρών της Επανάστασης.
Η επιχείρηση του Ισραήλ στο Ιράν αναλυτικά
Ισραηλινά αεροσκάφη βομβάρδισαν επίσης σταθμούς ηλεκτροδότησης και συστήματα εξαερισμού που ήταν απαραίτητα για τη λειτουργία των φυγοκεντρητών εμπλουτισμού ουρανίου στις εγκαταστάσεις της Νατάνζ και του Φορντόου, τα βασικά κέντρα εμπλουτισμού της χώρας. Ακολούθησαν μαζικά πλήγματα από αμερικανικά βομβαρδιστικά B-2 Spirit stealth και μπαράζ πυραύλων cruise Tomahawk.
Στο εσωτερικό του Ιράν, η ισραηλινή υπηρεσία πληροφοριών Μοσάντ κινητοποίησε περισσότερους από 100 Ιρανούς πράκτορες, εξοπλίζοντας ορισμένους από αυτούς με ένα «ειδικό όπλο» τριών εξαρτημάτων, σχεδιασμένο για πλήγματα ακριβείας σε στρατιωτικούς στόχους, σύμφωνα με ανώτερο Ισραηλινό αξιωματούχο ασφαλείας που είχε άμεση εμπλοκή στον σχεδιασμό.
Οι ιρανικές αρχές ανέκτησαν ορισμένους από τους εκτοξευτές, αλλά όχι τους πυραύλους ή το μυστικό τρίτο εξάρτημα, ανέφερε ο ίδιος αξιωματούχος. Οι ομάδες των Ιρανών πρακτόρων είχαν εκπαιδευτεί στο Ισραήλ και αλλού. Γνώριζαν μόνο τη δική τους αποστολή, όχι το πλήρες εύρος των σχεδίων του Ισραήλ.
«Αυτή η επιχείρηση είναι πρωτοφανής στην ιστορία», είπε ο αξιωματούχος. «Ενεργοποιήσαμε δικούς μας πόρους και πράκτορες, τους φέραμε κοντά στην Τεχεράνη και ξεκινήσαμε την επίγεια φάση πριν ακόμη εισέλθει η ισραηλινή πολεμική αεροπορία στον ιρανικό εναέριο χώρο».
Η καταστροφή των συμμάχων και το άνοιγμα του δρόμου
Για δεκαετίες, το Ισραήλ εξέταζε το ενδεχόμενο μιας μεγάλης επίθεσης στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Τα εμπόδια, ωστόσο, άρχισαν να εξαφανίζονται ένα προς ένα μετά την εντολή του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου να καταστραφούν οι εχθροί του Ισραήλ, μετά την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023. Η επίθεση της Χαμάς κόστισε τη ζωή σε περίπου 1.200 ανθρώπους και οδήγησε στην πολιορκία της Λωρίδας της Γάζας από το Ισραήλ. Η στρατιωτική πτέρυγα της Χαμάς αποδεκατίστηκε, ενώ περισσότεροι από 70.000 Παλαιστίνιοι σκοτώθηκαν, σύμφωνα με τις υγειονομικές αρχές της Γάζας.
Ένας ακόμη πιο ισχυρός σύμμαχος της Τεχεράνης, η Χεζμπολάχ, εξουδετερώθηκε από συνεχείς αεροπορικές επιδρομές στον Λίβανο και από μια εντυπωσιακή επιχείρηση της Μοσάντ, κατά την οποία εξερράγησαν παγιδευμένοι βομβητές που χρησιμοποιούσε η οργάνωση. Ο ιστορικός ηγέτης της Χεζμπολάχ, Χασάν Νασράλα, σκοτώθηκε σε ισραηλινή αεροπορική επιδρομή τον Σεπτέμβριο του 2024.
Παράλληλα, τον Δεκέμβριο του 2024 κατέρρευσε το καθεστώς του Μπασάρ αλ-Άσαντ στη Συρία, μακροχρόνιου συμμάχου του Ιράν. Το Ισραήλ εκμεταλλεύτηκε το κενό εξουσίας, καταστρέφοντας ό,τι είχε απομείνει από τις στρατιωτικές δυνατότητες της Συρίας με εκατοντάδες πλήγματα και καταλαμβάνοντας στρατηγικά εδάφη στο νοτιοδυτικό τμήμα της χώρας.
Στο μεταξύ, οι εχθροπραξίες συνεχίζονταν. Το Ιράν εκτόξευσε πυραύλους και drones κατά του Ισραήλ τον Απρίλιο του 2024, μετά από ισραηλινό πλήγμα σε κτίριο της ιρανικής πρεσβείας στη Δαμασκό, καθώς και τον Οκτώβριο, μετά τη δολοφονία του πολιτικού ηγέτη της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγιε, στην Τεχεράνη. Το Ισραήλ απάντησε καταρρίπτοντας τη συντριπτική πλειονότητα των ιρανικών επιθέσεων και, στη δεύτερη ανταλλαγή, κατέστρεψε τα ρωσικά αντιαεροπορικά συστήματα S-300 του Ιράν, τα οποία θα μπορούσαν να αποτελέσουν σοβαρή απειλή κατά την «Operation Rising Lion».
«Η εξουδετέρωση της Χεζμπολάχ και η πτώση του Άσαντ ήταν καθοριστικές», δήλωσε ο Ισραηλινός στρατηγός της πολεμικής αεροπορίας. «Τα σχέδια άλλαζαν με τα χρόνια, αλλά έγιναν απολύτως συγκεκριμένα μετά από αυτά τα δύο γεγονότα».
Οι πυρηνικές αποχρώσεις και η διαφωνία των μυστικών υπηρεσιών
Το Ισραήλ και οι Ηνωμένες Πολιτείες -τόσο επί προεδρίας Τζο Μπάιντεν όσο και επί Ντόναλντ Τραμπ- συμφωνούσαν ότι το Ιράν κινούνταν προς την απόκτηση πυρηνικού όπλου. Ωστόσο, οι υπηρεσίες πληροφοριών τους συχνά διέφεραν στις εκτιμήσεις τους για το τι ακριβώς έκαναν οι Ιρανοί επιστήμονες και τι σήμαινε αυτό.
Από το 2023, η CIA συνέλεγε πληροφορίες σύμφωνα με τις οποίες ερευνητές μιας μονάδας του ιρανικού υπουργείου Άμυνας, γνωστής ως SPND, διερευνούσαν τρόπους ταχύτερης κατασκευής πυρηνικού όπλου - σε περίπτωση που ο ανώτατος ηγέτης Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ ανέτρεπε το θρησκευτικό διάταγμα (fatwa) του 2003 κατά των πυρηνικών όπλων.
Οι Ιρανοί, σύμφωνα με την εκτίμηση της CIA, μελετούσαν την κατασκευή μιας πρόχειρης πυρηνικής συσκευής, η οποία θα μπορούσε να παραχθεί σε περίπου έξι μήνες, χρησιμοποιώντας τα υπάρχοντα αποθέματα εμπλουτισμένου ουρανίου. Το όπλο αυτό δεν θα μπορούσε να δοκιμαστεί εκ των προτέρων ούτε να εκτοξευθεί με βαλλιστικό πύραυλο, αλλά θα ήταν εξίσου καταστροφικό.
Παράλληλα, υπήρχαν ενδείξεις ότι το Ιράν ερευνούσε και όπλα σύντηξης, πολύ πιο εξελιγμένα και ισχυρά. Οι Αμερικανοί και Ισραηλινοί αναλυτές συμφωνούσαν, ωστόσο, ότι ένα τέτοιο όπλο βρισκόταν πέρα από τις δυνατότητες της Τεχεράνης.
Το Ιράν αύξησε δραστικά την παραγωγή εμπλουτισμένου ουρανίου μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη διεθνή συμφωνία το 2018, επί προεδρίας Τραμπ. Παρ’ όλα αυτά, ούτε η CIA ούτε η Μοσάντ πίστευαν ότι είχε ξεκινήσει η κατασκευή βόμβας. Ωστόσο, την άνοιξη του 2025, Ισραηλινοί αναλυτές δεν ήταν βέβαιοι ότι θα μπορούσαν να εντοπίσουν έγκαιρα μια πιθανή αλλαγή στάσης του Χαμενεΐ.
Στις 12 Ιουνίου, παραμονή της «Operation Rising Lion», η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας κατηγόρησε επίσημα το Ιράν για παραβίαση των υποχρεώσεών του περί μη διάδοσης - η πρώτη τέτοια καταδίκη εδώ και 20 χρόνια. Όταν ο Νετανιάχου επισκέφθηκε τον Τραμπ στην αρχή της δεύτερης θητείας του -ως ο πρώτος ξένος ηγέτης- του παρουσίασε τέσσερα πιθανά σενάρια επίθεσης κατά του Ιράν: από μονομερή ισραηλινή ενέργεια έως πλήρη αμερικανική εμπλοκή.
Ακολούθησαν μήνες μυστικού, εντατικού στρατηγικού σχεδιασμού. Ο Τραμπ ήθελε να δώσει μια τελευταία ευκαιρία στη διπλωματία, αλλά συνέχισε να μοιράζεται πληροφορίες και να σχεδιάζει επιχειρησιακά με το Ισραήλ.
Στα μέσα Απριλίου, έδωσε στο Ιράν διορία 60 ημερών για να αποδεχθεί μια συμφωνία. Η διορία έληξε στις 12 Ιουνίου. Οι δύο πλευρές φρόντισαν να κρατήσουν την Τεχεράνη απροετοίμαστη.
Ακόμη και μετά την έναρξη των επιθέσεων, η κυβέρνηση Τραμπ επιχείρησε μια τελευταία διπλωματική κίνηση, στέλνοντας μυστικά πρόταση στο Ιράν. Η πρόταση προέβλεπε τερματισμό της στήριξης σε Χεζμπολάχ και Χαμάς και αντικατάσταση των εγκαταστάσεων εμπλουτισμού, με αντάλλαγμα την άρση όλων των αμερικανικών κυρώσεων.
Το Ιράν απέρριψε την πρόταση. Λίγο αργότερα, ο Τραμπ ενέκρινε την άμεση αμερικανική στρατιωτική εμπλοκή. Αξιωματούχοι των ΗΠΑ, του Ισραήλ και της IAEA συμφωνούν ότι το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν υπέστη σοβαρό πλήγμα, αν και όχι ολοκληρωτική καταστροφή. «Η ζημιά είναι εκτεταμένη και σε πολλές περιπτώσεις καταστροφική», ανέφερε το Ινστιτούτο Επιστήμης και Διεθνούς Ασφάλειας.
Παρόλα αυτά, το Ιράν διατηρεί αποθέματα σχεδόν 400 κιλών ουρανίου εμπλουτισμένου στο 60%. Ο Αλί Λαριτζανί, γραμματέας του Ανώτατου Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας του Ιράν, δήλωσε στο Frontline: «Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν δεν μπορεί ποτέ να καταστραφεί. Γιατί όταν ανακαλύψεις μια τεχνολογία, δεν μπορούν να σου πάρουν την ανακάλυψη».
Με πληροφορίες από Washington Post
